«Ἱστορίης Ἐπίσκεψις»

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του

Πανεπιστημίου Αθηνών για τους εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΚΩΝ
ΧΡΟΝΩΝ

Στυλιανός Ε. Κατάκης
επίκ. καθηγητής Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ
ΧΡΟΝΩΝ
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.
Η τέχνη της περιόδου από το 323 π.Χ. (θάνατος του Μ. Αλέξανδρου)
μέχρι το 30 π.Χ. (υποταγή της πτολεμαϊκής Αιγύπτου στη Ρώμη)

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

J.J. POLLITT, H Τέχνη στην Ελληνιστική Εποχή, μτφ. Α. Γκαζή

(Αθήνα: εκδ. Δ. Παπαδήμα, 52006)

Δ. ΠΛΑΝΤΖΟΣ, Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία, 1200-30 π.Χ.

(Αθήνα: εκδ. Καπόν, 2016)

T. HÖLSCHER, Κλασική Αρχαιολογία. Βασικές Γνώσεις, μτφ. Π. Παπαγεωρ-

γίου (Θεσσαλονίκη: εκδ. University Studio Press, 2005)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ τ. Ε΄(Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1974)

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Τα κράτη των Διαδόχων περί το 275 π.Χ.

Nέα καλλιτεχνικά κέντρα: Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος, Ρόδος

 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΩΝ

με κέντρο την Αλεξάνδρεια και τη Βιβλιοθήκη της

280-270 π.Χ.: Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

285-222 π.Χ.: Ο ΚΤΗΣΙΒΙΟΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ» ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ,

ΥΔΡΑΥΛΙΣ

287-212 π.Χ.: ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ (ΚΑΤΟΠΤΡΑ, ΑΝΑΡΡΟΦΗΤΙΚΕΣ ΑΝΤΛΙΕΣ)

……

Περ. 100 π.Χ.: Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Η Ύδραυλις
του Δίου
(1ος αι. π.Χ.)

Το εκκλησιαστικό όργανο στην Παναγία των Παρισίων

 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Ανάγλυφο στην Arles (Ν. Γαλλία)

Η ύδραυλις παίζεται από 2 άτομα: ο ένας πατά

τα πλήκτρα ενώ ο άλλος πιέζει τον αέρα με το νερό

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Ειδώλιο από την Αλεξάνδρεια Ψηφιδωτό δάπεδο από το Aquincum

στο Λούβρο (Ουγγαρία)
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

ΕΝΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ; (περ. 100 π.Χ.)

30 οδοντωτοί τροχοί που κινούνταν με μία λαβή

που έδιναν τη δυνατότητα να κάνει
αστρονομικούς και ημερολογιακούς
υπολογισμούς.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

ΕΝΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ; (περ. 100 π.Χ.)
30 οδοντωτοί τροχοί που κινούνταν με μία λαβή που έδιναν τη δυνατότητα να κάνει
αστρονομικούς και ημερολογιακούς υπολογισμούς.
Μεταλλικές πλάκες με πυκνογραμμένες αστρονομικές επιγραφές και οδηγίες χρήσεις.
Σε μεταλλικούς δακτυλίους: αιγυπτιακό ημερολόγιο, ζωδιακός κύκλος, κορινθιακό
ημερολόγιο, ‘ολυμπιακός δίσκος’, προβλέψεις εκλείψεων Ηλίου και Σελήνης κλπ.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΦΑΡΟΣ

Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.: Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ (280-270 π.Χ.)

Το φάρο τον αποτελούσαν 3 επάλληλοι μαρμάρινοι
πύργοι, χτισμένοι επάνω σε θεμέλιο από πέτρινους
ογκολίθους. Συνολικό ύψος: 117 μέτρα.

Ο 1ος πύργος ήταν τετράπλευρος και περιείχε

διαμερίσματα για τους εργάτες και τους στρατιώτες.

Από επάνω υπήρχε ένας 2ος οκταγωνικός πύργος,

με σπειροειδές κεκλιμένο επίπεδο που οδηγούσε
στον τελευταίο πύργο.

Ο 3ος πύργος είχε σχήμα κυλίνδρου και στο εσω-

τερικό του έκαιγε η φωτιά που οδηγούσε τα πλοία με
ασφάλεια στο λιμάνι. Από επάνω υπήρχε το άγαλμα
του Διός Σωτήρος.

Για τη συντήρηση της φωτιάς χρειάζονταν τεράστιες

ποσότητες καύσιμων. Την τροφοδοτούσαν με ξύλα,
που τα μετέφεραν χάρη στο σπειροειδές κεκλιμένο
επίπεδο άλογα και μουλάρια.

