HÜCREDE MADDE

ALIŞVERİŞİ
 ▪ Hücre zarında gerçekleşen bir olaydır.

HÜCREDE
▪ Canlılığın devamı için gereklidir.

MADDE ▪ Hücre zarından geçebilenler :

ALIŞVERİŞİ O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz,fruktoz,galaktoz,yağ

: asidi,gliserol,a.asit,vitamin,alkol

▪ Hücre zarından geçemeyenler:

Protein, yağ, karbonhidrat

>4 yolla olur:

Hücre Zarından Madde Geçişleri:
>Hücreler içinde yaşadıkları ortamla sürekli madde
alışverişi yapar.

Hücre, metabolik faaliyetler sonucunda oluşan atık

ürünleride dışarı verir.

Hücreye giriş sırasında maddelerin ilk karşılaştıkları engel

hücre zarıdır.

Bir maddenin zardan geçip geçemeyeceği

maddenin ve hücrenin özelliğine bağlıdır.
• Moleküllerin büyüklüğü, ortam yoğunluğu, sıcaklık ve
hareket hücre zarından madde giriş çıkışını etkiler. Hücre
zarından küçük boyutlu madde alışverişi, hücrenin enerji
kullanıp kullanmamasına göre pasif taşıma ve aktif taşıma
olarak iki şekilde gerçekleşir. Büyük moleküller ise endositoz
ile hücre içerisine girer, ekzositoz ile dışarı atılır. Hücre
Zarından Madde Geçişleri

• A)PASİF TAŞIMA:

• Hücre zarı maddelerin taşınmasında enerji harcamıyorsa, bu taşımaya

pasif taşıma denir.
Pasif taşımanın genel özellikleri :
• 1) Taşıma çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğrudur.
• 2) Enerji harcanmaz
• 3) Enzim kullanılmaz.
• 4) Canlı ve cansız hücrelerde görülür.
• 5) Sıcaklık, hareket ve yoğunluk farkı difüzyonu hızlandırır.
• 6) Denge sağlanana kadar devam eder ve durur.
• 7) Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrar. (Porlardan büyük
maddeler difüzyon yapamaz)
• ..................................................................
• Hücrede pasif taşıma 3 şekilde görülür:
• 1. Difüzyon
• 2. Kolaylaştırılmış difüzyon
• 3. Osmoz
1. Difüzyon:
▪ Bir maddenin çok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun
ortama) doğru hareket etmesine denir.

▪ Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrar. Porlardan büyük

maddeler difüzyon yapamaz.

▪ Enerji harcanmaz.

▪ Enzim kullanılmaz.

▪ Canlı ve cansız ortamda görülebilir. Canlılık delili değildir.

▪ Denge sağlanana kadar devam eder ve durur

Difüzyon Hızına Etki Eden Faktörler:
• 1. Zardaki por sayısı
• 2. Geçişen molekül büyüklüğü
• 3. Sıcaklık
• 4. Konsantrasyon farkı.
• 5. Molekül ağırlığı
• 6. Yağda çözünme ve çözme yeteneği
• 7. Difüzyon yüzey genişliği
 2. Kolaylaştırılmış difüzyon:
• Küçük moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru
porlardan taşıyıcı proteinler yardımıyla geçişine kolaylaştırılmış difüzyon
denir. Enerji harcanmaz. Glikoz, fruktoz, galaktoz gibi şekerler ve amino
asitlerin çoğu bu şekilde difüzyona uğrarlar.
3. Osmoz:
• Suyun difüzyonudur. Suyun çok olduğu yerden az olduğu yere
yarı geçirgen bir zar aracılığıyla geçmesine osmoz denir.
• Ozmotik Basınç:
Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama konduğunda
içerisindeki madde yoğunluğu nedeniyle dışarıdaki suyu hücre
içerisine emmek için uyguladığı basınca ozmotik basınç denir.
Ozmotik basıncı arttıran maddeler çeşitli
şekerler, organik asitler ve inorganik tuzlardır.
Diyaliz:
• Çözücüyle birlikte bazı çözünenlerin yarı geçirgen zardan
geçmesi olayına diyaliz denir
• Hücre kendisinden farklı yoğunlukta su içeren ortamlara konulduğu
zaman ozmoz sonucu hücrede plazmoliz, deplazmoliz ve turgor oluşur
>Hücre içeriğine göre çözünmüş madde yoğunluğu
fazla olan çözeltilere hipertonik çözelti denir.

>Hücre içeriğine göre çözünmüş madde

yoğunluğu az olan çözeltilere hipotonik çözelti
denir.

>Hücreyle aynı yoğunluğa sahip çözeltilere

izotonik çözelti denir. .
Aktif Taşıma:
Canlı hücrelerde; hücre zarında ATP enerjisi harcanarak madde
moleküllerinin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru taşınmasına
aktif taşıma denir.
Aktif taşımanın genel özellikleri:
1) Enerji harcanır.
2) Taşıma az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğrudur.
3) Canlı hücrelerde görülür.
4) Olay sırasında taşıyıcı enzimler ve proteinler kullanılır.

NOT 1 : Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı

hücre içi ile hücre dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada aktif taşıma
var demektir.
NOT 2 : Sıcaklık artışı, molekülün alınmasını hızlandırmaz.
 -Büyük Moleküllü Maddelerin Geçişi-
• Protein, polisakkarit gibi büyük moleküllü
maddelerin hücre zarından içeri ve dışarı
geçişi iki yolla olur;

1.Endositoz

2.Ekzositoz
1. Endositoz:

• Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük moleküllerin koful

oluşturularak hücre içerisine alınmasına endositoz denir.
• Maddenin katı ve sıvı oluşuna göre fagositoz ve pinositoz şeklinde
gerçekleşir.
• Hücre çeperinden dolayı endositoz bitki hücrelerinde gerçekleşmez.
Endositozun özellikleri:
• 1) Enerji (ATP) harcanır.
• 2) Enzim kullanılır.
• 3) Hücre zarı azalır. Hücrenin içeriği artar.
• 4) Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki
hücre içi enzimlerle parçalanır.
• 5) Tek hücrelilerde ve akyuvarlar da çok görülür.
• 6) Canlılık delilidir.
• 7) Denge yoktur.
• 8) Bitki hücrelerinde ve diğer çeperi olan hücrelerde görülmez.
Fagositoz (Yeme = Yutma):
• Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük
katı besinlerin yalancı ayaklarla hücre içine
alınması olayına fagositoz denir.

• Pinositoz (içme):
• Hücre zarından geçemeyecek
büyüklükteki sıvı maddelerin hücre
zarının içeriye doğru oluşturduğu cebe
dolduktan sonra koful halinde
sitoplazmaya alınması olayına pinositoz
denir.
2. Ekzositoz:
• Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük maddelerin hücre dışına
atılması olayına ekzositoz denir.
• Hücrede atık maddeler atılmasında, süt ve tükürük bezlerinde, solunum
yollarındaki mukus salgısı yapan hücrelerde ve pankreasta ekzositoz olayı
sıklıkla gerçekleşir.
Ekzositozun Özellikleri:
• 1) Enerji (ATP) harcanır.
• 2) Enzim kullanılır.
• 3) Hücre zarı artar. Hücrenin içeriği azalır.
• 4) Canlılık delilidir.
• 5) Denge yoktur.
• 6) Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır.
• 7) Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür.
BİYOLOJİ
PROJE
ÖDEVİ • HAZIRLAYAN: ELİF EROĞLU
• SINIFI - NO: 9/F - 3146
• ÖĞRETMENİ: BİROL GEZER