ჩრდილოეთ ამერიკა

ნანა სადუნაშვილი
ანა ოჩიგავა
ნატალი გოგილაშვილი
სოფი გოგილაშვილი
ლიზი ჯობაძე
Add a Footer 2
 ეტიმოლოგია
მიჩნეულია, რომ კონტინენტს სახელი ეწოდა
იტალიელი მოგზაურის ამერიგო ვესპუჩის,
გერმანელი კარტოგრაფების მარტინ
ვალდზეემიულერისა და მათიას რინგმანის
პატივსაცემად. ამერიგო ვესპუჩიმ სამხრეთ
ამერიკაში იმოგზაურა 1497–1502 წლებში, იგი
იყო პირველი ევროპელი მოგზაური, რომელმაც
აღნიშნა რომ, ამერიკა – ეს არ იყო აღმოსავლეთ
ინდოეთი, არამედ ეს იყო ჯერ კიდევ უცნობი
ახალი კონტინენტი. არსებობს მრავალი
ჰიპოთეზა, თუ რატომ დაერქვა კონტინენტს
„ამერიკა“. 1908 წელს ალფრედ ჰადმა წამოაყენა
მოსაზრება, რომლის თანახმადაც კონტინენტს
სახელი დაერქვა უელსელი ვაჭრის რიჩარდ
ამერიკას პატივსაცემად, რომელმაც
სავარაუდოდ დააფინანსა ჯონ კაბოტის
ექსპედიცია, რომელიც 1497 წელს
განხორციელდა და ამ ექსპედიციის წევრებმა
აღმოაჩინეს კუნძული ნიუფაუნდლენდი. კიდევ
ერთი ჰიპოთეზის თანახმად, კონტინენტს სახელი
ეწოდა ესპანელი მეზღვაურის — ამაირიკის
პატივსაცემად. ასევე, ზოგიერთი ჰიპოთეზის
თანახმად, ტერმინი „ამერიკა“ მომდინარეობს
ინდიელთა ენებიდანჩრდილოეთ
. ამერიკის რუკა, XVI საუკუნე:
3
 გეოლოგიური ისტორია
დედამიწის ქერქზე წარმოიშვა ჩრდილოეთ
ამერიკის ძირითადი გეოლოგიური ბირთვი.
კონტინენტის ამ ნაწილმა ფორმა დაახლოებით
1,5-1 მილიარდი წლის წინ მიიღო. კანადა
კონტინენტის ძირითად გეოლოგიურ ნაწილს
წარმოადგენს. ჩრდილოეთ ამერიკის
ტერიტორიას აღმოსავლეთიდან ევრაზიის
ტერიტორია ესაზღვრებოდა, მაშინ როდესაც
არსებობდა სუპერკონტინენტი პანგეა. პანამის
ყელის ფორმირება, რომელიც სამხრეთ და
ჩრდილოეთ ამერიკას აკავშირებს 3 მილიონი
წლის წინ მოხდა.

პანგეა — სუპერკონტინენტი, რომელიც

არსებობდა დაახლოებით 250 მილიონი წლის წინ
პალეოზოურ და მეზოზოურ ეპოქაში, სანამ ის
გაიყოფოდა დღეს არსებულ კონტინეტებად.