Πίσω από τη φωτιά υπήρχε ένα ΣΤΙΛΠΝΟ ΟΡΕΙ-

ΧΑΛΚΙΝΟ ΚΑΤΟΠΤΡΟ που αντανακλούσε τη λάμψη
προς τη θάλασσα. Τα πλοία μπορούσαν να τη
διακρίνουν από 50 χιλιόμετρα μακριά.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Επίδραση του Φάρου στην ισλαμική αρχιτεκτο-

νική: μιναρέδες καϊρινού-βορειοαφρικανικού
τύπου (τετράγωνη βάση, οκταγωνικός όροφος,
κυκλικό ανώτερο τμήμα)
Μιναρές < τουρκικό Minare < αραβικό manara = φάρος

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

TO ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ (Β΄ αι. π.Χ.)

 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

TO ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ

ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ (Β΄ ΑΙ. π.Χ.)

Ηλιακό ρολόι
στις πλευρές του πύργου

TO ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ

ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ (Β΄ ΑΙ. π.Χ.)
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ - ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ

«ΜΩΣΑΪΚΟ ΚΑΙ ΚΡΑΜΑ» ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ

ΣΥΝΕΚΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ο ΜΟΝΑΡΧΗΣ ΜΕ ΕΞΟΥΣΙΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ

Λατρεία της Τύχης

Θεατρική νοοτροπία
Ατομικισμός
Κοσμοπολίτικη αντίληψη Η ‘Τύχη’ της Αντιόχειας
(~ 300 π.Χ.)
ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΣΕ ΜΗ ΕΛΛΗΝΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Το Μνημείο του Λυσικράτους στην Αθήνα και το «Θησαυροφυλάκιο» στην Πέτρα

(4ος αι. π.Χ.) της Ιορδανίας (1ος αι. π.Χ.)
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΤΑΦΟΣ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΤΩΝ

ΕΛΑΙΩΝ, ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ. «ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΒΒΕΣΑΛΩΜ»,
ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ
Υπόμνηση:
η μετάφραση των Ο’ (της Παλαιάς Διαθήκης) είναι έργο των Πτολεμαίων

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Τοιχογραφία από τη ΤΑΦΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

«VILLA ΤΗΣ ΠΟΠΠΑΙΑΣ» ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ (1ος αι. μ.Χ.)
στην Οπλοντίδα (Oplontis),
του 1ου αι. π.Χ.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΤΑΦΟΣ «MUSTAFA BASHA»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (2ος -1ος αι. π.Χ.)

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Δημόσιοι χώροι:
• ΣΥΝΟΛΑ ΜΕ ΕΝΙΑΙΑ ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

• Αξονικές προσβάσεις στα αρχιτεκτονικά σύνολα

• Ο ναός δεν αποτελεί πια μια ανεξάρτητη ύπαρξη

• «ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ» ΣΤΟΝ ΙΩΝΙΚΟ ΡΥΘΜΟ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ «ΠΕΡΙΒΛΕ-

ΠΤΟΥ» ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟΥ ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟΥ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ

• ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ, ΠΟΛΥΩΡΟΦΕΣ ΠΡΟΣΟΨΕΙΣ, ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ

ΡΥΘΜΩΝ

• ΘΕΑΤΡΙΚΟΤΗΤΑ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.
Κυριαρχία των μεγάλων στοών, ανιδρυμένων όχι πλέον από τις πόλεις
αλλά από τους ελληνιστικούς βασιλείς: π.χ. στην Αθήνα οι στοές του
Ευμένους Β΄ (197-159 π.Χ.) και του Αττάλου Β’ (159-της Περγάμου

ΣΤΟΑ ΕΥΜΕΝΟΥΣ
στη Ν. κλιτύ της Ακρόπολης

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΣΤΟΑ ΕΥΜΕΝΟΥΣ: Μεταφέρθηκε από την Μ. Ασία

(μικρασιατικό μάρμαρο)
163 x 17,60 μ.: μεγαλύτερη από την Στοά του Αττάλου

Όταν κτίσθηκε το Ηρώδειο (160 μ.Χ.) το Δ. πέρας της

στοάς συνδέθηκε οργανικά με αυτό.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΑΤΤΑΛΟΥ (περ. 150 π.Χ.)

Η Αγορά της Αθήνας τον 4ο αι. και μετά τις ελληνιστικές επεμβάσεις τον 2ο αι. π.Χ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΑΤΤΑΛΟΥ

(περ. 150 π.Χ.)

116 x 20 μ.
21 δωμάτια / καταστήματα
στο ισόγειο και τον όροφο
45 κίονες εξωτερικά και
22 κίονες εσωτερικά
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΙΕΡΑ: ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΗ ΛΙΝΔΟ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Ιερό της Λινδίας Αθηνάς:

Σταδιακή διαμόρφωση
του βράχου κατά τον 3ο
αι. π.Χ. κυρίως.

Αρχές συμμετρίας,
προσπάθεια
εντυπωσιασμού του
επισκέπτη-προσκυνητή
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

- Παράλληλες τάσεις και ρυθμοί, λόγω των πολλών κέντρων

παραγωγής (Αθήνα, Πέργαμος, Αλεξάνδρεια, Ρόδος, Αντιόχεια)

-ΣΤΡΟΦΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ, ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ.

