Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

LEGJISLACION
ARKITEKTONIK DHE
URBAN
Dr.Anisa Qorri
Lektore
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Organizimi i lendes :

- 10 – Leksione
- 12 – Seminare

Tema teorike mbi ligjet që rregullojnë aktivitetet e shoqërise dhe individit në lidhje me përdorimin e
tokës.

Projekt praktik në zbatimin e njohurive të marra në leksione.

Lënda shlyhet me provim.

 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Moduli i lendes perbehet nga

- Koncepte te pergjithshme juridike mbi te drejten, shtetin dhe ligjin

- Origjina e ligjit te urbanistikes
- Ligji aktual i planifikimit dhe instrumentat e rinj
- Ligjet sektoriale qe ndikojne zhvillimin e territorit: mjedis, bujqesi,
kontrolli/disiplinimi i punimeve
- Tema bashkekohore te planifikimit
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Përkufizimi i disa termave bazë

- Urbanistika
- Planifikim territori
- Planifikim hapësinor
- Instrumente Planifikimi
- Autoritete Planifikimi
- Njësi Territoriale
- ……
 Përkufizimi i disa termave bazë
Urbanistika
E.Faja (6 prill 1934 - 5 tetor 2011)
Urbanistika disipline shkencore autonome-“shkenca dhe arti i organizimit te hapesirave urbane”

Urbanistika vjen nga fjala latinishte “urbs” qe do te thote qytet.

Si term shkencor eshte perdorur per here te pare nga inxhinieri arkitekti spanjoll Ildefonso Cerda me vepren e tij
te njohur “Teoria General d'Urbanizacion” botuar ne vitin 1867, i cili ne parathenje deshmon se ka perdorur nje
term qe kurre me pare nuk e ka gjetur ne asnje fjalor. Ne kete veper Cerda tentoi ti jape urbanistikes statusin e nje
disipline te pavarur shkencore qe meret me organizimin shkencor te hapesirave urbane. Keshtu nga kjo kohe termi
urbanistike u adaptua nga praktikante dhe me vone u perdor ne gjuhen profesionale dhe te perditeshme si urbanismo
ne spanjisht dhe vendet latine urbanistica ne italisht, l’urbanisme ne frengjisht etj.
Me vepren “Teoria e Pergjithshme e Urbanistikes” dhe praktiken e Cerdas si projektues i planit te pergjithshem
urbanistik te qytetit te Barcelones te shumte jane te mendimit qe lindi urbanistika si shkence e pavarur si shkence
autonome qe merret me ndertimin e qyteteve.
Rilindja Italiane - Leon Baptiste Alberti “De re aedificatatoria” ne vitin 1452 qe konsiderohet si traktat i
arkitektures ku thuhet se”Ndertimi eshte nje disipline teorike aplikative dhe autonome ne zoterim te rregullave dhe
principeve te saja, arkitekti duhet te jete nje rregullator i madh i hapesirave humane.Ai synon te ndertoje qytetin
me rruge, parqe dhe ndertesa ne menyre racionale dhe t’i lidhe keto elemente ne nje forme te pergjithshme ne nje
forme totale”.
 Përkufizimi i disa termave bazë
Urbanistika
E.Faja (6 prill 1934 - 5 tetor 2011)

Po ne fushen e artit a perfshihet urbanistika?

Urbanistika eshte nje shfaqje koshiente e veprimtarise se njeriut dhe shoqerise.Ajo eshte kulture e nje vendi
dhe si e tille perbehet prej dy pjeseve ngushtesisht te lidhura, te : shkences dhe te artit. Urbanistika kerkon te
bukuren e hapesires urbane nepermjet trajtimit te elementeve kompozicional me ndihmen e parimeve
metodave dhe rregullave artistike te artit urban.Per te bukuren ne qytete jane shprehur shume historian te
degjuar te arkitektures te urbanistikes dhe te artit.
Historiani i artit dhe i arkitektures reformatori me i madh i formes urbane arkitekti vienez Camillo Sitte
(1843-1903) ne vepren e tij Art de Batir la ville shkruan : Qyteti eshte veper arti qe nuk lind apo krijohet
nga komitetet dhe byrote por vetem nga individe.
H.Lavedan, historiani i pare qe perdor nocionin “Arti urban” , ne vepren e tij L’histoire de l’urbanisme
(1926-1952) shkruan se : Eshte e domosdoshme lindja e nje kapitulli te ri ne historine e artit , historia e
arkitektures urbane. Plani i qytetit eshte nje veper arti po kaq i ndjeshem sa plani i nje kishe nje keshtjelle
apo nje shtepije. Urbanistika eshte dije ne masen sa i takon gjeografise dhe sociologjise, eshte njekohesisht
dhe art sa i takon nje vepre arkitekturore.
 Përkufizimi i disa termave bazë
Urbanistika
E.Faja (6 prill 1934 - 5 tetor 2011)

Ne fjalorin e gjuhes frenge (Larousse) 199 urbanistika perkufizohet ne kete menyre : Urbanistika eshte nje
ansambel masash teknike administrative ekonomike dhe sociale qe lejon nje zhvillim harmonik racional dhe
human aglomeracioneve.

