GİS İŞLEVİNİN

GENEL İLKELERİ

Mustafa BARAN
1
› Sindirim kanalı vücuda;
-Su
-Elektrolitler
-ve besinleri sağlarlar.

2
GİS İŞLEVLERİ
› Gıdaların sindirim kanalında hareketi
› Sindirim salgılarının salgılanması ve besinin sindirimi
› Suyun,elektrolitlerin ,vitaminlerin ve sindirim ürünlerinin
emilimi
› Emilen maddeleri uzağa taşınması için gastrointestinal
organlerda kanın dolaşımı
› Bu işlevlerin sinirsel ve hormonal kontrolü

3
› Sindirim kanalında her
bölüm kendine özgü işleve
göre özelleşmiştir.
› Özofagus basitçe gıda geçişi
sağlar
› Mide besini geçci olarak
depolar.
› İnce bağırsaklar da sindirim
ve emilimde görev alır.

4
Gastrointestnial Duvarın Yapısı
› İnce bağırsak duvarı dıştan içe doğru
-Seroza
-Uzunlamasına(longitüdinal) düz kas tabakası
-Dairesel( sirküler) düz kas tabakası
-Submukoza
-Mukoza
*Muskularis mukoza: mukozanın derin tabakalarına uzanır.

5
6
GİS Düz Kası
› Gis düz kas lifleri;
› 200-500 µm uzunlukta
› 2-10 µm çapında
› 1000 kadar paralel liften oluşmuş demetler şeklinde
düzenlenmiştir.
– Bu kas demeti içindeki lifleri arasında düşük dirençli çok sayıda
bağlantılar vardır.
– Kas kasılması lifler arasında hızlıca yayılır.
– Gis kas bir sinsisyum olarak işlev görür.

7
GİS Düz Kasın Elektriksel Aktivitesi
› İki temel elektriksel dalga tipi vardır.
-Yavaş dalgalar
-Dikensi dalgalar

Bağırsaklarda dinlenim zar potansiyeli -50 ile -60 mv arasındadır.

8
Yavaş Dalgalar
› Gis de kasılmaların çoğu
ritmik olarak gerçekleşir.
› Yavaş dalga olarak
adlandırılan dalgaların
frekansı ritmi belirler.
› Yavaş dalgalar a.p değildir.
› Şiddetleri 5-15 mv
› Frekansları 3-12/dk
› Cajal’ın interstisyel
hücreleri
9
Dikensi Potansiyeller
› Gerçek aksiyon
potansiyelleridir.
› GİS düz kas dinlenim
potansiyeli -40 mv daha pozitif
duruma geldiğinde oluşur.
› Frekans 1-10/sn
› Dikensi potansiyelin her biri
10-20 msn kadar sürer.
› Büyük sinir liflerindeki AP’ ne
göre 10-40 kat daha uzundur.
10
Dikensi Potansiyeller
› Gis düz kas ile sinir liflerinin ap. lerin oluşması arasında fark
vardır.
› Sinir liflerinde ap sodyum kanallarından Na iyon girişi ile
oluşur.
› Gis düz kasında ap. çok sayıda kalsiyum daha az miktarda
sodyum girişine neden olan kalsiyum-sodyum kanalları ile
gerçekleşir.
› Bu kanallar yavaş açılıp kapanırlar.

11
Zar Dinlenim Potansiyelini Değiştiren Faktörler
› Normal şartlarda dinlenim zar potansiyelleri ort. -56 mV.
› Zarı depolarize eden faktörler zarı daha fazla uyarılabilir hale
getirirler.
-Kasın gerilmesi
-Parasempatik sinir uçlarından salınan asetilkolin
-Gastrointestinal hormonlar
› Hiperpolarize edenler;
-Sempatik sinirlerin uyarılması
-Noradrenalin –adrenalin
12
Enterik Sinir Sistemi
› Gi kanal enterik sinir sistemi adı verilen bir sinir sistemine
sahiptir.
› Bu sistem tamamen organ duvarında yer alır.
› Özofagustan başlar ve anüse kadar devam eder.
› Nöron sayısı 100 milyon.
› Gastrointestinal hareketlerin ve salgıların kontrolünde rol oynar.

13
Enterik Sinir Sistemi

› Myenterik(Auerbach) pleksus-ağ: Longitüdinal ve

sirküler kas tabakaları arasında
› Meissner(Submukoza) pleksus: Submukozada 14
Myenterik pleksus
› Gi kanalın tüm uzunluğu boyunca uzanır. Birbirleriyle ilişkili
nöronların zincir şeklinde sıralanmasıyla meydana gelir.
› Motor aktivitenin kontrolü ile ilgilidir.
Uyarıldığında;
-Tonik kasılmalarda veya bağırsak duvarının tonusunda artma
-Ritmik kasılmaların yoğunluğunda artma
-Bağırsak peristaltik dalgaların hızlanmasında artış
-Pilor, ileoçekal sfinkter kaslarını inhibe eder (İnhibe edici).Çünkü
VİP salgılarlar.
15
Submukozal pleksus
› Bağırsak iç duvarınıdaki kontrolden sorumludur.

