DREJTORIA E PËRGJITHSHME E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR KORÇË

ZYRA VENDORE RAJONALE

GJIMNAZI “”
ESE SHKENCORE
Tema: Mbrojtja dhe Menaxhimi i Biodiversitetit
Nxënësja: Klasa: Mësuese:

Biodiversiteti në Shqipëri është një thesar i pasur i mjedisit natyror, i cili ka nevojë për mbrojtje
dhe menaxhim të kujdesshëm. Mënyra se si ne e trajtojmë këtë pasuri ka një ndikim të
drejtpërdrejtë në shëndetin e ekosistemit dhe, rrjedhimisht, në jetën tonë të përditshme. Në këtë
ese, do të shqyrtojmë disa aspekte të biodiversitetit në Shqipëri, duke përfshirë shembuj të
bimëve të rralla endemike, problemet me shpyllezimin dhe erozionin, përpjekjet që mund të
ndërmarrim për të mbrojtur këtë pasuri të çmuar, si dhe kafshë të rrezikuara në Shqipëri.
Shqipëria ka një gamë të gjerë të bimëve endemike, të cilat janë specie unike që gjenden vetëm
në këtë rajon. Disa nga këto bimë janë pjesë e ekosistemeve të veçanta siç janë malore, pyjore
etj. Mbrojtja e këtyre bimëve është e rëndësishme për ruajtjen e biodiversitetit dhe ekuilibrit të
ekosistemit. Në këtë kontekst, një shembull i një bime endemike është "Qershia e Dibrës"
(Prunus daphnoides ssp. Daphnoides), një specie e rrallë dhe unike e gjinisë Prunus. Për ta
shpjeguar se si kjo qershi endemike merr pjesë në ekosistemin e tij, mund të analizojmë këto
koncepte:
 Nisha e "Qershisë së Dibrës" përfshin
rolin dhe vendin e saj në ekosistem.
Kjo qershi mund të ketë një rol
specifik në ruajtjen e shkëmbinjve dhe
pyjeve të zonës së Dibrës, duke
ndihmuar në stabilizimin e tokës dhe
duke ofruar mjedis për zhvillimin e
specieve të tjera të bimëve dhe
kafshëve.
Qershia e Dibrës
 Habitati i "Qershisë së Dibrës" është
zona e veçantë ku kjo qershi rritet dhe
zhvillohet. Ky habitat mund të jetë pjesë e pyjeve në male, duke preferuar kushte të
caktuara të tokës, luminositetin, dhe vlerat e pH-it të tokës.
 Popullata e "Qershisë së Dibrës" përbëhet nga individë të kësaj specie të cilat jetojnë në
një zonë të caktuar. Nëse popullata është e shëndetshme dhe e qëndrueshme, kjo do të
thotë se kjo qershi është në gjendje të ruajë dhe të zhvillojë popullatën e tij brenda kufijve
të një habitati të përcaktuar.
Për të siguruar mbijetesën dhe zhvillimin e këtyre bimëve endemike, është e rëndësishme të
kuptohet dhe të respektohet funksioni i tyre në ekosistem, si dhe të ndërmerren masa për
mbrojtjen dhe ruajtjen e habitateve të tyre natyrore. Kështu, mund të sigurojmë që biodiversiteti i
Shqipërisë të mbetet i pasur dhe i qëndrueshëm në të ardhmen. Endemike në Shqipëri është
Lulëkuqja Shqiptare (Paeonia peregria), e cila rritet në pyje malore, duke përbërë një pjesë të
rëndësishme të komunitetit bimor lokal. Të Kurrojkës Shqiptare (Campanula albanica) gjen
popullata të kufizuara në male, me nisha në shkëmbinj dhe pyje subalpine. Bardhari i
Shkëmbinjve (Sempervivum marmoreum) rritet në shkëmbinj, duke formuar komunitete të vogla
me karakteristika të veçanta. Trëndafilja Shqiptare (Rosa balcanica), endemike në rajonin e
Ballkanit, përfshirë Shqipërinë; preferon habitate malore dhe pyje. Luleziza e Korabit
(Edraianthus korabensis) rritet në shkëmbinj dhe zonat alpine të malit Korab, duke marrë pjesë
në një ekosistem të veçantë.
Shpyllezimi dhe erozioni janë probleme shqetësuese në shumë
zona të Shqipërisë. Shpyllëzimi shkakton humbje të tokës dhe
habitatit të shumë specieve. Shpyllezimet në Shqipëri shpesh
gjenden në zonat malore të Alpeve Shqiptare dhe Bregdetit
Jonian. Disa prej shpyllëzimeve më të njohura përfshijnë Shpellën
në Vlorë dhe Gjipe në Jalë, duke paraqitur peizazhe unike me
formacione gjeologjike të veçanta. Erozioni po ashtu ka një
impakt negativ në biodiversitet, duke rrezikuar strukturën dhe
funksionin e ekosistemeve. Erozioni është shqetësim i veçantë në
zonën bregdetare të Shqipërisë, si në Vlorë dhe Dhërmi, ku
ndërhyrjet njerëzore dhe mosmenaxhimi i tokës kanë shkaktuar
Gjipe në Jalë rritjen e erozionit bregdetar. Këto zona përballen me rrezik të
humbjes së habitatit dhe biodiversitetit, sidomos në pyjet
bregdetare dhe ekosistemet e liqeneve. Për të parandaluar këto fenomene, duhet të ndërmarrim