-ΕΙΔΥΛΛΙΑΚΟ-ΠΑΙΧΝΙΔΙΑΡΙΚΟ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ.

-ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ.

- ΑΝΘΗΣΗ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΚΡΗΝΕΣ ΜΕ ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ

(ΑΡΠΑΓΗ ΝΥΜΦΩΝ ΑΠO ΣΑΤΥΡΟΥΣ κλπ).
- ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΠΟΡΤΡEΤΟΥ:
Ο άνθρωπος δεν είναι πλέον ο υπεύθυνος πολίτης, μέλος του συνόλου των πολιτών
της πόλης, αλλά εικονίζεται πλέον με τα προσωπικά, εξατομικευμένα
χαρακτηριστικά του.
Η απεικόνιση των προσώπων δεν έχει διαχρονικό, αλλά προσωρινό χαρακτήρα.
- ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ GROTESQUE ΚΑΙ ΔΥΣΜΟΡΦΩΝ
ΤΥΠΩΝ, ΝΑΝΩΝ, ΓΡΙΩΝ , ΨΑΡΑΔΩΝ, ΝΕΓΡΩΝ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ: από τα κύρια καλλιτεχνικά κέντρα του ελληνιστικού κόσμου

Η Ακρόπολη της Περγάμου, όπως φαίνεται από τη σημερινή πόλη Bergama

Σχεδιαστική αναπαράσταση
της Ακρόπολης της Περγάμου
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ
O μεγάλος Βωμός του Διός

Εννοείται ο κυρίως βωμός, όπου

γίνονταν οι θυσίες, και το βάθρο με
τις στοές που τον περιβάλλουν.

Διαστάσεις: 36,80 μ. (Α. και Δ. πλευρά) x

34,20 μ. (Β. και Ν. πλευρά)
Ύψος βάθρου: 6 μ.
Ζωφόρος Γιγαντομαχίας (στο βάθρο): ύψος
2,30 μ. και μήκος 113 μ.
Ζωφόρος Τηλέφου (στον τοίχο γύρω από
τον κυρίως βωμό): ύψος 1,58 μ.

Η εσωτερική κιονοστοιχία δεν ολοκληρώθηκε.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ

O μεγάλος Βωμός του Διός στο Pergamonmuseum στο Βερολίνο

τομή κατά μήκος (Δ.→Α.)

 ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Γιγαντομαχία, Α. πλευρά

Εκάτη Άρτεμις Λητώ Απόλλων

ΓΙΓΑΝΤΟΜΑΧΙΑ: αλληγορία για τους αγώνες των Ατταλιδών κυρίως κατά των Γαλατών

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

έντονη θεατρικότητα, υπερβολικά δραματικός τόνος, βίαιη κίνηση, ακραίος

δυναμισμός, παθητικές στάσεις και εκφράσεις.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Γιγαντομαχία, Α. πλευρά

ΖΕΥΣ με τον γίγαντα Πορφυρίωνα

ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Γιγαντομαχία, Α. πλευρά

Αλκυονεύς Αθηνά Γαία Νίκη

ΠΕΡΓΑΜΟΣ.
Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ:
Γιγαντομαχία, Α. πλευρά

Αθηνά με τον γίγαντα Αλκυονέα:

θυμίζει τα αετώματα του
Παρθενώνος
 ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Γιγαντομαχία, Δ. πλευρά

Τρίτων Αμφιτρίτη Νηρεύς Δωρίς Ωκεανός Τηθύς

ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια

ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΤΗΛΕΦΟΥ

• ΑΠΌ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΥ:

• ΗΡΕΜΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΣΥΓΚΡΑΤΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ, ΜΟΝΟΤΟΝΗ ΠΤΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΜΕΓΑΛΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΦΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ:

• ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

• ΠΡΟΦΑΝΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

• ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Η ζωή

του Τήλεφου, από τη γέννηση έως τον θάνατό του, παρουσιάζεται μέσα σε ένα
μεταλλασσόμενο, αλλά αδιάσπαστο υπόβαθρο που περιέχει σκηνές τοπίου, ιερά,
πεδία μάχης, πλοία και εσωτερικούς χώρους.
 ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια
Β. τοίχος

Ο Αλέος συμβουλεύ- Έκθεση του Τήλεφου Κατασκευή της σχεδίας για την Αύγη
ται το Μαντείο

ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια

Β. τοίχος Α. τοίχος

Η Αύγη ιδρύει τη λατρεία της Ο Ηρακλής ανακαλύπτει

Αθηνάς στην Πέργαμο τον Τήλεφο στην Αρκαδία
 ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια

Α. τοίχος

Ο Τεύθρας καλωσορίζει Η Αύγη δίνει τα όπλα Ο Τήλεφος αποχαιρετά

τον Τήλεφο στον Τήλεφο την Αύγη

ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια

Α. τοίχος

Υποδοχή του Τήλεφου Ο Τήλεφος ανάμεσα στους Αργείους

στο Άργος άρχοντες ζητά να θεραπευθεί
 ΠΕΡΓΑΜΟΣ. Ο μεγάλος ΒΩΜΟΣ: Τηλέφεια

Ν. τοίχος

Ο Τήλεφος με τον Λατρεία Διονύσου Ίδρυση κάποιας λατρείας

μικρό Ορέστη στο βωμό

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Σύμπλεγμα του Λαοκόωντος στο

Βατικανό

Βρέθηκε το 1506 στη Ρώμη.

