Wprowadzenie do psych (wy)

• składniki psychiki i ich elementy

• ery i okresy życia człowieka
• zdolny/uzdolniony
• reklama
• miłość
• kierunki psychologii
• Freud
• Efekt Pigmaliona i Golema
 Składniki psychiki
• System poznawczy: świadomość, uwaga,
pamięć, percepcja, wyobraźnia, myślenie,
język, inteligencja
• System emocjonalny
• System motywacyjny
• Osobowość: temperament, zainteresowania,
uzdolnienia, wartości, potrzeby, postawy,
poczucie własnej wartości, charakter
 ERA WCZESNEJ
DOROSŁOŚCI 17-40 r.ż
Okres przejściowy do wczesnej
dorosłości 17-22 r.ż
(wiek młodzieńczy)

I. Wejście struktury życia we

wczesną dorosłość
22-28 r.ż
II. Przekraczanie 30 roku życia 28-
33 r.ż
III. Kulminacyjna struktura życiowa
wczesnej dorosłości
33-40 r.ż
 ERA ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI
40-60 r.ż

I. Wejście struktury życia w średnią dorosłość

45-50 r.ż
II. Przekroczenie 50 roku życia 50-55 r.ż
III. Kulminacyjna struktura życiowa średniej dorosłości 55-
60 r.ż

Era PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI OD 65 r.ż

 Zdolności ogólne/specjalne/ uzdolnienie/talent
• Zdolności ogólne są atrybutami posiadania inteligencji przez
człowieka, np. pamięć, śpiew, rysowanie.
• Zdolności specjalne to różnice indywidualne, wywodzące się
ze specyfiki zróżnicowania budowy układu nerwowego, które
sprawiają że przy jednakowej motywacji i uprzednim
przygotowaniu, poszczególni ludzie osiągają w
porównywalnych warunkach niejednakowe rezultaty
(ujawniają się w lepszym wykonaniu w stosunku do osób
zdolnych).
• Uzdolnienie – tworzy zbiór zdolności ogólnych i specjalnych
• które przejawia się w jeszcze wyższej doskonałości rezultatu np. śpiewu.
• Talent – działalność wyrażająca się rezultatami twórczymi na bazie
inteligencji powyżej przeciętnej, wysokiego poziomu uzdolnień i
wysokiego poziomu myślenia twórczego.
 Zasady percepcji w reklamie

• Oko łatwo zatrzymuje się w prawym górnym rogu – tu

powinny być ważne informacje (dlaczego mam to kupić).

• Bodźce słowne są przetwarzane głównie przez półkulę

lewą, a bodźce obrazowe przez półkulę prawą: napisy
powinny być umieszczone po prawej stronie, a obrazek
po lewej stronie.

• 7_+2 ważnych informacji (zakres pamięci krótkotrwałej).

• Najważniejsze na początku i końcu (efekt pierwszeństwa

i świeżości)
 Miłość

SKŁADNIKI MIŁOŚCI
1. Namiętność (habituacja)
2. Intymność
3. Zaangażowanie

Fazy związku
1. zakochanie
2. romantyczne początki
3. związek kompletny
4. związek przyjacielski
5. związek pusty
6. rozpad związku
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

1) behawiorystyczny
2) psychodynamiczny
3) poznawczy
4) biologiczny
5) humanistyczny
6) ewolucjonistyczny
Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK BEHAWIORYSTYCZNY

Pogląd na naturę - reagująca na bodźce

człowieka - dająca się modyfikować
Determinanty - środowisko
zachowania - warunki bodźcowe
Główny temat - specyficzne reakcje zewnętrzne (odpowiedzi
badań na bodźce)

Badania - zachowanie, jego przyczyny bodźcowe

podstawowe dla i konsekwencje
danego kierunku
Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK PSYCHODYNAMICZNY

Pogląd na naturę - kierowana przez instynkt

człowieka

Determinanty - dziedziczność
zachowania - wczesne doświadczenia
Główny temat - nieświadome procesy psychiczne i
badań motywacja
- konflikty
Badania - zachowanie jako zewnętrzny wyraz
podstawowe dla nieświadomych motywów (problemem
danego kierunku jest obiektywizm)
Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004
MODEL TOPOGRAFICZNY

ŚWIADOMOŚĆ

PRZEDŚWIADOMOŚĆ

NIEŚWIADOMOŚĆ
 MODEL STRUKTURALNY

ŚWIADOMOŚĆ

SUPEREGO
PRZEDŚWIADOMOŚĆ

EGO
Mechanizmy
obronne EGO

NIEŚWIADOMOŚĆ

ID
 Teoria psychoseksualnych stadiów rozwoju
Z.Freuda
stadium wiek zjawiska - fiksacja

Źródłem pobudzenia są usta.

