ПРЕДЛОЗИ ВО МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Предлозите се неменливи зборови со кои се сикажуваат различни односи во речениците.

Според составот предлозите се поделени на:

а)прости предлози(в, во, на, до, за ,со, нив, пред, зад, по)

б)сложени предлози(поради, заради, открај, накрај, помеѓу, покрај, наспроти)

пр1.Децата се криеја зад вратата.

предлог прост

пр2.Јас поминав покрај мојата наставничка.

предлог сложен

Употреба на сврзниците в и во:

Предлогот в искажува идно дејство,нешто што ќе се случи во иднина.

Предлогот во се употребува пред членувана именка.

Употреба на предлогот на:

1.Ќе дојдат на лето.(временско дејство)

2.Идејата е на Марија.(присвојно значење)

3.Истрчаа на улица.(просторно значење)

СТИЛСКА ФИГУРА ХИПЕРБОЛА

Хиперболата претставува стилска фигура со која се зголемуваат некои особини и интензитетот

на дејството се вика хипербола.

-Хиперболата се употребува со емоционално значење, а напѓа примена во народна и

уметничка литература.

-Хиперболата се употребува во секојдневниот говор кога сакаме да кажеме некои впечатливи

моменти.

-Во народната литература честопати се случува да среќаваме хипрбола во песните на Крале

Марко и Болен Дојчин, каде што нивната сила се возвишува до нешто надприродно.

Примери за хипербола:

-се отепа од учење(хипербола)

-направи море од солзи(хипербола)

-ќе пукнам од смеа(хипербола)

ИЗРАЗУВАЊЕ И ТВОРЕЊЕ ГОВОР-ОБРАЌАЊЕ

Обраќање имаме по повод некој празник, свеченост, манифестација во училиштето но и нокој

проблем искажан на конференции, сето ова се нарекува говор.
Говорителот се обраќа пред присутните искажувајќи почит, тој со одбрани зборови го држи
говорот, на разбирлив јазик, со повисок тон и убав стил на говорење им се обраќа на
присутните.

Говорот треба да биде исполнет за да привлече внимание кај слушателите со својата активност
на зборење.

ПРЕДМЕТ-ВИДОВИ ПРЕДМЕТИ

Во македонскиот јазик има 3 вида на предмет:

-директен предмет

-индиректен предмет

-педлошки предмет

Членот во реченицата врз кој преминува глаголското дејство се вика предмет.

пр1.Мартина донесе јаболка.

предмет

пр2.Марија го донесе Горан.

предмет

Синтаксата е наука за јазикот што ги проучува речениците.

Јован јаде торта. директен предмет

Јас ја видов Бојана. директен предмет

И донесов книга на Марија. индиректен предмет

Му подарив поклон на Марко. индиректен предмет

Директниот предмет одговара на прашањата што?(за премет), кого? (за лица)

1.Трајче пишува писмо. директен предмет (што?)

2.Ја почитувам мајка ми. директен предмет (што?)

Индиректен предмет одговара на прашањата на кого?, кому?

1.Му се насмевна нему. индиректен предмет (на кого?)

2.Им заблагодарив на гостите. индиректен предмет (кому? множинска форма)

Предлошки предмет одгавара на прашањето кого?, што?.

1.Се договорија за состанок. предлошки предмет

2.Верувам во вас. предлошки предмет

СТИЛСКА ФИГУРА ГРАДАЦИЈА

Градација петставува стилска фигура во која се редат поимите или поетските слики постепено
во својот интензитет се вика градација.

-Градација служи за збогатување на сликовитоста на поетскиот јазика и придонесува да

предизвикува емоции при читањето на поетската творба.
АПОЗИЦИЈА

Атрибутот и Апозицијата се второ степени членови.

Апозицијата се член на реченицата која има исто значење со членот на кој се однесува и
надополнува.

Весна, мојата прва братучетка, отпатува за Данска.

апозиција

Соња, мојата најдобра другарка, замина за Англија.

апозиција

СТРУКТУРА НА СЛОЖЕНА РЕЧЕНИЦА

Сложената реченица содржи најмалку 2 прирока (глаголи).Тоа значи дека нејзината структура
ја сочинуваат 2 прости реченици.

1.Марија излезе надвор, и донесе вода. сложена реченица

прирок прирок

Простите реченици во својот состав на сложената реченица можат да имаат заеднички

подмет, а може да имаат и различни подмети.

1.Татко му дојде од печалба, но не донесе ништо, освен што беше болен.

дел реченица дел реченица дел реченица

Одделните прости реченици во составот на сложената реченица се наракуваат дел реченици.

