DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU

Giảng viên : Nguyễn Thu Hằng Môn : LT Dược liệu
DƯỢC LIỆU CHỨA

TINH DẦU
DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU

2
MỤC TIÊU
1.Định nghĩa tinh dầ u, phân biệ t tinh dầ u/chấ t thơm,

tinh dầu/chất béo.
2.Phương pháp kiểm nghiệm một dược liệu chứa tinh dầu/
một tinh dầu
3.Công thức hóa học 16 thành phần chính của tinh dầu.
4.Những dược liệu chứa tinh dầu giầu các thành phần
trên.
2
ĐỊNH NGHĨA TINH DẦU
Tinh dầu là
-hỗn hợp của nhiều thành phần
- thường có mùi thơm
- không tan trong nước
- tan trong các dung môi hữu cơ
- bay hơi ở nhiệt độ thường
-có thể điề u chế từ thả o mộc bằ ng
phương pháp cất kéo hơi nước.
2
QUY ĐỊN H VỀ TÊN TINH
DÂÙ
1.Cách gọi tên tinh

dâù
-Tên thương phâm̉ đươc
̣ lưu hanh trên thế
giơí
-Tên tiêng Viêṭ : giuṕ hiêu
̉ đươc̣ ban̉ chât́
tinh dâù ,
tránh nhâm̀
lâñ
Ví dụ : Petitgrain oil  tinh dâù lá Cam đăng
(không
phải là tinh dầu hạt nhỏ)
2
QUY ĐỊN H VỀ TÊN TINH
DÂÙ
1.Cách gọi tên tinh

dâù
-Bois de rose oil  tinh dâù gỗ́ chứ
H
ngô săc không
phải là tinh dầu gỗ cuả cây Hoa hôǹ g
-Grapefruit oil  TD Bươỉ lai (Citrus paradisi)

2
MỘT SỐ TÊN TINH DÂÙ HAY
Tên thương Tên Việt nam TênGĂP̣
khoa học của cây cho TD
phẩm
Cajeput oil TD Tràm Melaleuca leucadendron
Cassia oil TD Quế TQ, TD Cinnamomum cassia

Quế VN
Cinnamon oil TD Quế Srilanka Cinnamomum zeylanicum
Citronella oil TD Sả Java Cymbopogon winterianus
Clove oil TD Đinh hương Syzygium aromaticum

2
Tên thương Tên Việt nam Tên khoa học của cây cho TD
phẩm
Coriander oil TD Mùi Coriandrum sativum
Eucalyptus oil TD Bạch đàn Eucalyptus globulus hoặc

Eucalyptus khác
Eucalyptus TD Bạch đàn Eucalyptus citriodora

citriodora oil chanh
Lemon oil TD Chanh Citrus limon
Lemongrass oil TD Sả C. flexuosus, C. citratus

2
Tên thương Tên Việt nam Tên khoa học của cây cho
phâm̉ TD
Palmarosa oil TD Sả hoa C. Martinii var. motia
hồng
Rose oil TD Hoa Rosa damascena
hồng
Star anise oil TD Illicium verum
Hồi
Turpentine oil TD Thông Pinus sp.
Sassafras oil TD Xá ̣ Cinnamomum

xi parthenoxylon
và một số loài C
ninamomum
Ocimum TH Hương Ocimum gratissimum

gratissimum oil nhu trắng
2
THÀNH PHẦN CẤU TẠO CỦA TINH DẦU
1.Các dẫn chất monoterpen
2.Các dẫn chất sesquiterpen
3.Các dẫn chất có nhân thơm
4.Các hợp chất có chứa N và S

2
CÁC DẪN CHẤT MONOTERPEN
Các dẫn chất không chứa oxy
Alpha pinen Beta pinen Thông : Pinus
sp.

2
Các dẫn chất có chứa oxy
Geraniol Hoa hồng Sả hoa hông

Rosa sp. Cymbopogon martinii var. Mortia
CH2OH

2
Linalol Mùi Long naõ
Coriandrum sativum Cinnamomum camphora
L.
OH

2
Linalol Lavender (Lavendula
angustifolia)
OH

2
Borneol Đaị bi
Blumea balsamifera
OH

2
Citral a Citral b Sả chanh Chanh
Cymbopogon citratus Citrus sp.
CHO
CHO

2
Citronelal Sả Java Bạch đaǹ

Cymbopogon winterianus Eucalyptus citriodora
CHO

2
Menthon Bac̣ hà Á (Mentha

arvensis)

2
Camphor Long naõ (Cinnamomum

camphora)

2
1,8-Cineol Bạch đaǹ

Tram̀
Eucalyptus camaldulensis Meleleuca leucadendron

2
Ascaridol Dâù giun (Chenopodium ambrosioides)

2
CÁC DẪN CHẤT SESQUITERPEN
Zingiberen Gừng (Zingiber officinale)

2
Curcumen Nghệ (Curcuma longa)

2
Các dẫn chất sesquiterpenlacton
Santonin Ngaỉ biên̉ (Artemisia

santonica)
O
O
O

2
Các dẫn chất sesquiterpenlacton
Artemisinin Thanh hao hoa vaǹ g (Artemisia annua)
O
O
O
O

2
CÁC DẪN CHẤT CÓ NHÂN THƠM
Anethol Đaị hôì (Illicium verum)
O
H

2
Eugenol Đinh hương Hương nhu

Syzygium aromaticum Ocimum gratissimum
OH
OCH3

2
Aldehyd cinnamic Quế (Cinnamomum cassia)
CHO

2
Safrol Xá xị (Cinnamomum parthenoxylon)
O
O

2
CÁC DẪN CHẤT CHỨA N VÀ S
Methyl antranilat Alicin

COOCH3
CH2= CH - CH 2- S - S - CH 2- CH = 2
CH
O
NH
2

2
TÍNH CHẤT LÝ HỌC
1.Thể chất : ở nhiệt độ thường
- Thể lỏng : Đa số
- Thể rắn : Menthol, Borneol, Camphor
2. Mầu sắc : Không mầu hoặc mầu vàng nhạt

