დედამიწის შინაგანი აგებულება

ასტენოსფე
რო

კონტინენტური
ქერქი
ზედა მანტია

შიდა
ბირთვი

გარე ოკეანური
ბირთვი ქვედა მანტია ქერქი
ელენე
 დედამიწა შედგება

შიდა სამი ძირითადი

ნაწილისგან:
ქერქი, მანტია და
ლითოსფერო („ლითოს“ - ბერძ.
ბირთვისგან.
„ქვა“) - მყარი გარსი.
შედგება ქერქისგან და ზედა მანტიის
ზედა ნაწილისგან - ასტენოსფეროსგან.

ლითოსფეროს საზღვრები:
,
ზედა - დედამიწის ქერქის ზედაპირი
ქვედა - ასტენოსფერო (ზედა მანტიის
ზედა ნაწილი).
ლითოსფეროს სიმძლავრე (სისქე):
7
& 150-200 კმ.
ლითოსფერო დაყოფილია
6 ბლოკებად - ლითოსფერულ ფილებად,
67
რომლებიც მოძრაობენ შედარებით
პლასტიკურ ასთენოსფეროში.
 მოხოროვიჩიჩის (მოხოს) ზედაპირი
- საზღვარი ქერქსა და მანტიას შორის.

ხორვატი გეოფიზიკოსის და
დედამიწის სეისმოლოგის
ქერქი

მოხოროვიჩიჩის ზედაპირი ანდრია მოხოროვიჩიჩის (1857-1936)

გვარის
მიხედვით, რომელმაც 1890 წელს
აღმოაჩინა
მანტია
დედამიწის ქერქის ქვეშ სეისმური
ტალღების სიჩქარეთა მკვეთრი
გარდატეხა. სეისმოლოგიური მონაცემებით
დაადგინა (1909 წ) დედამიწის ქერქსა და
სეისმოლოგია (მეცნიერება მიწისძვრის შესახებ).

დედამიწის შიგა ნაწილების (ქერქი, მანტია,

ბირთვი) არაერთგვაროვანი აგებულების შესახებ
მონაცემები, მიწისძვრების დროს სეისმურ
ტალღებზე დაკვირვებით მოიპოვება.

სეისმოგრაფი - ხელსაწყო სეისმურ ტალღებზე

დასაკვირვებლად.

პირველი ქართული
ციფრული სეისმოგრაფი
სეისმოგრაფი
სეისმოგრამა (ბერძნ. seismos – მიწისძვრა
და gramma – ჩანაწერი, საწერი) - სეისმოგრაფით
შესრულებულ ჩანაწერებს ეწოდება.

სეისმოგრამა
სეისმური ტალღები 3 ტიპისაა:
ეპიცენტრი
 გრძივი (P - Prima) - ვრცელდებიან სამივე
ჰიპოცენტრ
აგრეგატულ - მყარ, თხევად და აიროვან ი
მდგომარეობაში.
 განივი ( S - Secunda ) - ვრცელდებიან მხოლოდ
მყარ გარემოში.
 ზედაპირული (L) - დედამიწის ქერქის მხოლოდ
ზედაპირულ ნაწილში, მოძრაობენ სხვა ტალღებზე
უფრო ნელა - დედამიწის ზედაპირზე იწვევენ
მნიშვნელოვან გადაადგილებებსა და დიდ
ნგრევებს.
ტალღა

შეკუმშვა
მიწისძვრა - წარმოიშობა ნაპრალის
დაჭიმვა
გასწვრივ ქანების უეცარი დასხლტომის
(გადაადგილების) შედეგად.
ტალღა ჰიპოცენტრი ანუ მიწისძვრის კერა - ადგილი
სადაც მოხდა ქანების გადაადგილება.
ეპიცენტრი - დედამიწის ზედაპირის ის უბანი,
რომელიც მიწისძვრის კერასთნ ყველაზე
ტალღი
ს ახლოსაა.
სიგრძე

სეისმური ტალღები
 დედამიწის ქერქის ქიმიური
შედგენილობა:
ჟანგბადი - 49%,
 კაჟი -26%,,
 ალუმინი - 8,5,
 რკინა - 4%,
 კალციუმი -3%,
 ნატრიუმი - 2, 5%,
 კალიუმი -2,5%,
 მაგნიუმი 1, 87%,
 ტიტანი - 0,45%,
9 ქიმიურ ელემენტზე მოდის დედამიწის ქერქის
შედგენილობის 99%

კონტინენტური ქერქი შედგება:

დანალექი ქანებისგან (რომელიც ზემოდან ძევს),
გრანიტის შრე (შუა შრე),
ბაზალტის შრე (ქვედა შრე).
ოკეანური ქერქი შედგება:
დანალექი ქანებისგან (რომელიც ზემოდან ძევს),
ბაზალტისგან.
ოკეანეების ქვეშ გრანიტის შრე არ არის.
 გარდამავალი ანუ
აზია
ევროპა
გეოსინკლინური ქერქი
ჩრდ.
ამერიკა