Ndersa urbanistin e perkufizon ne kete menyre: eshte arkitekt me nje aktivitet qe shtrihet ne rregullimin e zonave
te banimit (Architecte dont l’activite s’etend a l’etude et a l’amenagement de zones d’abitacion)

Ne fjalorin e gjuhes polake (Mally sllownik)1997 Urbanistika eshte pjese e arkitektures shkenca e projektimit
hapsinor te qyteteve dhe vendbanimeve.

Ne fjalorin enciklopedik shqiptar 1983 Urbanistika eshte shkenca arti dhe teknika e ndertimit te qyteteve dhe
qendrave te tjera te banimit sipas nje plani te caktuar per te krijuar kushte sa me te pershtatshme banimi pune
dhe pushimi.
 Përkufizimi i disa termave bazë
Planifikim
ECONOMIC COMMISSION FOR EUROPE
SPATIAL PLANNING , Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in
Transition
UNITED NATIONS, New York and Geneva, 2008

Planifikimi hapësinor ka të bëjë me "problemin e koordinimit ose integrimit të dimensionit hapësinor të

politikave sektoriale përmes një strategjie të bazuar në territor" (Cullingworth dhe Nadin, 2006: 91). Më
kompleks sesa rregullorja e thjeshtë për përdorimin e tokës, adreson tensionet dhe kontradiktat midis politikave
sektoriale, për shembull për konfliktet midis zhvillimit ekonomik, politikave mjedisore dhe kohezionit social.

Roli kryesor i planifikimit hapësinor është të promovojë një rregullim më racional të aktiviteteve dhe të pajtojë
qëllimet e politikave konkurruese.

Pothuajse në të gjitha vendet, planifikimi hapësinor ka të bëjë me identifikimin e objektivave dhe strategjive
afatgjata ose afatmesme për territoret, trajtimin e përdorimit të tokës dhe zhvillimin fizik si një sektor të veçantë
të veprimtarisë qeveritare dhe koordinimin e politikave sektoriale si transporti, bujqësia dhe mjedisi ( Koresawa
dhe Konvitz, 2001).
 Përkufizimi i disa termave bazë
Planifikim
ECONOMIC COMMISSION FOR EUROPE
SPATIAL PLANNING , Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in
Transition
UNITED NATIONS, New York and Geneva, 2008

Ekzistojnë përkufizime të ndryshme të planifikimit hapësinor.

‘Përmbledhja e Planifikimit Hapësinor Evropian’ përcakton planifikimin hapësinor si metoda të
përdorura kryesisht nga sektori publik për të ndikuar në shpërndarjen e ardhshme të aktiviteteve në
hapësirë ​(Komisioni Evropian, 1997).

Përmbledhja shprehet se planifikimi hapësinor është ndërmarrë me qëllimin e krijimit të një organizimi më
racional territorial të përdorimeve të tokës dhe lidhjeve midis tyre , për të ekuilibruar kërkesat për
zhvillim me nevojën për të mbrojtur mjedisin dhe për të arritur objektivat e zhvillimit shoqëror dhe ekonomik. Ai
përfshin masa për të koordinuar ndikimet hapësinore të politikave të tjera sektoriale për të arritur një shpërndarje
më të barabartë të zhvillimit ekonomik midis rajoneve, ndryshe sa do të krijohej nga forcat e tregut dhe për të
rregulluar konvertimin e përdorimeve të tokës dhe pronës.
 Përkufizimi i disa termave bazë
Planifikimi
Në Mbretërinë e Bashkuar, Qeveria përcakton planifikimin hapësinor si përtej planifikimit tradicional të përdorimit
të tokës për të integruar politikat për zhvillimin dhe përdorimin e tokës me politikat dhe programet e tjera që ndikojnë
si në natyrën ashtu edhe në funksionin e vendeve. Kjo përfshin politika që mund të ndikojnë në përdorimin e tokës por
që nuk janë në gjendje të jepen vetëm ose kryesisht përmes dhënies ose refuzimit të lejes së planifikimit dhe të cilat
mund të zbatohen me mjete të tjera (Zyra e Zëvendës Kryeministrit të Mbretërisë së Bashkuar, 2005).

