HOÂN MEÂ

BS Nguyeãn Haûi Haø

Muïc tieâu
 ĐN hoân meâ vaø cô sôû giaûi phaãu hoïc
cuûa hoân meâ.
 Caùch tieáp caän chaån ñoaùn hoân meâ.
 Caùch xöû trí cô baûn tröôùc moät beänh
nhaân hoân meâ.
 ÑAÏI CÖÔNG

o ÑÒNH NGHÓA
o CÔ SÔÛ GIAÛI PHAÃU
HOÏC CUÛA HOÂN MEÂ
 ÑÒNH NGHÓA

Hoân meâ
 Gioáng nguû, khoâng ñaùp öùng coù chuû ñích vôùi
moâi tröôøng, khoâng theå ñaùnh thöùc ñöôïc
 Maét nhaém vaø khoâng töï môû ñöôïc
 Khoâng noùi
 Kích thích cô hoïc coù theå khoâng gaây ñaùp öùng
hay coù theå gaây ra nhöõng cöû ñoäng phaûn xaï
khoâng coù chuû ñích qua ñöôøng thaân naõo hay
tuûy soáng
ÑÒNH NGHÓA

Nguû gaø (drowsy/lethargic): ñaùp öùng vôùi

lôøi noùi.
Lô mô (stupor): ñaùp öùng vôùi kích thích ñau.
Traïng thaùi thöïc vaät: tình traïng thöùc tænh
nhöng hoaøn toaøn maát nhaän thöùc.
CÔ SÔÛ GIAÛI PHAÃU HOÏC CUÛA
HOÂN MEÂ

o Toån thöông caû hai

baùn caàu ñaïi naõo
o Toån thöông moät
baùn caàu cheøn eùp
thaân naõo
o Toån thöông thaân
naõo, cheøn eùp heä
thoáng löôùi kích
hoaït leân
TIEÁP CAÄN CHAÅN ÑOAÙN

o BEÄNH SÖÛ
o KHAÙM TOÅNG
QUAÙT
o KHAÙM THAÀN
KINH
BEÄNH SÖÛ

 Khôûi phaùt ?
 Ñoäät ngoät or TT khu truù 1 baùn caàu tieán
trieån nhanh → maïch maùu
 Keùo daøi hôn (≥vaøi ngaøy) → hoân meâ → u
naõo, aùp xe naõo, tuï maùu döôùi maøng cöùng
maïn tính
 Tröôùc hoân meâ coù luù laãn, meâ saûng,
kích ñoäng vaø khoâng coù caùc daáu hieäu
hoaëc trieäu chöùng moät beân → roái loaïn
chuyeån hoùa
KHAÙM TOÅNG QUAÙT
Nhöõng daáu hieäu
chaán thöông?
 Khaùm vuøng ñaàu:
maét, daáu Battle, tai,
muõi, xöông soï, moâ
meàm…
 KHAÙM TOÅNG QUAÙT
Huyeát aùp?
 Ñaùnh giaù xem HA taêng töø tröôùc hoaëc sau.
Nhieät ñoä?
 Haï thaân nhieät: ngoä ñoäc röôïu, thuoác an thaàn,
haï ñöôøng maùu, beänh naõo Wernicke, beänh naõo
gan.
 Taêng thaân nhieät: say noùng, traïng thaùi ñoäng
kinh, ngoä ñoäc anticholinergic, xuaát huyeát caàu
naõo, thöông toån döôùi ñoài.
 KHAÙM TOÅNG QUAÙT

Daáu hieäu kích thích maøng naõo?

