DEVLET ŞEKİLLERİ

A- ÜNİTER DEVLET
B -BİLEŞİK DEVLET

1
 ÜNİTER DEVLET
Basit devlet / Tek devlet

Ülke, millet ve egemenlik unsurları

Yasama, yürütme, yargı organları bakımından
Teklik özelliği gösteren devlet

Ör. Türkiye, Fransa, İspanya, Yunanistan, İtalya…

2
 1- Devletin unsurlarında teklik:

Tek ülke: Devletin ülkesi tek ve bölünmez bütün

Ülkenin bölünmezliği ilkesi = bütünlüğü ilkesi

Ülkenin bir kısmına ülkeden «ayrılma hakkı»

tanınamaz

*İl – ilçe (basit idari bölümler)

*yasama, yargı yetkileri yok!
*Aynı egemenlik ve hukuk düzenine tabi.
3
Tek millet: Devletin milleti tek ve bölünmez bütün

Azınlıkların tanınmaması ilkesi:

Milleti oluşturan insanlar arasında din, dil, ırk, etnik
grup vs. ayrım yapılamaz!

Üniter devlet: Tek resmi dil (devlet işlemleri resmi

dille olmak zorunda)
*Fiilen konuşulan farklı dillere resmi dil statüsü
tanınamaz!
*(Zorunlu olarak okullarda vs. okutulamaz)

4
Tek egemenlik: Devletin egemenliği tek ve bölünmez bütün

Egemenliğin bölünmezliği ilkesi:

-Egemenliğin sahibi tektir;
yasama, yürütme, yargı egemenliğin sahibi adına
kullanır.

1982 AY. m.6: “Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.

Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre,
yetkili organları eliyle kullanır.
Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye
veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını
Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.”

5
 2- Devletin organlarında ve yetkilerinde teklik:

Tek yasama:
-Norm koyma yetkisi tek ve bölünmez
-Merkezdeki tek yasama organına ait

Tek yargı:
-Tüm ülkede aynı tür mahkemeler
-Aynı yargı yetkisini kullanır

6
 Tek yürütme:
-CB, başbakan, bakanlar = bütünlük var
-Geniş bir teşkilat lazım «İDARE»

Üniter Devletin İdari Teşkilatı

1- Merkezi İdaresi:
-Başkent Teşkilatı: (Devlet başkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu,
Bakanlıklar)
-Taşra Teşkilatı: (İller/valilikler, İlçeler/kaymakamlıklar)

2- Yerel Yönetimler (Mahalli İdareler): Bölgeler, İl Özel

İdareleri, Belediyeler, Köyler
7
 1- MERKEZİ İDARE
Başkent Teşkilatı (asıl yetki)+ Taşra Teşkilatı

Bütündür
Aynı tüzel kişilik; il-ilçe devlet tüzel kişiliği içinde
Aynı bütçe; gelir-gider için kendilerine has değil
Merkezi atama; halk seçmez
Hiyerarşi ve bağlılık var;
Ör. bakanların vali/kaymakam üzerinden emir,
talimat, denetleme, değiştirme, iptal yetkileri var

8
Yetki genişliği ilkesi (Adem-i Temerküz):

Merkezin atadığı kamu görevlisinin yetkileri

genişler

*Merkezi idarenin taşra teşkilatının başındaki

amirlerinin (ör.vali),
*belli konularda başkent teşkilatına danışmadan
(emir, talimat beklemeden)
*başkent adına karar alabilmesini öngörür.

9
 2- YEREL YÖNETİMLER
Üniter devlette tüm kamu hizmetlerinin sadece
merkezi idare tarafından yürütülmesi gerekli
değildir.

İl özel idareleri

Belediyeler
Köyler

10
 Yerel yönetimlerin,

Ayrı bir kamu tüzel kişilik; merkezi idareden farklı

Hiyerarşi yok; merkezi idareden belli ölçüde özerk
Ayrı bütçe; kendi malvarlığı
Seçimle işbaşı; belediye başkanı, muhtar
Ayrı personel; merkezi idarenin hiyerarşisine tabi
değil

11
ÜNİTER YAPIYA ve
İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİNE AYKIRI DEĞİL!

Yasama, yargı yetkileri yok!

İdari kuruluşlar (kanunla kurulur)
Yetkiler, merkez kaynaklı
Kanunla geri alabilir
Merkezi idarenin denetim yetkisi var (idari
vesayet yetkisi)

12
 BİLEŞİK DEVLET
Karma devlet – Mürekkep devlet

İki veya daha çok devletin

Sıkı veya gevşek bağlarla
Birleşmelerinden meydana gelen devlet

Farklı yasama, yürütme, yargı organları

Farklı anayasalar
Farklı hukuk düzenleri

13
A-ÜNİTER DEVLET

B- BİLEŞİK DEVLET

1- Devlet Birlikleri
Şahsi Birlik
Hakiki Birlik

2- Devlet Toplulukları
Konfederasyon
Federasyon
14
 1- Devlet Birlikleri

İki veya daha fazla ayrı devletin

Ayrılıklarını az çok koruyarak
Gevşek bağlarla birleşmesinden meydana gelen devlet

a. Şahsi Birlik: İki veya daha çok monarşik devletin başına

aynı hükümdarın geçmesiyle (çifte monarşi)
 Sadece kral ortak
 Ayrı tüzel kişilik
 Ayrı yasama, yargı, yürütme
 Ayrı dış işleri – içişleri
 Ör. Yok - 1815-1890 Hollanda-Lüksemburg

15
b. Hakiki Birlik:

İçişlerinde bağımsız (egemen)!