Đặc biệt : Hợp chất azulen mầu xanh
mực
3. Mùi : Đa số có mùi thơm
Một số mùi hắc : TinDhƯỢdCầuLIỆgUiuCnHỨA
2
3. Vị : Cay (đa số)
Ngọt : Tinh dầu quế, hồi
4. Bay hơi ở nhiệt độ thường
5. Tỷ trọng : Nhỏ hơn 1 ( đa số)

Lớn hơn 1 : Tinh dầu quế, đinh hương,
hương nhu
2
6.Độ tan : Ít tan trong nước, tan trong cồn và
các dung môi hữu cơ
7. Độ sôi : Phụ thuộc thành phần cấu tạo
8. Năng suất quay cực : Cao
9. Chỉ số khúc xạ : 1.45 – 1.56

2
TRẠNG THÁI THIÊN NHIÊN
1.Phân bố rộng rãi trong thực vật

Apiaceae Asteraceae
Lamiaceae
Lauraceae Zingiberaceae
Myrtaceae Rutaceae

2
2. Trong các bộ phận của cây
Lá : Bạc hà, Tràm, Long não
Bộ phận trên mặt đất : Hương
nhu Hoa : Hoa hồng, hoa bưởi
Nụ : Đinh
hương Quả : Sa
nhân
Vỏ quả : Cam,
Chanh DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
2. Trong các bộ phận của cây

Gỗ : Long não, Vù
hương
Rễ : Thiên niên kiện, Thạch xương bồ
Thân rễ : Gừng

2
2. Các bộ phận tiết tinh dầu

Tế bào tiết : Hoa hồng, quế
Lông tiết : Họ Lamiaceae : Bạc hà, Hương
nhu Túi tiết : Họ Myrtaceae : Đinh hương,
Tràm Ống tiết : Họ Apiaceae : Tiểu hồi, Hạt
mùi

2
3. Hàm lượng tinh

dầu Thấp (0,1 –
2%)
Cá biệt : Hồi (5
– 15%), Đinh
hương (15 –
25%)

2
PHƯƠNG PHÁP CHẾ TẠO TINH DẦU
1.Phương pháp cất kéo hơi nước

2.Phương pháp chiết xuất bằng dung
môi 3.Phương pháp ướp
4.Phương pháp ép

2
PHƯƠNG PHÁP CẤT KÉO HƠI NƯỚC
- Được áp dụng nhiều nhất
- Các bộ phận của một thiết bị cất tinh dầu :
+ Nồi cất
+ Ống dẫn hơi
+ Bộ phận ngưng tụ
+ Bộ phận phân lập
-Thời gian cất : Phụ thuộc bản chất của dược liệu và
tinh dầu
- Tinh dầu cất xong được ly tâm để loại nước
2
SƠ ĐỒ THIẾT BỊ CÂT́ TINH DÂÙ TRONG
PTN

2
THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU TRONG PTN

2
SƠ ĐỒ THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU

2
NỒI CẤT

2
NỒI CẤT

2
BỘ PHẬN NGƯNG TỤ

2
BỘ PHẬN NGƯNG TỤ
Kiểu ống chùm Kiểu xoắn ruột gà

2
BỘ PHẬN PHÂN LẬP
Tinh dầu nhẹ hơn nước Tinh dầu năng hơn
nước

2
THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU

2
THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU TRONG CÔNG NGHIÊP̣

2
THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU TRONG CÔNG NGHIỆP

2
THIẾT BỊ CẤT TINH DẦU TRONG CÔNG NGHIỆP

2
Ưu điểm
-Thiết bị rẻ tiền, dễ chế tạo, quy trình đơn giản
Nhược điểm
-Hiệu suất chiết thấp : không áp dụng được cho
dược liệu hàm lượng TD thấp
-Chất lượng tinh dầu không cao : Đặc biệt đối với
những tinh dầu bị phân hủy bởi nhiệt, TD không
có mùi giống mùi tự nhiên (Cam, chanh, nhài)
- Hàm lượng TD còn lại trong nước tương đối lớn

Nước
loại II.bão hòa tinh dầu tiếp tục xử lý để thu tinh
dầu DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
PHƯƠNG PHÁP DÙNG DUNG MÔI
1.Dung môi dễ bay hơi
- Chiết xuất dược liệu bằng dung môi  Dịch chiết
- Cất thu hồi dung môi dưới áp lực giảm 

Tinh dầu + Tạp chất
- Loại tạp : Chiết tinh dầu bằng alcol
- Cất thu hồi alcol dưới áp lực giảm  Tinh dầu

2
Yêu cầu đối với dung môi chiết xuất tinh dầu
-Ts thấp để dễ tách TD khỏi dung môi bằng pp
chưng cất
- Không tác dụng với TD, không gây mùi lạ cho TD
- Hòa tan TD, hòa tan ít tạp chất
- Độ nhớt thấp để rút ngắn thời gian chiết
- Không ăn mòn thiết bị
- Không độc
- Rẻ tiền, dễ kiếm
2
Dung môi chiết xuất
-Ether dầu hỏa
- CO2 lỏng : không độc, rút ngắn thời gian chiết, độ

bền hóa học cao  chất lượng tinh dầu cao

2
Ưu điểm
- Chiết ở nhiệt độ thường  lấy được cả những
thành phần quí không bay hơi như sáp, nhựa
thơm (không thu được bằng phương pháp cất
kéo hơi nước)
- Chất lượng tinh dầu cao : hiệu suất chiết cao,
TD
không bị phá hủy bởi nhiệt, có mùi giống mùi
tự nhiên
Nhược điểm
- Thiết bị đắt tiền DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
Quy trình chiết xuất tinh dầu hoa nhài
1. 1p Hoa nhài + 3p dung môi cho vào bình phản ứng,
khuấy liên tục  phá vỡ tế bào tiết TD  TD
hòa tan trong dung môi
2. Cất phân đoạn tách TD khỏi dung môi  TD thô
(sáp hoa)
3. Hòa tan sáp hoa vào alcol, lọc
4. Cất phân đoạn ở nhiệt độ thấp  TD nhài

