Կլարա Բաստաջյան

Հայ Ազգային
Կուսակցություններ

Հետազոտական
Աշխատանք
ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

Օսմանյան կայսրությունում կիրառվող

քաղաքականության հետևանքը.

Նոր ձևավորվող ազգային կուսակցությունները .

ԱՐՄԵՆԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
ա. Ձևավորումը

Վան, 1885 թ., Մկրտիչ Փորթուգալյան

«Արմենիա» պաշտոնաթերթը Մարսելում

(Ֆրանսիա)
 ԱՐՄԵՆԱԿԱՆ
ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ

բ. Ծրագիրը և կառուցվածքը

Ծրագրում նշվում էր. «Կազմակերպությունն իր ջանքերն ամփոփում է

հայ ազգի տարբեր հատվածների մեջ, առանց դավանանքի
խտրության, իր ուժերը չի ցրում հարևան ազգերի մեջ հեղափոխական
շարժումներ առաջացնելու համար` զգալով որ հայ ազգի և մյուս
ցեղերի միջև զարգացման, աշխարհայացքների և պահանջների մեծ
տարբերություններ կան, որով հայ ազգի հեղափոխական շարժումը
կարող է դանդաղել և թուլանալ»:

Արմենականները բաժանվում էին գործուն և օժանդակ անդամների:

Կուսակցության ղեկավարությունն իրականացնում էին
կենտրոնական մարմինը, շրջաններում` տեղական կոմիտեները:
ՀՆՉԱԿՅԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
ա. Ձևավորումը

Ժնև, 1887թ., Եվրոպայում ուսանող ռուսահայ

երտասարդներ.

«Հնչակ» պաշտոնաթերթը .
 ՀՆՉԱԿՅԱՆ
ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
բ. Ծրագիրը և կառուցվածքը

Որպես հեռավոր նպատակ, ծրագիրը հստակորեն սահմանում էր

«սոցիալիստական հասարակական կազմակերպության
իրագործումը հայության մեջ»: Հայ քաղաքական մտքի պատմության
մեջ առաջին անգամ սահմանվում էր Հայկական հարցը որպես
հայրենիքի ամբողջական տարածքում անկախ պետություն
ստեղծելու խնդիր: Միաժամանակ ընդգծվում էր, որ անհրաժեշտ է
«կռիվ մղել միապետական կարգերը տապալելու համար և դրանք
փոխարինել հանրային, ռամկավարական, սահմանադրական
կարգերով»

Կուսակցությունն իր կառույցով կենտրոնացված

կազմակերպություն էր, որը ղեկավարվում էր կենտրոնական
գործադիր կոմիտեների կողմից:
ՀԱՅ ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
ա. Ձևավորումը

Թիֆլիս, 1890թ. հուլիս-օգոստոս, Քրիստափոր

Միքայելյան, Սիմոն Զավարյան, Հովհաննես Լոռիս-
Մելիքյան, Աբրահամ Դաստակյան, Լևոն Սարգսյան.

«Հնչակ» և «Դրոշակ» պաշտոնաթերթերը .

 ՀԱՅ ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ
ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ

բ. Ծրագիրը և կառուցվածքը

Բուն ծրագիրը սկսվում էր «Նպատակ» բաժնով, ուր հստակորեն

նշվում էր. «ՀՀԴ նպատակն է ապստամբության միջոցով
Տաճկահայաստանում ձեռք բերել քաղաքական և տնտեսական
ազատություն»: Է՛լ ավելի հստակ էր սահմանված «Միջոցներ» բաժինը,
ուր ներկայացված էր հեղափոխական-ազատագրական պայքար մղող
կուսակցության մարտավարական զինանոցը: Ծրագրի
«Կազմակերպություն» բաժնում ամրագրվեցին կարգապահության և
կառույցի հետ առնչվող հիմնահարցերը:

Կուսակցությունն իր կառույցով Խումբ - Կոմիտե - Կենտրոնական

Կոմիտե - Բյուրո շղթա էր, որի յուրաքանչյուր օղակի
ինքնուրույնությունը մեծացնում էր կուսակցության սկզբնական
օղակների դերակատարումը, ապահովում առավելագույն
ճկունություն և դիմացկունություն:
Քաղաքական համակարգում կարևոր տեղ են զբաղեցնում կուսակցությունները,
որոնք հանդիսանում են նրա ամենաքաղաքականացված կառույցները։

Դեմոկրատական կառավարման տեսանկյունից բազմակուսակցական համակարգը

ավելի ընդունելի է, քանի որ այն թույլ է տալիս հասարակական ավելի լայն շերտերի
շահերը ներկայացնել քաղաքականության մեջ։

Բազմակուսակցական համակարգի հիմնական թերություններից կարելի է համարել

այն հանգամանքը, որ չափից դուրս մանր կուսակցությունների հայտնվելը
խորհրդարանում կարող է դժվարացնել կառավարության վերջնական ձևավորման
գործընթացը, ինչպես նաև հասարակությունը տրոհել ավելի մանր խմբերի, որի
դեպքում հետագայում դժվարանում է ձևավորել միասնական քաղաքական
տեսակետներ։
Շնորհակալություն