Dalumat Filipino 2021

YUNIT I
Metalinggwistik na Paglalakay sa Wikang Filipino

A. Pagilinaw Sa llag Mahaalaqang Konsepto

Leksyon 1: Wika, Dayalek, Sosyolek at Idyolek

Wika Nabubuhay tayo sa daigdig ng mga salita (Fromkin at Rodman, 1983) Mula
Sa paggising sa umaga patungong pagtulog sa gabi, nagsasalta tayo dahil nakikipag
usap tayo. May mga taong kumakausap sa hayop, may mga taong kalhit natutulog ay
nagsasalita. Kinakausap dm natn ang atng sarili sa ating pag-lisa o kahit may kaharap
na iba pang tao. Kaya masasabing walang panahong hindi tayo nagsasalta, i malakas
o mahina man, pabulong o sa isip lamang. At, syempre, sa pagsasalita gumagamit
tayo ng wika. Ngunit, ano nga ba talaga ang wika?

Depinisyon ng Wika

Instrumento ng tao ang wika sa pagpapahayag ng kanyang sarili para makamit

ang mithin at adhikain niya sa buhay S. pamamagtan ng wika ay naipararating ng tao
ang mga impormasyon na gusto nivang malbalagi sa iba.
Ayon kay Adamson Hoebel (1966) walang makapagsasabi kung saan o paano
ba talaga nagsimula ang wika. Maaaring ang tao noon ay nakikipagkomunikasyon sa
pamamagitan ng pag-lyak, paghiyaw, pagklos o paggalaw/pagkumpas hanggat ang
mga senyas na Ito ay binigvan ng mga simbolo at kahulugan Ang kahulugan ng wika
bilang represcntasyon ng karanasan ay nag-ilba sa bawat i tao. Ito y umuunlad at
patuloy na nagbabago. Kailanman itoy hindi istatik Ang mga dalubhasa sa wika ay
may iba't bang pakahulugan sa wika.
Edward Sapir: Ang wika ay isang likas at makataong parmamaraan
ngpaghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mithiin.
 Dalumat Filipino 2021

Caroll (1964) ng wika ay iong sstema ng mg s4gs4g ha binubuo unang uppunan.

lto ay resulta n unti-unting Paglilinang loob ng maraming dantaon at pagbababgo sa
henerasyon ngunit isang panahon ng kasaysayan, Ito ay tinutukoy na isang set ng
mga hulwaran ng gawi na pinag-aaralan o natututunan at ginagamit sa ibat ibang
antas ng bawat kasapi ng pankat o komunidad.
Todd (1987) Ang wika ay isang seto kabuuan ng mg sagisag na ginagamit
komunikasyon. Ang wikang gnagamit ng tao ay hindi lamang binibigkas na tun kundi
itoy sinusulat dn. Ang tunog at sagisag na ito ay arbitraryo at sistematiko. Dahil dito,
walang dalawang wkngmakaparcho bagamat bawat isa ay may sarili set ng mga
tuntunin.
Gleason .Ang wIka ay masIstemang balangkas ng sinasalitang tunog na
isinasaayos sa paraang arbitraryo.
Tumangan, Sr, et al. (1997): Ang wika ay isang kabuuan ng mga sagisag
panandang binbigkas na sa pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, nagkakaisa
nagkakaugnay ang isang pulutong ng mga tao.
Semorlan, et al. (1997): Ang wika ay isang larawang isinasaletra’t isinasabokal
isang ingat-yaman ng mga tradisyong nakalagak dito.
Edgar Sturtevant. Ang wika ay isang sistema ng mga arbitraryong simbolo n mga
tunog para sa komunikasyon ng tao. Sa mga depinisyong inlahad, mapapansin na
halos nagkakapare-pareho laman ang depinisyong ibinigay ng mga awtoridad sa
wika. Tunghayan sa ibaba ang paghahati-hating ginawa sa depinisyon ng wika na
nagmula kay Sturtevant.
Kahulugan ng wika
1. Isang sistema (may konsistensi o may sinusunod na patern
2. Binubuo ng mga arbitraryong simbolo ng mga tunog (binubuo ng mga
tinuhog na tunog na parnlyar at alam ng gumagamit)
3. Ginagamit para sa komunikasyon ng tao (ginagamit para sa cpektibong
pagpapahayag ng inisip, nadarama, at anumang nakikita sa paligid)
Ang mga tunog at kabuugan ng mga salita ay magkakaugnay sa arbitraryong
paraan. Nangangahulugan ito na kung hindi mo pa narninig ang isang salita o ang
mga tunog na bumubuo sa salitang ito ay hindi mo ito mauunawaan. kung gayon, ang
 Dalumat Filipino 2021

wika ay isang sistema kung saan inuugnay ang mga tunog sa kahulugan at kung alam
mno ang wika, alam mo ang sistema.

