Γεωπονία και Αειφόρος Ανάπτυξη

Ενότητα 4.3.3: Τα φύλλα

Καθηγήτρια:
ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ ΓΕΩΠΟΝΟΣ
ΠΕ 88.01
 Ρόλος των φύλλων

Είναι τα φυτικά όργανα τα οποία είναι υπεύθυνα για τη σημαντική λειτουργία :

της φωτοσύνθεσης,
της αναπνοής και
της διαπνοής.
Συνθέτουν συστατικά και πολυάριθμες άλλες ουσίες των οποίων ο ρόλος και οι
λειτουργίες είναι γνωστές και άγνωστες.
Αποθηκεύουν υδατάνθρακες και θρεπτικά στοιχεία έστω και προσωρινά.
Για την τροφοδοσία τους και την καλή λειτουργία τους εργάζονται όλα τα
υπόλοιπα μέρη του φυτού.
Γενικά συμβάλλουν στην αύξηση και ανάπτυξη των φυτών και γενικότερα στην
καρποφορία αυτών.
 Φύονται πάντα στο βλαστό και χαρακτηρίζονται από ορισμένη συμμετρία,
περιορισμένη ανάπτυξη και μορφή καθώς και ειδική διάταξη πάνω στο βλαστό.
 Το φυτό που έχει φύλλα όλες τις εποχές του έτους λέγεται αειθαλές, ενώ εκείνο που τα
φύλλα του πέφτουν το φθινόπωρο και το χειμώνα λέγεται φυλλοβόλο.
 Χαρακτηρίζονται από τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία ανάμεσα στα διαφορετικά είδη
φυτών.
 Έχουν δύο αρκετά διαφορετικές μορφές:
 Στα δικοτυλήδονα φυτά ή δικότυλα («πλατύφυλλα») τα φύλλα είναι πλατιά.
 Στα μονοκοτυλήδονα ή μονοκότυλα («στενόφυλλα») τα φύλλα είναι μακρόστενα.
 Μέρη του φύλλου

 Έλασμα = το πλατύ μέρος του φύλλου, το

κύριο φωτοσυνθετικό όργανο. Υπάρχει
ποικιλία σχημάτων.
 Μίσχος: Είναι ένας επιμήκης άξονας που
συνδέει το έλασμα με το βλαστό (έμμισχα
φύλλα). Ο μίσχος συνδέει το φύλλο με τον
βλαστό, στη θέση του γονάτου.

 Σύστημα νευρώσεων: είναι συνέχεια του αγωγού ιστού του βλαστού, ενώ ταυτόχρονα
θεωρούνται και στερεωτικοί ιστοί.
Υπάρχουν φύλλα που δεν έχουν μίσχο (άμισχα φύλλα) και προσκολλώνται απευθείας με
το έλασμά τους στο βλαστό.
 Τα νεύρα διακρίνονται καλύτερα στην κάτω επιφάνεια του φύλλου.
 δικότυλα φυτά: δικτυωτή διάταξη
 κύριο νεύρο = συνέχεια του μίσχου,
 πλάγια νεύρα= λεπτότερα, από τις διακλαδώσεις του κύριου νεύρου
Τα φύλλα στα στενόφυλλα (μονοκότυλα φυτά π.χ. σιτηρά κλπ) αποτελούνται από:
Έλασμα που είναι πολύ μακρόστενο,
Κολεό που είναι συνέχεια του ελάσματος. Μοιάζει με θήκη που περιβάλλει γύρω- γύρω
το βλαστό.
Δεν υπάρχει μίσχος.  Τα νεύρα στα μονοκότυλα φυτά έχουν παράλληλη
διάταξη και όλα το ίδιο μέγεθος.
το έλασμα (1),
ο κολεός (3)
Κολεός
Γλωσσίδιο
 ωτίδια

Γλωσσίδα
Στα γυμνόσπερμα κωνοφόρα (πεύκα, έλατα, κυπαρίσσια κ.α.), τα φύλλα είναι
μακρόστενα και λέγονται βελόνες.
 Κατηγορίες φύλλων
(με βάση την κατασκευή του ελάσματος)