2
2. Dung môi không bay hơi :Dầu béo, dầu parafin…
-Ngâm dược liệu (cho vào túi vải) trong dung môi 60
– 70o C/ 12 – 48h
-Làm nhiều lần (25)  Dung môi bão hòa tinh dầu
Dm là mỡ động vật : sáp thơm
Dm là dầu thực vật : dầu thơm  dùng trực tiếp chế

son môi, dầu chải tóc
2
2. Dung môi không bay hơi
- Tách riêng tinh dầu khỏi dầu béo bằng alcol
- Cất thu hồi alcol dưới áp suất giảm  Tinh dầu
- Bã dược liệu : ép hoặc ly tâm để tiếp tục thu hồi TD
Ưu điểm
TD ít tạp chất, sản phẩm trung gian (dầu thơm, sáp

thơm dùng trực tiếp được
D Ư ỢC L IỆ U C H Ứ A T N
IH DẦU
2
Ưu điểm
-TD ít tạp chất
-Sản phẩm trung gian (dầu thơm, sáp thơm dùng

trực tiếp được trong công nghiệp)
Nhược điểm
-Dung môi khó tinh chế và bảo quản, phải tinh chế
trước khi chiết
- Cách tiến hành thủ công, khó cơ giới hóa

2
PHƯƠNG PHÁP ƯỚP
-Ướp nhiều lần dược liệu bằng cách rải dược liệu
lên mỡ lợn, để trong phòng kín  Lớp mỡ lợn bão
hòa tinh dầu
- Tách riêng tinh dầu bằng alcol
- Cất thu hồi alcol dưới áp suất giảm

2
PHƯƠNG PHÁP ƯỚP
-Ưu điểm : tinh dầu chất lượng cao, mùi giống mùi
tự nhiên
- Nhược điểm : Tốn diện tích lắp đặt
- Pháp, Bungari : TD hoa hồng, hoa nhài

2
PHƯƠNG PHÁP ÉP
- Dùng để điều chế tinh dầu quả Citrus vì :
+ Mùi giống mùi tự nhiên  Sản xuất đồ uống
+ Cấu tạo túi tiết ở lớp vỏ ngoài  Chỉ cần

lực cơ học để giải phóng tinh dầu
+ Túi tiết được bao bọc bởi một lớp

pectin 
2
KIỂM NGHIỆM TINH DẦU
1.Phương pháp cảm quan
2.Xác định các hằng số vật
lý
3. Xác định các chỉ số hóa
học
4. Định tính các thành phần
trong tinh dầu
5. Phát hiện tạp chất và các
chất giả mạo
2
ĐỊNH TÍNH CÁC THÀNH PHẦN TRONG TINH
DẦU
1.Phương pháp sắc ký lớp

mỏng 2.Phương pháp sắc ký
khí 3.Phương pháp hóa học
4.Tách riêng từng cấu tử

2
PHƯƠNG PHÁP SẮC KÝ
LỚP MỎNG
Chất hấp phụ : Silicagel G
Dung môi : Thích hợp
(Đơn độc hay hỗn hợp)
Hiện mầu : Vanilin/H2SO4
So sánh với các chất chuẩn
- Rf
- Chấm chồng
2
PHƯƠNG PHÁP
SẮC KÝ KHÍ
- Pha động : Khí H2, He,
N2,…
- Thường dùng GC/MS 

Thành phầ n và
lượng các chấ t hàm
tinh dầu trong
2
PHÁT HIỆN TẠP CHẤT TRONG TINH DẦU
Do kỹ thuật cất không đạt tiêu chuẩn

-Nước : Lắ c tinh dầ u với CaCl2 khan hoặ c CuSO4,
Na2SO4 khan  chảy ra hoặc có mầu xanh nước biển
-Ion kim loại nặng : Lắc TD với nước  Lớp

nước
 Sục H2S  Tủa đen
2
PHÁT HIỆN CÁC CHẤT GIẢ MẠO TRONG TINH
DẦU
1.Phát hiện các chất giả mạo tan trong nước
Lắc TD với nước  Nếu V giảm  có sự giả
mạo
1. Ethanol
5 ml Tinh dầu + vài giọt nước  Đục như sữa
2. Glycerin
Tinh dầ u  Bay hơi trên nồi cách thủy
 cắ n
+ Kali
của sulphat 
Acrolein Đun trựcDƯỢC
tiếpLIỆU
 CHỨA
Mùi đặc
TINH DẦU
2
2. Phát hiện các chất giả mạo tan trong dầu
1. Dầu mỡ : Để lại vết mờ trên giấy
2. Dầu hỏa, xăng, parafin : Không tan và nổi trên bề
mặt alcol 80
3. Tinh dầu thông :
- GC/MS : Alpha và Beta pinen thường xuất hiện
ngay ở đầu sắc ký đồ
- SKLM
- Nhỏ từng giọt alcol 70 vao ống nghiệm có TD 
đục
2
ĐỊNH LƯỢNG TINH DẦU TRONG DƯỢC LIỆU
Nguyên tắc :
Phương pháp cất kéo hơi nước
Dụng cụ : Qui định theo từng Dược
điển Có hai loại dụng cụ :
-Bộ dụng cụ có ống hứng nằm ngoài bình cầu
(DĐVN III)
-Bộ dụng cụ có ống hứng nằm trong bình cầu
(DĐVN I, 1971), sau này được gia công thêm 1 ống nối
 Bộ dụng cụ cải tiến
2
ĐỊNH LƯỢNG TINH DẦU TRONG DƯỢC LIỆU
Dụng cụ định lượng tinh dầu theo DĐVN