Arbitraryo ang mga simbolo sa bawat wika. Dumedepende sa tagagamit ang

tunog nito, ang anyo, ang kahuugan o semantika, ang pagbubuo o sintaksis at ang
pagkakaugnay-ugnay ng mga salita upang maunawaan o pragmatiks.
Ang bahay sa Tagalog ay balay sa Cebuano, bayay sa Surigaonon, &casa sa
Kastila, house sa Ingles, at ushi sa Hapon. Ang pangungusap na Tumakbo ang bata sa
wikang Flipino ay hindi maaaring Running is the child sa wikang Ingles, bagkus ito ay
The child is running Ang pangungusap sa Ingles na The bananas are yellow ay hindi
maaaring Ang saging ay dilaw sa Filpino dahil mayroong salitang mga na tumutukoy sa
maramihan ng pangngalan tulad ng Ang mga saging ay dilaw.
Pansinin din na bagama’t maaaring gamitin ang pangungusap sna may
panandang ay, hind naman ito ang karaniwang paraan ng pagpapahayag ng mga
pangungusap sa wikang Filipino. Ang karaniwang paraan ay Dlaw ang.mgasaging
kung saan nauuna ang panaguri na sinusundan ng paksa na taliwas sa wikang Ingles.

Kalikasan ng Wika

Kapag ang isang sanggol ay ipinanganak, sa panahon ng kanyang paglaki ay

nagsasalta siya ng wikang kanyang kiagisnann at natutunan nya sa kanyang kaligiran.
Kaya ang isang Cebuano ay nagsasalita ng Cebuano kung ipinanganak dahil lumaki
siya sa kaligrang Cebuano, tulad din ng llonggo na nagsasalita ng Hiligaynon o kayay
kinaray-a o ba pang varayti ng Hiligaynon, at ng Maranao na nagsasalita ng wikang
Maranao. Ngunit kapag ang isang Ilonggo na mula pagkabata ay itinira sa Syudad ng
Iligan na ang wika ay Cebuano, lalaki siyang nagsasalita ng Cebuano dahil sa
impluwensya ng kanyang kaligiran. Malaki ang impluwensya sa kanya ng kalikasan ng
wkang gnagamit sa kanyang kaligiran.
 Dalumat Filipino 2021

Kalikasan ng Wika-(Austero, et al. 1999)

1. Pinagsama-samang tunog (combination of sounds)

2. May dalang kahulugan (words have meaning)
3. May ispeling
4. May gramatkal istraktyur (grammatical structure)
5. Sistemang oral-awral (oral-aural system)
6. Pagkawala o ekstinksyon ng wka (language loss) I
7. ba-iba, diversitayd at pangkatutubo o indjenus (indigenous)

Pinagsama-samang tunog Ang wika ay pasasama-sama ng mga tunog

nauunawaan ng ma tagagamit nito na kapag tinuhog ay nakabubuo ng salita. Ang
nabubuong salita mula sa mga tunog na ito ay may kahulugan.
May dalang kahulugan. Bawat salita ay may taglay na kalulugan sa kanyano rili
lalo't higit kung ginagamit na sa pangungusa.
May ispeling. Bawat salita sa iba't ibang wika ay may sariling ispeing o baybay
a wikang Flipnno, masasabing madali lamang ang ispelng ng mga salta dahils
catangan ng wkang ito na kung ano ang bigkas ay siya ring baybay.
May gramatikal istraktyur. Binubuo itong ponolohiya at morpolohiya
(pagsasama ngmga tunog upang bumuo ng salita), sintaks (pagsasama-sama ng mga
salta upang bumuo ng pangungusap); semantiks (ang kahulugan ng mga salita at
pangungusap); at pragmatiks (nagpapaliwanag sa pagkakasunud-sunod o
pagkakaugnay-ugnay ng mga panguingusap), sa partisipasvon sa isang
kombersasyon at sa antisipasyon np mga impormasyon na kailangan ng tagapagsalita
at tagapakinig.
Sistemang oral-awral. Sistemang sensura sa paraang pasalta (oral), at pakikinip
(awral). Ang dalawang mahalagang organo na binubuo ng biblg at tainga ang
nagbibigay-hugs sa mga tunog na napapakinggan. Ang lumalabas na tunog mulasa
bibig ay narirnig ng tainga na binibigyang kahulugan ng nakiknig.
Pagkawala o ekstinksyon ng wika. Maaaring mawala ang wika kapag d
nagagamit o wala nang gumagamit. Tulad din ito sa pagkawala ng salta ng isang
wika, i. e ang salitang banggerahan na bahagi ng sinaunang ayos ng kusina na lugar
 Dalumat Filipino 2021