4
 გეოგრაფია
TITLE
ჩრდილოეთ ამერიკას უკავია
დედამიწის ჩრდილო-დასავლეთ
ნახევარსფეროები, რომელსაც
პირობითად „ახალ მსოფლიოს“
უწოდებენ, ასევე მას უწოდებენ
„ამერიკას“. ჩრდილოეთი ამერიკა
მოიხსენიება როგორც ცალკეულ
კონტინენტად, ასევესამხრეთ
ამერიკასთან ერთად ერთ მთლიან
სუბკონტინენტად. ჩრდილოეთ
ამერიკა სამხრეთ ამერიკასთან
დაკავშირებულიაპანამის ყელით.
კონტინენტის უკიდურეს სამხრეთ-
აღმოსავლეთით მდებარეობს პანამის
ნაპრალი, რომელიც კოლუმბია-
პანამისსაზღვართანაა. პანამის
ნაპრალის საშუალებით ლათინური
ამერიკა და სამხრეთ ამერიკა
გამოყოფილია ერთმანეთისგან. ასევე
ჩრდილოეთ ამერიკისა და სამხრეთ
ამერიკის გამყოფად მოიხსენიებენ
პანამის არხს.
ჩრდილოეთ ამერიკის
შემადგენლობაშია კარიბებიც (ვესტ-
ინდოეთი). ჩრდილოეთ ამერიკას
გარს არტყამს დასავლეთით წყნარი
ოკეანე, აღმოსავლეთით ატლანტის
ოკეანე. მის შემადგენლობაშია, ასევე
მრავალი კუნძული: გრენლანდია,
კანადის არქტიკული არქიპელაგი,
ალეუტის კუნძულები, ვანკუვერი,
ალექსანდრას არქიპელაგიდა სხვა.
კონტინენტი გამოირჩევა
მნიშვნელოვანი თავისებურებებით
სხვა კონტინენტებთან შედარებით.
მნიშვნელოვან თავისებურებებს
შორისაა: დიდი ტბები, კანიონები,
ტალახის ვულკანები
კონტინენტის უკიდურესი წერტილები:
ჩრდილოეთით — მერჩისონის
კონცხი, სამხრეთით — მარიატოს
კონცხი, დასავლეთით — პრინც
უელსის კონცხი, აღმოსავლეთით—
ჩრდილოეთ ამერიკის სენტ-ჩარლზის კონცხი
სატელიტური ფოტო: 5
 რე ლი ე ფი
ჩრდილოეთ ამერიკის ტერიტორიაზე ძირითადი
ფართობი ვაკეებს უკავიათ, მთებს კი კონტინენტის
ფართობის დაახლოებით მესამედი ნაწილი უკავიათ.
კონტინენტის ჩრდილოეთ ნაწილში ჭარბობს
დაბლობები და მაღლობი ვაკეები, რომლებიც
კრისტალურიქანებითაა აგებული. კონტინენტის
სამხრეთ მხარეს მდებარეობს ცენტრალურ ვაკეთა
მხარე და მდინარე მისისიპის დაბლობი,კონტინენტის ეს