III
1.Bình cầu 500 – 1000ml
2.Ống dẫn hơi nước và tinh
dầu 3.Sinh hàn
4.Ống hứng tinh dầu có chia
vạch
5. Nhánh hồi lưu nước no tinh
2
Dụng cụ định lượng tinh dầu theo DĐVN III

2
Bộ dụng cụ định
lượn tinh
gd ầu cải tiến

2
Bộ dụng cụ định lượng tinh dầu cải tiến

2
Bộ dụng cụ định lượng tinh dầu cải tiến

2
ĐỊNH LƯỢNG CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH
TRONG TINH DẦU
1.SẮC KÝ KHÍ
2.PHƯƠNG PHÁP HÓA HỌC : Dựa vào các
nhóm chức
-Alcol
-Aldehyd/ Ceton
-Oxyd/Peroxyd
2
ĐỊNH LƯỢNG CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH
TRONG
TINH DẦU BẰNG PHƯƠNG PHÁP SẮC KÝ KHÍ

2
ĐỊNH LƯỢNG ALCOL
Phương pháp acethyl hóa
Định lượng alcol toàn phần (Alcol tự do + este)
Giai đoạ n 1 : Acethyl hóa alcol bằ ng anhydrid
acetic dư
ROH + (CH3CO)2O  R-O-COCH3 + CH3COOH
Alcol bậc 1 và 2 : Xúc tác là Na acetat

khan, thời gian đun 2h
Alcol bậc 3 : Tác nhân acethyl hóa là Acethyl clorid,
xúc tác Dimethyl alanin, thời gian đun lâu hơn
2
Giai đoạ n 2 : Xàphòng hóa tinh dầ u đã
acethyl hóa bằng dung dịch kiềm chuẩn dư.
R-O-COCH3 + KOH  ROH + CH3COOK
Giai đoạ n 3 : Định lượng kiề m dư bằ ng

dung dịch acid chuẩn có nồng độ tương đương
Định lượng este : Bỏ qua giai đoạn 1
Alcol tự do = Alcol toàn phần - Este

2
ĐỊNH LƯỢNG ALDEHYD VÀ CETON
1. Phương pháp tạo sản phẩm bisulfitic kết tinh
 tách khỏi phầ n tinh dầ u không phản ứng

Cân /Bình Cassia
RC=O + NaHSO3 OH
----> RC
SO3 Na
OH
RC=O + Na ----> RC + NaOH
SO3
2
SO3 Na

2
ĐỊNH LƯỢNG ALDEHYD VÀ CETON
2. Phương pháp dùng hydroxylamin hydroclorid
RC=O + NH2OH. HCl  RC=N-OH + HCl + H2O
Định lượng HCl giả i phóng bằ ng dung dịch

kiềm chuẩn.
3. pháp tác dụng 2,4-dinitrophenyl

Phương
hydrazin (2,4-NDPH)
với
 Dẫn chất hydrazon tủa đỏ cam  Cân/Đo quang

2
ĐỊNH LƯỢNG OXYD
1. Phương pháp xác định điểm đông đặc
- Thiết lập đồ thị tương quan giữa nhiệt độ đông

đặc và hàm lượng oxyd (Cineol) trong tinh dầu.
-
Điề u kiệ n : Hàm lượng Cineol trong tinh
dầ u
>64%
2. Phương pháp orto-cresol (Dược điển Pháp)
Cineol + Orto-cresol  Sản phẩm kết tinh có
nhiệt độ đông đặc tỷ lệ thuận với hàm lượng
Cineol/ tinh dầu  Đo nhiệt độ đông đặc và đối
chiếu tài liệu  Hàm lượng Cineol/TD
2
Bảng điểm đông đặc của phức chất cineol-ortocresol
theo hàm lượng Cineol/Tinh dầu
Nhiệt độ kết tinh % Cineol Nhiệt độ kết tinh % Cineol
56,6 100 42 69,2
56 99 41 68,0
55 96,2 40 66,2
54 94,0 38 63,2
53 91,8 36 60,0
52 89,4 34 57,2
51 87,1 32 54,5
50 85,5 30 52,0
49 82,5 28 49,5
48 80,5 26 46,3
47 78,5 24 45,2
46 76,4 22 43,0

2
ĐỊNH LƯỢNG OXYD
3. Phương pháp resorcin
Cineol + dung dịch Resorcin bão hòa  Sản phẩm
kết tinh tan được trong lượng thừa resorcin  
Dùng bình Cassia đọc lượng tinh dầu không tham
gia phản ứng.
4. Phương pháp acid phosphoric
Cineol + Acid phosphoric đặc  Sản phẩm kết tinh
 Cân/Bình Cassia (giả i phóng Cineol bằng
nước nóng
 Đọc thể tích Cineol ở cổ DbƯìnỢhC).LIỆU
CHỨA TINH DẦU
2
ĐỊNH LƯỢNG PEROXYD
Ascaridol + KI  I2
Định lượng Iod giả i phóng dung dịch
bằ ng Natrithiosulphat chuẩn.
ĐỊNH LƯỢNG CÁC HỢP CHẤT PHENOL

