გეოგრაფიის პროექტი

ავტორი:ნიკოლოზ გოლანძია
 გეოგრაფიული გარსი
• გეოგრაფიული გარსი (ლანდშაფტური გარსი) — დედამიწის გარსი, რომელშიც ერთმანეთს
ეხებიან და ურთიერთქმედებენ ლითოსფერო, ჰიდროსფერო, ატმოსფერო და ბიოსფერო.
გეოგრაფიული გარსი რთული შედგენილობისა და აგებულებისაა. იგი მთლიანად მოიცავს  
ჰიდროსფეროსა და ბიოსფეროს, ატმოსფეროში სტრატოპაუზამდე ვრცელდება, ხოლო
დედამიწის ქერქში ჰიპერგენეზისის არით იფარგლება (ზოგჯერ ქვედა საზღვარს
სტრატოსფეროს ძირზეც ატარებენ). მისი უდიდესი სისქე 40 კმ-მდეა . გეოგრაფიული გარსი
განიცდის როგორც დედამიწაზე, ისე კოსმოსში მიმდინარე პროცესების ზეგავლენას.
• გეოგრაფიული გარსის განვითარება იცვლება დროშიც და სივრცეშიც . დროში
ცვალებადობა არის რიტმულიც და ურიტმოც (პერიოდული და ეპიზოდური ). სივრცეში
განვითარების უთანაბრობა გამოიხატება, უწინარეს ყოვლისა, ჰორიზონტალური და
ვერტიკალური ზონალურობით. დედამიწის ზედაპირის ადგილობრივი თავისებურებები
კიდევ უფრო ართულებს გეოგრაფიული გარსის სტრუქტურას და ქმნის მის აზონალურ ,
ინტრაზონალურ და პროვინციულ სხვაობებს.
• გეოგრაფიული გარსი უაღრესად მდიდარია სხვადასხვა სახის თავისუფალი ენერგიით ;
ნივთიერება მასში ყველანაირ აგრეგატულ მდგომარეობაშია; აქ ხდება მზის სითბოს
კონცენტრაცია. დედამიწაზე მხოლოდ გეოგრაფიულ გარსში ვხვდებით ორგანიზმებს , 
ნიადაგს, დანალექ ქანებს, რელიეფის ფორმებს და ადამინთა საზოგადოებას.
• გეოგრაფიული გარსი ფიზიკური გეოგრაფიის კვლევის ობიექტია.
 ოკეანის დინებები
როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ოკეანის დინებებზე ჩვენ არ ვგულისხმობთ წყლის იმ
ჰორიზონტალურ მოძრაობას, რომელიც ეკუთვნის ოკეანეებს ან დიდ ზღვებს.
ჩვეულებრივ, ისინი იზომება მათი გადაადგილების სიჩქარის შესაბამისად და
ჩვეულებრივ გამოიყენება მ / წმ ან კვანძები. ოკეანეების დინების შესწავლა
მნიშვნელოვანია პლანეტის კლიმატის გასაგებად და ენერგიის ტრანსპორტიდან
ერთი ადგილიდან მეორეში. თქვენ უნდა იცოდეთ, რომ ამ წყლის მოძრაობებს
განაპირობებს ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა ქარი, წყლის სიმკვრივის ვარიაციები
და მოქცევა.
ამ მიზეზის გამო, ჩვენ ვაპირებთ ამ სტატიის მიძღვნას, რომ გითხრათ ყველაფერი,
რაც თქვენ უნდა იცოდეთ ოკეანის დინების, მათი დინამიკისა და მათი ძირითადი
მახასიათებლების შესახებ. ოკეანის დინების არსებობისთვის რამდენიმე ფაქტორი
უნდა მოქმედებდეს, რაც მათ გარკვეული სიჩქარით მოძრაობას აიძულებს. ეს წყლის
ტრანსპორტი ხელს უწყობს როგორც ცხოველების მიგრაციას, ასევე ენერგიის
ტრანსპორტირებას ერთი ადგილიდან მეორეში და პლანეტის კლიმატის
რეგულირებას. ფაქტორებს შორის, რომლებიც ჩვენ აღმოვაჩინეთ, ოკეანეების
დინების წარმოშობის განმსაზღვრელი ფაქტორებია: ქარი, წყლის სიმკვრივისა და
მოქცევის ცვალებადობა.
 რაგანსხვავებაა ოკეანის დინებებს შორის? 
• ცივი და თბილი დინებები ... ეს დინებები შეიძლება დაიყოს ორ
კლასად. პირველი კლასი მოიცავს დენებს, რომელთა წყლის
ტემპერატურა შეესაბამება მიმდებარე წყლის მასების ტემპერატურას.
