ANAYASA HUKUKU

BÖLÜM 8
• DEVLET ŞEKİLLERİ II
 Devlet Şekilleri

Bileşik
Üniter
Devlet
Devlet

Merkezi Adem-i Devlet Devlet

Üniter Merkezi Birlikleri Toplulukları
Devlet Üniter
Devlet

Şahsi
Birlik Hakiki Birlik
Konfederasyon Federasyon

2
 Üniter Devlet
Tek devlet, basit devlet…
Danimarka, Fransa, İngiltere,

İrlanda, İspanya, İsrail,

İtalya, İzlanda, Hollanda,

Japonya, Lüksemburg, Norveç,

Portekiz, Yunanistan ve Türkiye

3
 Üniter Devlet

Tek ülke

Tek millet

Tek egemenlik

Tek yasama, yürütme ve yargı

4
Devletin Unsurlarında Teklik

TEK
devlet

millet

egemenlik

5
 Devletin Unsurlarında Teklik

Üniter devlet,
Tek bir ülke üzerinde

Tek bir milletin

Tek bir egemenliğe

sahip olduğu devlet şekli

6
 Devletin Unsurlarında Teklik

Üniter devlette,
devleti oluşturan öğeler
tek ve

bölünmez

bir bütündür

7
Devletin Organlarında Teklik

Tek
Yasama

Yürütme

Yargı

8
 Tek Yasama Organı

Üniter devlette,
tek yasama organı vardır

kanunlar merkezde bulunan yasama organı

tarafından yapılır

9
 Yasama
Örneğin,
Türkiye’de tek yasama organı

Ankara’da Bulunan TBMM’dir

10
 Yürütme
Üniter devlette,
tek bir yürütme organı vardır

Yürütmenin tepesinde,
parlamenter hükümet sistemlerinde bakanlar kurulu

başkanlık sistemlerinde ise başkan vardır

11
 Yürütme Merkezi İdarededir

Üniter devlette yürütme yetkisi,

merkezi idarede toplanmıştır

Ancak,
tüm yürütme ve idari fonksiyonların

merkezdeki idare tarafından yerine getirilmesi mümkün

değildir

12
 Merkezi-Ademi Merkezi Yürütme

Üniter devletler kendi içlerinde

merkezi üniter devlet ve

adem-i merkezi üniter devlet

diye ikiye ayrılırlar

13
14
 Yargı

Üniter devlette,
yargı organı da üniter niteliktedir

Bununla birlikte,
yargı mahiyeti gereği bir çok mahkemeden oluşur

Ancak,
ülkenin her yerinde aynı tür mahkemeler bulunur ve

bunların üst mahkemeleri de aynıdır

15
 Üst Yargı Organları Tek
Bir üniter devlette,
birden fala ceza mahkemesi

birden fazla idare mahkemesi bulunabilir

Ancak,
2 tane Yargıtay

2 tane Danıştay bulunmaz

16
17
 Bileşik Devlet

Karma Devlet-Mürekkep Devlet

iki veya daha çok devletin

sıkı ya da gevşek bağlarla birleşmesiyle oluşur

yasama, yürütme ve yargı organları ayrıdır

birden fazla anayasa ve hukuk düzeni yürürlüktedir

18
 Bileşik Devlet Türleri

Bileşik Devlet,
1. Devlet birlikleri
2. Devlet toplulukları
şeklinde ikiye ayrılır

19
 Devlet Birlikleri
İki ayrı devletin,
ayrılıklarını az çok koruyarak birleşmesiyle oluşur

günümüzde örneği kalmamıştır

Şahsi birlik

ve Olmak üzere iki şekli vardır

Hakiki birlik

20
 a) Şahsi Birlik

İki veya daha fazla monarşik devletin başına

aynı hükümdarın geçmesiyle oluşur

Örneğin
1714’ten 1737’ye kadar İngiltere ile

Hanover arasında şahsi birlik oluşmuştur

21
 İç ve Dışişlerinde Bağımsızlık

Bu birlikte iki devlet de,

içişleri ve

dışişleri

bakımından bağımsızdır

22
 b) Hakiki Birlik

Birden fazla devlet

içişlerinde bağımsızlıklarını korurken

dışişleri bakımından bir devlet olacak şekilde

birleşmesinden oluşur
Hakiki birliğin de,
günümüzde örneği yoktur

23
 Örnek

Tarihteki örnekleri ise:

Norveç-İsveç Birliği (1815-1905)
Avusturya-Macaristan İmp. (1867-1918)
İzlanda-Danimarka Birliği (1918-1944)

