กฎหมายแพ่งว่าด้วย

ทร ัพย์สนิ
รห ัสวิชา 2 17210
ผูส
้ อน ผศ.สถิต จำเริญ

ึ ษา
ภาคเรียนที่ 1 ปี การศก
2 565
หล ักสูตรนิตศ
ิ าสตรบ ัณฑิต
อุปกรณ์ (มาตรา 147)
มาตรา 147 “อุปกรณ์ หมายความว่า สงหาริ ั มทร ัพย์ซงึ่ โดย
ปกตินย ิ มเฉพาะถิน ่ หรือโดยเจตนาชดแจ้ ั งของเจ้าของ
ทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน เป็นของใชป ้ ระจำอยูก ่ ับทร ัพย์ทเี่ ป็น
ประธานเป็นอาจิณเพือ ่ ประโยชน์แก่การจ ัดดูแล ใชส ้ อยหรือ
ร ักษาทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน และเจ้าของทร ัพย์ได้นำมาสู่
ทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานโดยการนำมาติดต่อหรือปร ับเข้าไว้ หรือ
ทำโดยประการอืน ่ ใดในฐานะเป็นของใชป ้ ระกอบก ับทร ัพย์ท ี่
เป็นประธานนน ั้
อุปกรณ์ทแ ี่ ยกออกจากทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานเป็นการชว่ ั คราว
ก็ย ังไม่ขาดจากการเป็นอุปกรณ์ของทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานนน ั้
อุปกรณ์ยอ ่ มตกติดไปก ับทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานเว้นแต่จะมีการ
กำหนดไว้เป็นอย่างอืน ่ ”
ความหมายของ
“ อุ ป กรณ์
 “อุปกรณ์”
”
ั
 คือ สงหาริ มทร ัพย์ซงึ่ โดยปกตินย ิ มเฉพาะถิน ่
หรือโดยเจตนาชดแจ้ ั งของเจ้าของทร ัพย์ทเี่ ป็น
ประธาน เป็นของใชป ้ ระจำอยูก ่ ับทร ัพย์ทเี่ ป็น
ประธานเป็นอาจิณ เพือ ่ ประโยชน์ในการจ ัดดูแล
ใชส้ อย หรือร ักษาทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน และ
เจ้าของทร ัพย์ได้นำมาสูท ่ ร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน
โดยการนำมาติด ต่อหรือปร ับเข้าไว้ หรือทำโดย
ประการอืน่ ใด ในฐานะเป็นของใชป ้ ระกอบก ับ
ทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน
1. อุปกรณ์จะต้องมีทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน เชน ่ ไม้พาย
เรือ เครือ
่ งมือเครือ่ งยนต์
 อุปกรณ์ซอ ่ มรถในร้านค้า (ไม่เป็น) เพราะไม่ม ี
ทร ัพย์ประธาน
 ทร ัพย์ประธาน เป็นอสงหาริ ั มทร ัพย์ เชน่ กลอน
หน้าต่าง
ั
สงหาริ มทร ัพย์ เชน ่ ล้ออะไหล่รถยนต์
2. อุปกรณ์ตอ ั
้ งเป็นสงหาริ ้ื กรงมาใส ่
มทร ัพย์  ซอ
นก นกเป็นทร ัพย์ประธาน กรงเป็นอุปกรณ์
 สร้างคอกให้มา้ คอกม้าไม่เป็นอุปกรณ์ของม้า
3. อุปกรณ์ตอ ้ งมิใชท่ ร ัพย์ทรี่ วมสภาพความเป็นอยู่
ก ับทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานจนแยกจากก ันไม่ได้
 เป็นการนำใชป ้ ระจำก ับทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน
เป็นอาจิณ และสามารถแยกได้
 เชน ่ ล้อ (เป็นสว ่ นควบ) แต่ลอ ้ อะไหล่ (เป็น
อุปกรณ์)
 เชน ่ เลนซ ์ (เป็นสว ่ นควบ) ปลอกใสแ ่ ว่น (เป็น
อุปกรณ์)
4. อุปกรณ์จะต้องมิใชท ่ ร ัพย์ทเี่ ป็นประธานด้วยก ัน
เชน ่ ชอ ้ นสอ้ ม ตะเกียบ ร้องเท้า เพราะมีความ
สำค ัญเท่าก ัน
5. อุปกรณ์จะต้องเป็นทร ัพย์ของเจ้าของเดียวก ับ
ทร ัพย์ประธาน เชน ่ ยืมไม้พายคนอืน ่ มา แม้นาน
เท่าใดก็ไม่เป็นอุปกรณ์
 ให้ทา่ นวินจ ิ ฉ ัยข้อเท็จจริงด ังต่อไปนี้ นายป้าง
เป็นเจ้าของรถยนต์และมีเครือ ่ มรถยนต์
่ งมือซอ
ประจำอยูก ่ ับรถยนต์ของนายป้างอยูแ ่ ล้วนาย
ปูนไปขอยืมเครือ ่ งมือแก้รถยนต์ของนายป้าง
มาใชก ้ ับรถยนต์ของตนชว่ ั คราว หล ังจากนน ั้
อีก 3 ว ัน นายปูนจึงขายรถยนต์ให้ก ับนายป้อม
นายป้างทราบจึงมาติดตามเอาคืนจากนาย
ป้อม ถามว่านายป้าง สามารถเอาเครือ ่ งมือแก้
รถยนต์คน ื จากนายป้อมได้หรือไม่
 ให้ทา่ นวินจิ ฉ ัยข้อเท็จจริงด ังต่อไปนี้ นายแดงไปซอ ื้
เครือ ่ งมือแก้รถยนต์ เพือ ่ เอามาไว้ใชก ้ ับรถยนต์ของตน
เนือ ่ งจากเครือ ่ งมืออ ันเก่าได้หายไป เมือ ่ นายแดงซ อ ้ื
เครือ ่ งมือใหม่มาแล้ว แต่ปรากฏว่าได้คน ้ หาเครือ
่ งมืออ ัน
เก่าพบ ก็เลยเอาเครือ ่ งมืออ ันทีซ ่ อ ื้ มาใหม่เก็บไว้ หล ังจาก
นนนายแดงได้
ั้ ขายรถยนต์ให้ก ับนายเขียว นายเขียวจึง
เรียกเอาเครือ ่ งมืออ ันทีซ ่ อ้ื มาใหม่นด ี้ ว้ ย โดยอ้างว่าเป็น
อุปกรณ์ของรถยนต์ทต ี่ นเองซอ ื้ จากนายแดง เชน ่ นีแ
้ ล้ว
ข้ออ้างของนายเขียวฟังขึน ้ หรือไม่
6. อุปกรณ์จะต้องเป็นของใชป ้ ระจำอยูก ่ ับ
ทร ัพย์ทเี่ ป็นประธานเป็นอาจิณ
 มิใชน ่ ำมาใชเ่ พียงชว่ ั คราว
 นำมาใชม ้ ล ี ักษณะยืนยาวตลอดไป
 แต่ไม่ตลอดเวลา เชน ่ ลืมไว้ทอ
ี่ นื่ ก็ย ังคง
เป็นอุปกรณ์ เชน ่ ลูกกุญแจ
การพิจารณาเรือ ่ งความเป็นอาจิณดูทเี่ หตุ ด ังนี้
ปกตินย ิ มท้องถิน ่ เชน่ ล้ออะไหล่ สูบรถ ปลอก
แว่น เชอื กผูกร้องเท้า
เจตนาโดยชดแจ้ ั งของเจ้าของทร ัพย์ทเี่ ป็น
ประธาน เชน ่ การนำไม้พายมาใชก ้ ับเรือยนต์
7. อุปกรณ์จะต้องใชป ้ ระจำเป็นอาจิณก ับทร ัพย์ท ี่
เป็นประธานเพือ ่ ประโยชน์ในการจ ัดการดูแล
ใชส ้ อย หรือร ักษาทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน
 ต้องไม่นำมาใชเ้ พือ ่ ประโยชน์ของเจ้าของ เชน ่
วิทยุ ตุก๊ ตา
 ฎีกา 201/2487 ชอ ่ ไฟฟ้า
 ฎีกา 1603/2518 เครือ ่ งทำความเย็น
8. อุปกรณ์เป็นทร ัพย์ทเี่ จ้าของทร ัพย์ทเี่ ป็นประธาน
ได้นำมาสูท ่ ร ัพย์ทเี่ ป็นประธานในฐานะเป็นเครือ ่ ง
ใชเ้ พือ
่ ประโยชน์จ ัดการ ใชส ้ อย หรือร ักษาฯ เชน ่