Το περιγράφει με θαυμασμό ο
Πλίνιος (Nuturalis Historiae 36.27:
“opus omnibus et picturae et
statuariae artis praeferandum”.
Τονίζει ότι είναι από έναν όγκο
μαρμάρου.

Ο Πλίνιος δίνει και τα ονόματα

των γλυπτών Αθηνοδώρου,
Αγησάνδρου και Πολυδώρου από
τη Ρόδο
Το έργο βρισκόταν στη Ρώμη
στην οικία του αυτοκράτορα Τίτου.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

Από την έκφραση του πάθους στη χαρά της ζωής.

Από το “baroque” στο “rococo”

Η Αφροδίτη με τον Πάνα από τη Δήλο

στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
(περί το 100 π.Χ.)

Βρέθηκε το 1904 στη Λέσχη των

Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού στη Δήλο.
Σύμφωνα με την επιγραφή στη βάση ήταν
αφιέρωμα ενός Διονυσίου από τη Βηρυτό
«θεοῖς πατρίοις».

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

Ο σημαντικότερος ελληνικός χώρος για τη μελέτη μίας ελληνιστικής

πόλης είναι η Δήλος.
Το 314-166 π.Χ. η Δήλος είναι πρωτεύουσα του ‘Κοινού των Νησιωτών’
που ίδρυσαν ο Αντίγονος Γονατάς και ο γιος του Δημήτριος Πολιορκητής.
Το 166 π.Χ., οι Ρωμαίοι την δίνουν πάλι στους Αθηναίους, οι οποίοι
εξορίζουν τους Δηλίους και εγκαθιστούν Αθηναίους εμπόρους. Επειδή οι
Ρωμαίοι την ανακήρυξαν ελεύθερο λιμάνι και της έδωσαν φοροαπαλλαγή
(ατέλειαν), με σκοπό να πλήξουν οικονομικά την αντίπαλό τους Ρόδο.
Σταδιακά, συντελούσης και της καταστροφής της Κορίνθου το 146 π.Χ.,
και μέχρι τις καταστροφές του νησιού κατά τους Μιθριδατικούς Πολέμους το
88 και το 68 π.Χ., η Δήλος γίνεται από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της
Μεσογείου.
Αυτό συνεπάγεται μεγάλη αύξηση του πληθυσμού και έντονη οικοδομική
δραστηριότητα. Έρχονται και εγκαθίστανται έμποροι από όλη τη Μεσόγειο:
Ιταλοί, Σύριοι, Αιγύπτιοι, Εβραίοι που κτίζουν νέα ιερά αφιερωμένα στους
εθνικούς τους θεούς (πρβλ. το σύμπλεγμα της Αφροδίτης με τον Πάνα στο
ΕΑΜ).
Μέχρι τότε η πόλη και το λιμάνι ήταν ‘παράρτημα’ του Ιερού του
Απόλλωνος. Τώρα το Ιερό είναι ‘παράρτημα’ του λιμανιού.
 ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

Ιερό Συρίων θεών

Ισείον-Σαραπείον

Συνοικία Θεάτρου

33. Αγορά των Ιταλών

34. Οίκος των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

Άγαλμα του Γ. Oφέλλιου Φέρου

από την Αγορά των Ιταλών στη Δήλο

Ύψος: 2,63 μ.
Στο αρ. χέρι κρατά ξίφος και
στο δεξιό θα κρατούσε δόρυ.

Έλληνες γλύπτες που εργάζονται και στη Ρώμη:

Τιμαρχίδης
και οι γιοι του Διονύσιος και Πολυκλής
 ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

118. Οικία της Τρίαινας

119. Οικία της Κλεοπάτρας
120. Οικία του Διονύσου

Συνοικία του Θεάτρου: παρ’όλο που η πόλη είναι νέα, δεν υπάρχει κανονικό
πολεοδομικό σχέδιο.

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

Είσοδος στο προαύλειον ή κλείσιον

Δεξιά το Θυρωρείον.

Αίθριον με περίστωον ή περίστυλον

Στο κέντρο δεξαμενή για τη συλλογή
βρόχινου νερού.

Εξέδρα: ανοικτό θερινό δωμάτιο

Οικία της
Τρίαινας

ΣΤΗ ΔΗΛΟ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΕΣ

ΚΑΤΟΨΕΙΣ ΛΟΓΩ ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ
Οικία της Λίμνης

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

 ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ

ΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑΣ (Β΄ αι. π.Χ.)