kung saan hinuhugasan at itnataob ang mga pinggan, baso, atbp. ay hindi na alam
ng maraming kabataan sa ngayon. Dahil nagkakaroon ng pagbabagong istrukturl ang
bahay sa kasalukuyang panahon, darating ang panahon at tuluyan nang di gagamitin
ang salitang banggerahan kaya masasabing mawawala na ito o papunta sa
ekstinksyon.
Hindi lamang salita o bahagi ng vokabularyo ng isang wika ang maaaring
mawala. Ang buong wika ay maaaring mawala kung wala nang tagapagsalita ng
wikang ito o kung hindi na gnagamit ang isang partikular na wika ng tagapagsalita nito
dala ng, halimbawa, akulturasyon. Nangyari na ang pagkawala ng wika ng mga taga-
California na wikang Yahi Indian sa pagitan ng 1853-1870. Nangyari rin ito sa wikang
Eyah ng Alaska nang ang huling dalawang matandang nagsasalita nito ay pumanaw.
Karamihan sa wikang nawawala ay wika ng mga minorya.
Iba-iba, diversifayd at pangkatutubo o indijenus. Dahil sa iba't ibang kulturang
pinagmulan ng lahi ng tao, ang wilka ay iba-iba sa lahat ng panig ng mundo. May
etnograpikong pagkakaiba sapagkat napakaraming grupo at/o etnikong grupo ang
mga lahi o lipi.

Katangian ng Wika- (Austero, et al.. 1999)

Anumang wika ay nagtataglay ng sumusunod na katangian

1. Dinamiko/buhay
2. May lebel o antas
3. Gamit sa komunikasyon
4. Malikhain at natatang
5. Kabuhol ng kultura
6. Gamit sa lahat ng uri ng disiplina/propesyon

Dinamiko/buhay. Dahil dinamiko ang wika, ang vokabularyo nito ay patuloy na

dumarami, nadaragdagan at umuunlad. Aktibo itong gnagamit sa iba't ibang
larangan. Hindi lamang ito pang-akademya kundi pangmasa rin.
 Dalumat Filipino 2021

May lebel o antas. May wikang batay sa gamit ay tinatawag na formal at di

formal, pang-edukado, balbal, kolokal, lalawiganin, pansyensya at pampanitikan.
Dumedepende ang lebel o antas ng wika sa mga taong gumagamit nito at maging sa
uri ng lugar na pinaggagamitan. Halmbawa, iba ang uri ng wikang gamit ng isang pari
sa simbahan kaysa sa wikang gamit sa palengke. Iba rin ang wika ng taong nakapag-
aral kaysa sa taong hindi nakapag-aral.
Ang wika ay komunikasyon. Ang tunay na wika ay wikang sinasalita. Ang
wikang pasulat ay paglalarawan lamang ng wkang sinasalita. Gamit ito sa pagbuo ng
pangungusap. Walang pangungusap kung walang salita. Sa pagsasama-sama ng
mga salta, nabubuo ang pangungusap. Ginagamit ang wika bilang instrumento ng
pagkakaintindihan, pagkakaisa at pagpapalawak ng kaalaman.
Ang wika ay natatangi. Bawat wika ay may kabahan sa ibang wika.May
pagkakaiba man ang mga wika, wala namang maitutunng na superyor o imperyor.
Napagsisilbihang lubos ng partikular na wika ang lipunang gumagamit dito, kaya
walang makapagsasabi na nakahihigit ang kanyang wika sa wika ng iba.
Magkabuhol ang wika at kultura. Hindi maaaring papaghiwalayin ang wika at
ang kultura. Maaari kayang may wika ngunit walang kultura? O, maaari kayang may
kultura ngunit walang wika? Ang totoo, anuman ang umiral sa kultura ng isang lipunan,
ay masasalamin sa wikang gnagamit ng nasabing lipunan. Ang pagkamatay o
pagkawala ng isang wika ay nanganghulugan ding pagkamatay o pagkawala ng
isang kultura. Ang wika ang pagkakikilanlan sa isang kultura.
Gamit ang wika sa lahat ng uri ng disiplina/propesyon. Bawat disiplina
propesyon ay may partkular na wikang gnagamit, kung kaya may mga partikular na
rejister na lumalabas o nabubuo. Halimbawa, may mga salitang partikular na gamit
lamang ng mga doktor, may kanya rin ang mga abogado, ang mga magsasaka, at
iba pang grupo. Maaring may mga salitang pareho ang anyo na ginagamit sa ibat
ibang larangan ngunit may iba't ibang kahulugan. Isang halimbawa rito ay ang
salitang komposisyon. Sa larangan ng musika, ito ay nangangahulugang pyesa o awit,
sa larangan ng wika, ito ay sulatin; at sa larangan ng syensya, ito naman ay pinagsama
samang element.
 Dalumat Filipino 2021

