ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Ιστορία Αρχιτεκτονικής Ι
ΜΙΝΩΪΚΗ - ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ - ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Γεώργιος Α. Σμύρης
 Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

χρήσης Creative Commons.
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που
υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η
άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΧΩΡΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

1. ΜΙΝΩΪΚΗ ΚΡΗΤΗ
 ΜΙΝΩΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3000-1400 π.Χ.
Η ΧΩΡΑ, ΤΟ ΚΛΙΜΑ, Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
-Ειρηνικός πολιτισμός, ατείχιστες πόλεις, οργανωμένη κοινωνική ζωή, ναυτική
δύναμη.
- Κέντρο μεταξύ Ευρώπης και Αιγύπτου, μεσογειακό κλίμα με δροσερά καλοκαίρια
και ήπιους χειμώνες,
- Θρησκεία: θεότητες της φύσης και του κύκλου της βλάστησης, ιερά φίδια και
ταύροι.
- Λίγες πληροφορίες για την κοινωνική δομή και το σύστημα διοίκησης ,
ανταλλακτικό εμπόριο.
- Ολοκληρωτική καταστροφή του μινωικού πολιτισμού το 1400π.Χ. από άγνωστη
αιτία.
-Sir Arthur Evans ανασκαφές στην Κνωσσό τον 19ο αι. αποκάλυψη μινωικού
πολιτισμού.
 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ
-Ξύλο: κίονες, ξυλοδεσιές, τοίχοι, πλαίσια, φύλλα, ποδιές
κουφωμάτων, επενδύσεις γωνιών, φέροντα πατώματα και στέγες.

-Λίθος: ακατέργαστος και αργός, ξηρολιθιές από λίθους εκ

περισυλλογής, ημιλάξευτοι και λαξευτοί λίθοι για τελειώματα και
πλαίσια, πωρόλιθοι σε ισόδομο σύστημα στις όψεις ανακτόρων.

- Γυψόλιθος (είδος αλάβαστρου): επενδύσεις και σκάλες,

κατώφλια, δάπεδα, πεζούλια, ορθοστάτες και πλαίσια
ανοιγμάτων.
- Ωμοί πλίνθοι.
- Τούβλα, κεραμικά πλακίδια, σωλήνες από ψημένο πηλό.
- Άσβεστος: μόνο για επιχρίσματα (πηλοκονίαμα +
ασβεστοκονίαμα ή γυψοκονίαμα).
- Συνδετικά κονιάματα από πηλό.
 ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ
- Κίονες:
-Ξύλινοι – δε σώζεται κανένας,
-Αρνητική μείωση,
-Χωρίς ραβδώσεις με ξύλινο κιονόκρανο,
-Κιονόκρανο: τετράγωνος άβακας, κοίλη ζώνη, εχίνος,
κοίλη στενή ταινία, αστράγαλος,
- Επιστύλιο απλής μορφής,
- Ζώνη από στρογγυλούς δίσκους,
- Λίθινες βάσεις χαμηλού κολουροκωνικού σχήματος,
- Σειρά των τριγλύφων ή «θριγκόν κυάνιον» (Όμηρος),
- Ισόδομο σύστημα με μεγάλα παράθυρα και επίπεδα
δώματα.
Ομοίωμα οικίσκου - Αρχάνες
Κεραμικά πλακίδια με προσόψεις κατοικιών
(Μουσείο Ηρακλείου)
ΑΝΑΚΤΟΡΑ 1700-1500,
ΝΕΟΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΟΔΟΣ
-Πολυπλοκότητα των κατόψεων.
-Γενική διάταξη γύρω από μια μεγάλη αυλή.
- Ύπαρξη ορόφων.
- Αξονικά στηρίγματα,
- Ανυπαρξία οχυρώσεων και στέγαση με επίπεδο δώμα.
- Μεγαλοπρέπεια, ευμάρεια, ευκολίες: λουτρά, συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης,
- Ανάπτυξη σε επίπεδα επί ομαλών πλαγιών λόφων.
-Αποτέλεσμα συνολικού σχεδιασμού και όχι προσθηκών.
- Θρησκευτική λειτουργία: αίθουσες λατρείας, κρύπτες ειδώλων, δεξαμενές καθαρμών
και τράπεζες προσφορών.
Ανάκτορο της Κνωσου
Η αίθουσα του θρόνου του ανακτόρου της Κνωσού
Ανάκτορο του
Ζάκρου
Ελλειπτικό σπίτι στο
Χαμαίζι
Μινωική
κατοικία στον
Κομμό
Μινωική
κατοικία στον
Κομμό
2. ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
• ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 2.800-1100
π. Χ
- Ορεινό έδαφος, μικρές εύφορες πεδιάδες και
κοιλάδες, μεγάλο ανάπτυγμα παραλιών.
- Οχυρό του φυσικού εδάφους.
- Εύκρατο κλίμα – μεγάλες αυλές και στοές – η ζωή
στην ύπαιθρο.
- 14ος αιώνας αποικισμός: Κύπρου, Ρόδου, Μικράς
Ασίας.
- Ανταλλακτικό εμπόριο, συγκέντρωση αγαθών στα
ανάκτορα.
- Λατρεία των δυνάμεων της φύσης (γένεση
δωδεκάθεου). Ανεξαρτησία ιερατείου από άνακτες,
- Ταφικά μνημεία, κτερίσματα, επιρροές από Αίγυπτο.
- ελληνική γλώσσα (γραμμική γραφή Β’).
Επιρροή μυκηναϊκού πολιτισμού
 ΥΛΙΚΑ – ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ

- Ξύλα και ευτελή υλικά, λίθοι εκ περισυλλογής.

- Κυκλώπεια τοιχοποιία,
- Λαξευτή τοιχοποιία, κατεργασία λίθου με πριόνια και
τρυπάνια,
- Θολωτές κατασκευές: εκφορικό σύστημα,
- Ωμά τούβλα σε ισόδομο σύστημα και ξυλοδεσιές,
- Ξύλο: κίονες, δοκοί, δώματα και κουφώματα,
- Μέταλλα: περιορισμένη χρήση του χαλκού.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ

- Κυκλικές καλύβες (Ορχομενός),

- Ελλειπτικές καλύβες (Θέρμος),
- Αψιδωτό σπίτι (Κόρακος Κορινθίας),
- Πολυγωνικές απολήξεις (Λιανοκλάδι),
- Ορθογώνιο (Λέρνα).
κυκλική κατοικία στο Capo Graziano (1430 π.Χ.)
Τύποι κτιρίων
Ανάκτορα, Τάφοι, Ιερά (ναΐσκοι).

Ανάκτορα
είσοδος, πρόδομος, μεγάλος χώρος για
άνδρες, πρόπυλο, κυρίως μέγαρο –
βωμός, γύρω από την αυλή τα
διαμερίσματα,
Ίδρυση πάνω σε λόφο, οχύρωση, διάταξή
γύρω από αυλή, τριμερές μέγαρο με
νότιο προσανατολισμό.

