Д-р Марина Атанаскоска

АНАТОМИЈА И ФИЗИОЛОГИЈА НА
РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ
 Систем за дишење

Горни дишни патишта Долни дишни патишта

-носна празнина -грклан
-голтник -душник
-усна празнина -душници

2.Голтник(pharynx)орган во форма на
олук, сместен зад носната и усната
празнина.Тој е заеднички орган на
1Носна празнина- е почетен дел од систем за системот за дигестија и респирација
дишење.Со надолжна преграда е поделена на лева
и десна половина.Преку предните носни отвори
наречени носници комуницира со надворешната
средина, а преку задните отвори хоани
комуницира со голтникот.Внатрешноста на носната
лигавица е покриена со крвни садови, влакненца и
жлезди,Во носната празнина, воздухот се
прочистува, навлажнува и затоплува.Во горниот
дел на носната празнина се сместени рецепторните
клетки за мирис.
Грклан(Larynx)- е цевчест орган за дишење и создавање на глас,Изграден е
од рскавици кои се по различна форма и големина.Најзначајни се:
-штитна “рскавица( cartilago thyroidea), капакова, прстенеста, парни
аритеноидни”ркавици.Гркланот има капаче наречено -епиглотис( epiglottis) кое се
затвора при голтање .Во гркланот се сместени лажните гласни жици(Plica
ventricularis) и вистинските гласни жици( plica vocalis) во кои се создава гласот

Trachea-Душник- е цевчест орган околу 12 cm, изграден од

полупрстенести”рскавици.Во долниот дел се дели на два главни
душници(bronchus principalis dexter er sinister)Бронхиите навлегуваат во
белите дробови и се разгрануваат на бронхиоли.Бронхиолите се разгрануваат
на поситни гранки кои завршуваат со алвеоли
Бели дробови(PULMO)-се изградени од сунѓересто ткиво.Сместени се во градната
празнина,Десното белодробно крило е поделено на 3 резена, а левото на 2
резена.Со своите внатрешни страни, белите дробови ограничуваат простор наречен
СРЕДНОГРАДИЕ(MEDIASTINUM).На средината на внатрешната страна се наоѓаат
влезен отвор-Hilus.Алвеолите се најситни белодробни меурчиња во кои се одвива
размената на гасовите.

Плевра-(pleura) претставува тенка серозна обвивка која се

дели на 2 дела.
-ѕидна плевра- ги покрива ѕидовите на градната празнина.
-белодробна плевра- ги обложува белите дробови
Ѕидовите на плеврата се секогаш влажни

Градна празнина-Cavum thoracis- се протега од горниот

отвор на градниот кош до долниот отвор на градниот
кош, кој е затворен со дијафрагма.Се дели на два бочно
плеуропулмонални простори и среден простор
средноградие
ФИЗИОЛОГИЈА НА РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ

 Органите на респираторниот систем според

функцијата се поделени на:
 -спроводни дишни патишта- кои служат за
спроведување на воздух- носна празнина, голтник,
грклан,душник , бронхии и бронхиоли
 -дишен(дифузионен дел)- служи за размена на
гасови во бели дробови кој е претставен од
алвеоли како најситни делови на белите дробови)
МЕХАНИКА НА ДИШЕЊЕ
 Дишењето(респирацијата)претставува сложен
физиолошки процес со кој се остварува размена на
кислород и јаглерод диоксид помеѓу организмот и
надворешната средина
 Во процесот на дишење организмот внесува КИСЛОРОД а
испушта Јаглероден ДИОКСИД
 Кислородот што се внесува во организмот се троши во
клетките во процесот на клеточно дишење(за согорување
на хранливи материи и добивање на енергија)
 Во клектите во процесот на клеточно дишење, како краен
продукт се ослободува јаглероден диоксид кој при
издишување се исфрла во надворешната средина
 Фази на дишење
 1. Пат на кислородот од надворешната
средина до клетката
 2.Пат на јаглероден диоксид од клетките до
надворешната средина
ПАТ НА КИСЛОРОДОТ ОД НАДВОРЕШНАТА СРЕДИНА ДО
КЛЕТКАТА

 1.Белодробна вентилација-Кислородот од
надворешната средина, преку респираторните
патишта , навлегува во белодробните алвеоли
 2.Размена на гасови помеѓу белодробните
алвеоли и белодробните капилари.Кислородот
од белодробните алвеоли
ДИФУНДИРА(преминува во белодробните
капилари)
 3.Транспорт на гасови преку крвта- Кислорот
од преку крвта се транспортира до сите клетки
 4.Размена на гасови помеѓу крвта и телесните
ткива –Кислородот од крвта преминува во
клетките
 5.Клеточо дишење- Кислородот се троши за
оксидација (согорување) на хранливите
материи при што се ослободува енергија.
ПАТ НА ЈАГЛЕРОДЕН ДИОКСИД ОД КЛЕТКИТЕ ДО
НАДВОРЕШНАТА СРЕДИНА

