W jaki sposób twórcy drugiej połowy XIX wieku

odzwierciedlali rzeczywistość?
Poznamy:

epokę, która chciała opisać kondycję człowieka

poziomem żółci w wątrobie (m.in.
niemieckojęzyczni filozofowie przyrody);

czasy, gdy zachwyt wzbudziły łachmany;

przestrzenie, które opowiadały o ludziach więcej

niż ich czyny i myśli (poetyka realizmu).
Porównanie epok

romantyzm pozytywizm
Wiedza i doświadczenie, scjentyzm,
Filozofia uczucia i wiary, intuicja
utylitaryzm

Przekonanie o potędze wiary, duchowość, Realne spojrzenie, wiara w prakycyzm i

mistycyzm praca na rzecz społeczeństwa

Wiara, serce, miłość Rozum i praca

Poezja, ballady, dramat romantyczny Proza: nowela, powieść, publicystyka

Poeta wieszcz, rola natchnienia, ważność

Pisarz, naukowiec, działacz, społecznik
poezji
Literatura pozytywistyczna

literatura tendencyjna - charakteryzuje ją dydaktyzm i

propagowanie treści ideowych; ma wskazywać wzorce
postępowania i piętnować niepożądane postawy 

język ezopowy (mowa ezopowa) -  formułowanie

wypowiedzi tak, aby jej treści zostały zasugerowane w
sposób utajony, pośredni, zawoalowany; z założenia tekst
winien być zrozumiały dla odbiorcy; mowy ezopowej
używano np. do przekazywania treści zakazanych przez
cenzurę polityczną
 Literatura - cele i cechy:

poznawcza -
wierność realiom

studium służba
społeczeństwa społeczeństwu

propagująca
tendencyjna
hasła epoki

propagująca
naukę
Realizm

realizm
(łac. realis rzeczywisty) to
kierunek w literaturze i sztuce,
którego założeniem jest wierne
odwzorowanie rzeczywistości;
realizm ma być z założenia
autentyczny, dlatego obiektywizm
i wierność odwzorowywanym
realiom są w jego przypadku
podstawowe 
Realizm

Malarz Gustav Courbet – francuski realista –

zakrzyknął kiedyś: „Pokażcie mi anioła, to go
namaluję!”. Nie pokazano, więc malował, co widział.
Zalecał swoim uczniom, by wędrowali – szli
i obserwowali, a potem na płótnie zatrzymali
dostrzeżone szczegóły świata.

Francuski pisarz – Stendhal– również cenił zmysł

obserwacji. Dowodził, że dobra powieść powinna być
jak „zwierciadło, które obnosi się po gościńcu. To
odbijać lazur nieba, to błoto przydrożnej kałuży”.
Naturalizm

naturalizm (łac. naturalis przyrodniczy,  naturalny) to

kierunek zakładający przedstawienie prawdy opartej na
rzetelnie przeprowadzonych obserwacjach, bez
formułowania opinii i wykorzystywania wyobraźni;
naturaliści ukazywali człowieka jako jednostkę
zdeterminowaną przez geny, instynkty i środowisko

Naturalizm ukazał człowieka „brutalnie prawdziwego”…

Gustave Courbet Dzień Dobry, panie Courbet
Gustave Courbet Pogrzeb w Ornans
Gustave Courbet
Kobiety przesiewające zboże
Gustave Courbet Pstrąg
Gustave Courbet Kamieniarze
Gustave Caillebotte Cykliniarze
Jean-François Millet Anioł Pański
Jean-François Millet Kobiety zbierające kłosy
Józef Chełmoński Babie lato
Aleksander Gierymski
Żydówka z
pomarańczami
Aleksander Gierymski Piaskarze
Artur Grottger Na pobojowisku
Maksymilian Gierymski Patrol powstańczy
 Cechy sztuki realistycznej:

prawdziwe i wierne odtwarzanie rzeczywistości,

kreowanie świata przedstawionego zgodnie z zasadami

prawdopodobieństwa,
wprowadzenie wszechwiedzącego, trzecio-osobowego
narratora,
szczegółowe opisywanie zjawisk, postaci, sytuacji, język
prosty i komunikatywny,
faworyzowanie kompozycji zamkniętej,

zachowanie przyczynowo - skutkowego układu zdarzeń,

respektowanie społecznej i psychologicznej motywacji

działań bohaterów
 Cechy sztuki naturalistycznej:

człowiek to istota
egoistyczna, dbająca o
zainteresowanie walka o byt – zwyciężają
zaspokojenie potrzeb dokumentaryzm,
środowiskami ludowymi, silniejsi,
biologicznych i
seksualnych,

