DERS : MALZEME BİLİMİ

KONU : MALZEME BİLİMİNE GİRİŞ

Hazırlayan: Prof. Dr. Mehmet GAVGALI

1
Dersin Adı:
MM209B Malzeme Bilimi
Dersin Yürütücüleri:
Prof. Dr. Mehmet GAVGALI

Dersin Amacı:
Mühendislik uygulamalarında kullanılan malzemelerin yapısı,
temel tip faz diyagramları ve mekanik özellikleri hakkında mesleki
bilgi ve beceri kazandırmak.

2
Dersin Öğrenme Kazanımları:
 Atomun yapısını ve atomlar arası bağ yapılarını listeleyebilme,
 Mühendislik uygulamalarında kullandığı malzemelerin ne tür bir kristal
yapıya sahip olduğunu açıklayabilme,
 Kristal hatalarının varlığı ile mekanik ve metalürjik olaylar arasındaki ilişkiyi
değerlendirebilme;
 Difüzyonu ve difüzyon parametrelerinin difüzyona etkilerini tanımlayabilme,
 Denge diyagramıyla belirli bir kompozisyon ve sıcaklıkta, hangi fazların
bulunabileceğini gösterebilecektir ve bu fazların yüzde oranlarını hesap
edebilme,
 Malzemelerin sertliğinin ölçümü ve malzemelerin çekme, yorulma, çentik
darbe ve sürünme deneyi gibi mekanik muayeneleri ve hangi amaçla
yapıldıklarını açıklayabilme,
 Çekme deneyi sonuçları ile mekanik özellikleri hesap edebilme.

3
Dersin Kaynakları:
Malzeme Bilimi Ders Notları – Mehmet
GAVGALI

Malzeme Bilgisi ve Muayenesi – Prof. Dr. Temel

SAVAŞKAN

Malzeme Bilimi ve Mühendisliği – William D.

CALLISTER

Malzeme Bilimi – Prof. Dr. Kaşif ONARAN

Malzeme Bilimi ve Mühendisliği - William F.

SMITH

4
Dersin Konuları:
Malzeme Bilimine Giriş: Tanıtım, Malzeme, Malzeme Mühendisliği, Malzeme
Çeşitleri
Malzemelerin Atom Yapısı Temel kavramlar, Atom modeli, Elektron düzeni ve periyodik sis.
Atom ve Moleküller Arası Bağ enerjisi, Birincil bağlar, İkincil bağlar
Bağlar
Kristal Yapılar Metallerde kristal yapılar, Atomsal dolgu faktörü, Kristalografik
düz. ve doğ., X ışını difraksiyonu
Kristalleşme ve Kusurlar Kristalleşme, Kristal yapı kusurları, Katı çözelti
Difüzyon Difüzyon, Difüzyon mekanizmaları, Difüzyonu etkileyen fak.
Kırılma Kırılma, Kırılma Çeşitleri
Malzemelerin Elastik ve plastik deformasyon, Kayma ve İkizlenme, Tane sınırı
Deformasyonu kayması, Yayınma sürünmesi
Malzeme Muayenesi Malzeme muayenesi, Tahribatsız muayene, Tahribatlı muayene
Alaşımların Yapısı Giriş, Alaşımların Sınıflandırılması
Faz Diyagramları Giriş, Gibbs faz kuralı, Faz diyagramı çeşitleri
Demir Karbon Faz Giriş, Faz Dönüşümleri, Demir karbon faz diyagramındaki oluşan
Diyagramı içyapılar
Uygulamalar Ders kapsamında işlenen konuların tekrarı ve uygulama örnekleri

5
Dersin Değerlendirmesi:

% Vize

% Ödev: 2 adet

%60 Final
Not: Ödev verilmesi durumunda yapılan ödevlere karşılık final sınavına puan
eklenecektir.

6
Malzeme Nedir?
 Kullanılabilir cisimler yapmak amacı ile doğal yada yapay olarak
üretilmiş maddelere denir.
 Cisimlerin temelini oluşturan doğal ya da yapay olan maddelere
denir.
 Mühendislik uygulamalarında kullanılan katı maddelere denir.
 Genel manada malzeme; ihtiyaç duyulan madde, teknik manada
ise; bir teknik fikri gerçekleştirmede kullanılan katı cisim.
 Somut olarak; hem metaldir, plastiktir, lastiktir, ağaçtır, taştır ve
hem de yün, pamuktur.
Malzeme Bilimi Nedir?
 Malzemelerin yapı ve özellikleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim
dalına denir.

7
Malzeme Biliminin Sağladıkları

 Uygun malzeme seçimi

 Özel uygulamalar için malzeme dizaynı
 Malzemelerin dizayna uygun bir şekilde verimli ve güvenli
kullanımı
 Kullanım ömrü tamamlanan malzemelerin geri dönüşümü

8
Malzeme Mühendisliği
 İnorganik ve organik kökenli doğal veya sentetik hammaddelerden
başlayarak metal, seramik ve polimer esaslı mühendislik
malzemelerinin tasarlanmasını, geliştirilmesini, üretilmesini ve
bunların özelliklerinin çeşitli sanayi dallarındaki teknik ihtiyaçlara
uyarlanmasını konu alan mühendislik dalına denir.

Mühendislik Malzemeleri Nedir?

 Mühendislik ürün ve sistemlerin imalinde kullanılan ve mekanik,
fiziksel, kimyasal olarak istenen özelliklere sahip katılardır.
 Metaller, seramikler, polimerler, kompozitler, nanomalzemeler.

