A G O S TO 1 , 2 0 2 1

General
Education
Bb. Jasmine Garlet Cabanalan, LPT, MAEd-Filipino
SHS Teacher-Kabulusan INHS
 Komunikasyon sa
Akademikong Filipino
Introduksyon sa Pag-aaral
ng Wika
• Wika (malay) – kastila (lengguwahe) – lingua
(Latin - Dila) – anumang anyo ng pagpaparating ng
damdamin o ekspresyon, may tunog man o wala.

• Unang wika – kinagisnang wika (katutubo o

bernakular)

• Pangalawang wika – wikang natutuhan at

binibigkas bukod sa unang wika.
Lengua Franca – wikang palasak sa isang lugar ng
rehiyon.

Monolingual – nakakagamit ng isang wika

Bilingual – nakagagamit ng dalawang wika

Polyglot – tatlo o higit pang wika.

Linggwista o dalubwika – taong nag-aaral ng wika

 Henry Gleason
1. Masistemang Balangkas
2. Sinasalitang tunog
3. Pinipili at isinasaayos
4. Ginagamit
5. Bahagi ng kultura
 WIKA
175- (humigit kumulang) sa bansa
183- kasama ang hindi katutubong wika
400- (humigit kumulang) dayalekto
 Pangunahing Wika
(DepEd Order No. 16, s. 2012)
Tagalog Pangasinan
Cebuano Waray( Samar-Leyte)
Kapampangan Tausug
Ilocano Maguindanaoan
Bikol Mëranao
Hiligaynon Chabacano
 Kasaysayan ng Wikang
Pambansa at
Mga Pangunahing Probisyon
at Batas Pangwika
 Panahon ng Katutubo
Nasa kalagayang barbariko at hindi
sibilisado ang mga katutubo noon
Walang istruktura ng pormal na
edukasyon
Walang pinapasukang paaralan
Baybayin
3 patinig at 14 na katinig
 PANULAT
 matutulis na kahoy at bato
 dulo ng lanseta
 SULATAN
 biyas ng kawayan
 talukap ng bunga ng niyog
 dahon at balat ng punungkahoy
 Ang pansalok ng
inumin ay
tinatalaan ng
mahahalagang
pangyayari sa
buhay.
Manunggul Jar
 Panahon ng Kastila
 Mas mabisa ang paggamit ng
katutubong wika sa
pagpapatahimik kaysa sa libong
sundalong Espanyol
 Nag-aral ng mga wikang katutubo
ang misyonerong Espanyol
 Aklat
1. Doctrina Cristiana- P. Juan de
Plasencia (1593)
2. Nuestra Señora del Rosario- P.
Blancas de San Jose (1602)
3. Barlaan at Josaphat- P. Antonio de
Borja (1708)
 Ang Baybayin ( kauna-unahang
abakadang Filipino) ay nahalinhan ng
Alpabetong Romano.

5 patinig:
a, e, i, o, u,
15 katinig:
b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t,
w, y
 Abecedario
 Gawa raw ng diyablo ang Baybayin
 Hawak ng
simbahan ang
edukasyon sa lahat
ng aralin
 Pag-uusap ukol sa
wikang gagamitin
sa pagtuturo
 Bilinggwalismo
 Panahon ng Propaganda

 “Isang bansa, Isang Diwa.”

 1897- Tagalog bilang Wikang
Opisyal (Konstitusyon ng Biak-
na-Bato)
 Panahon ng Amerikano
1901
 Ingles bilang Wikang Panturo (Batas blg.
74 ng Komisyon ni Jacob Schurman)
 Thomasites- gurong Amerikano na
nagturo
1931
 Bernakular ( diyalektong ginagamit araw-
araw ng mga tao sa kanilang lugar)
 Panahon ng Makasariling
Pamahalaan