ნაწილი ეროზიული და აკუმულაციური ფორმებით
კონტინენტის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს
აპალაჩების მთები, რომლებიც დასერილია ხეობებით.
მთის კალთები დამრეცია, სიმაღლე სამხრეთ
აპალაჩებში 2000 მ-ს აღემატება. დასავლეთ ნაწილში კი
კონტინენტს მიუყვება კორდილიერების
მთები.კორდილიერები დასერილია ღრმა ხეობებით,
კანიონებით. კორდილიერების უმაღლესი მწვერვალია
მაკ-კინლი (6193 მ). მწვერვალიმდებარეობს ალასკის
ქედზე და მუდმივი თოვლითაა დაფარული.
კორდილიერები რთული აგებულების მთათა სისტემას
განეკუთვნება თავისი რელიეფის გამო.
ჩრდილოეთ ამერიკა მდიდარია სასარგებლო
წიაღისეულით. აქ მოიპოვება მადნეული წიაღისეული:
რკინა, სპილენძი, ნიკელი, და სხვა.მექსიკის ყურეში და
მისისიპის დაბლობზე მოიპოვება დიდი რაოდენობით
აპალაჩების ნავთობი, ბუნებრივი აირი და ქვანახშირი.აპალაჩების
Add a Footer მთები: მთებში მოიპოვება რკინა და ქვანახშირი. 6
 ჰავა
ჩრდილოეთ ამერიკა მდებარეობს თითქმის
ყველა კლიმატურ სარტყელში, ეს ყველაფერი კი
კონტინენტზე ჰავის დიდ ნაირგვარობას იწვევს.
ჰავის ნაირგვარობას ასევე ხელს უწყობს
ოკეანეები, თბილი და ცივი დინებები, რელიეფი
და სხვა.
ჩრდილოეთ ამერიკის ერთ-ერთი მთავარი
კლიმატწარმომქმნელი ფაქტორია რელიეფის
თავისებურებანი. კორდილიერების მაღალი
მთები წინ ეღობება წყნარი ოკეანიდან მონაბერ
ჰაერის მასას, რის გამოც მთის კალთებზე და
შიდა ვაკეებზე ჰაერის მასა სახეშეცვლილია და
ნალექს ან მცირე რაოდენობით, ან სულ არ
გამოყოფს. ატლანტის ოკეანის გავლენა ჰაერის
მასებზე კი შედარებით დიდია, რადგან
აპალაჩების მთები ვერ ქმნის სეროიზულ
წინაღობას და ჰაერის მასები
კორდილიერებამდე აღწევს. კონტინენტის შუა
ნაწილში მდებარე ვაკეები კი ყინულოვანი
ოკეანიდან მექსიკის ყურემდე ხელს უწყობს
არქტიკული და ტროპიკული ჰაერის მასების
თავისუფალ გადაადგილებას.
კორდილიერების მთები:

7
 კლიმატი
TITLE:
კონტინენტის ჩრდილოეთი სანაპირო და მიმდებარე კუნძულები
არქტიკულ კლიმატურ სარტყელში მდებარეობენ. აქ მთელი
წლის განმავლობაში არქტიკული ჰაერის მასებია
გავრცელებული. ზამთრის ყველაზე დაბალი ტემპერატურები
აღნიშნულია გრენლანდიაში, სადაც ტემპერეტურა - 50 °C-მდე
ეცემა. ხშირია ნისლი, ღრუბლიანობა, და თოვლიანი ქარბუქები.
ზაფხული ხანმოკლე და ცივია. უთბილესი თვის საშუალო
ტემპერატურაა 5 °C-ზე დაბალია. კონტინენტის დიდი ნაწილი
ზომიერ სარტყელშია, სადაც ცივი ზამთარი და შედარებით
თბილი, უფრო მეტად კი გრილი ზაფხული იცის. ზომიერი
სარტყლის ჩრდილო-აღმოსავლეთში კონტინენტური ჰავაა,
სამხრეთში კი მუსონური. სანაპირო რაიონები უმეტესად
ნისლიანია. სარტყლის ცენტრალურ რაიონებში კონტინენტური
ჰავაა. ზამთარში ხშირია თოვლი და ქარბუქი. ზაფხული თბილია,
იშვიათი, ხშირი წვიმებით. იცის გვალვა და ქრის მშრალი ქარი.
ზომიერი სარტყლის დასავლეთით ზღვიური ჰავაა. ზამთარის
საშუალო ტემპერატურა 0 °C-ის ტოლია, ზაფხული კი (+14 °C- +16
°C).
კონტინენტის უკიდურესი სამხრეთი სუბეკვატორულ
სარტყელშია. აქ მთელი წლის განმავლობაში მაღალი
ტემპერატურაა. ნალექიც საკმაოდ ბევრია წლის განმავლობაში,
ზამთარში იცის მხოლოდ ხანმოკლე მშრალი პერიოდი.
კონტინენტის დიდ ნაწილზე კლიმატური პირობები
ხელსაყრელია სხვადასხვა სასოფლო სამეურნეო კულტური
მოსაყვანად. ზომიერ სარტყელში მოჰყავთ ხორბალი და
სიმინდი, სუბტროპიკულში - ციტრუსები, ბრინჯი და ბამბა, 8
ტროპიკულში ყავა, შაქრის ლერწამი, ბანანი და სხვა.
 ჰიდ რო გრ აფია
ჰავა და რელიეფი კონტინენტის ძირითად ნაწილზე
ხელსაყრელია მდინარეთა ქსელის განვითარებისთვის.
მდინარეთა წლიური ჩამონადენით ჩრდილოეთ ამერიკა
მესამე კონტინენტია აზიისა და სამხრეთ ამერიკის შემდეგ.
ჩრდილოეთ ამერიკის მდინარეები წყნარ, ატლანტის და
ყინულოვან ოკეანეთა აუზებს განეკუთვნება, ხოლო დიდი აუზი
და მექსიკის ზეგნის ჩრდილო ნაწილი გაუდინარია.
მდინარეების უმრავლესობას ძლიერი წყლის ენერგია
გააჩნია, რის გამოც ბევრ მდინარეზე
ჰიდროელექტროსადგურებია აგებული. კონტინენტის
ყველაზე დიდი და მსოფლიოში სიგრძით მესამე მდინარეა
მისისიპი — მისურით, რომელიც წყალს იკრებს აპალაჩებისა
და კლდოვანი მთებიდან, ცენტრალური და დიდი ვაკეებიდან.
ინდიელების ენაზე „მისისიპი“ ნიშნავს „დიდ მდინარეს“,
„წყლების მამას“. იგი კვეთს მაღალ პლატოს, გამოდის
ნაყოფიერ დაბლობზე და მექსიკის ყურეში ჩაედინება, სადაც
წარმოქმნილი აქვს დელტა. მისისიპს უდიდესი
სატრანსპორტო დანიშნულება აქვს, ის ჩრდილოეთის
შტატებს, თავისი სამრეწველო რაიონებით სამხრეთის
რაიონებს უკავშირებს. მდინარის აუზი უმეტესად ზომიერ
სარტყელშია და ძირითადად წვიმისა და თოვლის ნადნობი
წყლით იკვებება. მდინარეზე წყალდიდობები გაზაფხულზე
იწყება. კონტინენტზე უდიდესი ჰიდროგრაფიული
მნიშვნელობა აქვს დიდ ტბებს და ასევე მდინარე წმინდა
ლავრენტის, რომლითაც ტბები ატლანტის ოკეანეს 9
 გეოლოგია
ჩრდილოეთ ამერიკის გეოლოგიური სტრუქტურა
რთული და მრავალფეროვანია. მისი გეოლოგიურ-
სტრუქტურული აგებულება ახლოს არის ევროპასთან,
ჩრდ. ამერიკის ტექტონიკური ზონები ევროპის
ტექტონიკური ზონების მსგავსია. ეს ყველაფერი
განპირობებულია გეოლოგიური განვითარების
პირველ საფეხურების დროს არსებულ
სუპერკონტინენტ პანგეათი, რომლის დროსაც

