Główne środowiska

i rodzaje wychowania
SZKOŁA
 • Kolejnym rodzajem wychowania,
realizowanym w następstwie procesu
naturalnego jest wychowanie celowe, związane
z określonym typem czynności i powinności osób
dojrzałych, których profesja, a jednocześnie
poczucie obowiązku i etosu zawodowego
Wychowanie gwarantować miało odpowiednio ukształtowany
organizowane rozwój wychowanka. Ten rodzaj wychowania
wpisywał się w idee wzrastania stanu
celowo na tle rycerskiego, kupieckiego, czy rzemieślniczego
i najpełniej rozwinął się w minionych wiekach,
procesów gdy zdobycie dobrego zawodu (właściwego dla
naturalnych swojej warstwy) i zachowanie odpowiedniego
statusu w społeczeństwie wyrażało się
w wielopokoleniowej misji. Charakter tego
wychowania nie był tak zachowawczy, jak
w przypadku procesu naturalnego, zdecydowanie
wykraczając w kierunku postępowych na owe
warunki obyczajów, wzorów relacji, metod pracy.
BYWAŁO TEŻ NARZĘDZIEM
PEWNYCH EKSPERYMENTÓW,
POLEGAJĄCYCH NA
PODEJMOWANIU RYZYKA
„WRZUCENIA” MŁODEGO
CZŁOWIEKA W NOWE
ŚRODOWISKO, TYTUŁEM
WYSOKICH AMBICJI
W ZDOBYCIU DYSTYNKCJI,
TJ. SPOŁECZNEJ NOBILITACJI.
PRAGNIENIA TE ZASADZAŁY
SIĘ NIE TYLKO NA
UZYSKANIU KORZYŚCI
MATERIALNYCH, ALE
PRZEDE WSZYSTKIM NA
ZDOBYCIU DÓBR
SYMBOLICZNYCH.
Taki typ myślenia o edukacji objął,
poza celami pragmatycznymi, również
nurty filozoficzne, prądy intelektualne,
teorie naukowe, działalność społeczno-
polityczną, itp. Obecnie, pod wpływem
eksplozji odkryć naukowych, postępu
technologicznego, upowszechnieniu
edukacji i uzyskiwaniu informacji na
skalę globalną -wychowanie to
niemalże straciło rację bytu, nie
potrzeba bowiem bezpośredniego
doświadczenia w terminowaniu ucznia
u mistrza, jak to były dawniej. Jednak i
teraz zachowały się jego przyczółki w
postaci rodzinnych klanów
restauratorów, zegarmistrzów, czy
złotników.
Wychowanie organizowane celowo
na tle procesów naturalnych w
pewnym sensie napotkać jeszcze
można
w określonych skupiskach, czy też
kręgach zawodowych, które łączy
dany styl życia, system wartości,
konwencje zachowań, podejście do
życia, itp. (np. środowiska
artystyczne, prawnicze, medyczne).
 Najbardziej jednak profesjonalnym, związanym z
egalitaryzmem i obowiązkowością kształcenia, ale
także ideą powszechnego dostępu do wiedzy
i wyrównywania szans edukacyjnych - wydaje się
wychowanie organizowane w sposób celowy,
uporządkowany i zaplanowany, w specjalnie
powołanych do tego zadania instytucjach
oraz placówkach systemu szkolnictwa
i oświaty. Proces ten dokonuje się w określonych
Wychowanie grupach, określonej przestrzeni, na określonym
instytucjonalne poziomie przez profesjonalnie wykształconą kadrę
pedagogiczną. Wychowanie to skierowane jest nie
tylko do młodego pokolenia, ale osób
w każdym wieku, chcących rozwijać się
intelektualnie, zdobywać nowe umiejętności
i kompetencje, czyli w pełniejszym stopniu
uczestniczyć w kulturze. Ten typ wychowania
docelowo zmierza do zmiany postaw ku większej
niezależności i ekspresji działań twórczych,
przeobrażających zastaną rzeczywistość.
 NAJBARDZIEJ CHARAKTERYSTYCZNYM
OGNIWEM I NAJBARDZIEJ REPREZENTATYWNĄ
INSTYTUCJĄ CELOWEGO ODDZIAŁYWANIA
WYCHOWAWCZEGO NA CZŁOWIEKA JEST
SZKOŁA. CELEM SZKOŁY POZOSTAJE
SYSTEMOWE KSZTAŁTOWANIE POSTAW,
KOMPETENCJI I UMIEJĘTNOŚCI MŁODEGO
POKOLENIA, A POPRZEZ WSPÓLNOTĘ
TWORZONĄ ORAZ (W PEWNYM STOPNIU)
PODZIELANĄ PRZEZ NAUCZYCIELI, UCZNIÓW,

Szkoła RODZICÓW, BLISKIE ŚRODOWISKO – JEST

GŁÓWNĄ FORMĘ PRZEKAZU KULTUROWEGO.
TERMIN „SCHOLE” W J. GRECKIM OZNACZAŁ
MIEJSCE SPOKOJU, WOLNOŚCI ORAZ ĆWICZEŃ
DUCHOWYCH I FIZYCZNYCH.
PO ŁACINIE „SCHOLA” OZNACZAŁA CZAS
POŚWIĘCONY NAUCE. W J. POLSKIM NAZWA
SZKOŁY UPOWSZECHNIŁA SIĘ NA PRZEŁOMIE
XI/XII W. POMIMO ROZMAITYM
PRZEOBRAŻENIOM , KTÓRYM PODLEGAŁA TA
INSTYTUCJA NA PRZESTRZENI WIEKÓW – NADAL
WYDAJE SIĘ PEŁNIĆ
W SPOŁECZEŃSTWIE III GŁÓWNE FUNKCJE.
 Podstawowe funkcje szkoły

Funkcja adaptacyjna - polega na

przystosowaniu uczniów do życia
poprzez wprowadzaniu ich w istniejące
i zaprojektowane role społeczne.