Μέγαρο
Τετράγωνος χώρος με κεντρική εστία και
τέσσερις κίονες,
Δάπεδο και τοίχοι διακοσμημένοι
«Σκιόεντα μέγαρα»
Πρόπυλο με δυο κίονες στην είσοδο
επίπεδο δώμα, αυλή με κιονοστοιχίες,
 Ανάκτορα
Ανάκτορο της Τίρυνθας είσοδος, πρόδομος, μεγάλος χώρος για
άνδρες, πρόπυλο, κυρίως μέγαρο –
βωμός, γύρω από την αυλή τα
διαμερίσματα,
Ίδρυση πάνω σε λόφο, οχύρωση,
διάταξή γύρω από αυλή, τριμερές
μέγαρο με νότιο προσανατολισμό.
Ανάκτορο των Μυκηνών
Μυκήνες – Μέγαρον
(αναπαράσταση
Μυκήνες – Ο θησαυρός του Ατρέως
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΚΑΙ
ΠΡΩΙΜΗ ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο χωρισμός αυτός δεν είναι πολύ πρακτικός για την μελέτη της
αρχιτεκτονικής. Η αρχαϊκή περίοδος αρχίζει περίπου το 700 π.Χ.
και λήγει με τους Περσικούς πολέμους το 480 π.Χ.
Η καταστροφή των ΜΥΚΗΝΑΪΚΩΝ ανακτόρων το 1200
π.Χ., δε σήμανε το απότομο τέλος του μυκηναϊκού
πολιτισμού, αλλά την απαρχή μίας προϊούσας
παρακμής που διήρκεσε ολόκληρο το ΙΒ’ αιώνα. Η
έναρξη της πρώτης μεταμυκηναϊκής περιόδου της
αρχαίας ελληνικής ιστορίας, γνωστής ως ‘σκοτεινοί
αιώνες’, σηματοδοτείται από την ευρεία χρήση
του σιδήρου και την αλλαγή στην τεχνοτροπία της
κεραμεικής, γεγονότα που τοποθετούνται περί
το 1100-1050π.Χ., οπότε τελειώνει και η
υπομυκηναϊκή φάση. Για την περίοδο αυτή, από
το 1200 π.Χ. και εξής, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές.
Η κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού (τέλη 13ου αι.
π.Χ.) οδήγησε σε παρακμή τις κοινωνίες και τις τέχνες του
Αιγαίου. Μαζί με τη γραφή, χάθηκαν για πολλούς αιώνες η
μνημειακή αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η
σφραγιδογλυφία, η ελεφαντουργία και οι πιο προηγμένες
τεχνικές κατεργασίας του μετάλλου και του λίθου. Κάποιες
αναλαμπές παρατηρούνται κατά τον 12ο αι. π.Χ., αλλά για
τα επόμενους τέσσερις αιώνες (11ος-8ος αι. π.Χ.) η
καλλιτεχνική έκφραση θα περιοριστεί στην παραγωγή
μικρών ειδωλίων, μετάλλινων αγγείων και μικρής
ποσότητας χάλκινων – ή σπανιότερα χρυσών –
κοσμημάτων. Μόνο η αγγειοπλαστική δεν επηρεάζεται
από τη γενικότερη ύφεση. Αλλά πλέον τα αγγεία
διακοσμούνται με απλά γεωμετρικά μοτίβα - γεγονός που
ευθύνεται για την ονομασία "Γεωμετρική περίοδος". 
Η γεωμετρική εποχή είναι μία περίοδος της αρχαίας
ελληνικής ιστορίας  που διαρκεί περίπου από το 1100
π.Χ. έως το 800 π.Χ.
Η περίοδος, λοιπόν, από τον ΙΒ’ ως τον Η’ αιώνα είναι μία
περίοδος μεταβατική, κατά την οποία συνέβησαν
εξελίξεις,
συντελουμένων των οποίων βρίσκουμε μία
διαμορφωμένη κατάσταση στην έναρξη της αρχαϊκής
εποχής. Η περίοδος αυτή πέρα από ‘σκοτεινοί αιώνες’,
είναι γνωστή και με άλλες ονομασίες, όπως ομηρική
εποχή, γεωμετρική εποχή, λόγω των αλλαγών που
σημειώνονται περί το 1050 π.Χ. στην τεχνοτροπία
της κεραμεικής, ή εποχή του σιδήρου, καθώς από το 1100
Τα όπλα και τα εργαλεία της περιόδου κατασκευάζονται
κατά κανόνα από σίδηρο, ο οποίος ως υλικό είναι
ανθεκτικότερος και πιο αποτελεσματικός από το χαλκό.
Τα παραδείγματα που σώζονται ως τις μέρες μας είναι
λιγοστά και περιλαμβάνουν ξίφη, εγχειρίδια, αιχμές
δοράτων, μαχαίρια αλλά και οβελούς, κρατευτές, κτλ. Ο