შეესაბამება გარდამავალ ზონებს

აფრიკა ის წარმოდგენილია:
• განაპირა ზღვების
კალაპოტებით,
სამხ.
ამერიკა • კუნძულთა რკალებით,
ავსტრალი
• ღრმაწყლიანი ღარებით.
ა

- წყნაროკეანური ნაოჭა სისტემა
- ალპურ-ჰიმალაური ნაოჭა
სისტემა
განლაგებულია:
• აზიის აღმოსავლეთ, ჩრდილოეთ
• ევროპის დასავლეთ და
• ჩრდილოეთ ამერიკის
• სამხრეთ ამერიკის
კონტინენტების დასავლეთ და
აღმოსავლეთ სანაპიროებზე.
 ბალტიის ფარი

გრანიტის გამოსვლა ზედაპირზე

ფარის
სახით.
ფარი - დედამიწის ქერქის აზიდული არე
რომლის ფარგლებში კრისტალური
ა

ზზღვის დონე

გარდამავალი ქერქის წარმოქმნის ახალი შოტლანდია (ნახ. კუნძლი და პროვინცია,

სტადია კანადის, სამხრ-აღმოსავლეთით, ფანდის ყურესთან
ე. წ . ხუთი კუნძულის რაიონი).
ა. დასხლეტვის შედეგად ქერქის
დაწევა.
 სპარსეთის ყურე - ზაგროსის მთების -
მთისწინა ღრმულის მაგალითი.

 დედმიწის ქერქის ღრმა ღუნი (გაღუნვა), წრმოიქმნება ბაქნის

და გეოსინკლინური არეების საზღვარზე გეოსინკლინური ამგები ქანების შრეთა
მთათაწარმოშობის ეტაპზე. საფეხურებისებრივი გაღუნვა.
(მაგ. ურალისწინა, კარპატებისწინა, ჰიმალაისწინა კიდურა
ღუნები).
კიდურა ღუნებთან დაკავშირებულია
ქვანახშირის, ნავთობის, ბუნებრივი აირების, მარილების
რიფტი (რღვევის ხაზი) - დედამიწის ქერქის ხაზისებრი ტექტონიკური სტრუქტურები
(ნაპრალისებური ან თხრილისმაგვარი) ძალიან გრძელი (1000 კმ-ზე მეტი) ვრცელდება
ასობით და ათასობით კილომეტრზე. სიგანით 15-დან 140 კმ-მდე მდებარეობს ხმელეთის
ზედაპირზე და ოკეანური ქედების ღერძულ ნაწილებში. რიფტული
ხეობა

ახალი ოკეანის
აუზი

ოკეანე

ქერქ
ი
მანტია

რღვევის ბლოკ- რიფტის განვითარების

 დიდი რიფტული ხეობის გავრცელება (მიწისზედა
ნაწილი)

აღმოსავლეთ აფრიკის
დიდი რღვევა

რღვევის
ხაზი

აღმოსავლეთ აფრიკის დიდი

რიფტი (რღვევის ხაზი)

რღვევა, გადაღებული აღმოსავლეთ აფრიკის რიფტული ხეობის

კოსმოსური თანამგზავრიდან პეიზაჟი (ჩრდილოეთ ტანზანია)
 ნუბიის
ფილა
ეთიოპიი
ს
ზეგანი
სომალის
ფილა

კენიის
ზეგანი

რღვევის არეალში წარმოიქმნება ვულკანიზმის

ვრცელი ზონა, სეისმური აქტივობა, მიმდინარეობს მიწის
აწევა და ჩავარდნა, ნაპრალებისა და ნახეთქების გაჩენა.

მილიონობით წლის შემდეგ, აფრიკის აღმოსავლეთი კიდე

კონტინენტის დანარჩენ ნაწილს თავთხელი ზღვით გამოეყოფა.
ორი ფილა (ნუბიის და სომალის) პროცესი არ შეჩერდება და ინდოეთის ოკეანეში შეცურდება
შორდება ერთმანეთს უზარმაზარი ახალი კუნძული. დიდი ალბათობით, ამ კუნძულზე
წელიწადში 6-7 მმ-ით მოექცევა თანამედროვე ეთიოპიის, სომალის, კენიისა და ტანზანიის
ტერიტორიები.
 აფრიკა-არაბეთის
ფილა
(ისრებით ნაჩვენებია
მოძრაობის
მიმართულება)

ბორჯომი-ყაზბეგის რღვევა
 მაგნიტოსფეროს ფორმა და ზომა დამოკიდებუ;ია თვით ციური სხეულის შინაგანი
მაგნიტური ველის ძალაზე და მის გარშემო არსებული პლაზმის (მზის ქარი) წნევაზე.
 ყველა პლანეტას აქვს საკუთარი მაგნიტური ველი, აქვს მაგნიტოსფერო.
 დედმიწას, იუპიტერს, სატურნს, ურანს და ნეპტუნს აქვთ ძლიერი მაგნიტოსფერო.
 მერკურის და მარსს აქვთ ძალზე სუსტი მაგნიტოსფერო.
 სუსტი მაგნიტურობის მქონე პლანეტების მაგ. ვენერას იონოსფერო, ნაწილობრივ
გადახრის მზის ქარის ნაკადებს, მაგრამ მას მაგნიტოსფერო, როგრც ასეთი არ აქვს.

