PANUNURING

PAMPANITIKAN
 Kinilala, hinangaan, at ipinagmamalaki
ng mga makata at manunulat na Pilipino
sina Alejandro G. Abadilla at Clodualdo del
Mundo bilang namumukod-tanging kritikong
panitikang Filipino noong kanilang panahon.
 Sa bisa ng “Parolang Ginto” ni
Clodualdo del Mundo noong 1972, si del
Mundo ay nagsimula ng pamimili ng sa
palagay niya’y pinakamahusay na katha ng
mga buwan at taon. Ang panunuri at
pamimiling ito ay tumagal nang walang
patlang hanggang noong 1935.
 Samantala, kung papaano sa pamamagitan
ng kanyang “Parolang Ginto” ay pinasok ni del
Mundo ang larangan ng pamumuna o panunuri, si
Alejandro G. Abadilla naman ay pumagitna sa
larangan sa pamamagitan ng kanyang “Talaang
Bughaw” noong 1932, na sagisag mula noon
hanggang ngayon, sa buwanan at taunang
pamimili ng pinakamahuhusay na akda, maging
tula o akda man.
 Sa “Hindi na Uso ang Hindi pa Uso: Ang Kritika sa
Panahon pa ng Iraq,” isang sanaysay ni Isagani R. Cruz ay
sunud-sunod na tanong ang kanyang ipinukol sa mga
mambabasa bilang paglalarawan sa mga nangyayari
ngayon sa larangan ng panunuri na itinutumbas niya sa
salitang kritika:

Ano ba ang tayo ng kritika sa kasalukuyan? Ano ba

ang uso ay hindi uso? Anu-ano ang mga isyu na nalutas na
at ano pa ang hindi nalulutas? Sa madaling salita’y nasaan
na ba tayo ngayon sa kritika?
 Panunuring Pampanitikan
Ito ay isang malalim na paghihimay sa
mga akdang pampanitikan sa pamamagitan
ng paglalapat ng iba’t ibang dulog ng
kritisismo para sa mabisang pag-unawa sa
malikhaing manunulat at katha.
 Panunuring Pampanitikan
Ang pagsusuring pampanitikan ay isang
pag-aaral, pagtalakay, pagsusuri at
pagpapaliwanag ng panitikan. Ito ay may
dalawang sangay.
Ang unang sangay ay ang Pagdulog.
Ang mga uri nito ay pormalistiko o pang-
anyo. Ang pangalawa ay ang moralistiko. Ang
pangatlo ay ang sikolohikal. at ang huling uri ay
sosyolohikal-panlipunan.
 Panunuring Pampanitikan

Ang pangalawang sangay ay ang

Pananalig.
Binubuo ito ng maraming
uri. Ang mga uri nito
ay klasisismo, romantisismo,
realismo,
naturalismo, impresyunalismo,
ekspresyunalismo,simbolis
mo, eksistensiyalismo, at
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
1. Ang pagsusuri sa akda ay dapat may uri
at katangian ng katalinuhan, seryoso at
marubdob na damdamin at ng tapat na mithi
sa kalayaan.
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
2. Sa pagsusuri ng anumang akda ay
kailangang mahusay ang organisasyon o
balangkas ng lahok. Bahagi ito ng disiplina
ng pagsusuri.
3. Sa pagsusuri ng anumang akda ay dapat
Mga Simulain sa
maging maganda ang paksa, may kalinisan ang
Panunuring
wika at organisado ang paglalahad.