Funkcja emancypacyjna - polega na

• Funkcja rekonstruująca – polega na
odtwarzaniu kultury uniwersalnej,
kontynuowaniu procesu historyczno-
cywilizacyjnego, przekazywaniu uczniom
ciągłości zasad, norm, czy ideałów
wypracowanych przez przeszłe pokolenia.
uruchomieniu uczniów w kierunku
nieprzerwanej aktywności samokształceniowej
(dyspozycja krytycznej analizy zastanej sytuacji)
i samowychowawczej, uzmysłowieniu
konieczności przekształcania świata
(w imię wyższych wartości) i zastanej
rzeczywistości oraz wstępne przygotowanie do
tego zadania.
 Struktura i cechy instytucjonalne szkoły
- program kształcenia
- określony cel, który wynika i wychowania - ogół
z pierwszoplanowej roli szkoły wyspecjalizowanych zadań,
w edukacji i systemie oświaty; realizowanych w ramach konkretnych
- systemowa struktura społeczności dyscyplin wiedzy, ścieżek
przedmiotowych oraz form pracy
organizacyjnej (szkoły ogólne,
wychowawczej z uczniem;
zawodowe, specjalne, a także
- procedury działania – przyjęte
podstawowe, ponadpodstawowe,
metody, środki oraz formy pracy
policealne, wyższe); i klasyfikacji;
- środowiskowa struktura typów szkół - przestrzeń działania – sposoby
(wielkomiejskie, mało -miejskie, kształtowania wspólnoty społecznej i
gminne, wiejskie, oddziałowe); zarządzanie samorządnością.
 OPRÓCZ FUNKCJI I PROGRAMÓW ZAMIERZONYCH,
SŁUSZNYCH CO DO ZASADY - SZKOŁY REALIZUJĄ
TAKŻE PROGRAMY UKRYTE, KTÓRE MASKUJĄ
PROCES POWSTAWANIA WIEDZY, TAK ABY BYŁ ON
JEDNAK ZACHOWAWCZY I NIEZMIENNY (CO W
PRZEKAZIE KULTUROWYM JEST ZDECYDOWANIE
PROSTSZE, A MŁODZIEŻ ŁATWIEJ WÓWCZAS
PODDAJE SIĘ KONTROLI). SZKOŁY MOGĄ BYĆ TEŻ
NIEŚWIADOMYMI ŚRODOWISKAMI
INDOKTRYNACJI , TJ. TAKIEGO MODYFIKOWANIA
Ukryte cechy PRZEKAZU EDUKACYJNEGO, KTÓRY
ODPOWIADAŁBY CELOM POLITYCZNYM
szkoły I SPOŁECZNYM WARSTW UPRZYWILEJOWANYCH,
ZAWOALOWANEJ DYSKRYMINACJI
ŚWIATOPOGLĄDOWEJ, EKONOMICZNEJ, RASOWEJ,
WYZNANIOWEJ, ITP. CHODZI BOWIEM O ZMIANĘ
PROPORCJI W ILOŚCIOWYM ODTWARZANIU
WIADOMOŚCI, A JAKOŚCIOWYM POSZUKIWANIU
PRAWDY. NAUCZA SIĘ CZĘŚCIEJ TREŚCI, A NIE
PROCESÓW ICH POZNAWANIA, ROZUMIENIA I
GENEROWANIA.
 Zbyt duży nacisk kładzie się w szkole na funkcję adaptacyjną
i rekonstruująca, które są potrzebne, ale nie w takim stopniu,
zakresie, czy nasileniu. Zbyt mało natomiast na funkcję
emancypacyjną [emancipatio – łac. pierwotnie wypuszczenie
z rąk, wyzwolenie spod prawa ojcowskiego, od ok. XVIII w.
wyzwolenie ze stanu zniewolenia). Skrajna krytyka szkolnego
systemu edukacji uderza w schematyczny, konserwatywny model
przekazu, nieuwzgledniający indywidualnej ciekawości
i wrażliwości poznawczej, pozorowanie progresu umiejętności
i kompetencji, ukrywanie lub maskowanie realnych problemów
Krytyka szkoły współczesnych szkoły i młodzieży, tłumienie zdolności twórczych,
ponadprzeciętnych zainteresowań i motywacji rozwojowej. W
dużej mierze szkoła schlebia postawie konformizmu, uległości i
bezradności. Przygotowuje do życia
w warunkach, których już nie ma, a bagatelizuje warunki, które są
i które niebawem stanowić będą przestrzeń życia społecznego.
Szkolnictwo w ostatnich latach dotknięte jest poważnym
kryzysem funkcjonalnym, tj. niewydolnością realizacyjną
wyznaczonych celów, z których wysokie
morale, rozwój zdolności i zainteresowań, rzetelne operowanie
wiedzą, poczucie wartości oraz sensu życia wydają się –
najważniejszymi.
Zagadnienie
dyskusyjne:
Mój idealny
obraz szkoły
Literatura
M. Nowak - Dziemianowicz, Szkoła jako
przestrzeń uznania, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2020.
Pedagogika. Podręcznik akademicki,
T. 2, red. nauk. Z. Kwieciński,
B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2011.
Pedagogika społeczna, T. 1 i 2,
red. nauk. E. Marynowicz-Hetka,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2009.