 1.Клеточно дишење-Јаглероден диоксид се

ослободува како краен продукт од
оксидација( согорување ) на хранливите материи
 2.Размена на гасовите помеѓу крвта и телесните
ткива(ј.диоксид од клетките преминува во крвта)
 3.Транспорт на гасови преку крвта- Јаглероден
диоксид преку крвта се транспортира во белите
дробови
ПАТ НА ЈАГЛЕРОДЕН ДИОКСИД ОД КЛЕТКИТЕ ДО НАДВОРЕШНАТА СРЕДИНА

 4.Размена на гасови помеѓу белодробните

алвеоли и белодобните капилари.Јаглероден
диоксид од белодробните капилари
преминува во белодробни алвеоли
 5.Белодробна вентилација –Јаглероден
диоксид од белодробните алвеоли , преминува
во респираторните патишта .се исфрла во
надворешната средина.
 Размената на гасовите во белите дробови се одвива
ритмичко во градниот кош.Белодробната вентилација
се состои од 2 фази:
 1.Вдишување(инспирација)-INSPIRATIO
 2.Издишување(експирација)-EXPIRATIO
 Во белодробната вентилација учествуваат градниот
кош, ребрата, меѓуребрените мускули и дијафрагмата
како главен респираторен мускул.
 При вдишување- ГРАДНИОТ КОШ СЕ ШИРИ,
РЕБРАТА СЕ ДВИЖАТ НАГОРЕ, А
ДИЈАФРАГМАТА НАДОЛУ.Притисокот на
воздухот во белите дробови се намалува и воздухот
навлегува во нив.
 При издишување , градниот кош се
собира,ребрата се движат надолу и навнатре, а
дијафрагмата нагоре.Притисокот на воздухот
во белите дробови се зголемува и воздухот
се исфрла од нив.
ФИЗИОЛОГИЈА НА РЕСПИРАТОРНИ ПАТИШТА

 1.За време на вдишувањето , градниот кош се

шири и притисокот на воздухот паѓа под
вредноста на атмосферскиот протисок, што
предизвикува навлегување на воздухот во
белите дробови
 Плевра-(pleura) претставува тенка
серозна обвивка која се дели на 2 дела.
-ѕидна плевра- ги покрива ѕидовите на
градната празнина.
-белодробна плевра- ги обложува белите
дробови
Ѕидовите на плеврата се секогаш
влажни
Притисокот во интраплевралниот
простор ( простор помеѓу
висцералната и париеталната плевра)
е условно негативен во споредба со
притисокот на атмосферскиот
воздух,што го овоможува ширењето
на белите дробови да се остварува со
голема влечна сила.

Фрекфренција на дишењето, број на респираторни

циклуси(вдишување и издишување) во една
минута.Нормални вредности се
Кај маж 12-16 во минута
Кај жена 14-18 во минута
 Анатомска подеба

Горни дишни патишта

Долни дишни патишта
-носна празнина
-грклан
-голтник
-душник
-усна празнина
-душници

Физиолошка поделба

Кондуктивен- спроводен дел, Дифузионен дел(транзиторен) во јој се

го спроведува воздухот од
надворешната средина до
белодробните алвеоли.
врши дифузија на гасовите(кислородот од
алвеолите преминува во белодробните
капилари, и јаглеродниот диоксид од
белодробните капилари преминува во
алвеолите
 УЛОГА НА СПРОВОДНИОТ ДЕЛ-ОД
РЕСПИРАТОРНИТЕ ПАТИШТА СЕ СОСТОИ ВО,
СПРОВЕДУВАЊЕ, НАВЛАЖНУВАЊЕ,
ЗАТОПЛУВАЊЕ И ПРОЧИСТУВАЊЕ НА
ВОЗДУХ
Мртов простор- е оној дел од респира
патишта каде не се одвива размена на
но има функција во спроведувањ
навлажнување, затоплување и прочист
воздух

Белодрбобни волумени и
волумени капацитети
белодробни капацитети

1.Вкупен или тотален капацитет-

1.Дишен (респираторен волумен)-
ги опфаќа сите белодробни
нормална количина на воздух, што се
волумени
вдишува и издишува во текот на
2.Инспираторен капацитет- ги
респираторен циклус при нормално
опфаќа инспираторниот резервен
дишење.2.Инспираторен резервен
волумен и респираторниот волумен,
волумен- максимална количина на
3.Функционален резидуелен
воздх што може да се вдиши од ново на
капацитет- го опфаќа
нормална инспирација
експираторниот резерен и
3.Експираторен резервен волумен – е
резидуален волумен
максимална количина на воздух што
4.Витален капацитет- претставува
може да се издиши од ново на нормална
максимална количина на воздух што
експирација.
може да се истисне од белите
4.Резидуален волумен-количина на
дробови од ниво на максимална
воздух што останува во белите дробови
инспирација до ниво на максимална
по максимална експирација
експирација.
 Мерењето и регистрација на респираторните
волумени и капацитети се врши со специјален
апарат.Спирограф
 Витален капацитет може да се определи со
воден СПИРОМЕТАР
 Белодробна вентилација