ასეთი დინების მაგალითებია ჩრდილოეთისა და სამხრეთის
თბილი სავაჭრო ქარი და ცივი დასავლეთის ქარი. ​
• მეორე კლასს მიკუთვნებული ცივი დინებები, მათი ცივი წყლების
წარმოშობის მიხედვით, შეიძლება დაიყოს: დინებად, რომლებიც
პოლარული რეგიონების ცივ წყლებს ატარებენ ქვედა განედებზე,
როგორიცაა აღმოსავლეთ გრენლანდია, ლაბრადორი. ფოლკლენდი
და კურილი და ქვედა განედის დინებები, როგორიცაა პერუ და
კანარი ,დაბალი ტემპერატურაამ დინების წყლები გამოწვეულია ცივი
ღრმა წყლების ზედაპირზე ამოსვლით.​
 რატომ წარმოიქმნება ზედაპირული და
სიღრმული დინებები?
• ღრმა დინებები, ზედაპირული დინებისგან განსხვავებით, გამოწვეულია არა
ქარის, არამედ სხვა ძალების მიერ. ეს დამოკიდებულია წყლის სიმკვრივეზე :
ცივი და მარილიანი წყალი უფრო მკვრივია, ვიდრე თბილი და ნაკლებად
მარილიანი და, შესაბამისად, იძირება ზღვის ფსკერზე. ღრმა დინებები
გამოწვეულია იმით, რომ ჩრდილოეთ განედებზე გაცივებული მარილიანი
წყალი იძირება და განაგრძობს მოძრაობას ზღვის ფსკერზე. ახალი ,
თბილი ზედაპირული მიმდინარეობა სამხრეთიდან იწყებს მოძრაობას .
ცივი ღრმა დინება წყალს მიჰყავს ეკვატორისკენ, სადაც ის ისევ თბება
და მაღლა იწევს. ამრიგად, ფორმირდება ტირაჟი. ღრმა დინებები
ნელა მოძრაობენ, ამიტომ ზოგჯერ წლები სჭირდება, სანამ ზედაპირზე  ამოვა .​
• რამდენიმე წლის წინ ცნობილი იყო მხოლოდ ზღვის ზედაპირის  გასწვრივ
მოძრავი დინებები. მათ ზედაპირულებს უწოდებენ. ისინი  300 მეტრ სიღრმეზე
მიედინება. ​
 რატომუწოდებენელ-
ნინოსანომალიურმოვლენას?
• ატმოსფეროს ცირკულაციის ცვლილება გავლენას ახდენს დედამიწის
სხვადასხვა რეგიონის კლიმატზე. იწვევს გვალვას, უხვ ნალექს,
წარმოშობს უჩვეულოდ თბილი ან ცივი ამინდის პირობებს. ელ-
ნინიოს თბილი წყლების თხელი ფენა წყვეტს ჟანგბადის მიმოსვლას
ზედაპირულ ფენაში, რაც დიდ გავლენას ახდენს პერუს ნაყოფიერი
რაიონების მდგომარეობაზე. ძლიერი წვიმები გამშრალ
სანაპიროებზე კატასტროფულ წყალდიდობებს იწვევს.
 ლა-ნინია
• ლა-ნინია (ესპ. La Niña) — კლიმატური ფენომენი; წყნარი ოკეანის ტროპიკული ნაწილის
უჩვეულოდ ცივი ტემპერატურები. ვლინდება წყნარი ოკეანის ცენტრალურ და
აღმოსავლეთ ტროპიკულ ნაწილში, სამხრეთ ამერიკის დასავლეთ სანაპიროს გასწვრივ.
ლა-ნინია აზრობრივად, ელ-ნინიოს საწინააღმდეგოა. ორივე მოვლენა მჭიდროდ არის
დაკავშირებული ატმოსფერული წნევის ცვლილებებსა და მსხვილმასშტაბიანი
ცირკულაციის რეჟიმებთან და მიიჩნევა ურთიერთკავშირის საპირისპირო ფაზებად 
ატმოსფეროსა და ოკეანეს შორის არსებულ რეგიონში, რომლებსაც ერთად „ელ-
ნინიო/სამხრეთის რყევა“ ეწოდება. ისინი არღვევენ ტროპიკული ნალექების და
ატმოსფერული ცირკულაციის ნორმალურ რეჟიმს და ფართომასშტაბიან გავლენას
ახდენენ მსოფლიოს სხვადასხვა ადგილების კლიმატზე, რასაც თან სდევს კლიმატთან
დაკავშირებული შესაბამისი რისკები.[1] დადგენილია, რომ ელ-ნინიო და ლა-ნინია 2-
იდან 7-წლამდე პერიოდის მსვლელობისას ხდება მხოლოდ ერთხელ და ჩვეულებრივ,
გრძელდება 9-იდან 12 თვემდე. ლა-ნინია პოტენციურად კატასტროფულ დარტყმას
აყენებს ჩილეს, პერუს, ახალი ზელანდიის, ავსტრალიისა და სხვათა სანაპიროების
კლიმატს; აგრეთვე ფართო გავლენას ახდენს ჩრდილოეთ ამერიკის კლიმატზე, გარდა
ამისა, ეხება ატლანტიკური ქარიშხლების სეზონსაც. ლა-ნინია ხშირად თან სდევს 
ელ-ნინიოს.[2] ზოგჯერ ლა-ნინიას არაოფიციალურად უწოდებენ „ანტი ელ-ნინიოს“.