IMATIOΦΟΡΟΙ - PALLIATI

Σοφοκλής ~335 π.Χ. Αισχίνης ~310 π.Χ. Σύνταγμα της Κλεοπάτρας και του
(Βατικανό) (Νεάπολη) Διοσκουρίδου στη Δήλο (138/7 π.Χ.)
 ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ
ΟΙΚΙΑ ΤΩΝ ΚΩΜΩΔΩΝ

Αναπαράσταση του αιθρίου και της διάρ-

θρωσης του τοίχου με τη ζωφόρο των
Κωμωδών.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΟΙΚΙΕΣ ΤΗΣ ΠΕΛΛΑΣ

(δ΄τετάρτου Δ΄αι. – Γ΄αι. π.Χ.)

Διάρθρωση τοίχου οικίας της Πέλλας,

προάγγελος του 1ου πομπηιανού ρυθμού.

Οικία της Πομπηίας

 ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: ΔΗΛΟΣ
Οικιακός εξοπλισμός

Κυλικεῖον
Πύραυνα (Μουσείο Δήλου)

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ
ΤΑΦΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ
ΑΘΑΝΑΣΙΟ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
(τέλους Δ΄ αι. π.Χ.)

Ύψος 4,60 μ.,

πλάτος 4,60 μ.
 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 323-30 π.Χ.

ΤΑΦΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (τέλους Δ΄ αι. π.Χ.)

Κυλικεῖον

ΣΚΗΝΗ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

(ή ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ)
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

- ΡΩΜΙΟΣ - ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ - ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΡΟΥΜ, ΡΟΥΜΕΛΗ, ΡΩΜΥΛΙΑ

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Νancy H. RAMAGE – Andrew RAMAGE, Ρωμαϊκή Τέχνη από τον Ρωμύλο έως
τον Κωνσταντίνο (University Studio Press, Θεσ/κη 2000)

Τ. HÖLSCHER, Κλασική Αρχαιολογία. Βασικές Γνώσεις (University Studio

Press, Θεσ/κη 2005)

Ρ. ΜΠΙΑΝΚΙ ΜΠΑΝΤΙΝΕΛΙ, Ρώμη. Η τέχνη στο επίκεντρο της εξουσίας. Από τις απαρχές
έως τον 2ο αι. μ.Χ. και: Ρώμη. Το τέλος της αρχαίας τέχνης. Από τον 2ο αι. μ.Χ. έως το
τέλος της αυτοκρατορίας (έκδ. Καθημερινής, Αθήνα 2007, πρωτότυπη έκδοση 1970)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ τ. ΣΤ’ (Αθήνα 1976)

Paul ZANKER, O Αύγουστος και η Δύναμη των Εικόνων (ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006)

P. GARNSEY – R. SALLER, H Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οικονομία, κοινωνία και

πολιτισμός (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2007)
S. E. ALCOCK, Αρχαιολογίες του ελληνικού παρελθόντος. Τοπία, μνημεία και
αναμνήσεις (Αθήνα 2011, πρωτότυπη αγγλική έκδοση 2002)
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

(ΙΝΣ, Θεσ/κη 2005) (Αθήνα 2008)

To ρωμαϊκό κράτος από το 200 π.Χ. μέχρι τον θάνατο του Αδριανού το 138 μ.Χ.
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

«Καμάρα», Τόξο του Γαλέριου στη

Θεσσαλονίκη (περί το 300 μ.Χ.)

Ηρώδειο (περί το 160 μ.Χ.)

‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Trier (Augusta Treverorum), Γερμανία: ‘Porta Nigra’

 ‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

LONDINIUM

LUTETIA (Παρίσι): Θέρμες του Cluny

‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Arles (Γαλλία):
Αμφιθέατρο

Nîmes (Ν. Γαλλία): ‘Maison carrée’

 ‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Pont du Gard (Γαλλία)

Segovia (Ισπανία): Υδραγωγείο

ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ: Timgad / Ταμούγαδις (Αλγερία)

 ‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

El Djem, Τυνησία: Αμφιθέατρο

‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Αμμάν (Ιορδανία)
Παλμύρα (Συρία)
 ‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Έφεσος: Βιβλιοθήκη του Κέλσου (115-120 μ.Χ.)

‘Ρωμαϊκά’ Μνημεία ανά τη Μεσόγειο

Θέατρο Ιεράπολης (Φρυγία/Τουρκία)

Θέατρο Ασπένδου (Παμφυλία/Τουρκία)

Θέατρο Φιλιππούπολης
(Βουλγαρία)
Garni, Αρμενία: Ναός 2ου αι. μ.Χ.