Pampanitikan
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
4. Sa pagsusuri ay mahalagang mahagap ng may-akda
ang kanyang piniling paksa, mahusay ang pagtatalakay at
organisasyon ng material, malinaw ang balangkas na
kinapapalooban ng malinaw na tesis o argumento na
sinundan ng buong sanaysay, may naidagdag sa
kasalukuyang kaalaman tungkol sa panitikan at mahusay
at makinis ang pagkakasulat.
Ang pahayag sa itaas ay nagmula kina Dr. Soledad
S. Reyes, Dr. Loline M. Antillon at Prop. Tomas O. Ongoco
na naging lupong inampalan sa Timpalak sa Pagsulat ng
Sanaysay-Panunuring Pampanitikan sa Panitikang
Nasusulat sa Katutubong Wika sa Pilipinas.
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
5. Sa pagsusuri ng tula, ang pananarili sa
pananagisag sa tula ay hindi dapat panaigin.
Ang katangian ng makasining na tula ay ang
sikad na damdamin at lawak ng pangitain nito.
Ang simulaing ito ay ayon kay Ruben
Vega na siya ring nagsabing ang mahalaga sa
tula ay ang lasa at hipo nito at hindi ang balat
ng prutas. Ayon pa sa kanya, ang buhay raw
ng sining ay nasa ubod at laman.
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
6. Ang pamimili ng paksang tutulain ay hindi siyang
mabisang sukatan ng kakayahan ng ng makata. Sa halip,
ang higit na kailangang pahalagahan at sukatin upang
makagawa ng makatarungang pagahatol ay kung papaano
ang pagkatula.
Ayon kay Pedro L. Ricarte, kung papaanong buhat
sa paksang kinuha sa pagtutulong-tulong ng sensibilidad,
kadalubhasaan, institusyong ang tunay na tula ay
kailangang matigib ng damdamin, kinakailangang
managana kabuuan nito, sapagkat kung hindi
sa mapupuno damdamin, kailanma’y hindi
matibag sa mga
sa taludtod
maaaringnito ang isang kagandahan.
 Mga Simulain sa Panunuring
Pampanitikan
7. Ang susuriing akda ay kailangang
napapanahon, may matibay na kaisahan,
makapangyarihan ang paggamit ng wika at
may malalim na kaalaman sa teoryang
pampanitikan.
8. Ang susuriing akda ay kailangang
nagpapamalas Mga Simulain
ng masinop sa
na pag-uugnay
Panunuring
ng mga sangkap ng pagsulat.
Pampanitikan
 Bakit mahalaga ang panunuring
pampanitikan?
Mapahahalagahan lamang natin
nang lubos ang isang akda
kung
tayo’y may kinalaman sa pagsusuri
nito.
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Naghahanap ng mali
– Kritisismo

• Naghahanap ng estruktura
– Panunuri
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Naghahanap ng kung ano ang pwede

– Panunuri

• Naghahanap ng kulang
– Kritisismo
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Nagtatanong upang maliwanagan

– Panunuri

• Nagbibigay agad ng hatol sa hindi niya

maunawaan
– Kritisismo
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Nakalahad sa malupit at mapanuyang tinig

– Kritisismo

• Nakalahad sa mabuti, matapat, at

obhetibong tinig
– Panunuri
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Positibo
– Panunuri

• Negatibo
– Kritisismo
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Malabo at malawak
– Kritisismo

• Kongkreto at tiyak
– Panunuri
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)

• Seryoso at hindi marunong magpatawa

– Kritisismo

• Nagpapatawa rin
– Panunuri
 Critique o Criticism (Panunuri
o Kritisismo)
• Naghahanap ng pagkukulang sa
manunulat at sa akda
– Kritisismo

• Tumitingin lamang sa kung ano ang nasa

pahina
– Panunuri
 Mga Katangiang Dapat
Taglayin ng isang Kritiko
• Ang kritiko ay matapat sa sariling itinuturing
ang panunuri ng mga akdang pampanitikan
bilang isang sining.
• Ang kritiko ay handang kilalanin ang sarili
bilang manunuri ng akdang pampanitikan at
hindi manunuri ng lipunan, manunulat,
mambabasa o ideolohiya.
• Ang kritiko ay laging bukas ang pananaw sa
mga pagbabagong nagaganap sa panitikan.
 Mga Katangiang Dapat
Taglayin ng isang Kritiko
• Ang kritiko ay iginagalang ang desisyon ng ibang mga
kritiko na patuloy na sumasandig sa ibang disiplina
gaya ng linggwistika, kasaysayan, sikolohiya, atbp.
• Ang kritiko ay matapat na kumikilala sa akda bilang
isang akdang sumasailalim sa paraan ng pagbuo o
konstruksyon batay sa sinusunod na alituntunin at
batas.
• Ayon kay Alejandro G. Abadilla, kailangan ng isang
kritiko ang tigas ng damdaming naninindigan upang
maging tiyak na kapakinabangan ng panitikan ang
kanyang pagmamalasakit, ay ipinakilala ng mga
pangyayari nang mga unang taon ng kanyang pamimili.
 “Angpinakamahalagangbaga
•ay hindinakikitang mgamata
y
sapagkat angtunaynahalagang
•bagay, pusolamangang
nakadarama.”

•- Aral mula sa Ang Munting Prinsipe ni

Antoine de Saint- Exupery