Przemiany gospodarcze w

Polsce po 1989r.

Jagoda Mieloch
Przed rokiem 1989
 Gospodarka w Polsce, była nierynkowa i zdominowana przez sektor
państwowy.
Państwo dotowało i regulowało zarówno sferę produkcji jak i
konsumpcji. Czyniło to gospodarkę mało elastyczną i nieefektywną.
Producenci nie kierowali się realnym popytem, tylko odgórnymi
nakazami. Powszechne były przerosty zatrudnienia w
przedsiębiorstwach państwowych.
Cały system był ponadto nastawiony na produkcję antyimportową,
istniał powszechny protekcjonizm państwowy – stawki celne i inne
ograniczenia praktycznie uniemożliwiały sprowadzanie na większą
skalę towarów z zagranicy.

Tytuł prezentacji 3
Struktura gospodarki polskiej
 Strukturę gospodarki centralnie planowanej w Polsce charakteryzowała
duża dysproporcjonalność;
Przeważał w niej przemysł ciężki
Duży udział w majątku trwałym posiadało także rolnictwo.

Sfera materialna miała wyraźne pierwszeństwo przed usługami

niematerialnymi.

Podczas gdy przemysł był nadmiernie rozbudowany, sektor usług

pozostawał niedorozwinięty.

Udział usług niematerialnych w strukturze środków trwałych wynosił w

Polsce w 1989 roku jedynie 4%, zaś w krajach OECD wskaźnik ten był
sześć razy większy!

Tytuł prezentacji 5
Reformy ekonomiczne
Przede wszystkim zniesiono
• system nakazowo-rozdzielczy,
• wprowadzono
zasady wolnorynkowe,
• rozpoczęto
także prywatyzację państwowych
zakładów
Program transformacji gospodarczej
 • Minister Finansów Leszek Balcerowicz
wraz z grupą ekspertów przygotował
program transformacji gospodarczej,
znany później powszechnie jako Plan
Balcerowicza. Wśród specjalistów
ważną rolę odgrywali doradcy
zagraniczni (zwłaszcza Amerykanin
Jeffrey Sachs) Program ten
opublikowano w październiku 1989
roku, a już w grudniu zaaprobował go
Parlament.
• Plan zakładał gruntowną przebudowę we
wszystkich dziedzinach gospodarki.
Przejście do nowego systemu miało się
odbyć natychmiastowo – dzień
wprowadzenia reformy ustalono na 1
Minister Finansów Leszek Balcerowicz
stycznia 1990 roku

9
 • pierwszy (krótki – w
granicach kilku miesięcy) –
miał na celu osiągnięcie
stabilizacji gospodarczej,
Całą operację czyli przede wszystkim
transformacji można
likwidację inflacji;
podzielić na dwa etapy:
• drugi (dłuższy – mierzony
nie w miesiącach, a w
latach) – zakładał
przekształcenia
instytucjonalne i rzeczowe
polskiej gospodarki.
Plan Balcerowicza
 Głównym zadaniem Balcerowicza było powstrzymanie
• hiperinflacji
• ustabilizowanie wartości złotego
• ograniczenie podaży pieniądza,
• zniesienie dotacji i subwencji,
• wprowadzenie realnych stóp procentowych od kredytów,
• ograniczenie budżetów przedsiębiorstw państwowych,
• wzmocnienie niezależności banków i NBP.
• zredukowanie polskiego długu zagranicznego i otrzymanie nowych
pożyczek
• usunięcie monopolu państwa na handel zagraniczny

Tytuł prezentacji 12
10 ustaw “pakietu Balcerowicza“
 1)Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Likwidowała
gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw państwowych niezależnie od ich
wyników finansowych i efektywności produkcji oraz pozwalała na przeprowadzanie
postępowania upadłościowego przedsiębiorstw nieefektywnych.

2)Ustawa o prawie bankowym. Zakazywała finansowania deficytu budżetowego przez

bank centralny i uniemożliwiała nieograniczoną emisję pieniądza bez pokrycia.

3) Ustawa o kredytowaniu. Znosiła preferencje kredytowe dla przedsiębiorstw

państwowych i wiązała stopę oprocentowania kredytów ze stopą inflacji.

4) Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń. Ograniczała wzrost płac nominalnych

w przedsiębiorstwach w stosunku do realnego wzrostu cen (wprowadzając tzw.
popiwek).