Ηatra, Μεσοποταμία (Ιράκ):

Ναοί του 2ου αι. μ.Χ.
 ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ:
Caesarea Mauretaniae (Cherchel) στην Αλγερία

‘Διομήδης’ Νεάπολης
αντίγραφο έργου Ιούβας Β΄ και κορμός αγάλματος στον τύπο του ‘Διομήδη’
του 5ου αι. π.χ. από τις αδριάνειες δυτ. Θέρμες της Caesarea Mauretaniae

ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ: Cherchel

Α Αντίγραφα της Ειρήνης

Αντίγραφο της Ειρήνης
του Κηφισοδότου
του Κηφισοδότου
από το Cherchel της Αλγερίας
στο Μόναχο
 ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ: ΓΑΛΑΤΙΑ

Η ‘Αφροδίτη της Arles’ (αντίγραφο έργου του Πραξιτέλη) και Νίκες

στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Arles

ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ: ΓΑΛΑΤΙΑ

Άγαλμα της Μήδειας

από την Arles,
έργο τοπικού τεχνίτη
 Τα ρωμαϊκά πρότυπα
στον νεώτερο κόσμο

Παρίσι, Αψίδα του Θριάμβου (1806)

Ρώμη: Θριαμβικό τόξο του Τίτου

Τα ρωμαϊκά πρότυπα στο νεώτερο κόσμο

Παρίσι, Place Vendôme

με τις εκστρατείες του
Ναπολέοντα (1810)

Ρώμη, Κίων του Τραϊανού

Με την εκστρατεία κατά των Δακών
 Τα ρωμαϊκά πρότυπα στο νεώτερο κόσμο

Ουάσιγκτον: Καπιτώλιο (από τον ομώνυμο λόφο της Ρώμης)

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ

Opus caementicium > τσιμέντο = ισχυρό χυτό υλικό

στο εσωτερικό των τοίχων
Κατασκευές που αντέχουν στον χρόνο
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ

Πάτρα: Ωδείον και

Ρωμαϊκή Γέφυρα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ

Πραινεστός / Praeneste (Palestrina ): Ιερό της Fortuna Primigenia (2ος αι. π.Χ.)
ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ

(117-138 μ.Χ.)

ΡΩΜΗ: Πάνθεον
(125-128 μ.Χ.)

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ (117-138 μ.Χ.)

ΡΩΜΗ: Πάνθεον
(125-128 μ.Χ.)

Ύψ. = Διάμ. =
43,20 μ.

(διάμ. τρούλλου
Αγ. Σοφίας: 31 μ.)
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

ΡΩΜΗ: Πάνθεον
(125-128 μ.Χ.)

Οπαίον / oculus : διάμ. 8,30 μ.

140 φατνώματα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ:
Τεχνικά επιτεύγματα

«Ηρώδειο» 160 μ.Χ.

 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ:
Τεχνικά επιτεύγματα

ΔΡΟΜΟΙ

Via Appia

Τμήμα της Εγνατίας

προς την Καβάλα

Η κατασκευή της φαίνεται ότι άρχισε το 146 π.Χ. από

τον ανθύπατο της Μακεδονίας Gnaeus Egnatius.
Μήκος: 1.120 χλμ. (746 ρωμ. μίλια)
Πλάτος: περ. 6 μ.
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ:
Τεχνικά επιτεύγματα

ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΑ
Η διάδοσή τους οφείλεται
στην pax romana

Pont du Gard (19 π.Χ. ή μέσων 1ου αι. μ.Χ.)

για την ύδρευση της Νεμαυσού / Nîmes
στη νότια Γαλλία

Αρχή λειτουργίας ενός υδραγωγείου

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ:
Τεχνικά επιτεύγματα

ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΑ

Μόρια Λέσβου
 Οικοδομήματα ΛΟΥΤΡΩΝ: THERMAE – BALNEA

Οικοδομήματα που ιδρύθηκαν σε όλη την έκταση του ρωμαϊκού κράτους.

Εξυπηρετούσαν πρακτικές ανάγκες,
συγχρόνως, όμως, αποτελούσαν χώρους κοινωνικών επαφών.

(συνέχεια των ρωμ. θερμών: χαμάμ)

BALNEUM < Β α λ α ν ε ί ο ν = μικρό, συχνά οικιακό λουτρό

ΤΗΕRΜΑΕ < Θ ε ρ μ α ί = μεγάλα λουτρικά οικοδομήματα

ΒΑΣΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ:
Προθάλαμος, Αποδυτήριον = Vestibulum / Apodyterium
Frigigarium = χώρος ψυχρού λουτρού
Tepidarium = χώρος χλιαρού λουτρού
Caldarium = χώρος ζεστού λουτρού
Sudatorium/Laconicum = ‘Εφιδρωτήριον’

(Natatio = ανοικτή πισίνα (< piscina < pisces = ψάρι)