0-2 Palenie, picie, otyłość, żucie
Oralne gumy, kłótliwość, sarkazm,
zdobywanie wiedzy,
gromadzenie
Źródłem pobudzenia jest odbyt
(trening czystości).
Analne 2-3
Cechy - upór, skąpstwo, zły humor,
bałaganiarstwo
Twórczość
 Teoria psychoseksualnych stadiów rozwoju Z.Freuda

stadium wiek zjawiska - fiksacja

Źródłem pobudzenia są narządy płciowe.

Kompleks Edypa –
romantyczne uczucie do matki
Falliczne 4-5 (wybór partnera, skłonność do
rywalizacji, pragnienie siły).
Elektry – romantyczne uczucie do
ojca
(ekshibicjonizm, uwodzicielskość,
naiwność)
 Teoria psychoseksualnych stadiów rozwoju
Z.Freuda

stadium wiek zjawiska - fiksacja

Kształtowanie mechanizmów
Latencji 6-12 obronnych.

Rozwój pociągu do płci

Genitalne 13-18 odmiennej, narodziny
romantycznej miłości.
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK POZNAWCZY

Pogląd na naturę - twórczo aktywna

człowieka - reagująca na bodźce
Determinanty - warunki bodźcowe
zachowania - procesy umysłowe
Główny temat - procesy umysłowe
badań - język
Badania - procesy umysłowe dedukowane za
podstawowe dla pośrednictwem wskaźników
danego kierunku behawioralnych

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK BIOLOGICZNY

Pogląd na naturę - bierna

człowieka - mechanistyczna
Determinanty - dziedziczność
zachowania - procesy biochemiczne
Główny temat - procesy zachodzące w mózgu i układzie
badań nerwowym (ośrodki, lokalizacja funkcji)

Badania - biochemiczna podstawa zachowania

podstawowe dla i procesów umysłowych
danego kierunku (skutki uszkodzeń układu nerw, rezonans
magnetyczny, elektroencefalografia,
technika emisji pozytonów)
Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK HUMANISTYCZNY

Pogląd na naturę - aktywna o nieograniczonym potencjale,

człowieka celem psych jest wspomaganie rozwoju
potencjału człowieka
Determinanty - potencjalnie samosterujące
zachowania

Główny temat - subiektywne doświadczenie ludzkie i

badań potencjał ludzki

Badania - struktura życia jednostki

podstawowe dla - wartości
danego kierunku
- cele
Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Współczesne kierunki psychologii

KIERUNEK EWOLUCJONISTYCZNY

Pogląd na naturę - przystosowana do rozwiązywania

człowieka problemów epoki plejstoceńskiej

Determinanty - przystosowania i sygnały środowiskowe

zachowania służące przetrwaniu

Główny temat - przystosowania psychiczne ukształtowane

badań w drodze ewolucji
Badania - mechanizmy psychiczne w kategoriach
podstawowe dla funkcji przystosowawczych
danego kierunku ukształtowanych w drodze ewolucji

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Dzieciobójstwo w kategoriach
zachowań adaptacyjnych

• Hrdy (1977) Indie małpy hulmany.