Dış ilişkilerde tek devlet (tek kişilik)
Ayrı anayasa-kanun
Ayrı hukuk düzeni
Ayrı yasama, yargı, yürütme

Ör.yok
1867-1918 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu

16
2- Devlet Toplulukları
*İki veya daha fazla devletin bir araya gelmesiyle
*Devlet birliklerine göre daha sıkı bağlarla birleşmesi

Konfederasyon
(Tarihsel süreçte Federasyona geçiş aşaması)

Federasyon

17
 Konfederasyon
Birden fazla bağımsız devletin
Uluslararası hukuki kişiliklerini muhafaza etmek
şartıyla
Belli bir amaç için (ortak savunma) kurdukları
Devlet topluluğu

Uluslararası antlaşma ile kurulur

Ayrılma hakkı:
Üye devletler (konfedere devletler) istedikleri zaman
ayrılabilir
18
Konfedere devletler iç/dış ilişkilerde bağımsız
devlet niteliğini korur

Konfederasyon- bir tek devlet değil!

Tüzel kişiliği yok!
Konfedere devletleri zorlama gücü yok!
Tek organ: «Diyet»
Meclis: Konfedere devletin delegeleri
Oybirliği ile karar alır:
Her konfedere devlet kararları onaylamalı
Ör. Yok.

19
1291-1848 İsviçre Konfederasyonu
1848: Federasyon (Helvetya Konfederasyonu)

ABD (1776-1787) Konfederasyon idi

Almanya (1815-1866) Konfederasyon idi

20
 Federasyon (Federal Devlet)
Uluslararası kişiliğe sahip bir merkezi devlet (federal devlet) ile
Uluslararası kişiliğe sahip olmayan (federe devletlerin)
Aralarında güvenceli bir yetki paylaşımı yaparak oluşturdukları
devlet topluluğu

ABD
Almanya
İsviçre
Avusturya
Rusya
Belçika

21
Federasyon- 2 tür devlet:
Merkezi devlet (federal devlet) + bölgesel devletler
(federe devletler)

Federe Devlet –Coğrafi !

Federal devlet : uluslararası kişiliği var!

Federe devlet: uluslararası kişiliği yok!
Güvenli yetki paylaşımı:
 Anayasa ile
 Anayasanın değişmesi için federe devletlerin katılımı
 Yetki uyuşmazlıklarında yargısal çözüm

22
Federasyon-Konfederasyon Karşılaştırılması
Kaynak:
F- Anayasa – İç hukuk işlemi (ABD 1787 AY ile)
K- Uluslararası antlaşma ile kurulur – UH işlemi

Üye devletler arasındaki bağın niteliği:

F- federe devletler arasındaki ilişki anayasal(fiili kararı)
-İç savaş (1990’lar Yugoslavya Federasyonundan )
-Rusya’nın rızası-SSCB oluşturan federe devletler
K-Akti nitelikte - Anlaşma
Konfedere devletler ayrılabilir (Ayrılma hakkı)
23
Zorlama gücü:
K- zorlama güç yok (tek meclis, üye devletlerin karara
katılması ve onaylaması gerekir, uygulama da konfedere
devletlere kalmış)
F- zorlama var (federal devlet, federe devletlerin
üzerinde; kararları bağlayıcı, doğrudan uygulanır)

Dış ilişkiler:
K- konfedere devletler- egemen devlet/dış ilişkilerde
bağımsız
F- Uluslararası hukuk açısından kişilikleri ve
egemenlikleri yok (sadece federal devlet egemen)
Federe devlet-kendi içinde egemen
24
Vatandaşlık:
K- sadece konfedere devletlere vatandaşlık bağı
F- 2 tür vatandaşlık
(federal + federe devlet vatandaşlığı)

Uluslararası hukuk: federal devlet vatandaşlığı!

25
 Federal Devlet – Üniter Devlet
Karşılaştırması
Devlet Sayısı:
Ü- tek devlet
F- 2 tür devlet (federal + federe)

Hukuk Düzeni Sayısı:

Ü- tek hukuk düzeni
F- 2 hukuk düzeni
Federal devletin hukuk düzeni
Federe devletlerin her birinin hukuk düzeni

26
Yasama-Yargı-Yürütme Organları Sayısı:
Ü- Tek Yasama- tek Yargı- tek Yürütme
F- Federal devletin Yasama-Yargı-Yürütme Organları
Federe devletlerin Yasama-Yargı-Yürütme Organları

Yetki Paylaşımı:
Ü- Güvencesiz;
Merkezi idare-Yerel yönetimler kanunla (hak değil)
F- Güvenceli; Federal devlet – federe devlet Anayasa ile
Yetkiler geri alınamaz!

27
 Avrupa Birliği:
Konfederasyon & Federasyon ???

Konfederasyon değil:

-Uluslararası hukukta tüzel kişi

-AB düzenlemeleri - kararları üye devlet
vatandaşlarına doğrudan uygulanır

28
Federasyon değil:

Anayasaya değil, uluslararası antlaşmaya

( 1992 Maastricht, 2007 Lizbon ) dayanır
Savunma ve dış politika için kuruluşmuş ortak yapı
yok
Federal yürütme, federal yasama organı yok
AB üye devletlerin eşit temsili esasa dayanan ikinci
meclis yok
Birlikten ayrılma hakkı var

29