αμυντικός οπλισμός, ωστόσο, δηλαδή τα κράνη, οι
ασπίδες και οι θώρακες, συνέχισαν να κατασκευάζονται
από χαλκό, ο οποίος είναι πιο εύκαμπτος και αποκτά
ευκολότερα το επιθυμητό σχήμα με σφυρηλάτηση.
Γεωμετρική κεραμική ονομάζεται η αρχαία ελληνική
κεραμική της περιόδου 900-700 π.Χ. περίπου λόγω
των γεωμετρικών μοτίβων που τη διακοσμούσαν.
Μια πρώιμη μορφή της είναι η Πρωτογεωμετρική
κεραμική, που ήταν διαδεδομένη στην Ελλάδα την
ακριβώς προηγούμενη περίοδο, μεταξύ 1050 και 900
π.Χ. Από το όνομα της κεραμικής που επικρατούσε
ονομάζονται οι αντίστοιχες περίοδοι
Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική, κυρίως όταν τα
συμφραζόμενα αφορούν στην τέχνη.
 Αττικός Γεωμετρικός Κρατήρας, 8ος αι π.Χ.
Ο αμφορέας του Διπύλου. Αγγείο
χαρακτηριστικό της γεωμετρικής
εποχής (1.100 π. έως 800 π. ) 
 Το "τυπικό" Αγγείο της Γεωμετρικής Περιόδου. Ο
Ανατολίζων (Κορινθιακός) Αμφορέας, 600 π.Χ. Αμφορέας του Δίπυλου. Η κύρια παράσταση είναι
γνωστή ως "πρόθεσης" και είναι συνήθης στα
ταφικά γεωμετρικά αγγεία. 8ος αι. π.Χ.    
Πήλινο ομοίωμα ναού αφιέρωμα
στο Ηραίο του Άργους (8ος αι.
π.Χ.). Μας διευκολύνει να
σχηματίσουμε μια ασφαλή
εικόνα για τις αρχαιότερες
ναϊκές κατασκευές του
ελληνικού χώρου. (Αθήνα,
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).
Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα είναι το σημαντικότερο και πιο γνωστό
μνημείο της Ερέτριας. 
Ο πρώτος ναός χρονολογείται στα γεωμετρικά χρόνια και πιθανόν βρισκόταν
κοντά στο λιμάνι, καθώς η θάλασσα τότε έφθανε μέχρι την περιοχή της αγοράς.

Η κατασκευή του ξεκίνησε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. (520-490 π.Χ.) και πιθανόν
να μην είχε ακόμη ολοκληρωθεί, όταν η πόλη καταστράφηκε από τους Πέρσες
το 490 π.Χ. Ήταν δωρικός περίπτερος με 6 x 14 κίονες, κτισμένος από
πωρόλιθο και μάρμαρο. Διέθετε πρόδομο και οπισθόδομο με δύο κίονες εν
παραστάσι και ο σηκός του χωριζόταν σε τρία κλίτη με δύο εσωτερικές
κιονοστοιχίες. 
Ολυμπία. Ηραίον. Πήλινο ακρωτήριο
Τέλος Ενότητας
 Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του
εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του
εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την
Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς
πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0.

Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:
•Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.
http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1096 .
 Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Επίκ.

Καθ. Γεώργιος Α. Σμύρης. «Ιστορία Αρχιτεκτονικής Ι.
ΜΙΝΩΪΚΗ - ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ - ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014.
Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:
http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1096 .
 Σημείωμα Αδειοδότησης

• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας

χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -
Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή
μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/