Απλά φύλλα: το έλασμα είναι ενιαίο, έστω

και με εγκολπώσεις.
 Σύνθετα φύλλα: το έλασμα έχει
εγκολπώσεις που φτάνουν ως το κεντρικό
νεύρο, οπότε δημιουργούνται επι μέρους
φυλλάρια),
Παρασύνθετα φύλλα: οι εγκολπώσεις
φτάνουν όχι μόνο μέχρι την κεντρική
νεύρωση, αλλά και στις πλευρικές.
Τεράστια ποικιλομορφία
1. Ως προς τα νεύρα
 παλαμόνευρο
 πτερόνευρο
 παραλληλόνευρο
2. Ως προς την περιφέρεια του ελάσματος
 ακέραιο
 οδοντωτό
 λοβωτό
3. Ως προς το σχήμα του ελάσματος
 ωοειδές
 βελονοειδές
 λογχοειδές
 καρδιοειδές
4. Ως προς το μίσχο
 έμμισχο
 άμισχο
 Ανατομία φύλλου
Ως τώρα αναλύθηκε το φύλλο μακροσκοπικά. Παρακάτω θα αναλυθεί ο μικρόκοσμος
του φύλλου.
 Ανατομία φύλλου
Το έλασμα του φύλλου αποτελείται από την επάνω και την κάτω επιδερμίδα και το μεσόφυλλο
που βρίσκεται ανάμεσά τους και διασχίζεται από το αγωγό σύστημα .
 Ανατομία φύλλου
 Η επιδερμίδα είναι το εξωτερικό στρώμα των κυττάρων του φύλλου. Τα επιδερμικά
κύτταρα στην άνω επιφάνεια καλύπτονται από μια κηρώδη επικάλυψη, την
εφυμενίδα.
 Ανατομία φύλλου
 Το μεσόφυλλο στα περισσότερα δικότυλα χωρίζεται
σε δύο τύπους.
Το δρυφακτοειδές ή πασσαλώδες παρέγχυμα.
Αποτελείται από ένα ή περισσότερα στρώματα
μεγάλων, κυλινδρικών κυττάρων με διεύθυνση
κάθετη προς την επιφάνεια του φύλλου, τα οποία
περιέχουν αρκετούς χλωροπλάστες οι οποίοι έχουν
περιφερειακή τοποθέτηση.
Το σπογγώδες παρέγχυμα εντοπίζεται εσωτερικά,
προς την πλευρά της κάτω επιδερμίδας. Συγκροτείται
από κύτταρα ακανόνιστου σχήματος με μεγάλους
κενούς χώρους μεταξύ τους, γεμάτους αέρα με
λιγότερους χλωροπλάστες και σε άμεση επικοινωνία
με τις αναπνευστικές κοιλότητες (κοιλότητες όπου
συγκεντρώνονται το διοξείδιο του άνθρακα και το
οξυγόνο), ενώ, μεταξύ τους σχηματίζονται μεγάλοι
μεσοκυττάριοι χώροι.
 Ανατομία φύλλου

 Η πάνω επιδερμίδα επικαλύπτεται και μερικές φορές

από τριχίδια. Η εφυμενίδα και τα τριχίδια
προφυλάσσουν το φύλλο από την απώλεια νερού.
 Η εφυμενίδα επιπλέον αντανακλά μέρος της ηλιακής
ακτινοβολίας (όπως και της υπεριώδους= προστασία
DNA από μεταλλάξεις).
 Ανατομία φύλλου
•Οι χώροι του αέρα στο σπογγώδες παρέγχυμα επικοινωνούν με τον εξωτερικά του φύλλου
ατμοσφαιρικού αέρα μέσω χαρακτηριστικών ανοιγμάτων στο στρώμα της κάτω επιδερμίδας που
ονομάζονται στομάτια.
 Μέσω των στοματίων περνούν στο εσωτερικό του φύλλου oξυγόνο για την αναπνοή και
διοξείδιο του άνθρακα για την φωτοσύνθεση, ενώ τα ίδια αέρια, καθώς και υδρατμοί,
επιστρέφουν ξανά πίσω στον ατμοσφαιρικό αέρα.
 Ο αριθμός των στοματίων στην πάνω επιφάνεια των φύλλων είναι πολύ μικρότερος από τον
αριθμό της κάτω επιφάνειας, σε ορισμένα μάλιστα είδη φυτών ελλείπουν παντελώς.
Ανατομία φύλλου
 Το αγωγό σύστημα του φύλλου
γνωστό ως «νεύρωση» του
φύλλου, εντοπίζεται στο σπογ-
γώδες μεσόφυλλο, και συγκρο-
τείται από το ξύλωμα και το
φλοίωμα.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας ! ! !