- Phenol + NaOH  Phenolat  Dùng
Cassia/Cân bình
- Phương pháp đo quang : Thymol , Carvacrol + 4-
aminoantipyrin  Sản phẩm mầu.
2
TÁC DỤNG SINH HỌC VÀ
ỨNG DỤNG CỦA TINH DẦU TRONG Y DƯỢC
HỌC
1. Tinh dầu
- Kích thích tiêu hóa, lợi mật, thông mật : quế, hồi,
đinh hương, thảo quả, sa nhân,…
- Kháng khuẩ n : Bạ ch đàn, Bạ c hà, Tràm,
Sả, Lavande (lao)…
- Kích thích thần kinh trung ương : Đại hồi
- Diệ t ký sinh trùng : Giun (tinh dầu giun) ;
Sán
(Thymol) ; KST sốt rét (Artemisinin)
2
HỌC
1. Tinh dầu
- Chống viêm, làm lành vết thương : TD Tràm
- Phòng chống ung thư : TD vỏ cam, chanh,
bưởi (Limonen)

2
CÁC CHẾ PHẨM TINH DẦU TRÊN THỊ TRƯƠǸ
G

2
HỌC
2. Dược liệu chứa tinh dầu : YHCT
- Chữa cảm mạo :
Tân ôn giải biểu : Quế chi, Sinh khương, Hương
nhu, Bạch chỉ,…
Tân lương giải biểu : Bạc hà, Cúc hoa,…
- Ôn lý trừ hàn, hồi dương cứu nghịch : Thảo quả,
đại hồi, sa nhân, can khương, quế nhục,…
- Hành khí : Hương phụ, TrDầƯnỢCbLì,IỆCUhCỉHthỨựA
2
ỨNG DỤNG CỦA TINH DẦU TRONG Y
DƯỢC
HỌC
2. Dược liệu chứa tinh dầu :

YHCT
- Hành huyế t và bổ huyế t : Xuyên khung,
Đương qui
- Trừ thấp : Độc hoạt, Thiên niên kiện, …

2
TÁC DỤNG SINH HỌC VÀ ỨNG DỤNG CỦA TINH
DẦU TRONG CÁC NGÀNH KỸ NGHỆ KHÁC
1. Thực phẩm
- Gia vị : Quế , hồi, thả o quả , sa nhân, thì là,
mùi, hạt cải, gừng, toỉ , tiêu…
-
Bánh kẹo, mứt : Làm thơm : Menthol, Eucalyptol,
…
-
Pha chế rượu mùi : TD hồi, Đinh hương,…
- Pha chế đồ uống : TD vỏ cam, chanh,…
- Sản xuất chè, thuốc lá .
2. Pha chế nước hoa, xà
2
CAĆ THANH̀ PHÂM̉ TINH DÂÙ TRÊN THỊ
TRƯƠNG̀
1. Concrete oil
- Tinh dâù đươc̣ chế taọ băng phương

phaṕ chiêt́ với
dung môi  bốc hơi dung môi  Concrete oil (chứa
saṕ và thường ở thể đăc̣ )
- Nguyên liêụ chế : thương là

hoa
- Concrete oil giả : Tinh dâù khi cât́ ra đã ở thể đăc̣ :
Orris oil (TD Iris)
2
CAĆ THANH̀ PHÂM̉ TINH DÂÙ TRÊN THỊ TRƯƠNG̀
2. Absolute oil
Concrete oil hoà tan trong ̀ cao độ  để

côn an
lh  sáp
đông đăc̣  bỏ sáp  dung dic̣ h  cất kéo hơi
lọc nước
 Absolute oil
3. Water absolute oil
TD điều chế băǹg phương phaṕ cât́ keó hơi nươć 

nhũ dịch TD + nươć  Chiết TD băǹ g
dung môi, bôć
hơi dm  Water absolute oil DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
CAĆ THANH̀ PHÂM̉ TINH DÂÙ TRÊN THỊ TRƯƠNG̀
4. Bay rum
Là dung dịch Bay oil (TD Bay hoăc̣ TD Pimenta = TD la

Pimenta racemosa) trong côǹ
5. Rhodinol, Rhodinal
Rhodinol, rhodinal là hôñ hợp cać thaǹ h phâǹ có

nhoḿ
chức alcol, aldehyd có trong tinh
dâù
Rhodinol ex Geranium là hỗn hợp alcol điêù
chế DẦUtừ
DƯỢC LIỆU CHỨA TINH
2
G
1.Perfume oil : Hỗn hợp TD có trong công thức
nươć hoa
2.Nước hoa thương hang (Parfum) : Chứa 15 –
30% oil trong côn
perfume
– 7h, đắt tiền nhất ̀ cao độ (90),
giữ hương lâu nhất 5
3.Nước hoa thông thương (Eau de parfume) : Chứa 15 –
18% perfume oil trong côǹ
80-90%, giữ hương 5h
4.Eau de toilette hay toilet water : Chứa 4-8% perfume
oil trong côǹ 80%, bay hơi sau 3 – 4h
5. Eau de Cologne : Chứa 3-5% perfume oil trong
70%, bay hơi sau 1 – 2h
côǹ DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
G
6. Eau franche : 1 – 3% perfum oil, bay mùi nhanh
7.Kem bôi da hay nươć rửa măṭ : Chứa 0,5-
2% perfume oil
8. Dầu gội đầu : chứa 0,5 – 2% perfume oil
9. Xà phong thơm : chứa 1 – 2% perfume oil
10. Sữa tắm : chứa 0,1 – 0,5% perfume oil
11. Dung dịch tâỷ rửa : chứa 0,1 – 0,5% perfume
oil
12. San̉ ̀ vệ sinh nhà cửa : chứa
perfumephâm̉
oil lam 02, – 0,5%
2
G