miłość traktowana jako

ukazywanie wycinka ukazywanie życia ludzi
rezygnacja z komentarza wybieg natury, w której
rzeczywistości w sposób zepchniętych na margines
narratora, nakazem jest płodność,
panoramiczny, społeczny,
reprodukcja gatunku,

nowe środki językowe:

drobiazgowy opis, drastyczne słownictwo,
brutalność obrazowania,
 Naturalizm a realizm
REALIZM
PISARZ I - badacz społeczeństwa (socjolog),
JEGO wnikliwy obserwator, człowiek
ZADANIA wykształcony
- nastawienie poznawcze oparte na
rzetelnej wiedzy i doświadczeniu
ESTETYKA - mimetyczna – przedmiotem
naśladowania był świat współczesny
twórcy i odbiorcy
TEMATYKA - przedstawienie życia codziennego
człowieka na tle jego środowiska
- opis zachowań i relacji międzyludzkich
- dokładne odwzorowanie typów
charakterów
- obraz wielkiego miasta
NATURALIZM
- nie miał prawa podporządkować obrazu świata
przedstawionego tendencjom moralistycznym
- nie wolno mu było być komentatorem zdarzeń i
rzeczywistości
- przedmiotem jego zainteresowania były
zjawiska współczesne w postaci surowej
- przejaskrawianie pewnych zjawisk, ukazanie ich
patologii
- brak dbałości o harmonię i piękno – zwrot ku
brzydocie, amoralności i wynaturzeniom
(estetyka brzydoty)
- determinizm zjawisk społecznych i ludzkich
- opisy życia pewnych środowisk
- szczegółowa analiza życia jednostki (z
uwzględnieniem szczegółów fizjologicznych)
- obraz wielkiego miasta
 Naturalizm a realizm c.d.
REALIZM
NARRATOR - narrator wszechwiedzący (moralny
autorytet)
- komentarze odautorskie
- narrator ukryty za światem
przedstawionym
ŚWIAT - postacie i sytuacje reprezentatywne
PRZEDSTAWI dla opisywanego środowiska
ONY
- pogłębienie wewnętrznej i
zewnętrznej motywacji bohatera
(komplikuje się jego wizerunek
psychologiczny)
- ukazany z perspektywy zwykłego
odbiorcy i oceniany wedle reguł
przyjętej moralności oraz zasad
zdrowego rozsądku
NATURALIZM
- ograniczenie wszechwiedzy narratora
- opowiadanie z punktu widzenia bohatera
(boh. prowadzący)
- przewaga opisu nad opowiadaniem
- na plan pierwszy wysuwa się motywacja
biologiczna bohaterów (wpływ teorii Darwina)
- świat współczesny, pełen przemocy i zjawisk
patologicznych
- społeczeństwo podporządkowane
kapitalistycznym prawom, rządzą w nim
zasady bezwzględnej walki
- jednostka zdeterminowana przez popędy i
instynkty (człowiek jako cząstka natury)
- wyjaskrawienie biologicznych aspektów
ludzkiego życia
- ukazanie erotyki, procesów fizjologicznych i
stanów chorobowych
 Naturalizm a realizm c.d.
REALIZM
NARRATOR - narrator wszechwiedzący (moralny
autorytet)
- komentarze odautorskie
- narrator ukryty za światem
przedstawionym
ŚWIAT - postacie i sytuacje reprezentatywne dla
PRZEDSTAWI opisywanego środowiska
ONY
- pogłębienie wewnętrznej i zewnętrznej
motywacji bohatera (komplikuje się
jego wizerunek psychologiczny)
- ukazany z perspektywy zwykłego
odbiorcy i oceniany wedle reguł
przyjętej moralności oraz zasad
zdrowego rozsądku
NATURALIZM
- ograniczenie wszechwiedzy narratora
- opowiadanie z punktu widzenia bohatera (boh.
prowadzący)
- przewaga opisu nad opowiadaniem
- na plan pierwszy wysuwa się motywacja
biologiczna bohaterów (wpływ teorii Darwina)
- świat współczesny, pełen przemocy i zjawisk
patologicznych
- społeczeństwo podporządkowane
kapitalistycznym prawom, rządzą w nim zasady
bezwzględnej walki
- jednostka zdeterminowana przez popędy i
instynkty (człowiek jako cząstka natury)
- wyjaskrawienie biologicznych aspektów
ludzkiego życia
- ukazanie erotyki, procesów fizjologicznych i
stanów chorobowych