 დედამიწის მაგნიტოსფერო ერთგვარი

დამცავი ფარის როლს ასრულებს,
იცავს დედამიწას მავნე
გამოსხივებისაგან.

 მაგნიტოსფეროს ღერძი დედამიწის

ბრუნვის ღერძის მიმართ დახრილია
11, 50
მზის
 მაგნიტოსფერო
ს საზღვარი მზის ქარი - იონიზებული ნაწილაკების ნაკადია
(ძირითდად ჰელიუმ-წყალბადის პლაზმის),
რომელიც მზის გვირგვინიდან იფრქვევა 300 –
ნაწილაკების
დაჭერის ზონა 1200 კმ/წმ
მზის
სიჩქარით
ქარ პლანეტების გარემომცველ კოსმოსურ სივრცეში.
ი მზის ქარი პლანეტათშორისი სივრცის ერთ-ერთი
ძირითდი კომპონენტია.
მაგნიტოპაუზ
ა

მზის
დედამიწის მაგნიტოსფეროს ქარი
სტრუქტურა მ

 დედამიწას აქვს მაგნიტური ველი

(93000 კმ)
 მაგნიტოსფერო - სივრცე გარემოცული
მაგნიტური ველით. მაგნიტოსფეროს დედამიწის რადიაციული
 მაგნიტოსფეროს სფეროსებრი ფორმა წვეთისებური ფორმა სარტყელი
 კოსმოსური სივრცე
ეგზოსფერო 10000კმ-ზე  ატმოსფეროს იონიზაცია მიმდინრეობს მზის ულტრაიისფერი
ზემოთ
გამოსხივების გავლენით და მზის გვირგვინის მიერ რენტგენის
თერმოსფერ 800- სხივების გამოსხივებით.
ო 1000კმ
(იონოსფერო
 იონოსფეროს მდგომარეობის ცვლილება აისახება დედმიწის
) მაგნეტიზმზე: წარმოიქმნება მაგნიტური ქარიშხლები და
პოლარული ნათებანი (პოლარული ციალი).
 იონები - ელექტრულად დამუხტული ატომები ან ატომთა
მეზოსფერო 85
კმ ჯგუფები.
სტრატოსფე 50 კმ
რო
ოზონის შრე

ტროპოსფერ 6-20კმ
ო

პოლარული ნათება
 დედამიწის მაგნიტოსფერო

დედამიწის მაგნიტოსფეროს სტრუქტურა მზის ქარის და იუპიტერის

მაგნიტური ველის ურთიერთქმედება.
 a b

ჩ.პ. ჩ.მ.პ ჩ.მ.პ

ჩ.პ.

ქერქ
ი

მანტია „თხევადი”
ბირთვი
მყარი ს.მ.პ. ს.პ. ს.პ. ს.მ.პ.
ბირთვი სურ. 6. მაგნიტური დახრილობა

a. გეოგრაფიული და მაგნიტური მერიდიანები;

b. მაგნიტური დახრილობა
(ჩ. პ. -ჩრდ. პოლუსი, ჩ.მ.პ. -ჩრდ. მაგნიტ.
პოლუსი,
ს.პ. სამხრ. პოლუსი ს.მ.პ. სამხრ. მაგნ.
პოლუსი).

ჩრდ.
პოლუსი
მაგნიტური პოლუსები იცვლიან თავიანთ ადგილმდებარეობას
სხვადასხვა წლების მიხედვით
 მაგნიტური მაგნიტური ანომალიები
ანომალია  მაგნიტურ ანომალიებში - მაგნიტური ველის დაძაბულობა
მნიშვნელოვნად ჭარბობს ნორმალურ მნიშვნელობას.
 კომპასის მაგნიტური ისარი - მუდმივად გადახრილია
მაგნიტური პოლუსიდან.
 მაგნიტური ანომალიები - უფრო მეტად აიხსნება რკინის
მადნის არსებობით.
კურსკის მაგნიტური ანომალია

 ფართობი 160 კმ2

 მაგნიტური დაძაბულობა ჩვეულებრივზე 5-ჯერ
მაგნიტური ხაზების ცვლილება მეტია.
 კომპასები არ მუშაობენ.
 რკინის უდიდესი საბადოა.

კურსკის
კმ მაგნიტური
ა ანომალია
 მაგნიტური ქარიშხლის საშიში დღეები

მეტეოდამოკიდებული ადამიანები უნდა

გაუფრთხილდნენ ჯანმრთელობას. 
აუცილებელია სუფთა ჰაერზე სეირნობა. წყლის
დიდი რაოდენობით მიღება, ქალაქგარეთ აგარაკზე
ან პარკში წასვლა.

მეტეოტალღა უარყოფითად მოქმედებს ჯანმრთელობაზე:

შეიძლება გამოიწვიოს მოთენთილობა ან უძილობა, გაღიზიანება, ყურადღების
გაფანტვა,
გმადლობთ ყურადღებისთვის