2 CÁC TINH DẦU CÓ GIÁ TRỊ TRONG KỸ NGHỆ HƯƠNG
LIỆU
1. Lavender oil : Lavandula angustifolia Mill. : Linalol,

Linalyl acetat
2. Rose oil : Rosa spp. : Citroneol, Geraniol, Nerol
3. Ylang – Ylang oil : Canaga odorata Hook. et Thom,
Anonaceae : Caryophylen
4. Ambrette seed oil : TD hạt xạ (vông vang) :
Abelmoschus moschatus Medik., Malvaceae : farnesyl
acetat
5. Bergamot oil : TD chanh thơm : Citrus bergamia
Risso et Poiteau : Beta pinen, limonen
2 CÁC TINH DẦU CÓ GIÁ TRỊ TRONG KỸ NGHỆ HƯƠNG
LIỆU
6. Vertiver oil : TD hương lau : rễ Vertiveria zizanioides

(L.) Nash, Poaceae : Vertiveron, vertivon
7. Agarwood oil : TD trầm hương : Aquilaria
malaccensis Lamk., Thymelaeaceae : Các sesquiterpen
8. Orris oil : TD Irit : thân rễ Iris germanica L.,
Iridaceae : Chỉ xuất hiện mùi thơm khi pha
thật loãng trong cồn
9. Chamomile Roman essential oil : TD Cúc la mã :
Anthemis nobilis : ester của angelic acid

2
SẢ VÀ TINH DẦU SẢ
1. Sả Citronella  Tinh dầu Citronelle (Citronelle oil)
Cymbopogon nardus Rendle : Sả Srilanka
C.winterianus Jawitt : Sả Java : có giá trị kinh tế cao
nhất
2. Sả Palmarosa  Tinh dầu Palmarosa (Palmarosa oil)
C. martinii Stapf. var. Motia : Sả Hoa hồng
3. Sả Lemongrass  Ti n h dầu Lemongrass (Lemongrass oil)
C. citratus Stapf.
C. flexuoxus Stapf.
C. pendulus (Nees ex Steud.) WDƯaỢtsC. LIỆU CHỨA
2
Bộ phận
dùng :
- Bộ phận trên mặt
- đất Tinh dầu Sả

2
Hàm lượng tinh dầu
Sả Citronella Sả Java 1 – 1,2%
Sả Srilanka 0,37 – 0,40%

Sả Palmarosa Toàn cây 0,16%
Ngọn mang hoa 0,52%
Sả Lemongrass C. citratus 0,46 – 0,55%
C. flexosus 0,52 – 0,77%

2
Thành phần hóa học của tinh dầu Sả
Loài HL tinh dầu Thành phần Hàm lượng
chính
C. nardus (Sả Srilanka) 0,3 – 0,4% Citronelal 7 – 15 %
Geraniol 26 – 39 %
1 – 1,2% Citronelal 25 - 54%
C. winterianus (Sả Java) Geraniol 26 – 45 %
Geraniol TP 85 – 96 %
C. martinii (Sả hoa hồng) Toàn cây : 0,16% Geraniol 77 – 87%
Ngọn
Geraniol este 11 – 19%
mang hoa :
0,52%
C. flexuoxus có Citral = citral a + 65 – 86%
Sả Lemongrass giá trị hơn C. citral b
citratus do HL
citral cao hơn

2
CÔNG DỤNG
1. Tinh dầu Sả
Sản tinh dầ u Sả trên thế 6000

lượng giới
tấn/năm
Indonesia là nước cung cấp tinh dầu sả lớn nhất :

chủ yếu Sả Java
Việt nam : Nông trường trồng Sả : Tam đảo, Thái

nguyên, Đắ c lắ c,… Sả n lượng thấp so với
các vực
nước trong khu DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
- Tinh dầu sả Java : Tiêu thụ nhiều nhất, dùng trong kỹ
nghệ hương liệu (nước hoa, xà phòng). Citronelal  
hydroxycitronelal : chất điều hương quan trọng và có
giá trị
- TD Sả Srilanka : Nước hoa và xà phòng (kém giá trị
hơn TD Sả Java), chiết xuất geraniol
- TD Sả Palmarosa : Nước hoa, xà phòng, thuốc lá
- TD Sả Lemongrass : Chiết xuất Citral là nguyên liệu
bán tổng hợp vitamin A, sản xuất nước hoa, xà phòng,
chất tẩy rửa
- TD Sả nói chung : đuổi muỗi, khử mùi hôi tanh, xoa
ngoài chống cúm, phòng bệnh truyền nhiễm, phối hợp
các TD khác xoa bóp giảm đau mình mẩy, chữa tê thấp
2
CÔNG DỤNG
2. Sả
- Làm gia vị
- Chữacả m sốt, cả m cúm (xông), đau bụng,

đi ngoài, chướng bụng, nôn mửa
-
Lá sả gội đầu : sạch gầu, trơn tóc, tránh bệnh về
da đầu.
-
Một số nước châu Âu : sả để làm nước giải khát

2
BẠC HÀ VÀ TINH DẦU BẠC HÀ
1. Bạc hà Á : Mentha arvensis L., Lamiaceae
- Bạc hà bản địa : Mọc hoang : hiệu suất tinh dầu

và hàm lượng menthol thấp  ít giá trị kinh tế
- Bạ c hà di : Có nhiề u chủng loạ i
Menthol
thực
: giầ u
+ BH 974 : hiệu suất và chất lượng tinh dầu cao
hơn, được trồng ở nhiều địa phương
+ BH 975, 976
+ Bạc hà Đài loan
+ TN – 8 , TN - 26 DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
Bạc hà Á : Mentha arvensis L.