5)Ustawa o nowych zasadach opodatkowania. Wprowadzała jednolite zasady płacenia

podatków we wszystkich sektorach gospodarki.
Tytuł prezentacji 14
 6)Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych.
Zobowiązywała przedsiębiorstwa zagraniczne do odsprzedawania dewiz państwu po ustalonym
przez bank centralny kursie, zapowiadała możliwość wywozu zysków za granicę i zwalniała
przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym od płacenia popiwku.

7)Ustawa o prawie dewizowym. Likwidowała państwowy monopol w handlu zagranicznym i

wprowadzała wewnętrzną wymienialność złotówki, a także zobowiązywała przedsiębiorstwa do
odsprzedawania państwu zarobionych dewiz.

8)Ustawa o prawie celnym. Wprowadzała jednakowe dla wszystkich podmiotów gospodarczych

zasady clenia towarów importowanych.

9)Ustawa o zatrudnieniu. Unieważniała ustawę o osobach uchylających się od obowiązku pracy

oraz zmieniała zasady funkcjonowania biur pośrednictwa pracy.

10)Ustawa o szczególnych warunkach zwalniania pracowników. Stwarzała nowe przepisy

chroniące ludzi zwalnianych z pracy (zwłaszcza w drodze zwolnień grupowych), zapewniała
odprawę finansową przy zwolnieniu i wprowadzała okresowe zasiłki dla bezrobotnych.

Tytuł prezentacji 15
Giełda Papierów Wartościowych
 16 kwietnia 1991 roku powstała Giełda Papierów
Wartościowych, która przypieczętowała przejście do
gospodarki rynkowej i była podstawowym wskaźnikiem
kondycji gospodarczej kraju.

W ramach reform zmieniono system podatkowy

• wprowadzono podatek dochodowy od osób fizycznych
• następnie podatek od towarów i usług (VAT) od 5 lipca 1993
roku.

Z jednej strony ułatwiło to modernizacyjne procesy, z drugiej

– nowe podatki – zahamowały rozwój prywatnej
przedsiębiorczości. Państwowe zakłady zmuszono do
restrukturyzacji i modernizacji

Tytuł prezentacji 17
Bezrobocie
 W wolnorynkowych warunkach problemem
okazało się ukryte w latach
wcześniejszych bezrobocie.

W roku 1991 roku wskaźnik bezrobocia wynosił

12,2%.

Wzrost nastąpił po 2000 roku by w 2004 roku

wynieść 19%.

W kolejnych latach wskaźnik ten ponownie

zaczął spadać. W październiku 2011 roku
wskaźnik ten wyniósł 11,8%.

Tytuł prezentacji 19
Górnictwo, rolnictwo i przemysł przetwórczy
 Górnictwo
Z czasem zamykano
nierentowne kopalnie
(głównie węgla kamiennego i
siaki), modernizowane były
kopalnie miedzi i węgla
brunatnego. Z 400 tysięcy
osób pracujących w 1988
roku w tej gałęzi gospodarki
pozostało około 100 tysięcy.

Tytuł prezentacji 21
 Rolnictwo
Zmniejszyło się
znaczenie rolnictwa (wytwarza
ok. 3% PKB), to wzrosła rola
usług i drobnego przemysłu
przetwórczego. Na stopniową
modernizację rolnictwa wpływ
mają przede
wszystkim dopłaty do
produkcji rolniczej z Unii
Europejskiej.

Tytuł prezentacji 22
 Przemysł
przetwórczy
Na większą skalę rozwinął się
przemysł przetwórczy,
wzrastały też inwestycje w
przemyśle motoryzacyjnym,
elektronicznym i
informatycznym. Przede
wszystkim w inwestycjach
dominowały wielkie firmy
europejskie

Tytuł prezentacji 23
Rozwój usług i szkolnictwa
 Najszybciej po 1989 roku rozwijał się sektor usług, co znacznie
zbliżyło III RP do państw zachodnich. W 2005 roku udział usług
w wytwarzaniu PKB wyniósł 65%.

Usługi stanowią najbardziej znaczący sektor ekonomiczny we

współczesnych gospodarkach, a ich ranga wciąż wzrasta.

Coraz większą rolę odgrywają w III RP instytucje finansowe i

bankowe. Rozwój w tej sferze jest jednak możliwy dzięki
kapitałowi zagranicznemu.

Wzrost aspiracji edukacyjnych spowodował szybki rozwój

szkolnictwa, przede wszystkim szkół wyższych. Obok uczelni
publicznych zaczęło powstawać wiele uczelni prywatnych.

Tytuł prezentacji 25