FILI 75

Ang wika ay isang:

SISTEMA NG
PAKIKIPAG-UNAWAAN
ANG WIKA AY
MAKIKILA SA MGA
PARAANG:
- pakilos
- pasalita
- berbal
MGA PARAAN NG PAGGAMIT NG
WIKA:
Pakilos Pasalita Berbal
Ito ay binibuo ng mga manerismo.
Kinikilala rito ang mga reaksyon
na mababakas sa
mukha at katawan.

1.1 PAGKILOS
 RESITASYON #1 –
IPAKITA ANG MGA SUMUSUNOD
NA EMOSYON/AKSYON
GAMIT ANG MUKHA/KATAWAN
 1. MAY GUSTO
KANG PALAPITIN
SA’YO
(aksyon)
2. NABABAGOT
KA NA
(mukha)
3. FIERCE
(mukha)
5. “pre, pakopya”

(mukha at aksyon)
 Gumagamit ito ng isang sistema ng
tunog na may kaakibat na kahulugan.
Arbitraryo ito at nakasalalay sa mga
lumikha at gumagamit nito.

1.2 PASALITA
Arbitraryo – depende sa gumagamit

/a/ /a/
Hat /æ/ Batok
Hot /ɑ/ Kamay
Hut /ʌ/ Tao
Arbitraryo – depende sa gumagamit

take /eɪ/ Rey /eɪ/

laugh /f/ Ifugao /f/
though /ð/ daw /d/
Shake /ʃ/ siya /ʃ/
Arbitraryo – depende sa gumagamit

TAGALOG BISAYA

Tila /i/ Tila /ɛ/

Ebidensya /ɛ/ Ebidensya /ɪ/
Ako /ɔ/ Ako /ʊ/
 Gumagamit ito ng mga
simbolong pasulat.
Ang alpabetong Filipino ay 28 titik
na may iba’t ibang bigkas.

1.3 BERBAL
LIHAM
Love letter
Excuse Letter
Propesyonal na Liham
Promisory Note
Waiver
Dokumento
 Online na
Mensahe
Chat
E-mail
Mga Tweet
Mga Post sa Facebook
BAYBAYIN
 02
Wika:
Katuturan at Katangian
Paggamit ng pasulat o pasalitang
simbolo
Pagbabahagi ng niloloob
Pagpapahayag ng kaisipan

Ano nga ba ang WIKA?

 Mga Pangunahing
Katangian ng Wika
1. Ang Wika ay masistemang
balangkas.
2. Ang Wika ay sinasalitang tunog.
3. Ang Wika ay pinipili at isinasaayos
4. Ang Wika ay arbitraryo.
5. Ang Wika at ginagamit.
6. Ang Wika ay nakabatay sa kultura.
7. Ang Wika ay nagbabago.
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA ISANG TIYAK
NA BALANGKAS.

Ang una ay TUNOG:

/o/,/s/,/t/,/a/,/b/,/p/
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA ISANG TIYAK
NA BALANGKAS.

Ang pinagsamang tunog ay

nagiging SALITA.
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA ISANG TIYAK
NA BALANGKAS.

Ano-anong mga salita ang mabubuo

ng mga sumusunod na tunog?
/o/,/s/,/k/,/a/,/b/,/p/
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA ISANG TIYAK
NA BALANGKAS.

Ang makabuluhang pagsasama-

sama naman ng mga salita ay
nagiging PANGUNGUSAP.
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA ISANG TIYAK
NA BALANGKAS.

Ang pagpapalitan ng pangungusap

(pasulat o pasalita) tungkol sa isang
paksa ay nagiging talakayan, talastasan,
o DISKURSO.
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
LAHAT NG WIKA AY MAY SISTEMATIKONG NAKAAYOS NA BALANGKAS SA
ISANG TIYAK NA BALANGKAS.

Ang makabuluhang pagsasama-

sama naman ng mga salita ay
nagiging PANGUNGUSAP.
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
MGA BAHAGI:

Ponolohiya
Morpolohiya
Sintaksis
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.1 PONOLOHIYA
Ang ponolohiya ay pag-aaral sa mga tunog ng wika.