กรงนก เป็นอุปกรณ์
กรงงาชา้ ง ไม่เป็น
ข้อควรจำ
อุปกรณ์ยอ ่ มตกติดไปก ับทร ัพย์
ประธาน คือ เมือ่ โอนขายทร ัพย์
ประธานอุปกรณ์ยอ ่ มโอนไปด้วย แม้
ขณะโอนจะแยกก ันอยูก ่ ็ตาม
แต่ก็สามารถทีจ ่ ะตกลงก ันโดยชด ั
แจ้งว่าจะไม่จำหน่ายอุปกรณ์ไปด้วย
ก็ได้
 ดอกผล (มาตรา 148)

มาตรา 148 “ดอกผลของทร ัพย์ ได้แก่ ดอกผลธรรมดา

และดอกผลนิตน ิ ัย
ดอกผลธรรมดา หมายความว่า สงิ่ ทีเ่ กิดขึน ้ ตาม
ธรรมชาติของทร ัพย์ ซงึ่ ได้มาจากต ัวทร ัพย์ โดยการ
มีหรือใชท ้ ร ัพย์นนตามปกติ
ั้ นย
ิ ม และสามารถถือเอา
ได้เมือ ่ ขาดจากทร ัพย์นน ั้
ดอกผลนิตน ิ ัย หมายความว่า ทร ัพย์หรือประโยชน์
อย่างอืน ่ ทีไ่ ด้มาเป็นครงคราวแก่
ั้ เจ้าของทร ัพย์จากผู ้
อืน
่ เพือ
่ การทีไ่ ด้ใชท ้ ร ัพย์นน
ั้ และสามารถคำนวณและ
ถือเอาได้เป็นรายว ันหรือตามระยะเวลาทีก ่ ำหนดไว้”
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและ
พาณิชย์ มี 2 ประเภท
ด ังนี้
ดอกผลธรรมดา
ดอกผลนิตน ิ ัย
1. ดอกผลธรรมดา
 เป็นทร ัพย์ทเี่ กิดขึน
้ ตามธรรมชาติจากแม่ทร ัพย์
 เพราะสาเหตุทไี่ ด้มห ้ ม่ทร ัพย์นนตามปกติ
ี รือใชแ ั้
นิยม
 เกิดแล้วถือว่างอกเงยต่างหากจากต ัวแม่ทร ัพย์
 โดยแม่ทร ัพย์ย ังคงสภาพอยูอ ่ ย่างเดิม เชน่ ผล
ไม้ ขนของแกะ
ั หางสตว์
แต่ เขาสตว์ ั (ไม่เป็น)
 เห็ด แร่ธาตุ (เป็น) เพราะผูท ้ รงสท ิ ธิเก็บกินมี
สท ิ ธิได้ร ับประโยชน์ ม. 1417
 ฎีกา 1535/2493 ข้าวเปลือกไม่ใชด ่ อก
ผลของนา
 ดอกผลต้องขาดตกออกจากแม่ทร ัพย์ เชน ่
ั ตกลูก ขนสตว์
ผลไม้หล่น สตว์ ั ทตี่ ัดออกมา
 ขาดตกเอง หรือกำล ังภายนอกก็ได้
 ต้องไม่ทำให้แม่ทร ัพย์เสยี หายหรือเสย ี
สภาพไป เชน ่ ต ัดต้นไม้มาทำฟื น ฆ่าไก่
เพือ
่ เอาไข่ไก่
 2. ดอกผลนิตน
ิ ัย
 เป็นดอกผลของแม่ทร ัพย์เกิดจากการทีผ ่ อ ื่ ใช ้
ู้ น
แม่ทร ัพย์นนและซ
ั้ งึ่ กฎหมายร ับรองให้เป็นดอก
ผล
 เชน่ ดอกเบีย ้ กำไร ค่าเชา ่ เงินปันผล
สรุป ผูอ
้ น ้ ม่ทร ัพย์ แล้วมอบค่าตอบแทน
ื่ เป็นผูใ้ ชแ
หรือประโยชน์อย่างอืน ่ ทีเ่ ป็นทร ัพย์ให้แก่เจ้าของ
แม่ทร ัพย์เป็นครงคราว ั้ เพือ ่ ตอบแทนการได้ใช ้
สามารถคำนวณและถือเอาได้ตามรายว ันหรือ
ตามระยะเวลาทีก ่ ำหนดไว้ เชน ่ กำหนดเป็นว ัน
เดือน ปี ก็ได้
สาระสำคัญ ดังนี้
1. ต้องเป็นทร ัพย์ เชน ่ ดอกเบีย้ ค่าเชา ่
ถ้าเป็นเพียงประโยชน์ไม่ใชด ่ อกผล
นิตน ิ ัย เชน่ ให้ประโยชน์ในการได้นง่ ั รถฟรี
 ทร ัพย์ไม่จำเป็นต้องเป็นเงิน เชน ่ ค่า
เชา่ นาทีเ่ ป็นข้าวเปลือก
2. ต้องเป็นทร ัพย์ทต ี่ กได้แก่เจ้าของแม่