SB 1935 Art. XIV, Sek.3

 Gagawa ng hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pagpapatibay ng 1 wikang
pambansa batay sa isa sa mga UNANG
WIKA
 Panahon ng Makasariling
Pamahalaan
Batas Komonwelt blg. 184 (1936)
 Nilikha ang Surian ng Wikang Pambansa (SWP)
 Pagpili sa katutubong wika na gagawing batayan
Kautusang Tagapagpaganap blg. 134
 Wikang Tagalog (Batayan ng wikang pambansa)
Dr. Jose P. Rizal (1939)
 ABAKADA (iminungkahi na i- “indigenize”
 Panahon ng Hapones
Ordinansa Militar blg. 13 (1942-1945)
 Nihonggo at Tagalog (Wikang Opisyal)
 Panahon ng Pagsasarili Hanggang sa
Kasalukuyan
Batas Komonwelt blg. 570 (1946)
 Tagalog at Ingles (Wikang Opisyal)
Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 (1959)
 Pilipino (Likhang-tawag sa wikang
pambansa)
Pinagyamang Alpabeto (1971)
 Ibinalik ang mga titik Abecedario
 A B C CH D E F G H I J K L LL M N NG
Ñ O P Q R RR S T U V W X Y Z
 Panahon ng Pagsasarili Hanggang sa
Kasalukuyan
SB 1973 XV, Sek. 3, blg.2
 Filipino ( Pagkilala bilang Wikang
Pambansa)
Kautusang Pangkagawaran blg. 81, s.1987
 Nagtakda ng Pinasimpleng Alpabeto/
Bagong Alpabetong Filipino
 A B C D E F G H I J K L M N Ñ NG O P
QRSTUVWXYZ
 Panahon ng Pagsasarili Hanggang sa
Kasalukuyan
SB 1987 Art. XIV, Sek. 6-9
 Pinagtibay ng 1987 Konstitusyon
 FILIPINO bilang Wikang Pambansa
Kautusang Pangkagawaran blg. 74, s.2009
 Institutionalizing Mother Tongue Based-
Multilinggual Education (MTB-MLE)
 Mother Tongue (Wikang Panturo, K-G3)
Barayti ng
Wika
1. Dayalek- lokasyon
2. Sosyolek- pagkakaiba-iba ng
grupo
3. Idyolek- pagkakakilanlan ng
indibidwal (Manny Pacquiao,
Mike Enriquez)
4. Etnolek- pangkat
etnolingguwistiko
5. Ekolek- tahanan
6. Jargon- Nagpapakilala sa trabaho,
larang o gawain, bokabularyo ng isang
pangkat
7. Register- ayon sa sitwasyon sa
kausap, ayon sa gamit (kapital,bituin )
8. Pidgin- makeshift language o
nobody’s native language
9. Creole- kapag ang pidgin ay naging
unang wika o nativized language
 Antas ng Wika
• Pormal – Kung ito ay mga salitang istandard dahil
kinikilala at alam ng nakararami

a. Pambansa –mga salitang karaniwang ginagamit sa

mga aklat na pampaaralan. Ang mga salita ring ito ay
ginagamit sa pamahalaan at itinuturo sa paaralan.

b. pampanitikan –mga salitang ginagamit ng mga

manunulat sa kanilang mga akdang pampanitikan.
Ang mga salitang ito ay malalalim, matatayog at
makukulay.
• Di-pormal o impormal – mga salitang palasak na
madalas nating ginagamit sa pakikipag-usap.

a. lalawiganin –Ginagamit ito sa mga particular na

pook o lalawigan.

b. kolokyal –May kagaspangan nang kaunti ang mga

salitang ito ngunit maari itong maging repinado ayon
sa kung sino ang nagsasalita. (Hal. Mayroon – meron,
Kailan – kelan)

c. balbal –ang pinakamababang antas ng wika.