Οικοδομήματα ΛΟΥΤΡΩΝ: THERMAE - BALNEA

Praefurnium Tubuli χώρος υποκαύστων (στυλίδες / pilae

στηρίζουν το δάπεδο / suspensura)
 Οικοδομήματα ΛΟΥΤΡΩΝ: THERMAE - BALNEA

Συστήματα
υποδαπέδιας
και επιτοίχιας
θέρμανσης

Tegulae
Mammatae =
πλίνθοι με 4
μαστοειδείς
αποφύσεις στις
γωνίες

Οικοδομήματα ΛΟΥΤΡΩΝ:
THERMAE – BALNEA

Bath, Αγγλία

Σύγχρονα λουτρά επί των ρωμαϊκών

 Frigidarium των Θερμών του Διοκλητιανού
(Santa Maria degli Angeli του Μιχαήλ Αγγέλου)

Γνώση πολλών κλασικών έργων μέσω των ρωμαϊκών αντιγράφων

ΑΘΗΝΑ ΠΑΡΘΕΝΟΣ του Φειδία

ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ Ι, 24, 5-7

Αὐτό δέ ἔκ τε ἐλέφαντος τό ἄγαλμα καί χρυσοῦ

πεποίηται. μέσῳ μέν οὖν ἐπίκειταί οἱ τῷ κράνει
Σφιγγός εἰκών - … -, καθ΄ ἑκάτερον δέ τοῦ κράνους
γρῦπές εἰσίν ἐπειργασμένοι. ……
Τό δέ ἄγαλμα τῆς Ἀθηνᾶς ὀρθόν ἐστιν ἐν χιτῶνι
ποδήρει καί οἱ κατά τό στέρνον ἡ κεφαλή Μεδούσης
ἐλέφαντός ἐστιν ἐμπεποιημένη.
Kαί Νίκην τε ὅσον τεσσάρων πήχεων (= 4x46 εκ.
περ.), ἐν δέ τῇ <ἑτέρᾳ> χειρί δόρυ ἔχει, καί οἱ πρός
τοῖς ποσίν ἀσπίς τε κεῖται καί πλησίον τοῦ δόρατος
δράκων ἐστίν. εἴη δ’ ἀν Ἐριχθόνιος οὖτος ὁ δράκων.
Ἔστι δέ τῷ βάθρῳ τοῦ ἀγάλματος ἐπειργασμένη
Πανδώρας γέννησις. Πεποίηται δέ Ἡσιόδῳ τε καί
ἄλλοις ὡς ἡ Πανδώρα γένοιτο αὔτη γυνή πρώτη. πρίν
δέ ἤ γενέσθαι Πανδώραν οὐκ ἦν πω γυναικῶν γένος.

‘Αθηνά του Βαρβακείου’ ΕΑΜ 129

 Γνώση πολλών κλασικών έργων μέσω των ρωμαϊκών αντιγράφων

ΑΘΗΝΑ ΠΑΡΘΕΝΟΣ ΤΟΥ ΦΕΙΔΙΑ

Εξωτερική επιφάνεια της ασπίδας

Αθηνά ‘Lenormant’ ΕΑΜ 128 του αγαλματίου στην Πάτρα

Γνώση πολλών κλασικών έργων μέσω των ρωμαϊκών αντιγράφων

ΑΣΠΙΔΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ

Ανάγλυφοι πίνακες
στο Μ. Πειραιώς, του 2ου αι. μ.Χ.

Γραφιστική αποκατάσταση της ασπίδας

 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα

EIKONEΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Αύγουστος
της
Prima Porta

O Ερωτιδέας
σε δελφίνι:
υπόμνηση ότι
η γενιά του
ανάγεται στην
Αφροδίτη

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΤΗΣ PRIMA PORTA

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ

Ο Ουρανός
Ο ήλιος στο άρμα του πίσω από τη
Σελήνη

Η παράδοση των λαβάρων από τον

Πάρθο στον Ρωμαίο
ανάμεσα σε προσωποποιήσεις
επαρχιών,
τον Απόλλωνα σε γρύπα και την
Άρτεμη σε ελάφι

Η Mητέρα-Γη (Tellus) με το κέρας της

Αφθονίας
(pax romana)
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα
EIKONEΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Αντίγραφο του Δορυφόρου

του Πολυκλείτου (440 π.Χ.)
Αύγουστος Prima Porta και Θεσσαλονίκης

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα

Κόρινθος, Ιουλία Βασιλική: Σύνταγμα του Αυγούστου με τήβεννο (toga)

με τους εγγονούς και διαδόχους Λούκιο και Γάιο Καίσαρα σε τύπο Ερμή του 4ου αι. π.Χ.
 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα
EIKONEΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Αύγουστος στο ΕΑΜ ως ιππέας

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα

Claudius 41-54 μ.Χ.

O Κλαύδιος ως Δίας στη Ρώμη και την Ολυμπία

 ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα
ΑΔΡΙΑΝΟΣ (117-138 μ.Χ.)