ტერმინი „ლა-ნინია“ მომდინარეობს ესპანური ენიდან და ნიშნავს „პატარა გოგოს“.
• ლა-ნინიას მოვლენები 1950-2011 წლებში.[3]
 ატაკამა
• ატაკამის უდაბნო — მშრალი, გვალვიანი პლატო, რომელიც მდებარეობს 
სამხრეთ ამერიკაში, ანდების დასავლეთით, წყნარი ოკეანის სანაპიროს
გასწვრივ, 1 000 კმ-ის სიგრძეზე. ნასას, „National Geographic“-ის და სხვათა
მრავალი პუბლიკაციების თანახმად, ატაკამა მსოფლიოში ყველაზე მშრალი
ადგილია. ნალექების რაოდენობა აქ წელიწადში 50 მმ-ზე ნაკლებია. უდაბნო
მდებარეობს ჩილეს ჩრდილოეთ ნაწილში და იკავებს 105 000 კმ²-ს. იგი
ძირითადად შედგება მარილის საბადოებისგან, ქვიშისა და ვულკანური
ქანებისგან.
ატაკამა რუკაზე
 ელ-ნინიო
• ელ-ნინიო[1] (ესპ. El Niño — ბავშვი, ბიჭუნა) — ანომალიური და გლობალური კლიმატური მოვლენა ;
თბილი სეზონური ზედაპირული დინება წყნარი ოკეანის აღმოსავლეთ ნაწილში. ჩნდება სამ ან შვიდ
წელიწადში ერთხელ ცივი დინების გაქრობის შემდეგ და გაბატონებულია არა ნაკლებ ერთი წელი .
ჩვეულებრივ, ისახება დეკემბერში, ემთხვევა საშობაო დღესასწაულებს , საიდანაც მოდის
სახელწოდება — „ელ-ნინიო“, რაც თარგმანში აღნიშნავს „ბავშვს “, სადაც იგულისხმება  იესო ქრისტე.
• ელ-ნინიო წყნარი ოკეანის ეკვატორული ნაწილის ზედაპირული ფენის  ტემპერატურის რყევაა,
რომელიც შესამჩნევ გავლენას ახდენს კლიმატზე . ამ მოვლენისას , წყლის ზედაპირული ფენა
უჩვეულოდ თბება 1 °C-იდან 5 °C-მდე. ელ-ნინიო ვრცელდება  სამხრეთ ნახევარსფეროში,
ეკვადორის სანაპიროს გაყოლებით ეკვატორამდე  სამხრეთ განედის 5-7°-მდე, ხოლო ცალკეულ
წლებში ძლიერდება და აღწევს სამხრეთ განედის 15°-ს. ელ-ნინიო განსაკუთრებით კარგად
ვლინდება პერუსა და ეკვადორის სანაპიროებთან, ზამთრის თვეებში ჩნდება  აშშ-შიც.
• ატმოსფეროს ცირკულაციის ცვლილება ახდენს გავლენას დედამიწის სხვადასხვა რეგიონების
კლიმატზე. იგი იწვევს გვალვას, უხვ ნალექიანობას; წარმოქმნის უჩვეულოდ თბილი ან ცივი ამინდის
პირობებს. ელ-ნინიოს თბილი წყლების თხელი ფენა წყვეტს  ჟანგბადის მიმოსვლას ზედაპირის
ფენაში, რაც დიდ გავლენას ახდენს  პერუს პროდუქტიული რაიონების მდგომარეობაზე .
გაძლიერებული წვიმები გამშრალ სანაპიროებზე იწვევს კატასტროფულ  წყალდიდობებს.
• სამხრეთში, თბილი წყლების შეღწევა დაკავშირებულია  პასატური ქარების მოქმედების
შესუსტებასთან და აგრეთვე ოკეანის სანაპირო ნაწილის ცივი ზედაპირული წყლების ამოსვლის
შეწყვეტასთან. ჩვეულებრივ, ასეთი კატასტროფული მოვლენები აღინიშნება  დეკემბრის ბოლოსა
და იანვრის დასაწყისში.
გმადლობთ ყურადღებისთვის