24
 Devlet Toplulukları
İki veya daha fazla devletin,
bir araya gelerek oluşturdukları

bileşik devletlerdir

Konfederasyon
şeklinde ikiye ayrılırlar
ve
Federasyon 25
 a) Konfederasyon
Birden fazla bağımsız devletin,
uluslararası hukuki kişiliklerini koruyarak

belli bir amaçla

özellikle ortak savunmalarını sağlamak

üzere kurdukları bir devlet topluluğudur

26
 Antlaşmayla Kurulur

Konfederasyon,
uluslararası bir antlaşmayla kurulur

üyelikten ayrılma isteğe bağlıdır

27
 Tek Bir Devlete Benzemez

Konfederasyon üyesi devletler,

iç ve dışişlerinde bağımsız hareket ederler

bu nedenle konfederasyonu bir devlet olarak görmek

mümkün değildir

28
 Tüzelkişiliği

Konfederasyonun,
tüzel kişiliği bulunmaz

konfedere devletler üzerinde bir zorlama gücü yoktur

29
 Yönetim Organı

Konfederasyonun tek organı,

diyet meclisidir

diyet meclisi konfedere devletlerin delegelerinden oluşur

diyet meclisi delegelerin oy birliğiyle kararlar alır

alınan kararlar doğrudan konfedere devletlerde geçerli

değildir
konfedere devletlerin meclisinde onaylanması gerekir

30
 Örnekleri
Konfederasyonun en eski örneği,
(1291-1848) İsviçre Konfederasyonu’dur

bu konfederasyon sonradan federasyon halini almıştır

ABD,
federasyon olmadan önce (1776-1787) konfederasyondur

Almanya da,
(1815-1866) arasında konfederasyondur

31
 Sonrası Federasyon

Tarihsel olarak,
konfederasyon

federasyona geçiş aşamasında

görülmektedir

32
 Günümüzde Yok
Günümüzde,
teknik anlamda konfederasyon olarak kabul edilen bir

devlet topluluğu yoktur

Bununla birlikte geniş anlamda ele alındığında

Biritanya Uluslar Topluluğu (British Commenwealth)

Artık bulunmayan Fransız Uluslar Topluluğu (Communaute

Française)

örnek gösterilebilir 33
 Konfederasyon Benzeri Topluluklar

Maastricht Antlaşması öncesi Avrupa Toplulukları

1991’de SSCB’nin dağılmasından sonra kurulan Bağımsız

Devletler Topluğu ve
NATO’yu

konfederasyon benzeri topluluklar olarak düşünenler

vardır

34
 b) Federal Devlet
şahsi birlik

hakiki birlik ve

konfederasyon

geçmişte kalmış devlet şekilleridir

35
 Federal Devlet

Federasyon,
günümüzde yaygın şekilde görülen devlet bir şeklidir

ABD, Kanada, Avusturya, İsviçre, Avustralya

en çok bilinen federal devletlerdir

36
 Federal Devlet

Federasyon,
kendi içlerinde belli bir özerkliği koruyarak

iki veya daha fazla devletin

aynı merkezi iktidara tabi olmak suretiyle

oluşturdukları bir devlet topluluğudur

37
 Federal Devlet

Federasyonda,
federal devlet ve

federe devletler

olmak üzere iki tür devlet vardır

38
 Federal Devlet
Federe devletlere,
devlet-state

eyalet

kanton-canton

lander

gibi isimler verilir

Bunlar,
federasyonun üye birimleri veya

kurucu birimleridir
39
 Federal Devlet

Federasyonda
federe devletler ve

federal devlet

birer devlettir

40
 Federal Devlet

Çünkü,
her federe devletin kendine mahsus bir ülkesi

kendine mahsus bir halkı ve

belli alanlarda sınırlandırılmış olmakla birlikte

kendilerine mahsus bir egemenlikleri vardır

41
 Federal Devlet
Federal devlet de, bir devlettir;
federal devlet de bir ülkeye
 federe devletlerin topraklarından oluşur
bir insan topluluğuna
 federe devletlerin ahalisinden oluşur
bir egemenliğe sahiptir

42
 Federal Devlet

Federal devlet,
federe devletlerin ülke ve insan unsuru üzerine kuruludur

Ancak federal devlet,

kendisini oluşturan federe devletlerden

ayrı bir devlettir

43
 Federal Devlet

Federal devlet ve federe devletler,

ayrı tüzel kişiliklere sahiptir

Federasyonda iki ayrı devlet olduğundan,

aynı ülke ve insan topluluğu

iki ayrı devlet egemenliğine ve

dolayısıyla iki ayrı hukuk düzenine

tabidir

44
 Federasyon İle Konfederasyon Arasındaki Farklar
KONFEDERASYON FEDERASYON

Uluslararası antlaşmayla
Kaynak kurulur Anayasayla kurulur

Üye devletler arasındaki bağ

Bağın Niteliği akdi Anayasal nitelikte

Ayrılma Hakkı Ayrılma hakkı var Ayrılma hakkı yok

U. arası Kişilik Her üye devletin var Sadece federal devletin var

Federe devletler federal devlete

Dış İlişkilerde Üye devletler bağımsız bağlı

Konfederasyonun üye Federal devletin federe

Zorlama Gücü devletler üzerinde zorlama devletler üzerinde zorlama
gücü yok gücü var

Sadece üye devletlerin İki tür vatandaşlık (Federal

Vatandaşlık vatandaşlığı var Vatandaşlık + Federe
vatandaşlık) 45
 Federal Devlet İle Üniter Devlet Arasındaki Farklar
ÜNİTER DEVLET FEDERAL DEVLET