კონტინენტის გეოლოგიურ საფუძველს წარმოადგენს

ჩრდილოეთ ამერიკის ძველი კრატონი, რომელსაც
კონტინენტის 3/4, ასევე კანადის არქტიკული
არქიპელაგის და გრენლანდიის მნიშვნელოვანი
ნაწილი უკავია. ამ კრატონის დაახ. 2/3 ნაწილი შედგება
ნაწევი ფილებისაგან, მეტამორფული ქანებისა და
გრანიტისაგან, კონტინენტის ამ ნაწილს კანადის ფარს
უწოდებენ. კრატონის არეალი თარიღდება
პალეოზოური და კაინოზოური ერებით. ამ
ტერიტორიებზე მოიპოვებენ რკინას, ნიკელს, თუთიას,
სპილენძს, ოქროს, ტყვია, მოლიბდენს და ურანს. ასევე
არქტიკაში აღმოჩენილია ალმასის შემცველი ფენები,
კანადა რუსეთისა და ბოტსვანის შემდეგ ყველაზე
მსხვილი ალმასის მომპოვებელი ქვეყანაა.

10
 დემოგრაფია
ჩრდილოეთ ამერიკის კონტინენტზე ყველაზე გავრცელებული ენებია
ინგლისური, ფრანგულიდა ესპანური.ფრანგული ენა კონტინენტზე
მნიშვნელოვან როლს თამაშობს, თუმცა მხოლოდ გარკვეულ რეგიონებ
ფრანგული ენა კონტინენტზე არსებული საურთიერთობო ენებიდან ერთ
ერთი ყველაზე გავრცელებულია. კანადა არის ორენოვანი ქვეყანა,
ფრანგული ოფიციალური ენაა ინგლისურ ენასთან ერთად და მასზე კან
პროვინცია კვებეკის მოსახლეობის 95% ლაპარაკობს.
ეკონომიკურად კონტინენტის ყველაზე განვითარებული და მდიდარი
ქვეყნებია აშშ, კანადა და მექსიკა, რომელიც სწრაფად მზარდი
ინდუსტრიული ქვეყანაა, მან ბოლო ათწლეულის მანძილზე მნიშვნელო
ეკონომიკური პროგრესი განიცადა. ეკონომიკური განვითარების საშუალ
დონე აქვთ ცენტრალური ამერიკისა და კარიბის ზღვის
ქვეყნებს,კონტინენტის მოსახლეობა რასობრივი და ეთნიკური
თვალსაზრისით მრავაფეროვანია. ძირითადი რასობრივი ჯგუფებია
ინდოევროპელები, მეტისები და ზანგები. შედარებით მცირერიცხოვანი
რასობრივი ჯგუფებია ინდიელები და აზიელები.ჩრდილოეთ მექსიკის
ქალაქები მონტერეი, ტიხუანა, სიუდად-ხუარესი და მეხიკალი ამერიკულ
კულტურის ძლიერ ზეგავლენას განიცდიან, მონტერეი უკვე ნამდვილ
ამერიკულ ქალაქად გადაიქცა. «იმიგრაცია აშშ-ში» კანადიდან და
მექსიკიდან ყოველწლიურად ათობით ათასი ადამიანი ცდილობს
გადაკვეთოს აშშ-ის საზღვარი იმ იმედით, რომ იქ უფრო კარგ ცხოვრება
დაიწყებენ. ზოგი ამას ლეგალურად, ძირითადი ნაწილი კი არალეგალუ
ცდილობს. ეს ყველაფერი რეგიონში აშშ-ის ეკონომიკურ სიძლიერეზე დ
არსებულ სტაბილურ გარემოზე მეტყველებს.

ამერიკის კონტინენტზე გავრცელებული ენები:

11
 მოსახლეობა
ჩრდილოეთ ამერიკის ქვეყნებს შორის
მოსახლეობის მხრივ პირველ ადგილზეა აშშ,
რომლის მოსახლეობა 313,827,000 ადამიანია.
შემდეგ მოდის მექსიკა, რომლის მოსახლეობა მეხიკო ლოს-ანჯელესი
112,336,538 ადამიანია. მესამე ადგილზეა
კანადა, მოსახლეობის რაოდენობა —
33,476,688.
კონტინენტის დიდი ქალაქები აშშ-ის,
კანადისა და მექსიკის გარდა, ასევე
მდებარეობენ კარიბის ზღვის ქვეყნებშიც. ნიუ-
იორკი და მეხიკო ჩრდ. ამერიკის ყველაზე
დიდი ქალაქებია, მათი მოსახლეობა 8
მილიონ ადამიანზე მეტია, ჩრდ. და სამხ.
ამერიკაში ასეთი სულ სამი ქალაქია – მეხიკო,
ნიუ-იორკი და სან-პაულუ. შემდეგ ნიუ-იორკი სან-პაულუ
მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით
მოდიან: ლოს-ანჯელესი, ჩიკაგო,
ტორონტო,ჰავანა, სანტო-დომინგო და
მონრეალი. აშშ-ის სამხრეთ რეგიონებში
მდებარე სწრაფად მზარდი ქალაქებია —
სამხრეთ კალიფორნია,ჰიუსტონი, ფინიქსი,
მაიამი, ატლანტა და ლას-ვეგასი. ამ
რეგიონებში თბილი კლიმატი, ხელსაყრელი
ეკონომიკური პირობები და ასევე მზარდი ჩიკაგო ტორონტო
12
მრეწველობაა, რაც იმიგრანტთა დიდი
 ეკონომიკა
აშშ-ს, მექსიკასა და კანადას მნიშვნელოვანი,
მრავალმხრივი და ძლიერი ეკონომიკური
სისტემები აქვთ. აშშ კონტინენტის და ასევე
მსოფლიოს ყველაზე დიდი ეკონომიკური
რესურსების მქონე ქვეყანაა.