• Każda zmiana na pozycji lidera była kojarzona
z śmiercią jednego lub kilku osobników,
potomków pokonanego rywala. Samice bronią
młodych np. uciekają z młodymi z grupy.
Zabójstwa małych dzieci dokonywane
przez genetycznych lub zastępczych
rodziców (Daly, Wilson, 1996)
• Zwiększa się ryzyko śmierci dziecka w
rodzinie gdzie jeden z partnerów nie jest
rodzicem biologicznym.
• Ryzyko zachowań agresywnych ze strony
wuja jest mniejsze niż osoby
niespokrewnionej.
• Matka jak musi wybierać między dzieckiem a
nowym parterem wybiera partnera, a dziecko
staje się ofiarą przemocy.
 Wyniki badań
• 1. Ludzie szybciej wychwytują zmianę w polu
widzenia jeśli jest to obraz zwierzę niż inny
obiekt np. auto.
• 2. Mężczyźni lepiej oceniali zdjęcia twarzy
dzieci które w wersji komputerowej
przerobiono tak aby były z ich twarzy i
chętniej by je adoptowali niż K.
• 3. K mają lepszą pamięć do lokalizacji roślin i
warzyw (b. komputerowe)
 Wyniki badań

• 4. U młodych matek predyktorami depresji

poporodowej (przy braku różnic hormonalnych
między kobietami) był brak społ. wsparcia ojca
i najbliższych (Hagen 1999).
• To adaptacyjny mech psych do rezygnacji z
opieki nad dzieckiem, które nie miałoby szans
przeżycia, albo wymuszenia opieki przez
otoczenie społ.
 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Oś czasu
1859 Karol Darwin opublikował dzieło O pochodzeniu gatunków,
podsumowanie badań i refleksji nad ewolucją w drodze doboru
naturalnego (ewolucjonizm)

1879 Wilhelm Wundt założył pierwsze laboratorium psychologiczne

na Uniwersytecie w Lipsku (strukturalizm) ojciec nowożytnej
psychologii
1883 Stanley Hall założył na Uniwersytecie Hopkinsa pierwsze
laboratorium psychologiczne w USA

1890 William James opublikował Psychologię, dwutomowy

podręcznik, który stał się źródłem podstawowej wiedzy dla kilku
pokoleń studentów

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Oś czasu
1891 Stanley Hall założył Amerykańskie Towarzystwo
Psychologiczne

1901 Kazimierz Twardowski założył pierwsze w Polsce laboratorium

psychologiczne na Uniwersytecie we Lwowie
1903 Władysław Heinrich (UJ pracownia psychologii
eksperymentalnej) wnukiem naukowym był T.Tomaszewski
1913 John Watson opublikował Psychologię, jak widzi ją
behawiorysta traktowaną jako behawiorystyczny manifest,
w którym twierdził, że psychologia powinna ograniczyć się do
badania obserwowalnego zachowania
1917 Sigmund Freud opublikował Wstęp do psychoanalizy, w którym
wyłożył podstawy teorii i terapii psychoanalitycznej

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Oś czasu
1925 Władysław Witwicki wydał pierwszy w Polsce podręcznik psychologii
empirycznej: Psychologia

1928 Iwan Pawłow opublikował Wykłady o czynności mózgu – przegląd

swoich prac nad warunkowaniem klasycznym

1929 Stefan Błachowski założył Poznańskie Towarzystwo Psychologiczne,

przekształcone w roku 1948 w Polskie Towarzystwo Psychologiczne
Kwartalnik Psychologiczny(1930), Przegląd Psychologiczny (1952)

1938 Burrhus F. Skinner opublikował Zachowanie organizmów,

zawierające eksperymentalną analizę warunkowania sprawczego

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Philip Zimbardo, Psychologia i życie

Oś czasu
1957 Herbert Simon opublikował Administrative Behavior: A Study of
Decision-Making Processes in Administrative Organizations,
opisujące dynamikę podejmowania decyzji w warunkach
niepewności

1962 David Hubel i Thorston Weisel opublikowali wyniki swoich

badań nad tym, jak specyficzne cechy bodźców wzrokowych
pobudzają specyficzne neurony kory wzrokowej mózgu

1981 Roger Sperry otrzymał nagrodę Nobla za pionierskie badania

nad skutkami lobotomii

Copyright © Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2004

 Efekt Golema i Pigmaliona
• związek pomiędzy niskimi (nadmiernie
zaniżonymi) oczekiwaniami nauczyciela co
do konkretnego ucznia a osiągnięciami
wychowanka - Golem
• Odwrotnie – Pigmalion