ВИДОВИ СЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ

Во македонскиот јазик постојат две поделби на речениците и тоа:

а)зависно сложени реченици(ЗСР)

б)независно сложени реченици(НЗР)

Оваа поделба са случува тогаш кога имаме меѓусебни односи на дел речениците, и употреба
на сврзници.
1.Кога дел реченицата во сложената реченица не зависат една од друга, тие се независно
сложени реченици.

2.Кога дел реченицата е во зависен однос од друга реченица тогаш станува збор за зависно
сложена реченица.

пр1.Јана прави торта, а Мила и помага.

НСР ЗСР

Во ЗСР има најмалку една главна и една зависна дел реченица.

-Главна реченица може да стои сама, додека пак зависната дел реченица ја надополнува
главната и неможе да стои сама.

пр2.Секој ќе успее, ако вложува труд.

главна реченица зависна реченица

-Сложените реченици можат да бидат сврзнички и безсврзнички реченици.

пр3.Заврна силен дожд, и сите се разбегаа. сврзничка реченица

НСР и Г.Р. сврзник ЗСР и З.Р.

пр4.Дојдете денес ќе подготвиме ручек. безсложничка реченица

НСР и Г.Р. честичка ЗСР и З.Р.

ПОИМ ЗА РОМАН

Роман е долга епска творба со развиена фабула, поголем број ликови и настани.Во романот се
опфатени случки од секојдневниот живот на човекот.Во романот имаме еден главен лик, но
покрај него се јавуваат и други ликови каде што покрј нив и нивниот однос се слика средината
на нивниот живот.Во секој рома се изделуваат главни ликови околу кои се врши целото
дејство.Тоа значи дека се прикажува нивниот целосен живот, во секој роман има споредни
ликови и настани, тоа се ликови кои се спротивно од главниот лик.
Романот содржи тема-предмет или проблем за кој се зборува.Тука има и споредни теми кои
се поврзани со главната тема.
Романот опфаќа широк временски период каде што имаме општествено-историска основа.
Според темата романот може да биде:историски, авантуристички, љубовен,криминалистички,
семеен и.т.н.
Најпознати писатели што пишувале романи во македонската литература биле:Славко
Јанкуловски, Столе Попов, Влатко Јаневски, Петре Андреевски и др.

СОСТАВНО НЕЗАВИСНО СЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ

Во македонскиот јазик разликуваме 5 видови независно сложени реченици, а тоа се:составни,

спротивни, разделни, исклучни, заклучни.

Составните независно сложени реченици искаѓуваат истовремени дејства, дејства кои

следуваат едно по друго(првата реченица) одречни дејства, дејства кои се последица на друго
дејство.

Сврзници се и, па, та, ниту, не само што, туку и.

пр1.Тој дојде и ја затвори вратата.

пр2.Мајка ми ме разбуди, па станав да се измијам.

пр3.Тој дојде, та несакаше да ме види.

пр4.Марија не само што 1 туку и беше многу навредена.

-Пред сврзниците и, ни, ниту не се пишува запирка , апред сврзниците па и та обично се

пишува запирка.

пр5.Седев на скалите пред влезот и се досадував.

глагол прилог за место глагол

пр6.Нешто што јас го немам ниту сум го имал.

заменска прашален негација помошен глагол

придавка збор кратка
заменска форма

АВТОБИОГРАФИЈА

Автобиографија е литературно-научен вид творба во која авторот го раскажува својот живот за

сопствените доживувања, а ги изнесува и условите во кои живее и работи.Научен вид е поради
тоа што се темели на точни податоци, а уметнички е зашто авторот опишува сликовито,
опширно и ги изнесува сопствените чуства.

СПРОТИВНО Н.З.С.Р

Спротивно Н.З.С.Р се оние реченици кои искажуваат спротивен однос помеѓу содржината во
дел речениците.
Сврзници за спротивни реченици се: а, но, ама, меѓутоа, ами, туку и други.

пр1.Те поканив со мене во театар, меѓутоа ти немаше интерес да појдеш.

Кај спротивните Н.С.С.Р пред секој сврзник се пишува запирка.

пр2.Имаше боици,али ги заборави дома. погрешно

пр3.Имаше боици,ама ги заборави дома. точно

ЛИТЕРАТУРНО НАУЧЕН ВИД-ДНЕВНИК

Дневникот претставува творба во која точно и вистинито се забележува по хронолошки ред,

ден, месец и година на најважните настани што му се случиле на авторот.
-Авторот ги предава своите чуства и мисли во врска со настанокот или појавите во животот и
природата.
-Најпозната мак. автори кои пишувале дневници се: Блаже Конески-„Дневник по многу
години“ ; Ташко Ѓеоргиевски-„Плоча на животот“; Стале Поповски-„Цаци“
-Ташко Ѓеоргиевски- Тој е современ мак. писател, роден во село Коронцелово-Велес.Во
времето на граѓанската војна во Грција, тој го напуштил своето родно место и заминува да
живее во Грција.