PONEMA ang tawag sa makabuluhang YUNIT ng binibigkas na

tunog ng isang wika:

/o/,/s/,/k/,/a/,/b/,/p/
(Tintukoy rin nito ang lahat ng mga
TUNOG PATINIG AT TUNOG KATINIG
sa Wikang Filipino.)
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
PONOLOHIYA
Bakit tinatawag na MAKABULUHAN ang PONEMA?
- Sapagkat kapag tinanggal mo ang tunog nila sa isang salita, maaaring
magbago ang kahulugan nito o kaya naman ay mawalan ng saysay
ang isang salita.

Hal:
BASO: ay maaring maging…
..ASO, BASA, BASE, PASO, KASO, BESO, BAO, BATO, BSO
(walang saysay)
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
PONOLOHIYA
PUTO: kapag mali ang bigkas sa /o/ o kaya naman
ay palitan ng ibang patinig ang hulong tunog,
magbabago ang kahulugan ng salita

PUTI
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Ito ay ang sangay ng linggwistika na nag-

aaral ng morpema o ang pinakamaliit na
yunit ng tunog na may kahuluguhan.
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA
Mga uri ng Morpema:
Salitang-ugat
Panlapi
Ponema
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA
Mga uri ng Morpema:
Salitang-ugat: laba
Panlapi: mag-, pag-, -han, -in
Ponema: o, a
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Halimbawa:
Salitang Ugat: SIKAP
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Unlapi: MAGsikap
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Gitlapi: sINikap
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Hulapi: sikapIN
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Kabilaan:
PAGsikapAN
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA

Laguhan:
PAGsUMikapAN
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA
Mga uri ng Morpema:
Salitang-ugat: laba, kahoy, langgam, ganda
Panlapi: mag-, pag-, -han, -in, -um-
Ponema: o, a
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.2 MORPOLOHIYA
Magbigay ng halimbawa:
Lagyan ng Panlapi ang mga sumusunod na salitang
ugat:
Araw
Kahoy
Asa
Balik
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS

Sintaks ang tawag sa pormasyon ng mga pangungusap sa

isang wika.

Hal:
Bakit ba ako naniwala sa kaniya?
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS

Bahagi ng Pangungusap:
SIMUNO at PANAGURI
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS
SIMUNO:
Ang simuno ay tumutukoy sa pinag-uusapan
sa pangungusap.
Maaari itong ngalan ng tao, pook,
pangyayari, hayop, at iba pa
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS
SIMUNO:
Ang puno
Si Clarence
Sinulog Festival
Ang mga ibon
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS
PANAGURI:
Ang panaguri ay tumutukoy sa kung ano ang ginagawa ng
simuno o nang pinag-uusapan sa pangungusap. Ito ay
nagsisimula sa maliit na titik at kadalasang nakasunod sa
simuno sa pangungusap.
Maaari rin nitong ilarawan ang simuno.
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS
PANAGURI:
mataas
sumasayaw
masaya
lumilipad
2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.3 SINTAKSIS
SIMUNO PANAGURI
Ang puno mataas
Si Clarence sumasayaw
Sinulog Festival masaya
Ang mga ibon lumilipad
 2.1.3.1
MGA URI NG
PANGUNGUSAP
2.1.3.1 MGA URI NG PANGUNGUSAP

Pasalaysay:
Mataas ang puno.
Si Andeng ay nag-nenetworking.
Mabisang gamot ang Miogesic.
2.1.3.1 MGA URI NG PANGUNGUSAP

Pautos:
Sumabay ka na sa akin.
Maniwala ka.
Takbo.
2.1.3.1 MGA URI NG PANGUNGUSAP

Patanong:
Kailan ang pasahan ng exam?
Sino ang pipiliin ko?
Nasaan ang pakialam ko?
2.1.3.1 MGA URI NG PANGUNGUSAP

Padamdam:
Aray!
Susmaryosep!
Naku! Masakit ang tiyan ko!
2.1.3.1 MGA URI NG PANGUNGUSAP

Pakiusap:
Maaari mo bang iabot sa akin ang tabo?
Pakibigay naman ito sa may ari.
Makiki-connect po kami sa WiFi.
 2.1.3.2
KAYARIAN NG
PANGUNGUSAP
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Payak: Isang diwa lang ang

tinatalakay
“Marami akong kakilalang mabubuting
tao.”
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Tambalan: Higit sa Dalawang Kaisipan

“Mahalaga ka sa akin ngunit mas
mahalaga ang aking pangarap.”
(ngunit – PANGATNIG)
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Tambalan: Higit sa Dalawang Kaisipan