 Nhieãm truøng, xuaát huyeát döôùi nheän

Ñaùy maét?
 Hình aûnh phuø gai thò, xuaát huyeát voõng maïc
→THA maïn tính, caáp tính,TALNS
 Xuaát huyeát dòch kính → XHDN
KHAÙM THAÀN KINH
Ñoàng töû
 Ñoàng töû ñoài thò: nhoû,
PXAS khoâng ñaùng keå
 Kích thöôùc trung bình (4-
5mm), khoâng PXAS: Toån
thöông cuoáng naõo.
 Co nhoû, khoâng PXAS: TT
caàu naõo, quaù lieàu thuoác
phieän, nhieãm ñoäc phospho
höõu cô.
KHAÙM THAÀN KINH
Ñoàng töû
 Moät beân daõn vaø
khoâng PXAS → TT
TK III
 Daõn hai beân,
khoâng PXAS: TT
naëng neà heä TKTW
→ khoù hoài phuïc.
 KHAÙM THAÀN KINH
Vaän nhaõn
Cöû ñoäng bình thöôøng:
 BN hoân meâ, khoâng coù beänh lyù thaân naõo → coøn PX
maét buùp beâ.
 Luoân luoân coù söï di chuyeån lieân öùng cuûa 2 maét veà
phía ñöôïc kích thích baèng nöôùc laïnh.
 Toùm laïi: Cöû ñoäng phaûn xaï bình thöôøng cuûa maét
chöùng toû thaân naõo coøn nguyeân veïn
Baát thöôøng:
 Neáu maát phaûn xaï maét buùp beâ vaø maát phaûn xaï
nghieäm phaùp kích thích nhieät → TT thaân naõo.
KHAÙM THAÀN KINH
Vaän nhaõn
Söï vaän ñoäng baát
thöôøng
 Hai maét leäch veà
beân toån thöông →
TT baùn caàu
 Hai maét leäch beân
ñoái dieän toån thöông
→ TT thaân naõo
 PX maét tieàn ñình : 1
maét khoù nhìn vaøo
trong maét coøn laïi
bình thöôøng → TT
nhaân hoaëc daây III.
 KHAÙM THAÀN KINH
Ñaùp öùng vaän ñoäng vôùi kích thích ñau
 Khi maát chöùc naêng naõo vöøa phaûi → coù theå ñaùp öùng
cöû ñoäng vôùi beân kích thích.
 Phaûn öùng kieåu maát voû → thöông toån aûnh höôûng tröïc
tieáp tôùi ñoài thò hoaëc khoái u lôùn ôû baùn caàu naõo gaây
cheøn eùp ñoài thò.
 Phaûn öùng kieåu maát naõo→ TT naõo giöõa
 Maát cöû ñoäng ñoái xöùng hai beân → TT hai baùn caàu or
chuyeån hoùa.
 Maát cöû ñoäng 1 beân → TT baùn caàu or thaân naõo ñoái beân.
 TT caàu vaø haønh naõo: thöôøng khoâng ñaùp öùng vôùi kích
thích ñau, nhöng thænh thoaûng coù vaøi phaûn xaï goái ñöôïc ghi
nhaän.
Caùc daáu hieäu thaàn kinh trong hoân meâ vôùi thoaùt
vò qua leàu
 Phaân bieät toån thöông
Thöông toån treân leàu Thöông toån döôùi leàu Beänh naõo lan
toûa/vieâm maøng naõo
Kích thöôùc - Thöôøng coù KT bình -KTTB(5mm) &khoâng ñaùp -KT bình thöôøng &
ñoàng töû & thöôøng(3-4mm) vaø ñaùp öùng khi thöông toån naõo PXAS.
PXAS öùng PXAS. giöõa. -Nhö ñinh ghim & ñoâi
- > 7mm vaø khoâng PXAS -Nhoû nhö ñinh ghim vaø luùc khoâng PXAS khi
sau khi thoaùt vò qua leàu. khoâng PXAS khi thöông ngoä ñoäc thuoác phieän.
toån caàu naõo. ->7mm & khoâng PXAS
khi duøng anticholinergic.
Phaûn xaï Bình thöôøng -Aûnh höôûng ñöa maét vaøo -Thöôøng bình thöôøng.
cöû ñoäng trong khi toån thöông naõo -Suy giaûm vôùi thuoác
maét giöõa. nguû hoaëc beänh naõo
-Aûnh höôûng ñöa maét vaøo Wernicke.
trong vaø ra ngoaøi khi toån
thöông caàu naõo.
Caùc ñaùp -Thöôøng khoâng ñoái -Khoâng caân xöùng(TT -Thöôøng ñoái xöùng.
öùng vaän xöùng. moät beân). -Coù theå khoâng ñoái
ñoäng -Coù theå ñoái xöùng khi Caân xöùng (TT 2 beân) xöùng vôùi haï ñöôøng
thoùat vò qua leàu. huyeát, taêng ñöôøng
huyeát khoâng ceton hoaëc
beänh naõo gan.
NGUYEÂN NHAÂN

o TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU

TRUÙC TREÂN LEÀU
o TOÅN THÖÔNG DÖÔÙI LEÀU
o BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
o CÔN CO GIAÄT HOAËC TRAÏNG
THAÙI SAU CÔN KEÙO DAØI
TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU TRUÙC TREÂN
LEÀU

Tuï maùu döôùi maøng cöùng

 Lôùn tuoåi, sau moät chaán thöông
ñaàu. 25% tröôøng hôïp khoâng coù tieàn
söû chaán thöông.
 TC thöôøng gaëp:Ñau ñaàu vaø RLYT.
 TC coù theå gaëp: noân, luù laãn, co giaät
 Daáu thaàn kinh ñònh vò: yeáu ½ ngöôøi,
giaõn ñoàng töû…
 CLS: CT Scan soï naõo hay MRI.
TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU TRUÙC TREÂN
LEÀU

Tu ïmaùu ngoaøi maøng cöùng

 Sau chaán thöông ñaàu
 Thöôøng coù khoaûng tænh
 TC coù theå gaëp nhö: Ñau ñaàu, co
giaät, luù laãn, vaø caùc daáu hieäu
thaàn kinh cuïc boä.
 CLS: CT Scan soï naõo hay MRI.
 TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU TRUÙC TREÂN
LEÀU

Daäp naõo.
 Sau chaán thöông ñaàu.
 Luùc ñaàu BN maát yù thöùc nhöng sau ñoù beänh nhaân
tænh laïi.
 Coù theå thay ñoåi yù thöùc dao ñoäng vaø coù theå coù co
giaät
 Daáu hieäu thaàn kinh cuïc boä.
 Chaån ñoaùn xaùc ñònh: CT Scan soï naõo hay MRI

Xuaát huyeát trong naõo; Nhoài maùu naõo

 TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU TRUÙC TREÂN
LEÀU

AÙpxe naõo
 Yeáu toá thuaän lôïi: Nhieãm truøng töø xa, caïnh maøng naõo,
tieàn söû giaûi phaåu môû hoäp soï, beänh tim baåm sinh…
 Hoäi chöùng nhieãm truøng.
 Hoäi chöùng TALNS.
 Daáu hieäu thaàn kinh ñònh vò.
 Roái loaïn yù thöùc.
 ∆ (+): angioraphy thaáy coù moät khoái khoâng coù maïch
maùu, hoaëc chuïp CT-Scan hay MRI taêng quang vieàn.
 TOÅN THÖÔNG NHÖÕNG CAÁU TRUÙC TREÂN
LEÀU

U naõo

 Hoân meâ chæ xaûy ra giai ñoaïn muoän

 TALNS
 Daáu thaàn kinh ñònh vò
 Roái loaïn yù thöùc
 CLS: CT-Scan hay MRI naõo,XQ ngöïc.
 TOÅN THÖÔNG DÖÔÙI LEÀU