2
Bạc hà Âu : Mentha piperita L.

2
Bộ phận
- dùng : Bộ phận trên mặt đất
- Lá
- Tinh dầu bạc
hà : Mint oils
+ TD bạc hà Á :
Cornmint oil
-
+ TD bạc hà
Âu : Peppermint oil Menthol
2
Thành phần hóa học
Loài HL tinh dầu Thành phần Hàm

chính lượng
Mentha arvensis 0,5 % L- Menthol Trên 70%
Mentha piperita 1 – 3% L – Menthol 40 – 60%

2
Tác dụng dược lý
1. Tinh dầu bạc hà và menthol bốc hơi nhanh, gây cảm

giác mát và tê tại chỗ  giảm đau
2. Sát khuẩn mạnh (tai mũi họng)
3. TE : Tinh dầu bạc hà và menthol bôi mũi hay cổ họng

 ngừng thở và tim ngừng đậ p hoàn toàn 
Không dùng cho trẻ em

2
Công dụng
1. Bạc
hà
- Trị cảm phong nhiệt (sốt không ra mồ hôi), kích thích
tiêu hóa, chữa ho
- Cất tinh dầu, chế Menthol : Bạc hà Á - Nguồn nguyên

liệu chế Menthol

2
2. Tinh dầu bạc hà
- Chiết xuất Menthol (Bạc hà Á)
- Phần tinh dầu còn lại sau khi chiết menthol : chế cao
xoa, dầu cao, làm thơm nước súc miệng, kem đánh
răng, dược phẩm
- Xoa bóp giảm đau (đau đầu, đau khớp), sát khuẩn
3. Menthol : nguồn gốc tự nhiên (phần lớn) và tổng
hợp
- Sát khuẩ n, giả m đau, kích thích tiêu hóa, chữa
hôi miệng
- Kỹ nghệ dược phẩm, bánh kẹo, thực phẩm, pha chế
2
LONG NÃO VÀ TINH DẦU LONG NÃO
Cinnamomum camphora (L.) Nees et Eberm, Lauraceae
Bộ phận
dùng :
- Gỗ, lá
- Tinh dầu
(Camphor oil)
- Camphor

2
- Tinh dầu :
Gỗ : 4,4%, giảm từ gốc lên
ngọn Lá : 1,3%
Hàm lượng tinh dầ u và tỷ lệ
camphor/lá cao nhấ tở
những cây 3 năm, 7 năm, 18
năm và những cây tái sinh
điều kiện thuận lợi để trồng rừng long não để sản
-
xuất camphor và cất tinh dầu
Có loạ i long não cho camphor, có loạ i TD không
2
Nhóm TP chính tinh dầu gỗ thân TP chính tinh dầu lá
1 Camphor 60 – 80% Camphor 70 – 80%
2 Camphor 68 - 71% Sesquiterpen 50 – 60%
3 Camphor 29 – 65% Sesquiterpen 50 – 75%
Cineol 15 – 45%
4 Camphor 16 – 40% Cineol 30 – 65 %
Cineol 23 - 66%
5 Linalol 66 – 68% Linalol 90 – 93%
Cineol 11 – 13%
6 Phellandren 36 – 37% Phellandren 71 – 73%
Camphor 22 – 25% P – cymen 21%

2
Tác dụng dược lý
- Bôi da có tác dụng kích thích nhẹ, gây tê tại

chỗ
- Kích thích thần kinh trung
ương
- Kích thích tim và hệ thống hô hấ p  hồi sức
trong trường hợp suy tuần hoàn hoặc suy hô hấp
- Sát khuẩn đường hô

hấp
- Uống quá liều gây ngộ độc : đau đầu, chóng mặt, kích
thích, bồn chồn, co giật  suDyƯỢhôC hLấIỆpUCHỨtửA
2
Công dụng
1. Long não
- Làm bóng mát, có khả năng hấp thụ một số kim loại
nặng  làm sạch môi trường
- Lá + thanh hao, lá khế nấu nước tắm chữa lở

loét
- Cồn long não 10% : Xoa bóp ngoài chống viêm,
sát khuẩn, giảm đau : đau khớp, mẩn ngứa
- Gỗ và lá cất tinh dầu, chế camphor hoăc̣ cineol

2
Công dụng
2. Camphor
- Hồi sức cấp cứu khi suy tuần hoàn, suy tim cấp :
thuốc tiêm
- Sát khuẩn đường hô hấp
- Chữa đau bụng, nôn mửa, ăn không tiêu : Thuốc nước
0,1%
- Dùng ngoài xoa bóp chữa vết sưng đau
- Tinh dầu long não chế dầu cao, xoa
bóp
2
QUẾ VÀ TINH DẦU QUÊ
Cinnamomum cassia Blume

Quế Việt nam, quế Trung quôć  Cassia oil
Cinnamomum zeylanicum Gare et Bl.