Makrong Kasanayan
 Pakikinig
-aktibong paraan ng pagtanggap at pagbuo
ng mensahe mula sa pinanggalingang
tunog
-kakayahang matukoy at maunawaan kung
ano ang sinasabi ng kausap
a. Eager Beaver- pilit lamang ang pakikinig tangu
nang tango
b. Tiger- naghihintay na magkamali
c. Sleeper
d. Bewildered- kunot ang noo, nakasimangot,
walang maintindihan
e. Frowner- nagtatanong, mukhang atentibo
f. Relaxed- walang interes
g. Busy bee- abala sa ibang bagay, hindi
tagapakinig
h. Two-eared listener- nakikinig gamit ang tainga at
utak
 Antas ng Epektibong Pakikinig
Unang yugto- resepsyon o pandinig sa
tunog
Ikalawang Yugto- Rekognisyon o
pagkilala sa tunog
Ikatlong Yugto- Pagbibigay-Kahulugan
 Pagsasalita
pagbigkas mula sa mga nakasatitik na simbolo at
daan upang ipahayag ng tao ang kanyang
nararamdaman

tinig o boses
- Nasal- parang lumalabas sa ilong
- Husky- nabibiyak o nababasag
- Shrill - High-pitched na boses
- Pleasant- Maganda sa pandinig
 Pagsasalita
Hina at lakas
Bigkas at artikulasyon (paraan)
Tindig
Kumpas
Xenophobia- Stage fright
 Pagbasa
interpretasyon ng mga nakalimbag
na simbolo
proseso sa interaksyon ng
mambabasa at awtor
Uri ng Pagbasa
Iskiming o Pahapyaw na Pagbasa – pagbasa sa
pangkalahatang ideya

Iskaning o palaktaw na pagbasa – nakapokus sa

isang tiyak na impormasyon

Prevyuwing –nangangahulugang bago gawin

Pag-unawa sa Binasa

Denotasyon –literal na
pagpapakahulugan
Konotasyon – batay sa kung paano
ginamit sa teksto.
Kasingkahulugan (synonyms)
Kasalungat (antonyms)
Pahiwatig (context clues)
 Mga Teorya sa Pagbasa
• Teoryang bottom-up – tradisyunal na
pananaw sa pagbasa. Ito ay pagkilala ng
mga serye ng mga nakasulat na simbolo
(stimulus) upang maibigay ang
katumbas nitong tunog (tugon o
response). (teksto- tao).
• nagsisimula sa yugto-yugtong pagkilala
ng mga titik tungo sa salita, parirala,
pangungusap ng buong teksto bago pa
man ang pagpapakahulugan sa teksto.
Teoryang Top-down – ang pag-basa ay
nagsisimula sa isipan ng tagabasa dahil ang
dating kaalaman niya ang magpapasimula ng
pagkilala niya sa teksto at kung wala ito,
hindi niya mabibigyang-kahulugan ng
anumang babasahin. (tao – teksto)

Teoryang Interaktib – ayon kay Stanovich,

ang pagbasa ay kinasasangkutan ng
maraming bilang ng interaksyon sa teksto.
Dahil dito, mahalagang mahanap ng
mambabasa ang kanyang kakayahan sa
pagpoproseso ng teksto.
Teoryang iskema – paraan o sistema sa pag-
iimbak ng kaalaman na nakukuha sa mga
karanasan at ito ay tinatawag na iskemata
 Ang iskema ay tumutukoy sa malaking
organisadong bahagi ng kaalaman o
karanasan ng tao. Kasama rin dito ang
damdamin at emosyon na kaugnay ng
karanasan sa oras ng pag-iimbak ng
impormasyon.
 Pagsulat
paraan upang ang mga mahahalagang
bagay na di matandaan ay muling
mapagbalikan sa isipan
mayamang bunga ng isipan ng mga
dakilang henyo ay nakararating sa tao
sa pamamagitan ng wasto at masining
na pagsusulat
 Uri ng Pagsulat
1. Journalistik- balita
2. Malikhain- tayutay, pampanitikang salita
3. Akademik- pagbibigay-kahulugan sa isang
disiplina
4. Reperensyal- pinanggagalingan
impormasyon
5. Teknikal- komersyo o empleyo,larang ng
agham at teknolohiya
 Panonood
Akto ng pagtingin, pagmamasid at
pagsusuri
Iba’t ibang pormat
a. Biswal (larawan, grap)
b. Drama (dula, teatro)
c. Midya ( bidyo, telebisyon, online)
 Bahagi ng
Pananalita
(Lope K. Santos)
Pangnilalaman (Content Word)
Pangngalan
Panghalip
Pandiwa
Pang-uri
Pang-abay
Pangkayarian (Function Word)
Pantukoy
Pangatnig
Pang-ukol
Pang-angkop
Pandamdam – Pangawing
Pangngalan – tumutukoy sa ngalan ng tao,
hayop, bagay, pook, pangyayari atbp.
-ang anumang salitang maaaring isunod sa
ang/si, ng/ni, sa/kay at mga anyong
maramihan ay isang pangngalan.