ทร ัพย์ เชน ่ เอารถให้เชา ่ เอาเงินกู ้ ค่าเชา
่
ดอกเบีย ้ ตกแก่เจ้าของทร ัพย์นน ั้
3. ทร ัพย์ทต ี่ กได้แก่เจ้าของแม่ทร ัพย์นจ ี้ ะต้อง
เป็นการตอบแทนจากผูอ ้ น
ื่ ในการทีผ ่ น ู ้ นได้
ั้
ใชแ ้ ม่ทร ัพย์
ค่าโดยสารไม่ใชด ่ อกผลนิตฯิ เพราะทร ัพย์
ทีเ่ กิดจากการใชแ ้ รงงานของผูข ้ ับ
 ดอกเบีย ้ อาจเกิดขึน ้ ได้แม้ไม่มก ี ารใชแ ้ ม่
ทร ัพย์ เชน ่ ม.225 (ดอกเบีย ้ ค่าสน ิ ไหม
ระหว่างผิดน ัด)
ม.440 ให้คด ิ ดอกเบีย้ ละเมิดเอาทร ัพย์เขาไป
4. ทร ัพย์ทไี่ ด้แก่เจ้าของแม่ทร ัพย์นนจะต้ ั้ องได้เป็นครงั้
คราวจากการใชแ ้ ม่ทร ัพย์นน
ั้ เชน ่ ดอกเบีย ้ ได้เป็น
เดือน เป็นว ัน
 ได้มาคราวเดียวไม่เป็นดอกผลนิตน ่ ขายมาได้
ิ ัย เชน
กำไร
 กำไร ทีห ่ นุ ้ สว่ นหรือบริษ ัทแบ่งปันให้ก ับเจ้าของหุน ้
เงินปันผลคือเงินทีบ ่ ริษ ัทลงมติแบ่งจ่ายให้แก่ผถ ู้ อ
ื หุน
้
ตามสว่ น(ม.1200, 1201)
 ทร ัพย์หรือประโยชน์อย่างอืน ่ ทีไ่ ด้มาเป็นครงคราว ั้
เชน่ สุน ัขต ัวผู ้
ผูม
้ ส ิ ธิได้ดอกผล
ี ท
1. หล ักทว่ ั ไป  เจ้าของแม่ทร ัพย์มส ิ ธิในดอกผล ตาม
ี ท
มาตรา 1336
 เจ้าของรวมมีสท ิ ธิได้ดอกผล ม. 1360
 ดอกผลจากทร ัพย์ทฝ ี่ าก คืนให้แก่ผฝ ู ้ าก ม. 666
 คูส ่ มรสย่อมได้ดอกผลของสน ิ สว่ นต ัว ม.1474
2. ข้อยกเว้น ทีผ ่ อ
ู้ น
ื่ อาจมีสท ิ ธิในดอกผล
ก. มีกฎหมายกำหนดไว้ เชน ่ ม.415 ได้ทร ัพย์มาโดย
สุจริต
ม. 1376 ครอบครองโดยสุจริต
ข. มีนต ิ กิ รรมต่อก ันไว้ เชน ่ เรือ
่ งการเชา ่ ตาม ม.
537 เพราะตามฎีกา 967/2506 ถ้าไม่ระบุไว้ใน
ั
สญญาผู เ้ ชา่ ทีด
่ น
ิ มีสทิ ธิในผลไม้ดว้ ย
เรือ
่ งอาศย ั ม.1406 ถ้าผูใ้ ห้อาศยมิ ั ได้หา้ มโดยชด ั
แจ้ง
เรือ่ งผูท ้ รงสท ิ ธิเก็บกิน ม. 1417 สามารถถือเอา
ประโยชน์จากทร ัพย์
3. ผูอ ้ น
ื่ มีสท ิ ธิเอาดอกผลชำระหนีท ้ เี่ จ้าของแม่ทร ัพย์
เป็นหนีต ้ นได้ เชน ่ ม. 245 ผูท ้ รงสท ิ ธิยด
ึ หน่วง
ม. 271,272 บุรม ิ ธิเม็ดพ ันธุ ์
ิ สท
ม.721 บอกกล่าวจำนอง
ม. 761 ผูร้ ับจำนำมีสท ิ ธิดอกผล
 ่ ไปนีเ้ ป็นสว่ นควบ
พิจารณาว่าทร ัพย์ตอ
กรณ์ หรือดอกผล

1. ตะเกียบ = ไม่เป็นอะไรเลย
้ น-สอ
2. ชอ ้ ม= ไม่เป็นอะไรเลย
3. ทีน
่ า-ต้นข้าว = ไม่เป็นอะไรเลย
4. ต้นมะม่วง- ผลมะม่วง= ดอกผลธรรมดา
5. ทีน
่ า-ค่าเชา่ = ดอกผลนิตน ิ ัย
6. รถยนต์-ล้อรถยนต์ = สว่ นควบ
 7. รถยนต์-ล้ออะไหล่ = อุปกรณ์
8. ตึก-ลิฟท์ = สว่ นควบ
9. เรือข้ามฟาก-ห่วงชูชพ ี = อุปกรณ์
10. ดินสอ-ไสด ้ นิ สอ = อุปกรณ์
11. เรือ-พาย = อุปกรณ์
12. ผลสม ้ -เปลือกสม ้ = สว่ นควบ
13. ม้า - อานม้า = อุปกรณ์