Quế Srilanka  Cinnamon oil
- Cinnamon bark oil : tinh dâù vỏ
quê
- Cinnamon leaf oil : tinh dâù lá
quê
2
Bộ phận
dùng :
- Vỏ thân : Quế
- nhục Cành nhỏ :
- Quế chi
Tinh dầu Quế (từ
cành con và lá)

2
Thành phần hóa học
Quế Việt nam Quế Srilanka
Tinh dâù : 1- 3% Tinh dầu : 0,5 – 1%

Vỏ Aldehyd cinnamic : 70-95% Aldehyd cinnamic : 70%
Eugenol : 4 – 10%
Tinh dâù : 0,14 – 1,04% Tinh dầu : 0,75%

Lá Aldehyd cinnamic : 50 Eugenol : 70 - 90%
- 80%

2
Tác dụng dược lý
1. Quế
- Kích thích tiêu
- hóa Chống khối u
- Chống xơ vữa động mạch
- vành Chống oxy hóa
2. Tinh dầu
quế :
- Kháng khuẩn, kháng nấm
- Chống huyết khối, chống viêm, chống dị
ứng DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
2
Công dụng
1.
Quế
- Làm gia
vị
- Y học cổ
truyền :
Quế nhục : Hồi dương cứu nghic̣ h : taṇ g
phủ laṇ h, tiêu hóa kém
Quế chi : chữa cam̉ lanḥ không ra mồ hôi, tê thấp,

chân tay
2
Công dụng
2. Tinh dầu quế
- Sát khuẩn
- Kích thích tiêu hóa
- Kích thích thần kinh : alm ̀ dễ thở
hoàn và lưu thông
tuâǹ
- Kích thích nhu động ruột
- Chống chứng huyết khối
- Chống viêm, chống dị
ứng
2
ĐINH HƯƠNG VÀ TINH DẦU ĐINH HƯƠNG
Syzygium aromaticum (L.) Merill et L.M. Perry, Myrtaceae
Bộ phận
dùng :
- Nụ
- Tinh dầu đinh hương(Clove oil)
(từ nụ, cuống hoa, lá)

2
Syzygium aromaticum (L.) Merill et L.M. Perry, Myrtaceae

2
Thanh phần hóa học
- Nụ : Tinh dâù 15 – 20% Eugenol (78 – 95%)
- Cuông hoa : Tinh dầu 5 – 6% Eugenol : 83 – 95%
- Lá : Tinh dâù 1,6 – 4,5% Eugenol 85 – 93%

2
Công dụng
1. Đinh hương :
- Kích thích tiêu hóa, sát khuẩn, giảm
đau
- Làm gia vị , kỹ nghệ thực phẩm
2. Tinh dầu đinh

hương
- Sát khuẩn
- Chế Eugenat kẽm để hàn răng
DƯỢC LIỆU CHỨA
2
HƯƠNG NHU VÀ TINH DẦU HƯƠNG NHU
Hương nhu trăng : Ocimum gratissimum L., Lamiaceae

 Ocimum gratissimum oil
Hương nhu tiá : Ocimum sanctum L. ,

Lamiaceae

2

2
Thanh phần hóa học
1. Hương nhu trăng
Tinh dâù :
0,78 – 1,38%
Eugenol : 60 – 70%
2. Hương nhu tiá
Tinh dâù :
1,08 – 1,62%
Eugenol : 49 – 50%

2
Công dụng
1. Hương nhu trắng
Cât́ tinh dâu,̀ chế eugenol
2. Hương nhu tiá
Chữa cam̉ sôt́ (xông)

2
TRÀM VÀ TINH DẦU TRÀM
Melaleuca leucadendron L.,
Myrtaceae
Bộ phận dung̀ :

- Cành mang la
- Tinh dâù
(Cajeput oil)

2
Melaleuca leucadendron L.,
Myrtaceae
Thanh phần hóa
học Lá : tinh dâù (ít nhât́ 1,25%)
Cineol : 50 –
60%
Linal
ol : 2 – 5%
Terpi
neol :6 – 11%
2
Công dụng
- Tràm (ngọn mang la)́ : chữa cam̉ ,
ho
- Tinh dâù
tram̀ :
- Sát khuẩn đường hô hâṕ , kić h thić h trung tâm hô
hấp, chữa viêm nhiêm ̃ đương hô hâṕ  c ó
các dang thuôć trong
- ho Khang khuân, lành vêt́ thương, chữa
bong.
- làm dâù
Tinh tram̀ ̣ lam̀ giâù cineol :
oil  Xuấ
đưtơc
khẩu Eucalyptus
2
BẠCH ĐÀN VÀ TINH DẦU BẠCH
ĐAǸ
1. Nhóm giầu cineol (>55%) : cho tinh dâù bac̣ h
cineol = Cineol-rich Eucalyptus oils đaǹ giâù
Eucalyptus globulus Lab. : bac̣ h̀ đan
xanh
E. camaldulensis Dehnhardt : Bac̣ h̀ đan
trăng
E. exserta F.V.Muell : bac̣ h̀ đan lá
liêũ
2. Nhóm giầu citronelal (>70%) Eucalytus citriodora oil
E. citriodora Hook.f. : bạch đaǹ
chanh
3. Nhóm giầu piperiton (42 – 48%)
E. piperita Sm.
2
Eucalyptus globulus Eucalyptus camaldulensis

2
Eucalyptus citriodora

2
BẠCH ĐÀN VÀ TINH DẦU BẠCH
ĐAǸ
Loài %n
Bạch đà Tinh
giâùdâù % Cineol
E. camaldulensisCineol1,3 – 2,25% 60 – 70%
E. exserta 1,40 – 2,60% 30 – 50%
Bạch đaǹ ̀
giâu Citronelal
Loài % Tinh dâù % Citronelal
E. citriodora 3,3 – 4,8% > 70%

2
BACḤ ĐAǸ VÀ TINH DÂÙ
BACḤ ĐAǸ
Công dung̣
1. Bạch đàn
Chữa ho, hen, nhiêm̃ khuân̉ đương hô
- hâṕ
2. Tinh
dâù
- Bạch đàn chanh : chữa ho
- Kỹ nghệ hương liêụ : ́
Java nươc hoa, thay thế tinh dâù Sa
- Chế Eucalyptus oil : xuât́
khâủ
2
TRẦM HƯƠNG VÀ TINH DẦU TRẦM HƯƠNG

DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU - 443991

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU - 443991

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giảng viên : Nguyễn Thu Hằng Môn : LT Dược liệu