Uri ng Pangangalan

Batay sa Pangkalahatan
Pambalana – pangkalahatang ngalan
Pantangi – tangi o partikular
 Ayon sa Katuturan
Basal (abstract) – hindi sa materyal,
kaisipan
Hangin, pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan
Tahas (concrete) – pangngalang nadarama,
nakikita at nahihipo
Damit, aklat, bahay, banig, tao, lapis
Palansak – pangkat ng iisang uri.
Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok
 Ayon sa kasarian
Panlalaki – kuya, diko, tatay, ninong,
senyor, tiyo, propesor
Pambabae – ate, ditse, nanay, senyora,
tiya, propesora
Pambalana – (di tiyak) kapatid, pinsan,
anak, magulang
Pambalake – (walang kasarian) lapis,
aklat, papel, dahon
Panghalip – salita o katagang
panghalili sa pangngalan

Panghalip Panao – panghalili sa ngalan

ng tao
Si Dr. Jose ay manggamot ng baryo.
Siya ay manggamot ng baryo.
 Anyo ng Panao
Palagyo – ako, ikaw, ka, siya, kita,
tayo, kayo, sila, kami, kayo, sila
Paukol – ko, mo, niya, natin, ninyo,
nila, naming, ninyo nila
Paari – akin, iyo kanya, atin, inyo,
kanila, amin, inyo, kanila
Panghalip Pamatlig – panghalip na humahalili
sa ngalan ng tao, bagay at iba pa na itinuturo o
inihihimaton. Hal. Ito, iyan, doon, ganito,
narito.
Panghalip na Panaklaw – panghalip na
sumasaklaw sa kaisahan, dami o kalahatan ng
tinutukoy. Hal. Isa, iba, lahat, madla, pawa,
anuman, alinman, sinuman, saanman, kuwan.
Panghalip na Pananong – panghalip na
ginagamit sa pagtatanong. Sino, sino-sino, ano,
ano-ano, saan, saan-saan.
Pandiwa – nagpapakilos o nagbibigay-buhay
sa isang lipo ng mga salita.
Pandiwa – nagpapakilos o nagbibigay-buhay
sa isang lipo ng mga salita.

Pokus ng Pandiwa
 Ugnayan ng pandiwa at paksa

1. Pokus sa aktor/ tagaganap

(Ang gumaganap ng kilos ay ang paksa.)

Nagpalipad ng saranggola ang bata.

(Pandiwa) (tagaganap)
2. Pokus sa layon
(Tuwirang layon ang paksa ng pangungusap)

Tinatakpan nito ang lahat ng daanang hangin

(pandiwa) (TG) (layon)
ng ating katawan.
3. Pokus sa benepaktibo o pinaglalaanan
(Ang pinaglalaanan ng kilos ay ang paksa)

Pinagmamalasakitan ng may-ari ang mga

kabataang nalulong sa paninigarilyo.
4. Pokus sa ganapan o lokatib na pokus.
(Ang ganapan o pinangyarihan ng kilos ang
paksa.)

Ang tindahang binibilihan mo ng tubig ay

nagsara.
5. Instrumental o pananangkapan na pokus
(Ang instrumento o gamit ang paksa sa
pangungusap)

Ipampunas mo ang basahang bagong laba.