Taét ñoäng maïch thaân neàn

 Laâm saøng töông öùng vôùi maïch maùu bò taét.
 Coù tieàn söû THA, xô vöõa maïch maùu, TIAs.
 50% beänh nhaân hoân meâ khi khaùm laàn ñaàu.
 Caùc baát thöôøng veà ñoàng töû hay vaän nhaûn
tuøy theo vò trí thöông toån.
TOÅN THÖÔNG DÖÔÙI LEÀU

Xuaát huyeát caàu naõo

 Hoân meâ thöôøng xaûy ra sôùm vaø ñoät ngoät.
 Laâm saøng gaàn gioáng nhö nhoài maùu ñoäng
maïch neàn, nhöng khoâng gaëp caùc côn TIAs
tröôùc ñoù.
 Gôïi yù toån thöông caàu naõo: nhaõn caàu laéc
lö, ñoàng töû nhoû nhö ñinh ghim, maát vaän
ñoäng nhaûn caàu ra beân ngoaøi, taêng thaân
nhieät.
 CLS: MRI hay CT Scan.
TOÅN THÖÔNG DÖÔÙI LEÀU

Nhoài maùu hay xuaát huyeát tieåu naõo

 Hoân meâ ñoät ngoät vaø tieán trieån nhanh tôùi

töû vong (vaøi giôø tôùi vaøi ngaøy).
 CLS: MRI vaø CT Scan.
 TOÅN THÖÔNG DÖÔÙI LEÀU

Xuaát huyeát DMC vaø NMC hoá sau

 Chaán thöông vuøng chaåm xaûy ra tröôùc khi
xuaát hieän thöông toån thaân naõo vaøi giôø tôùi
vaøi tuaàn.
 Coù daáu hieäu cuûa toån thöông vuøng thaân
naõo.
 Cöùng gaùy, phuø gai thò coù theå gaëp trong
nhieàu tröôøng hôïp maïn.
 CLS: CT Scan soï thaáy coù nhöõng ñöôøng raïn
soï ngang qua caùc xoang.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Kích thích maøng naõo

 Vieâm maøng naõo & naõo
 Xuaát huyeát döôùi nheän
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Haï ñöôøng maùu
 Do: Quùa lieàu thuoác haï ñöôøng maùu, nghieän röôïu,
beänh gan naëng, u ñaûo tuïy, khoái u lôùn sau maøng
buïng.
 TC taêng hoaït ñoäng quaù möùc cuûa heä thoáng thaàn
kinh giao caûm: nhòp tim nhanh, vaõ moà hoâi, lo aâu →
saép xaûy ra haï Glucose maùu.
 Co giaät, daáu thaàn kinh cuïc boä thay ñoåi caùc beân,
meâ saûng, lô mô.
 Haï thaân nhieät tieán trieån phoå bieán trong luùc hoân
meâ.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Haï ñöôøng maùu

 CLS: Khoâng coù söï töông quan roõ raøng
töông öùng giöõa Glucose maùu vaø caùc trieäu
chöùng.
 Xöû trí: coù theå dung naïp trong 60-90 phuùt,
nhöng moät khi giai ñoaïn meàm nhuõn vaø
giaûm phaûn xaï, thì Glucose phaûi ñöôïc cho
trong khoaûng 15 phuùt khi ñoù môùi coù theå
hy voïng phuïc hoài.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Thieáu maùu naõo toaøn boä

 Thöôøng xaûy ra sau ngöng tim.
 Beänh nhaân khoâng ñaùp öùng ñoàng töû trong
khoaûng 1 ngaøy hay yù thöùc khoâng trôû laïi
trong 4 ngaøy → tieân löôïng xaáu veà phuïc hoài
chöùc naêng.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Ngoä ñoäc thuoác