Αδριανός από
Κορμός από την Αγορά
το Νυμφαίον του
της Αθήνας
Ηρώδη Αττικού
Άγαλμα από την Ιεράπετρα στην Κ/πολη στην Ολυμπία

ΡΩΜΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: η εικόνα του Αυτοκράτορα

«Η Αθηνά επάνω στη Λύκαινα του Καπιτωλίου» Δείγμα

σύνδεσης της Ρώμης με την Αθήνα: ο φιλελληνισμός
επιβάλλεται και για λόγους πολιτικούς, καθώς ο Αδριανός
χρειάζεται τη βοήθεια του ελληνικού στοιχείου για την
καταστολή της εβραϊκής επανάστασης του 134/135 μ.Χ.
Aνδριάντας του Αδριανού στην Κίσαμο
 Απεικονίσεις Αθηναίων πολιτών

Άγαλμα Ίσιδος Αγάλματα από το Herculanaeum

Στήλη του Μουσαίου και της στη Ρώμη στη Δρέσδη
Αμαρυλλίδος στο Εθν. Αρχ. Μ. («Μεγάλη» και «μικρή Ηρακλειώτισ-
του ύστερου 1ου αι. μ.Χ. σα», τα πρωτότυπα των οποίων έχουν
αποδοθεί στη «Σχολή του Πραξιτέλη»)

ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ

“Τogatus Barberini” (Ρώμη, Musei Capitolini)

Η έννοια της προτομής ήταν άγνωστη στην ελληνική τέχνη

Ανδρικές μορφές εικονίζονται με έντονα ηλικιακά χαρακτηριστικά.

Εκφράζεται η μεγάλη αξία για την πείρα της ηλικίας που
συνεπάγεται υπευθυνότητα στις δημόσιες υποθέσεις.
 ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ

Προτομή του 1ου αι. π.Χ. (Ν. Υόρκη, Μetr. M.)

Ο λεγ. «Στρατηγός του Tivoli»

Προτομές Μ. Θεσσαλονίκης, αρχών 5ου αι. μ.Χ.

 Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
Προϊόντα του εργαστηρίου της Αφροδισιάδας του 4 αι. μ.Χ.;

Ηρακλής και
Γηρυόνης

Ανάγλυφο από το Chiragan Άρτεμις από το St George Αγαλμάτιο Ασκληπιού

στην Τουλούζη de Montagne στο Bordeaux από την Έπίδαυρο

Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Προϊόντα εργαστηρίου της Αφροδισιάδας του 4 αι. μ.Χ.;

Άρτεμις

Απόλλων

Ήλιος

‘Ενόπλιος εικών’ / imago clipeata

στο Αμβούργο
Αγαλμάτια από το Silahtarağa, κοντά στην Κ/πολη
 Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 4ου ΑΙ. μ.Χ.

Χριστός; στο Museo Nazionale Romano

Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Αγαλμάτια Αθηνάς και Ασκληπιού από την Επίδαυρο που ανατέθηκαν

το 304/5 και το 308/9 μ.Χ. αντίστοιχα (ΕΑΜ 274, 263)
 Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Αγαλμάτια από υστερορρωμαϊκή οικία στην Κόρινθο,

από τον 2ο μέχρι τον 4ο ; αι. μ.Χ. (η θεά Ρώμη)

Ιδεαλιστικά έργα ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Λεγ. «Σαρκοφάγος του πρίγκηπα» στην Κωνσταντινούπολη , του 5ου αι.

 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

Ναός Ήρας

ΜΗΤΡΩΟΝ

Ναός Διός

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

ΜΗΤΡΩΟΝ
(ναός της Ρέας,
μητέρας των θεών)
στην ΟΛΥΜΠΙΑ

ΗΛΗΟΙ Θεου ΥΙΟΥ ΚΑΙσαρος

ΣΕΒΑΣΤΟΥ ΣΩΤηρος των Ελ-
ΛΗΝωΝ τΕ ΚΑΙ της οικου-
μεΝης ΠΑσΗς ….

Οι Ηλείοι [αφιέρωσαν τον ναό]

του Καίσαρος Αυγούστου, του
σωτήρα των Ελλήνων και όλης
της Οικουμένης …
 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

ΜΗΤΡΩΟΝ ΟΛΥΜΠΙΑΣ
Αύγουστος Κλαύδιος

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

ΜΗΤΡΩΟΝ
ΟΛΥΜΠΙΑΣ

Agrippina Minor (κόρη της Agrip-

pina Major, εγγονής του Αυγού-
στου, και του Germanicus, αδελ-
φού του Κλαυδίου, μητέρα του
Νέρωνα.

Flavia Domitilla I
(κόρη του Βεσπασιανού)
ή Livia
 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

ΜΗΤΡΩΟΝ
ΟΛΥΜΠΙΑΣ

Νέρων / Τίτος

Βεσπασιανός

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

ΜΗΤΡΩΟΝ
ΟΛΥΜΠΙΑΣ

Flavia - Αγριππίνα – Flavia Βεσπασιανός-Κλαύδιος-Τίτος

Domitilla II Domitilla I

Διάταξη των αγαλμάτων κατά την τελευταία περίοδο (των Φλαβίων) κατά τον
K. HITZL, Die kaiserzeitliche Statuenausstattung des Metroon, OF XIX (Berlin 1991)