ჩრდილოეთ ამერიკის ეკონომიკა შედგება

სამი ძირითადი სავაჭრო-ეკონომიკური
გაერთიანებისგან. ესენია: ჩრდილოეთ
ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება
(NAFTA), კარიბების კავშირი (CARICOM) და
ცენტრალური ამერიკის საინტეგრაციო
სისტემა (CACM). ამ სამი გაერთიანებიდან აშშ
მხოლოდ ორის მონაწილეა. ასევე არსებობს
კიდევ დიდი სავაჭრო-ეკონომიკური
გაერთიანება, კანადისა და კოსტა-რიკის
თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება (CCRFTA),
რომლის მეშვეობითაც სავაჭრო
ურთიერთობები მყარდება სხვა ქვეყნებთანაც
ცენტრალურ ამერიკასა და კარიბებში.

ტრანსატლანტიკური სავაჭრო ზონის ქვეყნები:

13
 ინფრასტრუქტურა
პანამერიკული გზატკეცილი წარმოადგენს
ამერიკის ყველაზე გრძელ და მნიშვნელოვან
საგზაო ქსელს, რომლის საერთო სიგრძე დაახ. 48
000 კმ-ია. ამ გზატკეცილს მრავალი განშტოება აქვს,
ჩრდილო და სამხრეთ ამერიკაში.

კონტინენტის ტერიტორიაზე, პირველი

ტრანსკონტინენტური სარკინიგზო მონაკვეთი აშშ-
ში აშენდა 1860-იან წლებში. ეს სარკინიგზო
მონაკვეთი აშშ-ის აღმოსავლეთ ნაწილს
კალიფორნიასთან და წყნარი ოკეანის
სანაპიროსთან აკავშირებდა. ჩრდილოეთ
ამერიკის ქვეყნების უმრავლესობა იყენებს ერთიან
სატელეფონო ნუმერაციის სისტემას.

პანამერიკული გზატკეცილი:

14
 რეგიონები
ჩრდილოეთ ამერიკის კონტინენტი გეოგრაფიულად იყოფა
მრავალ რეგიონებად და სუბრეგიონებად. კონტინენტი მოიცავს
მრავალ კულტურულ, ეკონომიკურ და გეოგრაფიულ რეგიონს.
ეკონომიკური რეგიონები შეიძლება ასევე მივაკუთვნოთ სავაჭრო
ბლოკებს, რომელიც თავის მხრივ მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკის
თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებაში შემავალი ქვეყნების
ტერიტორიებსა და ცენტრალური ამერიკის საინტეგრაციო
სისტემაში შემავალი ქვეყნების ტერიტორიებს. კულტურული
თვალსაზრისით, კონტინენტი შეიძლება დაიყოს ანგლო-ამერიკულ
და ლათინო-ამერიკულ რეგიონებად. ანგლო-ამერიკა მოიცავს
კონტინენტის ჩრდილოეთ ნაწილს, ბელიზსს და კარიბებს,
ინგლისურენოვანი მოსახლეობით. რეგიონი მოიცავს ასევე
ფრანგულენოვან ლუიზიანასა და კვებეკის შტატებს.
ჩრდილოეთ ამერიკა ასევე მოიცავს ორ რეგიონს, ესენია:
ამერიკის ცენტრალური ამერიკა და კარიბები.ტერმინი „ჩრდილოეთი
ამერიკა“ გამოიყენება, როგორც მთლიანი კონტინენტის ასევე,
შეერთებული
მხოლოდ კანადის, მექსიკის, აშშ-ისა და გრენლანდიის
შტატები აღსანიშნავად.
კონტინენტის უდიდესი ქვეყნებია: კანადა და აშშ, ეს ქვეყნები თავის
მხრივ იყოფა რეგიონებად.

ჩრდილოეთ ამერიკის პოლიტიკური რუკა:

15
 მადლობა
ყურადღებისთვის!

16