UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT
PROGRAMI FILLOR

PROJEKT NGA LËNDA: EDUKIMI MJEDISOR

TEMA: “EKOSISTEMET DHE KLASIFIKIMI I TYRE”

ASS. VLLAZNIM MULA

PUNUAR NGA: VLORIANA VLADAJ

 Përmbajtja

- Ekosistemi
- Komponentët e ekosistemit
- Klasifikimi i ekosistemeve
- Biomet
- Hapësira e deteve dhe oqeaneve
- Hapësira e ujërave të ëmbla
- Hapësira tokësore – kontinentale
- Biomi i pyjeve tropike
- Biomi i stepave
- Biomi i shkretëtirave
- Biomi i tajgave
- Biomi i tundrave
- Akuariumi / Ekosistem në miniaturë
 EKOSISTEMI

Sistem – Rend i
Oikos - Strehë
caktuar

- Ekosistemi është njësi themelore

funksionale, e përbërë nga organizmat
dhe mjedisi, të cilat janë në varësi të
ndërsjellë (Boughey, 1973).
BIOTOPI + BIOCENOZA = EKOSISTEMI
 Materia jo e
gjallë Organizmat
bimorë

Reciprociteti i jetës
së një zone
karakterizohet nga
këto tipare:

Zbërthyesit Shpenzuesit
 Autotrofe
Organizmat e ekosistemit
Heterotrofe
Lulja mishngrënëse
EKOSISTEMET NATYRORE EKOSISTEMET ANTROPOGJENE
 Ndarja e ekosistemeve sipas
lokacionit:

Ekosisteme Ekosisteme Ekosisteme të

tokësore ujore shpellave
Ndarja e ekosistemeve në bazë të vegjetacionit:

Ekosisteme
pyjore

Ekosisteme
të
barishteve

Ekosisteme
të
moçaleve
• Biomet grupohen në tri tërësi jetësore:

Hapësira e Hapësira e Hapësira

deteve dhe ujërave të tokësore -
oqeaneve ëmbla kontinentale
 - Organizmat që jetojnë në
o Hapësira e deteve dhe oqeaneve det ndahen në dy grupe
themelore:
1. Organizmat e hapësirave të lira

Zonat kryesore në det:

1. Zona eufotike
2. Zona batiale
3. Zona abisale
2. Organizmat e fundit të detit ( bentos )
o Hapësira e ujërave të ëmbla

1. Ujërat e qeta (liqenet dhe moçalet)

2. Ujërat rrjedhëse (lumenjtë)

Liqenet e Lurës ( Shqipëri ) Lumi Kongo ( Afrikë )

o Hapësira tokësore - kontinentale
Biomi i shkretëtirave

Biomi i pyjeve tropike

Biomi i tajgave
Biomi i pyjeve gjethrënëse

Biomi i stepave
Biomi i tundrave
 Biomi i pyjeve tropike

- Pyjet tropike shtrihen në brezin ekuatorial.

- Kjo zonë merr sasi të madhe të nxehtësisë.

- Sasia e reshjeve – mbi 1500 mm gjatë vitit.

- Disa lloje drunore arrijnë lartësinë deri në 100 m.

- Vegjetacioni zhvillohet me shpejtësi të madhe.

- Zbërthimi i materies organike është shumë i shpejtë .

o Biomi i pyjeve gjethrënëse i brezit të mesëm

- Ky brez karakterizohet me ndërrimin e stinëve.

- Bota bimore e shtazore është mjaft e bujshme.

- Biomasa – 300/500 tonelata për hektar.

- Kalciumi është element tipik i pyjeve gjethrënëse.

 Biomi i stepave

- Stepat përfshijnë terrene të mëdha barishtore me terrene të rrafshëta.

- Bota bimore është barishtore.

- Bota shtazore është e llojllojshme.

- Ndër elementet më prezente në stepa janë: Ca dhe Na.

o Biomi i shkretëtirave

- Bimësi të varfër.

- Qarkullim i ngadalshëm i materies.

- Temperatura gjatë ditës 50˚C.

- Temperatura gjatë natës 0˚C.

 Biomi i tajgave

- Tajgat përfshijnë një brez të gjerë të

pyjeve të Evropës, Azisë dhe Amerikës
Veriore.

- Reshjet arrijnë deri në 450 mm në vit.

- Një muaj në vit temperatura kalon mbi

10˚C.

- Më tepër se 60% të biomasës e përbën

druri.
 Biomi i tundrave

- Përfshijnë hapësirat veriore vegjetative dhe shtrihen deri në viset arktike të mbuluara me borë dhe akull të përhershëm.

- Territore të ftohta, me dimra të gjatë (6 – 9 muaj).

- Temperatura më e ulët - 4˚C.

- Vera është e freskët dhe e shkurtë.

- Deri në 20 cm, toka është gjithnjë e ngrirë.

- Reshjet arrijnë deri në 300 mm në vit.

 Akuariumi – Ekosistem në miniaturë

- Akuariumi – një shtëpi transparente në të cilën jetojnë banorët e botës nënujore.

- Ekzistojnë disa lloje të akuariumeve: akuarium dysheme, akuarium pishinash etj.

- Akuariumet zakonisht ndërtohen me qelq ose me plastikë akrilike.

 Disa lloje të akuariumeve
Literatura:

- Dickinson. G (1998), Ecosystems: A Functional Approach. NY.

Routledge

- Rrahmani. I (2011), Mjedisi jetësor. Prishtinë. VATRA

- Wals. A, Brody. M, Stevenson. R (2013), International Handbook

of Research on Envoronmental Education. NY. Routledge

- Weathers. K, Strayer. D (2021), Fundamentals of Ecosystem

Science. NY. Candice Janco