Kahalagahan ng Wika

Sa kasalukuyan, Ingles ang lenggwahe ng globalisasyon. Ito ang linggwa franka

ng mundo. Ang wika ay kasama sa pagsulong ng teknolohirya at komunikasyon Ang
lahat ng mga bagong mbensyon na nalikha ng tao ay inilipat sa ibat ibang parte ng
mundo. Wika ang kasangkapan para sa materyal na pag-unlad, maging sa pagsulong
ng kultura, edukasyon, sining at humanidades.
Sa Pilipinas, Filpino ang pambansang linggwa franka. Ito ang wikang ginagamit
ng mga taong may ibat ibang wika sa pakikipagkomunikasyon upang
magkaintindihan.
Bago lubos na maunawaan ang kaalagahan ng wika, alamin muna natin ang
mga pangunahing gamit nito.
Mga Pangunahing Gamit ng Wika
1. Pagpapangalan (labeling). Ginagamit ito sa pagtitiak o pag- aaydentifay sa
mga bagay, gawain, kilos o tao sa pamamagitan ng pagbibigay-pangalan
dito.
2. Interaksyon. Tumutukoy ito sa pagbabahaginan ng mga naisin og ideya.
3. Transmisyon. Ginagamit ang wika sa pagpapasa ng mga impormasyon.

Pagpapangalan o labelling. Mas napadadali ang pakikipagkomunikasyon kung

may tiyak na panawag sa mga bagay na nasa paligd natin, sa pagtiyak kung ano ang
gnagawa o ikinikilos ng bawat isa, at magung sa panawag sa bawat tao.
Interaksyon. Nakapokus ito sa pababahaginan o pagpapalitan ng mga
saloobin, inisp, ideya, atbp. Naipadarama natin sa pamamagitan ng wika ang ating
mga emosyon, ang ating mga plano, mga nais at di-ninanais.
Transmisyon. Walang katapusan ang pagsasalin impormasyon maging itoy
personal na inihalintulad mula sa libro o iba pang babasahin, lektyur, radyo, telebisyon,
internet at iba pa. Mula sa mga gamit na ito ng wika, masasabing dito ibinatay ang
kalalagalhan ng wika sa sangkatauhan. Tunghayan ang kalalagalhan ng wika na inisa-
isa nina Bucnsuceso, et al. (1996).
 Dalumat Filipino 2021

Mga Kahalagahan ng Wika

1. Ang wika ay behikulo ng kaisipan.
2. Ang wika ay daan tungo sa puso ng isang tao
3. Ang wika ay nagbibigay ng mga kautusan o nagpapakilala sa tungkulin at
katayuan sa lipunan ng nagsasalita.
4. Ang wika ay kasasalaminan ng kultura ng isang lahi maging ng kanilang
karanasan.
5. Ang wika ay pagkakakilanlan ng bawat pangkat o grupong gumagamit ng
kakaibang mga salita hindi laganap
6. Ang wika ay luklukan ng panitikan sa kanyang artistikong gamit.
7. Ang wika ay kasangkapan sa pag-aaral ng kultura ng ibang ahi.
8. Ang wika ay tagapagbigkis ng lipunan.
 Dalumat Filipino 2021

MUNGKAHING GAWAIN 1

GAWAIN 1. PAGPAPALIWANAG

Panuto A. Ipaliwanag at talakayin ang mga sumusunod na katanungan na makikita sa

ibaba.

1. Ano ang gamit ng wika sa pang-araw-araw na gawain?

2. Ipaliwanag ang pahayag na ito “ang wika ay sumasalamin sa kultura ng isang
lahi”.
3. Gamit ang grapik organiser na flow tsart ipaliwanag ang kasaysayan ng
pinagmulan ng wikang Filipino.
4. Magsaliksik ng mga dalubhasa na nagsulong sa pagpapalaganap ng wikang
Filipino.
5. Ano ang naging ambag ni Manuel L. Quezon ? Bakit siya ang tinaguriang ama
ng wikang Pambansa?
6. Ano ang iyong opinion,hinggil sa pagtangkilik ng mga mamamayang Filipino sa
Wikang Inlges?
7. Ipaliwanag ng maikli ngunit malaman ang kaibahan ng Wikang Filipino,Tagalog
at Pilipino.
8. Bilang isang mag-aaral paano mo maipapakita ang iyong pagmamahal sa
sariling wika?