Значењето на

биоетиката во научно
истражувачката работа

Ментор: науч. сор. Др. М.Петков

Изработиле:
Алмаса Хасановиќ, Фјола Мехмед, Реџеп Љусјани, Џевахире Вренези
“Беше неопходно да се цивилизира
односот на човекот кон човек.
Сега е неопходно да се цивилизира
човечкиот однос кон природата и
животните“.

Виктор Иго
Биоетика

Поимот „биоетика“ потекнува од два

старогрчки поима, „bios“ живот и
„ethos“ - моралност, етика, морал, што
во буквално значење ја означува
етиката на животот, моралното
размислување и вреднување на животот
и на сè што се однесува на животот.
Потеровата визија за биоетиката

Креатор на поимот биоетика е биохемичар

и онколог од универзитетот во Висконсин,
професорот Ван Ренселаер Потер II.

Тојпрв пат го користел во 1970 година во

една статија „Биоетика, наука за
опстанок” објавено во американско
списание за биологија и медицина
„Перспективна биологија и медицина“
Една година подоцна
објавува книга
„Биоетиката – мост кон
иднината“ кој денес го
претставува столбот на
биоетичката литература.
Потер го измислил
терминот биоетика со
комбинирање на два
збора од грчко потекло:
биос и етика.

Со зборот биос сакал да

го истакне растечкото
биолошко знаење, а со
етиката системот на
човечки вредности.
Потер отсекогаш ја гледал биоетиката
како нова дисциплина која ќе ги поврзе
знаењето и размислувањето,
динамичен пристап кон континуираната
потрага по мудрост на човечката раса
или знаење за тоа како да се користи
знаењето за опстанок на човекот и да
се подобри квалитетот на животот.
Затоа биоетиката треба да претставува
нова научна етика која ги спојува
понизноста, одговорноста и способноста.

Наука која е интердисциплинарна и

интеркултурна и која го воздигнува
значењето на човештвото и како таква
треба да стане еден вид наука за
опстанок.
Поделба на биоетиката
Даниел Калахан, еден од првите
американски и светски биоетичари
воопшто, и еден од основачите на
првиот биоетички институт наречен
„Хејстингс центар“ во Њујорк, поимот
биоетика значи опстанок и квалитет на
животот на човекот, но не исклучиво
медицински.

Со оглед на тоа дека таквото

разбирање би било премногу тесно за
да ги опфати пошироките и
контроверзни прашања на современата
етика обидувајќи се да држи чекор со
научниот и технолошкиот напредок.
Калахан ја дели биоетиката на
четири гранки:

1.Теоретски - се занимава со интелектуалните

основи на оваа научна дисциплина.
Се одразува на неговите морални корени и ги
разгледува можните етички варијанти присутни во
биоетичкото расудување.

2.Клинички - се однесува на морално одлучување

при континуирана, секојдневна грижа за пациентот.

Најчесто е ориентирана кон случај, обидувајќи се

да одреди што треба да се направи за индивидуален
пациент овде и сега.
3.Политичка -го обликува јавното мислење за
актуелните прашања од биоетиката и учествува во
правното и политичкото формулирање на прописите,
уредбите и законите како еден вид регулаторна
биоетика.

4.Културно - се однесува на обид да се постават

биоетичките прашања во адекватен историски,
културен, религиозен и социјален контекст.
Приватноста како биоетички
концепт

Приватноста е биоетички термин кој веќе се вкоренил во

правото и политиката пред појавата на биоетиката. Поимот
потекнува од латинскиот privatus = лично, свое, што
значело се што немало службен карактер, односно се што е
тајно, доверливо ...
Во биоетиката, приватноста има
три главни значења:

1.Физичка приватност

2.Приватност на информациите

3.Приватност на одлучување
Биоетиката во научно
истражувачката работа:

 Informed
Consent / Informed Choice
(информирана согласнот/ информиран избор)

 Лабораториски животни
Информирана согласност

Информирана согласност e
едноставно изјава на пациент
или предмет на научно
истражување што овластува
лекар или медицински
истражувач да спроведе
одредени мерки, терапија или
да го вклучи предметот во
протоколот за истражување.

Според тоа, полномошно е

лекарот да постапува кон
пациентот или субјектот.
Информиран избор
Фразата информиран избор
имплицира нов квалитет на
односот лекар-пациент.

Веќе не е само прашање на

согласност, туку желба на
пациентот да избере помеѓу
неколку опции за третман,
односно испитаникот кој
станува активен субјект на
медицински третман.
Лабораториски животни

„Човековото сочувство кон сите

суштества е токму она што го прави
човек“

Алберт Швајцер
 Ставот на гледање лежи помеѓу двете претходни
крајности. Тој објаснува дека животните од една страна
можат да се користат за човечки потреби, но од друга
страна треба да се земат предвид и нивните интереси.

Благосостојбата на животните

3R пристап:
Replacement (замена) = замена на животните
Reduction (намалуање) = намалување на бројот на
животни
Refinement (рафинирање) = подобрување на
третманот на животните.
Ставот дека истражувањето e
неопходно за подобрување на
човековите потреби е морално
дозволено, но дека е
неопходно да се
минимизира страдањето на
животните дури и ако тоа
бара повисоки трошоци.

Интересите на луѓето ги
надминуваат интересите на
животните, но се внимава -
доколку истражувањата
дозволуваат - да се третираат
колку што е можно
повнимателно.
Во сегашнината, а уште повеќе во
иднината, биоетичките аспекти и
пристапи ќе станат се поголем составен
дел на вкупното живеење и секоја наука
нив мора да ги вгради во своите визии и
решенија.
Литература:
 Шегота I. Нова медицинска етика (биоетика) -
компендиум. Риека: Медицински факултет Риека; 2000.
 Шегота I. Приватноста како биоетички концепт.
Биоетички томови 1999; 2.
 Шегота I. Информирана согласност. Биоетички томови
1999, 20.
 Schumann L. Биоетика и лабораториски животни.
Биоетички томови 2003; 46.
 Warren T. Reich. „Introduction“, во: Encyclopedia of
Bioethics, кн. I, W. T. Reich (ed.).
 Macmillan, New York, 1995, p. XXI.
 Ви
благодариме
за вашето
внимание!