РАЗДЕЛНИ НЕЗАВИСНО СЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ

Разделни реченици се оние реченици каде што се разделува првата од втората реченица.
Сврзници за разделни реченици се:
или, или-или, били-било, де-де, ниту-ниту, ту-ту, ми-ми, ни-ни, ем-ем
Со сврзникот „или“ во разделни реченици се изразуваат различни односи меѓу речениците.

пр1.Наставникот тргнакон нив или така ми се причини.

пр2.Или дојди кај мене, или јас да дојдам.
пр3.Било да платеа данок, било да неплатеа.
пр4.Или дојди кај мене,или јас кај тебе.
пр5.Де се лутиш, де не се лутиш.
пр6.Ниту сака да оди, ниту сака да седи.
пр7.Ни јаде, ни пие.
пр8.Ем учи, ем пишува.
Речениците со повторени сврзници имаат повеќе значења:
1.Наизменично вршење на дејстават
2.Одречно значење
3.За дејства кои сами ги смислуваме
Пред сите сврзници повторени кај разделните реченици се пишува запирка(,).

ДИЈАЛО-МОНОЛОГ

Во драмското дело постојат изразни форми во говорот на ликовите.

1.Монолог-тоа претсатвува форма на прикажување на драмнското дејство каде што едниот
лик не се обраќа на другиот, туку разговара сам со себе и не очекува никаков одговор.

2.Дијалог-тоа претсатвува разговор помеѓу двајца или повеќе ликови во драмскот дело.
Дијалог ги истакнува спротивностите меѓу ликовите, и ги доведува во ситуација да ги откријат
своите чуства и карактерот од една страна, а од друга страна го развиваат драмското дејство.

ИСКАЗ НА ЕДЕН ЛИК

*Драмата претставува литературен род кои што води потекло од грчкиот збор DRAMA-дејство.
-Носители на драмското дејство се ликовите кои ги претставуваат настаните преку движења,
разговори, мимики и гестови.Ликовите во драмското дејство исто така и пеат песни.
*Исказ на лик претставува говорот меѓу ликовите или говорот на ликот сам со себе.

-Во драмскиот текст ликовите разговараат преку дијалог и монолог.Диалог е кога разговараат
двајца или повеќе ликови, а монолог е разговор сам со себе.
*Реплика е говор кеј се води меѓу ликовите и значи одговор на одговорот.

-Васил Иљоски е роден во крушево во 1902 година.Гимназија завршил во Куманово,а

Филозофски факултет во Скопје.Во 1928 год е изведена на скопскиот театар драмата „Бегалка“
која што е прва драма на македноски јазик.По ослободувањето Васил Иљоски ги напишал
следниве драми:„Чест“, „Кузман Капудан“, „Два спрема еден“.

ПРАВОПИС НА ОДДЕЛНИ ФОРМИ

Правопис значи правилна примена на правописните знаци и правилата за пишување.
Правилата за пишување секогаш треба да ги почитуваме и применуваме во нашето
секојдневие, со тоа ние ја докажуваме љубовта кон мајчиниот јазик и нашето достоинство.
(тие) кроеја, (тие) сееја, (тие) стоеја, (тие) потврдија – М.О.С.Н.В
При образување на ова време во второ лице множина се јавува наставката
-те-> делете, визете, платате, одморите, одете
*Во мк. јазик често пати се греши при употребата на согласката „ј“ кога се наоѓа помеѓу две

самогласки или согласки.

Треба да знаеме дека помеѓу две самогласки не пишуваме „ј“.
-ј->брои, некои, свои, ничие, врие
*Често пати се случува согласката „љ“ да се пишува наместо „л“, но „љ“ не се пишува пред „ј“.

-клуч, лут, билка, лупи, крилја, релјев, илјада

*Согласката „њ“ се пишува во наставките:

-ње, ња, њак, иња

-бања, диња, движења, корења, имењак, десњак, времиња
Често пати се греши и со пишување на согласката „в“
-При употреба на сврзниците: затоа,потоа,меѓутоа не се пишува „в“.Во трето лице множина
М.О.В не се пиува „в“.
-зедоа,рекоа,беа,имаа