“Naglalaba si David at nag-aaral ang
kanyang kapatid”
(at – PANGATNIG)
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Hugnayan: isang sugnay na nakapag-iisa at isang sugnay

na hindi nakapag-iisa
“Bibigyan kita ng pera kapag pumasa ka
sa exam”
(kapag pumasa ka sa exam – sugnay na hind nakapag-
iisa)
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Halimbawa ng mga Sugnay na Hindi Nakapag-iisa:

upang lumakas ka
sapagkat mahalaga ang edukasyon
kung totoo ang sinasabi mo
nang dumating ang kaniyang asawa
dahil walang pera si Justine
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Langkapan: binubuo ng isang tambalan at isang

hugnayang pangungusap
“Marahas ang digmaan at ito ay
nakatatakot
dahil maraming buhay ang
maaapektuhan nito.”
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

“Mabuti ang mag-asawa at sila ay busilak

ang puso
sapagkat marami silang tinulungang
mahihirap.”
 2.1.3.2 KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

“Upang makamit ang iyong mga pangarap,

magsikap sa pag-aaral at huwag
tatamarin sa buhay.”
 2.1 Ang Wika ay Masistemang Balangkas
2.1.4 DISKURSO
Kapag naroon na ng makahulugang
palitan ng mga pangungusap ang dalawang
tao, ito ay nagkakaroon na ng tinatawag na
DISKURSO o:
“pagkakaintindihan gamit ang wika”
 2.2 Ang Wika ay Sinasalitang Tunog

Ang wika ay binubuo ng

mga tunog.
 2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

Bakit kailangang piliing

mabuti ang mga sasabihin?
2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

Upang magkaroon ng
pagkaka-unawaan
2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

Upang maging epektibo

ang komunikasyon
 2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

IBIGAY LAMANG ANG

IMPORMASYON NA
KAILANGAN. Walang dagdag,
walang bawas.
 2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

HUWAG MAGBIGAY NG
IMPORMASYON NA HINDI
MAKATOTOHANAN AT WALANG
PATUNAY
 2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

PILIIN ANG MGA SALITANG

GAGAMITIN: SIGURADUHING MAY
KINALAMAN SILA SA PINAG-UUSAPAN
 2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

MAGING MALINAW SA PAGSASALITA,

IWASAN ANG MALALABONG SALITA O
MGA SALITANG MAAARING
MAGKAROON NG IBA/DALAWANG
KAHULUGAN
2.3 Ang Wika ay Pinipili at Sinasaayos

Grice (1975)
Conversation Maxims
 2.4 Ang Wika ay Arbitraryo

Lahat ng wika ay
napagkakasunduan ng mga
gumagamit nito.
 2.4 Ang Wika ay Arbitraryo

Kapag hindi mo naiintindihan ang

salita, maaaring hindi kasali sa
kasunduan o kasapi sa komunidad kung
saan hinango ang salita.
 2.4 Ang Wika ay Arbitraryo

Kapag hindi mo naiintindihan ang

salita, maaaring hindi kasali sa
kasunduan o kasapi sa komunidad kung
saan hinango ang salita.
 2.5 Ang Wika ay Ginagamit

Kung may pakinabang ka,

mananatili siya.
 2.5 Ang Wika ay Ginagamit

Kapag wala nang pakinabang ang

isang salita,
Itinatapon na ito at hindi na
ginagamit.
2.5 Ang Wika ay Ginagamit

ABANIKO
2.5 Ang Wika ay Ginagamit

ANTIPARA
 2.6 Ang Wika ay nakabatay sa Kultura

Bakit hindi pare-parehas ang

mga wika sa buong mundo?
 2.6 Ang Wika ay nakabatay sa Kultura

Dahil iba-iba ang kultura ng

mga bansa
 2.6 Ang Wika ay nakabatay sa Kultura

Nagkakaroon tuloy ng
kaisipan na walang katumbas sa
ibang wika.
 2.7 Ang Wika ay Nagbabago

May mga salita rin naming

naiimbento at nadadagdag sa
talasalitaan.
2.7 Ang Wika ay Nagbabago

“BETAMAX”
2.7 Ang Wika ay Nagbabago

“HUGOT”
2.7 Ang Wika ay Nagbabago

“SISIW”
2.7 Ang Wika ay Nagbabago

“NGANGA”
MARAMING
SALAMAT

Sa pakikinig.