Thuoác an thaàn-thuoác nguû
 Tröôùc hoân meâ: nystagmus moïi höôùng,
dysarthria, ataxia.
 Khoâng coù vaän ñoäng cô vaän nhaûn ngoaøi
baèng thöû nghieäm oculocephalic.
 Coøn baûo toàn PXAS.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Ethanol
 Giaõn maïch ngoaïi bieân laø noåi baät, gaây ra
nhòp nhanh, haï huyeát aùp, haï thaân nhieät.
 Söûng sôø : noàng ñoä röôïu trong maùu laø 250-300
mg/dL
 Hoân meâ: 300-400mg/dL.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Thuoác gaây nghieän

 Co ñoàng töû nhö xuaát huyeát caàu naõo.
 Chaån ñoaùn: giaõn ñoàng töû nhanh vaø tænh
giaác sau khi truyeàn tónh maïch 0,4-1,2 mg
Naloxone.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Beänh lyù naõo gan
Laâm saøng
 Beänh lyù gan tröôùc ñoù.
 Hoân meâ coù theå xaûy ra bôûi ñôït caáp, ñaëc bieät coù
XHTH.
 kích thích, luù laån, meâ saûng.
 Asterisis.
 Tröông löïc cô taêng.
 Taêng phaûn xaï gaân cô.
 Co giaät coù theå xaûy ra.
Caän laâm saøng:
 Khí maùu: Kieàm hoâ haáp.
 Dòch naõo tuyû: DNT maøu vaøng, glutamin taêng.
 EEG, CN gan, Echo gan….
Ñieàu trò: xem baøi hoân meâ gan.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA

Tình traïng taêng aùp löïc thaåm thaáu

 Thöôøng coù tieàn söû tieåu ñöôøng type II.
 Thöôøng keøm theo tình traïng co giaät.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Haï natri maùu
Laâm saøng
 Thöôøng hoân meâ coù theå xaûy ra khi natri maùu <
120 mEq/L.
 Luù laãn,meâ saûng, buoàn noân, noân vaø côn co giaät
thöôøng xaûy ra.
 Ñoâi khi coù daáu hieäu thaàn kinh khu truù.
Ñieàu trò
 Nguyeân nhaân
 Haïn cheá nöôùc hay chuyeàn natri öu tröông
 Tuyø T/h coù theå keát hôïp vôùi furosemide.
 Khi ñieàu chænh öôùc löôïng taêng khoâng quaù 8
mmol/L/ngaøy.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Haï thaân nhieät
Laâm saøng
 Do: hypoglycemia, nhieãm ñoäc thuoác an thaàn
kinh, beänh naõo Wernicke, phôi traàn.
 Taát caû caùc beänh nhaân hoân meâ khi thaân
nhieät haï thaáp döôùi 260C.
 Thaân nhieät giaûm, khoâng phaûn öùng vôùi
kích thích ñau, taêng tröông löïc cô toaøn thaân,
phaûn xaï ñoàng töû vôùi aùnh saùng chaäm
hoaëc maát phaûn xaï.
BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Caän laâm saøng
 ECG: nhòp tim chaäm, PR,QRS, QT keùo daøi
 SHM: CPK taêng, amylase taêng
Ñieàu trò
 PP toát nhaát vaø toác ñoä laøm aám coøn ñang baøn
caõi, nhöng laøm aám thuï ñoäng vôùi chaên trong moät
caên phoøng aám laø moät ñieàu trò höõu hieäu
 Rung thaát coù theå xaûy ra trong luùc aám trôû laïi.
 Do aám gaây ra giaõn maïch daãn tôùi haï huyeát aùp →
coù theå caàn truyeàn dòch cho beänh nhaân.
 BEÄNH NAÕO LAN TOÛA
Taêng thaân nhieät
Laâm saøng
 Nguyeân nhaân: phôi traàn, status epilepticus, anticholinergic,
thöông toån vuøng hypothalamic.
 Khi nhieät ñoä cô theå treân 42-430C → taêng chuyeån hoùa
cuûa heä thoáng TKTW vaø cô theå khoâng cung caáp cho söï
ñoøi hoûi cuûa gia taêng nhieät löôïng → hoân meâ
Ñieàu trò
 Caàn giaûm ngay thaân nhieät cuûa cô theå vôùi lau beänh
nhaân baèng nöôùc ñaù, röôïu, quaït laïnh, boït bieån.
 Khi ñieàu trò caàn chuù yù thöøa dòch gaây phuø phoåi do
taêng theå tích.
DIFFERENTIAL DIAGNOSIS
Hoäi chöùng khoaù trong
 lieät töù chi vaø haàu nhö taát
caû caùc daây thaàn kinh soï
ngoaïi tröø cöû ñoäng maét
doïc, chôùp maét vaø chöùc
naêng hoâ haáp.
 Beänh nhaân hoaøn toaøn tænh
taùo vôùi moâi tröôøng xung
quanh (toån thöông phaàn buïng
caàu naõo hai beân do ñoät quò,
vieâm naõo).
DIFFERENTIAL DIAGNOSIS