9
10
11
Malzemelerin Sınıflandırılması

 Metaller
 Seramikler
 Polimerler (plastikler)
 Kompozitler (karma malzemeler)
 Nanomalzemeler

12
Metaller
 Metaller; yüksek elektrik ve ısı iletkenliği olan, kendine özgü parlaklığa
sahip, şekillendirmeye yatkın, katyon oluşturma eğilimi yüksek ve
oksijenle birleşerek çoğunlukla bazik oksitler veren elementlerdir.
 Saf metal; alüminyum, bakır, çinko, demir ve nikel...
Alaşımlar; çelik (Fe-C), pirinç (Cu-Zn), bronz (Cu-Sn)
 Özellikler:
 Kristal yapıya sahiptirler,
 Kolay şekillendirilebilirler,
 Toklukları yüksektir (kırılgan değildirler),
 Basma dayanımları çekme dayanımlarına yaklaşık olarak eşittir,
 Korozyon dayanımları düşüktür,
 Elektrik ve ısı iletkenlikleri yüksektir,
 Şeffaf değildirler ancak parlak görünüme sahiptirler.

13
Seramikler
 Seramikler, inorganik ve metal olmayan malzemeler olup, metal ve metal dışı
elementlerden oluşan bileşiklerdir.
 Seramik malzemelerin büyük bir kısmını oksitler, karbürler ve nitrürler
oluşturur. Alüminyum oksit (alümina, Al2O3), silisyum dioksit (silika, SiO2),
silisyum karbür (SiC), MgO (Magnezyum oksit) silisyum nitrürün (Si3N4)
yanında, kil minerallerinden oluşan (yani porselen) – geleneksel seramikler
ve de cam ve çimento yaygın olarak kullanılan seramik malzemeler olarak
sayılabilir.
 Özellikler:
 Çekme mukavemetleri düşük,
basma mukavemetleri yüksektir,
 Gevrek olup kırılma toklukları zayıftır,
 Ergime sıcaklıkları yüksektir,
 Elektrik ve ısıyı iletme özellikleri çok düşüktür,
 Kimyasal olarak kararlıdırlar,

14
Polimerler
 Polimerler, plastik ve lastikten oluşurlar.
 Genellikle kimyasal olarak karbon, hidrojen ve diğer bazı metal dışı
elementlerden (O, N ve Si) meydana gelen organik bileşiklerdir.
 Ana omurgasını çoğu kez karbon atomlarının oluşturduğu ve genellikle zincire
benzetilen uzun moleküller halinde bulunan, çok geniş molekül yapıları vardır.
 Polietilen (PE), naylon, poli (vinilklorür) (PVC), polikarbonat (PC), polisitiren
(PS) ve silikon kauçuk verilebilir.
 Özellikler:
 Sünektirler,
 Hafif ve ucuz malzemelerdir,
 Bağların karakteri nedeniyle dayanımları düşüktür,
 İkincil bağlar içeren türleri kolay şekillendirilirler,
düşük sıcaklıkta yumuşar ve ergirler,
 Elektriksel olarak yalıtkandırlar,

15
Kompozitler (karma malzemeler)
 Kompozitler (karma malzemeler); metal, seramik ve polimerlerden iki ya
da daha fazla malzemenin bir araya getirilmesi ile oluşan malzemelerdir.
 Kompozit malzeme tasarımında, bir malzemenin tek başına
sergileyemeyeceği özelliklere ve de kendisini oluşturan malzemelerin en
iyi özelliklerine sahip olan bir malzemenin üretilmesi amaçlanır.
 Küçük boyutlu cam elyafların (fiberlerin) bir polimer (genellikle, epoksi
ya da poliester) matris içinde bulunduğu cam-elyaf, yaygın olarak
kullanılan kompozitlerden biridir.
 Beton: içinde kum, çakıl taşları, çimento vs. vardır.
 Ayrıca ahşap ve kemikte doğadaki doğal kompozitlerdir.
 Rijitlik, kırılma tokluğu, yüksek sıcaklık kabiliyeti, elektrik iletkenliği,
hafiflik-ağırlık, çekme mukavemeti, sertlik, aşınma direnci, korozyon
direnci, ısıl iletkenlik, ekonomiklik ve estetik görünüm açılarından üstün
özellik gösterirler.

16
İleri Malzemeler
 Yarı iletkenler: İletkenlikleri metal ve seramik malzemeler
arasında olan malzemelerdir. Elektronikte kullanılan çok önemli
malzemelerdir; çipler, işlemciler, transistörler...
 Biyo malzemeler: Biyomalzemeler, vücudun hastalanmış veya
hasarlı kısımlarının yerine geçmek üzere insan vücuduna
yerleştirilen parçalarda kullanılır.
 Akıllı malzemeler: Birçok teknoloji üzerinde önemli etkileri
bulunan en yeni malzeme grubu olup, bulundukları ortamda
meydana gelen değişiklikleri hissedebilen ve önceden belirlenen
bir cevap oluşturabilen malzemelerdir.
 Nanomalzeme: içerisinde en az 1 – 100 nanometre aralığında
ölçülere sahip parçacıkları ihtiva eden malzemeye denir.

17
Malzemelerin Karşılaştırılması

18
Malzemelerin Karşılaştırılması

19
Malzemelerin Karşılaştırılması

20
Malzemelerin Karşılaştırılması

21
Malzemelerin Karşılaştırılması

22
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
…TEŞEKKÜRLER…

23