› Birçok duysal sinyal Gi epitelden kaynaklanır ve daha sonra

submukoza ağında toplanarak bölgesel ince bağırsak salgısına ve
bölgesel kasılmasına yardımcı olur.

16
Enterik Nöronlar Tarafından Salgılanan
Nörotransmitter Tipleri
-Asetilkolin; Gi aktiviteyi hızlandırır
-Noradrenalin baskılar.
-ATP,Serotonin,Dopamin,Kolesistokinin,P maddesi,Vazoaktif
intestinal polipeptid,Somatostatin,Leu-enkefalin,Met-
enkefalin,Bombesin

17
Gİ Kanalın Otonom Kontrolü
› Bağırsakların ps. sinirleri kranyal ve sakral bölümlere ayrılır.
Kranyal Ps. liflerin neredeyse tamamı vagus siniri ile taşınırlar.
Ağız ve farengeal bölgeye giden birkaç Ps. lifi hariç
› Bu lifler; özofagus, mide, pankreası yoğun olarak inerve ederler.

› Kalın barsağın birinci yarısındaki inervasyonu daha azdır.

18
Gİ Kanalın Otonom Kontrolü
› Sakral ps. 2.,3. ve 4. spinal segmenlerden doğarlar.
› Pelvik sinirler içinde kalın barsağın distal yarısına ve anüsün
bütün bölümlerine taşınır.
› Parasempatik sistemin uyarılması enterik sinir sisteminin
tamamında genel bir aktivite artışına neden olur.

19
Gİ Kanalın Otonom Kontrolü
› Gi kanalın sempatik lifleri T5-L2 segmentleri arasından
kaynaklanır.
› Çölyak ve mezenterik gangliyonlardan çıkarak Gis kanalına
dağılırlar
› Bütün Gis bölümlerini innerve ederler.
› Daha nörepinefrin,az miktarda epinefrin salgılarlar.

20
Gİ Kanalın Otonom Kontrolü
› Sempatik sistemin uyarılması Gis de baskılayıcı rol oynar.
-Noradrenalin düz kas üzerine baskılayıcı etki gösterir. (muskularis
mukozada uyarıcıdır)

-Noradrenalin enterik sinir sistemi nöronlarını baskılar.

-Bağırsak hareketleri baskılanır ve kanalda gıda hareketi yavaşlar.

21
Bağırsakların Aferent Duysal Lifleri
› Aferent duysal lifler;
-Hücre gövdeleri Enterik SS’de,
-Omurilik arka kök ganliyonlarında bulunur.
› Bu sinirler;
-Bağırsak mukozasının irritasyonu,
-Aşırı gerilmesi,
-Bağırsakta bazı özel kimyasal maddelerin bulunmasıyla uyarılabilir.
Bu liflerden gelen sinyaller uyarıcı veya baskılayıcı olabilir.

22
Bağırsakların Aferent Duysal Lifleri
› Bağırsaklardan kalkan bazı duysal sinyaller omurilik veya
beyin sapına kadar uzanırlar.
-Vagus sinirinin %80 aferent geri kalan eferenttir.
-Bu aferent lifler duysal sinyalleri Gi kanaldan beyinde medullaya
kadar taşır ve Gi kanalın bir çok işlevini kontrol eden vagal refleks
sinyallerini başlatır.

23
24
Gastrointestinal Refleksler
› Üç tip Gi refleks mey. gelir.
1-Tamamen Enterik SS içinde gerçekleşen refleksler
-Gastrointestinal salgıları,
-Peristaltik ve karıştırıcı hareketleri,
-Bölgesel inhibitör etkileri kontrol eder.

25
Gastrointestinal Refleksler
2-Bağırsaklardan başlayıp prevertebral sempatik
gangliyonlara giden ve Gi kanala geri dönen refleksler;
-Gastrokolik refleks: Kolonun boşalmasını sağlayan mideden
doğan sinyaller.
Enterogastrik refleks: Mide motilitesi ve salgısını baskılayan ince
bağırsak ve kolondan kaynaklanan sinyaller.
Kolonoileal refleks: İleum içeriğinin kolona boşalmasını
baskılayan kolondan kaynaklanan sinyaller

26
Gastrointestinal Refleksler
3-Bağırsaklardan omuriliğe ve beyin sapına giden ve tekrar Gi
kanala geri dönen refleksler;
-Mide ve duodenumdan kaynaklanan vagus ile beyin sapına giden
ve mideye geri dönen midenin motor hareketlerini ve salgısını
kontrol eden refleksler.
-Tüm Gi kanalda genel bir baskılama yaratan ağrı refleksleri

-Omuriliğe gelen ve geri dönüp dışkılama için gerekli kolonik,

rektal ve abdominal kasılmaları oluşturan dışkılama refleksleridir.