• İki tür devlet

Devlet Sayısı Tek devlet 1) Federal devlet
2) Federe devletler

• İki hukuk düzeni

Hukuk Düzeni Tek hukuk düzeni 1) Federal hukuk
2) Federe hukuk

• İki tür organ var

1) Federal yasama yürütme ve
Tek yasama, yürütme ve
Y.Y.Y Organları yargı
yargı organı
2) Federe yasama yürütme ve
yargı

Merkezi idare ile adem-i Federal devlet ile federe devletler

Yetki Paylaşımı merkezi idare arasında arasındaki yetki paylaşımı
kanunla yapılır anayasayla yapılmıştır
46
 Federalizmin Özellikleri

Arend Lijphart, federalizmi,

merkezi yönetim ile eyaletler arasında

anayasa ile güvence altına alınmış

yerel düzeyde bir yetki paylaşımı

olarak tanımlamaktadır

47
 Federalizmin Özellikleri

Federalizm,
merkezi ve

bölgesel yönetimler

arasında güvenceli bir iktidar bölüşümüdür

48
 Yetkilerin Yerel Bölüşümü
Federalizm de,
mekânsal veya

yerel

yetki paylaşımı söz konusudur

49
 Yetkilerin Güvenceli Bölüşümü
Yazılı ve Katı Anayasayla Bölüşüm

merkezi yönetim ile

federasyonun kurucu birimleri arasındaki

yetki bölüşümü yazılı ve katı bir anayasa ile

güvence altına alınmıştır

50
 Güvenceli Bölüşüm

Merkezi yönetime ve bölgesel yönetime verilen

yetkiler,
anayasada sayılmış
bu yetkilerin geri alınamayacağı
anayasada belirtilmiştir

51
 Güvenceli Bölüşüm
Yetki bölüşümünün,
gerçekten güvence oluşturması için

anayasanın kurucu birimlerin rızası olmadan

değiştirilmemesi gerekir
bu nedenle federal devletlerde federal anayasanın

değiştirilmesi usulünde
federe devletlerin onayı aranır

52
 Güvenceli Bölüşüm
Örneğin,

ABD Anayasasının 5.md.sine göre

anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girebilmesi için

federe devletlerin dörtte üçünün onayı gerekir

53
 Yetki Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü: Federal
Yüksek Mahkemenin Gerekliliği

Federalizm,
federal devlet ile federe devletler arasında

yetki bölüşümü olarak tanımlandığından

Federal sistemde,
gerek federal devlet ile federe devletler arasında

gerekse de federe devletler arasında

yetki uyuşmazlıklarının ortaya çıkması kaçınılmazdır

54
 Federal Yüksek Mahkeme
Yetki uyuşmazlığı durumunda,
federe devlet kendi iradesini diğer federe devletlere veya

federe devletlerden biri kendi iradesini diğer federe

devletlere empoze edebiliyorsa

federalizm ortadan kalkar

55
 Federal Yüksek Mahkeme

Bu nedenle federal devletlerde,

yetki uyuşmazlıklarını çözmekle görevli

federal yüksek mahkeme vardır

Örneğin:
ABD Federal Yüksek Mahkemesi

Almanya Federal Anayasa Mahkemesi

56
Federe Devletlerin Federal Yasama Organında Temsili:
İki Meclislilik ve İkinci Mecliste Eşit Temsil İlkesi

Federal sistemde,
federe devletler federal devletin yönetimine katılırlar

federe devletler arasında eşitlik ilkesi geçerli olduğundan

bu katılımda da eşitlik geçerlidir

57
 İki Meclislilik ve Eşit Temsil

Federe devletlerin,
federal devletin yönetimine katılmaları

federe devletlerin federal yasama organında temsil

edilmeleriyle olur
bunun için her federal devletin yasama organı çift

meclislidir

58
 İki Meclislilik ve Eşit Temsil

Bu meclislerden,
birincisi

 ABD’de Temsilciler Meclisi

 genel olarak bütün federe devletlerin halkını

ikincisi ise

 ABD’de Senato
 federe devletleri temsil eder

59
 İki Meclislilik ve Eşit Temsil

Birinci meclisi,

Temsilciler Meclisi

 bütün halk seçtiği için

 bu mecliste her federe devlet kendi nüfusları oranında temsil

edilir

Ancak federe devletlerin eşitliğini sağlamak için,

 ikinci meclise Senato

 federe devletler eşit olarak katılır 60

 İki Meclislilik ve Eşit Temsil

Federe devletler aralarındaki,

nüfus ve toprak farklılıkları ne olursa olsun

ikinci mecliste eşit olarak temsil edilirler

61
 İki Meclislilik ve Eşit Temsil
ABD’de Senatoya,
her eyalet 2 temsilci

İsviçre’de Kantonlar Konseyine

her kanton 2 temsilci

 Avustralya’da federal devletler Federal Meclis’e

10’ar temsilci gönderir

62
TEŞEKKÜRLER…

Sonraki Bölüm
• BÖLÜM 9
• HÜKÜMET SİSTEMLERİ

63