6. Kawsatibong pokus/ pokus sa sanhi
(Ang dahilan o sanhi ang paksa ng
pangungusap.)

Ikinagulat ng buong angkan ang pagkawala mo

noong isang lingo.
7. Pokus sa Direksyon
(Ang paksa ay nagsasaad ng direksyon.)

Pinasyalan nila ang silangan.

Pandiwa – nagpapakilos o nagbibigay-buhay
sa isang lipo ng mga salita.

Pokus ng Pandiwa
 Ugnayan ng pandiwa at paksa

1. Pokus sa aktor/ tagaganap

(Ang gumaganap ng kilos ay ang paksa.)

Nagpalipad ng saranggola ang bata.

(Pandiwa) (tagaganap)
2. Pokus sa layon
(Tuwirang layon ang paksa ng pangungusap)

Tinatakpan nito ang lahat ng daanang hangin

(pandiwa) (TG) (layon)
ng ating katawan.
3. Pokus sa benepaktibo o pinaglalaanan
(Ang pinaglalaanan ng kilos ay ang paksa)

Pinagmamalasakitan ng may-ari ang mga

kabataang nalulong sa paninigarilyo.
4. Pokus sa ganapan o lokatib na pokus.
(Ang ganapan o pinangyarihan ng kilos ang
paksa.)

Ang tindahang binibilihan mo ng tubig ay

nagsara.
5. Instrumental o pananangkapan na pokus
(Ang instrumento o gamit ang paksa sa
pangungusap)

Ipampunas mo ang basahang bagong laba.

6. Kawsatibong pokus/ pokus sa sanhi
(Ang dahilan o sanhi ang paksa ng
pangungusap.)

Ikinagulat ng buong angkan ang pagkawala mo

noong isang lingo.
7. Pokus sa Direksyon
(Ang paksa ay nagsasaad ng direksyon.)

Pinasyalan nila ang silangan.

 Aspekto ng Pandiwa
1. Perpektibo- tapos na
Hal. Nabatid mo ba ang tungkulin at
pananagutan mo sa ating bansa?
2. Imperpektibo- nasimulan na ngunit
ipinagpapatuloy pa rin
Hal. Kailangang gisingin ang ating
kamalayan sa nagaganap sa ating paligid.
 Aspekto ng Pandiwa
3. Kontemplatibo- isasagawa pa lamang
Hal. Madarama mo ang wagas na pakikipag-
isa sa layunin ng makabuluhang pamumuhay
kung maging tapat ka sa iyong sarili.
4. Ka-pandiwa/ Perpektibong katatapos-
katatapos lang gawin
Hal. Kalilinis lamang ng aking bahay nang
kayo ay dumating.
Pang-uri -nagsasaad ng katangian o uri ng tao,
bagay, hayop at iba pa.

Kayarian ng Pang-uri
 Payak – pang-uring walang lapi. Hal. Gutom, galit,
busog, payat
Maylapi – pang-uring binubuo ng salitang-ugat na
may lapi (ka, kay, ma, maka, mala).
Hal. Mataas, kay ganda, makatao, maladyosa.
Inuulit – salitang-ugat o maylapi na may pag-uulit.
Hal. Puting-puti, basang-basang
Tambalan – dalawang salitang pinag-isa.
Hal. Bulang-gugo, kapit-tuko, bayad-utang
 Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri:
Lantay–- walang pinaghahambingan (mahusay)

Pahambing- nagtutulad sa dalawa o higit pang

pangngalan o panghalip (Higit na mahusay)

Pasukdol- namumukod, nangingibabaw

(Pinakamahusay)
 Pang-uring Pamilang
o Patakaran o kardinal – pagbilang o pagsasaad ng
dami. Hal. Isa, dalawa at iba pa.
o Panunuran o ordinal – (ika o pang) una, ikalawa,
pang-una, pangalawa
o Pamahagi (fraction) – kung may kabuuang
ibinahagi. Hal. ikalawang bahagi, kalahati, kalima,
kanim, kawalo
o palansak (pagpapangkat-pangkat) – isa-isa, dala-
dalawa, isahan, dalawahan, aanim-anim,
tigdalwa, tigdadalawa.
o Pamahalaga – pagsaad ng halaga. Hal. Mamiso,
tigpipiso, tiglilima.
o Patakda – tiyak na bilang o halaga. Dadalawa,
tatatlo.
Pang-abay – nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-
uri, o sa iba pang pang-abay.