masa të specializuara, duke përfshirë përmirësimin e praktikave bujqësore dhe ndërtimin e
mbrojtjeve të tokës.
Për të ruajtur biodiversitetin, është e rëndësishme të kuptojmë disa termat kyçe të ekologjisë.
Biocenoza është një bashkësi e organizmave të gjalla që jetojnë në një habitat të caktuar, ndërsa
habitat është vendi ku kjo bashkësi jetojnë. Komuniteti është një grup organizmash të cilat
jetojnë dhe ndërveprojnë reciprokisht me njëra-tjetrën. Popullata përbëhet nga një grup i caktuar
organizmash të një lloji që jetojnë në një zonë të caktuar. Në kontekstin e biodiversitetit, nishi
dhe biotopi janë terma të rëndësishëm. Nishat janë roli specifik
që një lloj mbush në një ekosistem, ndërsa biotopi është një
hapësirë fizike ku jetojnë organizmat. Në një biotop të pasur me
biodiversitet, nishat ndikojnë në funksionimin dhe ekuilibrin e
komunitetit të organizmave.
Liqenet e Belshit janë një pasuri natyrore e cila ka një rëndësi të
veçantë për biodiversitetin në Shqipëri. Këto liqene ofrojnë
habitat për një gamë të gjerë speciesh të ujërave të ëmbla dhe të Liqenet e Belshit
kafshëve të tjera të lidhura me ujin. Për të mbrojtur liqenet e Belshit dhe biodiversitetin në
përgjithësi, është e nevojshme të zhvillojmë politika të qëndrueshme të menaxhimit dhe të
kujdesemi për mbrojtjen e tyre nga ndotjet dhe degradimi i mjedisit. Raste të tjera kemi:
 Liqenin e Shkodrës: Ndërhyrjet në zonën e Liqenit të Shkodrës, përfshirë ndërtimin e
infrastrukturës turistike dhe ndotjen e ujrave nga burimet industriale, kanë ndikuar
negativisht në habitatet e shumta ujore dhe popullatat e kafshëve dhe bimëve të liqenit.
 Pyjet e Gjirit të Vlorës: Urbanizimi i paplanifikuar, ndërtimi i rrugëve dhe hotelave në zonën
e Gjirit të Vlorës ka shkaktuar shkurtimin e pyjeve dhe ka cënuar habitatet e disa specieve të
rralla të pyjeve dhe bimëve.
 Parku Kombëtar Theth: Rritja e turizmit pa kontroll në
Parkun Kombëtar Theth ka sjellë sfida për mbrojtjen e
biodiversitetit, duke shkaktuar ndotje të mjedisit dhe
ndërhyrje në habitatet natyrore të shpërndara në këtë zonë.
 Luginat e Lumit Vjosë: Ndërhyrjet në lumin Vjosë,
përfshirë ndërtimin e hidrocentraleve dhe ndotjen nga
aktiviteti industrial, kanë cënuar habitatet ujore dhe kanë
ndikuar negativisht në popullatat e peshkut dhe bimëve
ujore.
 Zona Malore të Tomorrit: Ndërhyrjet në pyjet malore të
Tomorrit për shkak të mbledhjes së drurëve, ndërtimit, dhe
Lugina e Vjosës praktikave bujqësore të papërshtatshme kanë shkaktuar
shkurtim të pyjeve dhe kanë ndikuar në biodiversitetin
lokal.
Në Shqipëri, disa prej kafshëve të rrezikuara janë përfshirë nga
keqmenaxhimi i biodiversitetit, ndërhyrjet njerëzore dhe degradimi i habitatit. Një shembull
është Urriku Ballkanik (Griffon Vulture - Gyps fulvus): Kjo specie e shqiponjave është e
rrezikuar nga humbja e habitatit dhe ndotja e mjedisit, ky zog fluturon në rajone të tilla si Alpet
Shqiptare, Bjeshkët e Namuna, dhe zonat e bregdetit. Ujku i Bardhë (Golden Jackal - Canis
aureus): Rritja e aktivitetit njerëzor dhe ndotja e mjedisit kanë sjellë përkeqësimin e situatës së
kësaj specie në Shqipëri. Një nga peshqit të cilët janë në rrezik në Shqipëri është Peshku i Blinit,
peshk i çmuar për ikër, ka hasur kërcënime serioze nga peshkimi i paligjshëm, humbja e habitatit
dhe ndotja e ujërave.
Në përfundim, biodiversiteti në Shqipëri kërkon përkushtim të përbashkët për mbrojtjen dhe
menaxhimin e tij. Duke pasur parasysh sfidat si shpyllezimi, erozioni, dhe degradimi i habitatit,
është e nevojshme të ndërmarim masa specifike për të siguruar që kjo pasuri të ruhet për brezat e
ardhshëm. Liqenet e Belshit dhe rastet e tjera të mbipërmendura janë vetëm një aspekt i kësaj
pasurie të çmuar, dhe duke i trajtuar me kujdes, ne mund të sigurojmë që biodiversiteti në
Shqipëri të jetë i qëndrueshëm dhe i mbrojtur. Për të mbrojtur kafshët e rrezikuara në Shqipëri,
është thelbësore të zbatohen dhe zbatohen me përpikmëri ligjet mjedisore dhe rregulloret për
mbrojtjen e biodiversitetit. Gjithashtu, duhet të kujdesemi për ruajtjen dhe riparimin e habitateve
natyrore për të siguruar mjedisin e përshtatshëm për kafshët e rrezikuara.