Në Slloveni, planifikimi hapësinor përcaktohet në Aktin e Planifikimit Hapësinor 2002 si një aktivitet
ndërdisiplinor që përfshin planifikimin e përdorimit të tokës, përcaktimin e kushteve për zhvillimin dhe
vendndodhjen e aktiviteteve, identifikimin e masave për përmirësimin e strukturave ekzistuese fizike dhe përcaktimin e
kushteve për vendndodhjen dhe ekzekutimin të strukturave fizike të planifikuara (Ministria Sllovene e Mjedisit,
Planifikimit Hapësinor dhe Energjisë, 2002).

Shqipëri – L 107/2014 – VKM Nr. 686, datë 22.11.2017 - “Planifikimi si një proces pune në vazhdimësi”, qasja
bashkëkohore e prezantuar në ligj dhe në këtë rregullore, ku procesi i planifikimit trajtohet si një cikël i vazhduar që
vendos në një marrëdhënie të ndërsjellë dhe të ndërvarur të gjitha dokumentet e planifikimit, të cilat përbëjnë
instrumente që u përgjigjen dinamikave të aktivitetit njerëzor dhe territorit.
 Përkufizimi i disa termave bazë
Urbanistika
Planifikimi urban ka të bëjë me ndryshimin e vazhdueshëm dhe të vetëdijshëm të gjendjes së territorit dhe qytetit;
është një aktivitet praktik që jep rezultate konkrete: shtëpi, rrugë, sheshe, kopshte, hapësira të natyrës dhe
konformacioneve të ndryshme.
Transformimet e territorit
Mënyrat në të cilat transformime të tilla kanë ndodhur dhe po ndodhin
Ndërveprimet e tyre
Teknikat që përdoren për të nxitur transformimet
Rezultatet e pritura nga aplikimi i këtyre teknikave
Rezultatet që pasojnë
Çështjet dhe problematikat që lindin
Prandaj, planifikimi urban është shumëdisiplinor për nga natyra pasi konvergon: gjeografi, gjeologji,
hidrologji, histori, antropologji, sociologji, ekonomi, statistika, botanikë, agronomi, arkitekturë, inxhinieri,
topografi.
- studion, interpreton, përshkruan dhe përfaqëson Tokën në aspektet e saj fizike dhe antropike, pra në
organizmat hapësinorë të sipërfaqes së saj
- heton vazhdimësinë e ngjarjeve fizike, kimike dhe biologjike që kanë përcaktuar evolucionin e Tokës me
kalimin e kohës me synimin për të rindërtuar historinë e saj
- studion shpërndarjen, lëvizjen, biologjinë dhe kiminë e masat ujore të planetitNdryshimet e paparashikuara
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Subjekti i lëndës

• Legjislacioni Arkitektonik dhe Urban

• Diritto Urbanistico

• Planning Law

• E Drejta në Planifikimin dhe Zhvillimin e Territorit ?

 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Disa burime
- L107/2014 dhe rregulloret ne zbatim te tij
- Materiali I leksioneve, tekst dhe ppt.
- Manualet e planifikimit, pdf online: http://planifikimi.gov.al/index.php?id=manualet
- Lexime e sugjeruara ne leksione
- planifikimi.gov.al – mund te shkarkohen ligji dhe rregulloret e planifikimit, material mbi planet
vendore dhe kombetare, manualet e planifikimit opensoursce, e-harta..etj.
- qbz.gov.al – mund te shkarkohen permbledhjet ligjore sipas tematikave.
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

http://www.planifikimi.gov.al/
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Referenca për lëndën:

Ligji 107/2014 datë 31.7.2014 Për planifikimin dhe zhvillimin e territorit, www.planifikimi.gov.al
VKM Nr.408, datë 13.05.2015 “Për miratimin e Rregullores së Zhvillimit të Territorit”
VKM Nr.686, datë 22.11.2017 “Për miratimin e Rregullores së Planifikimit të Territorit”
“Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition”
UN, New York , Geneva, 2008 (online pdf.)
Benevolo L., 2008, Le origini dell’urbanistica moderna, Dituria, Tiranë
Manualet e Planifikimit, www.planifikimi.gov.al
www.qbz.gov.al
Permbledhje per urbanistiken-2019
Permbledhje per Pushtetin Vendor-1.8.2018
Përmbledhje Legjislacioni për Pasuritë e Paluajtshme dhe Trojet2018
Permbledhje per Pushtetin Vendor-1.8.2018
Permbledhje per koncensionet, 2018
Permbledhje-legjislacioni-per-ndertimet, 2010
 Universiteti Politeknik I Tiranës

Fakulteti I Arkitekturës dhe Urbanistikës

Faleminderit !