2 Pangunahing Pangkat
 
Pang-abay na kataga o ingklitik – mga katagang
laging sumusunod sa unang salita.

Ba Sana yata lamang

Kasi daw/raw pala lang
Kaya din/rin tuloy man
Na naman nga muna
Pang-abay na sa salita o parirala

Pang-abay na Pamanahon -kung kalian

naganap o magaganap ang kilos.
Mga pananda: Nang, sa, noong, kung, kapag,
tuwing, buhat, mula, umpisa, hanggang,
kahapon, mamaya, bukas, araw-araw, oras-
oras at iba pa.
Pang-abay na panlunan – pook na
pinangyarihan, pinangyayarihan o pangyayari.
Mga Pananda: sa, kay/kina
Pang-abay na pamaraan – kung paano
naganap, nagaganap, magaganap ang kilos.
Mga Pananda: nang at na/nang
Pang-abay na pang-agam – nagbabadya ng di-
katiyakan.
Mga Pananda: Marahil, siguro, baka, tila,
baka atbp.
Pang-abay nakundisyunal – nagsasaad ng
kundisyon para maganap ang kilos.
Mga Pananda: kung, kapag, o pag at pagka.
Pang-abay na panang-ayon – nagsasaad ng
pagsang-ayon.
Mga Pananda: oo, opo, po, tunay, talaga
atbp.
Pang-abay na pananggi – nagsasaad ng
pagtanggi.
Mga Pananda: hindi/di, ayaw.
Pang-abay na panggaano o pampanukat –
nagsasaad ng timbang o sukat. 
Pang-abay na kusatibo – nagsaad ng dahilan sa
pagganap sa kilos.
Mga Pananda: dahil
Pang-abay na benepaktibo – nagsasaad ng
benepisyo para sa isang tao.
Mga Pananda: para sa
Pang-abay na pangkaukulan
Mga Pananda: Tungkol, hinggil o ukol
Mga Pangkayarian
Mga Pang-ugnay – nagpapakita ng relasyon
ng dalawang yunit sa pangungusap.
Pangatnig – sa kataga o salitang nag-uugnay
sa pagbuo ng pangungusap.
Hal. At,pati, saka,o, ni, maging, ngunit, kung
nang, bago, upang, kapag, subalit, sapagakat,
palibhasa, dahil sa, kaya, kung gayon, sana
atbp.
Uri ng Pangatnig
Pangatnig na pamukod: o, ni, maging
Pangatnig na paninsay/panalungat: ngunit,
subalit, datapwat, habang at bagamat
Pangatnig na Panubali: kung, kapag o pag
Pangatnig na pananhi: dahil sa, sapagkat,
palibhasa
Pangatnig na panlinaw: kaya, kung gayon, at
sana
Mga Pang-angkop- nag-uugnay sa
panuring at salitang tinuturingan

1. na- nagtatapos sa katinig maliban sa n

2. ng - nagtatapos sa patinig
3. g - nagtatapos sa n
Pang-ukol – mga kataga o salitang nag-
uugnay sa isang pangalan sa iba pang salita
sa pangungusap, para kanino o para saan
ang kilos (sa, kay/kina, ni/nina, para kay/sa,
ukol kay/sa, ayon kay/sa)

Pantukoy – mga katagang nagunguna sa

pangngalan o panghalip
Si/Sina – pantangi
Ang/ Ang mga – pambalana at pantanging
ngalan ng pook o bagay.