27
Gastrointestinal Kanalda Hareketlerin İşlevsel
Tipleri
› Gi kanalda İki tip hareket oluşur;
1-Sindirim ve emilim için kanal içinde besinleri uygun hızda ileri
doğru hareket ettiren ilerletici hareketler,
2-Bağırsak içeriğinin karışmasını sağlayan karıştırıcı hareketler.

28
İlerletici (Peristaltik) Hareket
› Gi kanalın temel ilerletici hareketi
› Uyarılma sirküler kas tabakasında kasılma halkasını doğurur.
› Kasılan halka da önündeki maddeyi ileri doğru iter.

29
İlerletici (Peristaltik) Hareket
› Bağırsakların gerilmesi
› Bağırsak epitelinin fiziksel veya kimyasal irritasyonu,
› Parasempatik uyarılar peristaltik hareketleri başlatır.

30
İlerletici (Peristaltik) Hareket
› Peristaltik hareketlerin yönü anüse doğrudur.
Peristaltik refleks ve peristaltik hareketin anüse doğru ilerlemesine
Barsak kanunu adı verilir.
› Myenterik pleksusun anüse doğru polarize olmasından
kaynaklanır.

31
Karıştırıcı Hareketler
› Sindirim kanalının farklı bölgelerinde birbirinden farklılık
gösterir. 5-30 sn sürer.
› Bağırsak duvarında birkaç cm’de bir bölgesel aralıklarda daraltıcı
kasılmalar oluşur.
› Daha sonra bağısağın başka bir bölgesinde yeni kasılmalar
oluşur.
› Parçalanma ve bölme işi sırasıyla bu bölgeler arasında oluşur.

32
33
Gastrointestinal Kan Akımı- Splanknik Dolaşım
› Barsağın kendisinden gelen
kana ilaveten; dalak,pankreas
,karaciğerden gelen kan bu
dolaşımı oluşturur.
› Gelen bu kan portal ven ile Kc.
girer.
› Kc. sinüzoidi içinden geçen kan
hepatik venlerle kc.ri terk eder.

34
Splanknik Dolaşım
› Bağırsak,dalak ve pankreatan portal ven ile gelen kan karaciğere
geçer.
› Burada retiküloendotelyal hücreler ve hepatositler kandan
maddeleri alır (proteinler ve karbonhidratlar)
› Emilen maddelerin ½ veya ¾ geçici olarak buralarda depolanır.
› Bu besinlerin ara kimyasal işlemleri Kc.de yapılır.
› Yağlar lenfatik sistemle emilir, torasik kanal ile kc.i atlayarak
sistemik dolaşıma geçer.

35
Gis Kan Damarlarının Anatomisi
› Bağırsak duvarına arter dalları
girdiğinde her iki yöne dağılan
küçük dallara ayrılırlar.
› Daha ince arterler barsağın salgı ve
emilim işlevlerini sağlamak üzere;
-kas lifleri boyunca,
-villuslar içine,
-epitel altındaki submukozal
damarlara doğru yayılırlar.

36
Villusların kan akımının arteriyol ve
venüllerde mikrovasküler yapı
37
Besinlerin aktif emilimi sırasında;
-Villuslarda ve submukozada kan akımı 8 kat veya daha fazla artış
-Bağırsak motor aktivitesi artış
-Bağırsak kas tabakalarında kan akımında artış

38
Gi aktivite sırasında kan akımı neden artar?
1-Sindirim işlemi sırasında intestinal kanalın mukozasında
salınan vazodilatatör maddeler;
Kolesistokinin-VIP-gastrin-sekretin kan akımının artışına neden
olur.
2-Gastrointestinal bezlerden salınan kallidin, bradikinin gibi
kininler güçlü vazodilatatör etkilir ve kan akımında artışa neden
olur.
3-Bağırsak duvarında azalmış oksijen(bağırsakta metabolizma
artışına bağlı)-adenozin miktarını artırır (bu da iyi bir
vazodilatördür) ve sonuçta kan akımı 4 kat artırılmış olur.
39
Kan akımı-Sempatik uyarılma
-İntestinal ve mezenterik venlerde güçlü bir vazokonstriksiyon
oluşturur.
› Bu da venlerin kan hacmini azaltır ve böylece 200-400 ml kan
genel dolaşıma sağlanmış olur.
-Sindirim kanalında arteriyollerde güçlü vazokonstriksiyona neden
olur , bu da splanknik kan akımını azaltır.

40