Chöùng laëng thinh baát ñoäng

khoâng theå cöû ñoäng nhöng hoaøn toaøn
tænh taùo (thöôøng do toån thöông thuyø
traùn hai beân).
 ÑIEÀU TRÒ

XÖÛ TRÍ KHAÅN CAÁP CHUNG

1. Baûo ñaûm ñöôøng khí ñaïo thoâng thoaùng (patency
of the airway) vaø tuaàn hoaøn ñaày ñuû, thoâng khí
beänh nhaân ñöôïc ñaûm baûo.
2. Ñaët moät catheter tænh maïch vaø ruùt maùu laøm
nhöõng xeùt nghieäm.
Glucose, ion ñoà, thôøi gian prothrombin, thôøi gian
throboplastin, coâng thöùc maùu, khí maùu vaø pH
maùu.
 ÑIEÀU TRÒ

XÖÛ TRÍ KHAÅN CAÁP CHUNG

3.Khởi đầu bằng một đường truyền TM vaø xem xeùt
duøng dextrose, thiamine, and naloxone.
4.Tieán haønh ñieàu trò nhöõng côn co giaät neáu xaûy
ra. Khi coù nhöõng côn co giaät lieân tuïc treân beänh
nhaân hoân meâ caàn phaûi nghó laø status epilepticus
vaø phaûi xöû trí thích hôïp.
Caâu hoûi?

1. Theá naøo laø hoân meâ?

2. Nhöõng toån toån thöông naøo gaây hoân
meâ?
3. Caùch tieáp caän khaùm BN hoân meâ?
4. Caùch xöû trí cô baûn tröôùc BN hoân meâ?
5. Caùc nguyeân nhaân gaây hoân meâ treân
leàu, döôùi leàu, lan toaû?
 TOÙM LAÏI

 Hoân meâ xaûy ra do toån thöông hai baùn

caàu or TT heä thoáng kích hoaït löôùi thaân
naõo.
 Nhöõng nguyeân nhaân coù khaû naêng gaây
hoân meâ thöôøng gaëp: oå toån thöông lôùn,
beänh naõo do roái loaïn chuyeån hoùa, nhieãm
truøng naõo vaø xuaát huyeát döôùi nheän.
 TOÙM LAÏI
 Khaùm beänh nhaân hoân meâ neân khu truù vaø
ngaén goïn:
 Phaûn xaï cuûa ñoàng töû vôùi aùnh saùng
 Vaän ñoäng nhaûn caàu
 Ñaùp öùng vaän ñoäng cuûa beänh nhaân vôùi kích
thích ñau
 Daáu hieäu kích thích maøng naõo.
 Caàn nhanh choùng loaïi tröø khaû naêng haï
ñöôøng maùu.
 BN coù theå môû maét ñöôïc thì khoâng theå goïi
laø hoân meâ.
CAÙM ÔN SÖÏ CHUÙ YÙ!