Белодробна вентилација е процес на

движење на воздухот помеѓу
надворешната средина и белите дроови и
обратно

Минутна белодробна вентилација- е количина на

воздух што вентилира низ белите дробови за време од
една минута.Во услсови на мирвање изнесува 6-8
литри воздух.

Минутна АЛВЕОЛАРНА вентилација- е количина на

воздух што вентилира низ белодорбните алвеоли за
време на 1 минута
ДИФУЗИЈА НА ГАСОВИТЕ НИЗ МЕМБРАНИТЕ
Воздухот што се вдишува е смеса од гасови и се состои од 21%
кислород и 0.04 % јаглероден диоксид, 78% азот, 0.5 водена пара и
мала количина белодробни гасови

Парцијален притисок, е притисокот за секој гас одделно во смеса од

повеќе гасови

Според законот за дифузија, секој гас се движи од местото со

повисок кон местото со понизок парцијален притисок се до
моментот на изедначување на притисоците

Парцијалниот притисок на кислороод во белодробните алвеоли е

повисок во споредба со неговиот парцијален притисок во
белодробните капилари, па затоа кислородо премиминува од
алвеолоте до белодробните капилари
Парцијалниот притисок на јаглерод диоксид во белодробните
капилари,е повисок во споредба со неговиот парцијален
притисок во белодробните алвеоли, па затоа јаглеродот
диоксид дифундира во белодробните капилари во алвеолите

Парцијалниот притисок на кислородот во периферните капилари

е повисок во споредба со парцијалниот притисок во
меѓуклеточната течност и клетките, па затоа кислородот
дифундира, преминува од перииферните капилари во
меѓуклеотчната течност, а потоа во клетките.

Парцијалниот притисок на јаглерод диоксидот во периферните

капилари е понизок во споредба со неговот парцијален
притисок во меѓуклеточната течност и клектите, па затоа
јаглерод диоксидот дифундира од клетките во меѓуклеотчната
течност, а потоа во периферните капилри
ТРАНСПОРТ НА ГАСОВИ ПРЕКУ КРВТА
 1.Кислородот преку крвта се транспортира од
белите дробови кон клетката на 2 начина
 1.3% физички растворен гас од крвна
плазма
 2.97% хемиски сврзан со хемоглобинот во
форма на соединението оксихемоглобин
Кислороден капацитет на крвта – е количината на кислород што се врзува за
хемоглобинот присутен во 100 ml крв
Јаглероден диоксид преки крвта се транспортира од клетките кон белите
дробови на следен начин
1.7% физички растворен гас во крвна плазма
2. 23% хемиски сврзан со хемоглобинот во форма на соедиднение
карбаминохемоглобин

3.25% во форма на калиумбикарбонат

4.45% во форма на натриумбикарбонат

Јаглероден моноксид ако е присутен во воздухот може да се врзе

со хемоглобинот при што се создава соединение
карбоксихемоглобин- кое предизвикува труење на организмот
РЕГУЛАЦИЈА НА РЕСПИРАЦИЈА

Вдишувањето и издишувањето е под контрола на РЕСПИРАТОРНИ

ЦЕНТРИ СМЕСТЕНИ ВО МОЗОКОТ И ТОА ВО МОСТОТ НА
ВАРОЛИ И ПРОДОЛЖЕНИОТ МОЗОК

Во мостот на вароли се наоѓаат и центар кој ја

регулира фрекфренцијата на дишење

Во продолжениот мозок се сместени 2 центри

-центар за вдишување
-центар за издишување
НЕРВНА(РЕФЛЕКСНА РЕГУЛАЦИЈА)
 Се остварува преку
 1.Херинг Броер-вои рефлекси на дуење и спласнување
 2.Периферни влијанија ( механички, болни и
топлински дразби)
 3.Проприорецептивни влијанија(проприорецептори се
рецепторни клетки сместени во локомоторен систем)
 4.кортикални влијанија( кортекс е кора на голем мозок
ХУМОРАЛНА РЕГУЛАЦИЈА
 Оваа регулација на дишењето се остварува
преку рецептори(хеморецептори) кои
реагираат на промените на парцијалните
притисоци со Ј.диоксид и О2.
 Со зголемување на парцијалниот притисок на
јаглеродниот диоксид во ткивата, се
намалуваPH на крвта, што ја зголемува
белодробната вентилација( се забрзува
дишењето)