ELEKTROSTATİK AYIRMA

ELEKTROSTATİK AYIRMA

Elektrostatik ayırıcılar, iki cisim aynı şekilde yüklenirse birbirlerini

iterler, zıt şekilde yüklenirse birbirlerini çekerler prensibine
dayanır.
İyi ve zayıf iletkenlerden oluşan bir karışım yüksek yüklü bir iletken
yüzeye beslenirse, iyi iletkenler hemen yüzeyin yüküne benzer bir
yük alır ve yüzeyden itilirken, zayıf iletkenler yük almaya hazır
değildir ve yapışmaya devam eder.
Elektrostatik ayırmada, bir besleme malzemesindeki çeşitli
mineraller arasındaki elektrik iletkenliğindeki fark kullanılır.
 UYGULAMA ALANLARI

Elektrostatik ayırma, mineral işleme endüstrisinde zenginleştirme,

geri dönüşüm veya saflaştırma gibi çeşitli amaçlar için yaygın
olarak kullanılan bir tekniktir.
Genellikle zirkon, rutil(TiO2), ilmenit(FeTiO3) , monazit(mineralleri
lantanitleri içeren kırmızı-kahverengi bir fosfattır ve önemli bir
toryum, lantan ve seryum kaynağıdır) veya granat(Doğal silikat,
X₃Y₂(SiO₄)₃) gibi ağır mineral kumlarını kuvars, feldispat veya
kilden ayırmak için kullanılır.
Ayrıca, kalsit(CaCO3), barit(BaSO4), talk veya kaolin gibi
endüstriyel mineralleri silika, demir oksitler veya diğer
safsızlıklardan ayırmak için kullanılabilir.
Bakır, altın, gümüş veya kalay gibi metalik mineralleri kuvars,
mika veya feldispat gibi metalik olmayan minerallerden ayırmak
için de kullanılabilir.
 UYGULAMA ALANLARI

Ayrıca elektrostatik ayırma, baskılı devre kartları, kablolar veya

piller gibi elektronik atıkların metal ve plastik parçalara
ayrılmasında da faydalıdır.
Son olarak, kömür yanmasından kaynaklanan uçucu külü karbon
ve mineral fraksiyonlarına ayırmak için kullanılabilir.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Bu genellikle topraklanmış ve pozitif potansiyelli ( + ) bir rotor tipi

ayırıcı ile, büyük tek bir negatif potansiyelli ( - ) elektrotun elektrik
alanında, besleme partiküllerinin dönen rulo üzerine dökülmesiyle,
indüksiyon yoluyla hızla bir yüzey yükü geliştirerek gerçekleştirilir.

Daha iyi iletken olan partiküller rotorla aynı potansiyele sahip

olurlar (+) ve daha sonra rotordan ( -) elektroda doğru çekilirler.

Yük almaya daha az eğilimli olan iletken olmayan parçacıklar ise,

rotor yerçekiminin parçacığı düşürmesine yetecek kadar dönene
kadar rotor yüzeyine yapışır.
 ELEKTROSTATİK AYIRMANIN
PERFORMANSI

Elektrostatik ayırmanın performansı ve verimliliği,

Minerallerin elektriksel özellikleri,
Partiküllerin fiziksel özellikleri,
Elektrik alan parametreleri,
Besleme parametreleri ve
Ayırma ekipmanının tipi, tasarımı veya durumu
dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Optimum sonuçlar elde etmek için bu faktörler her uygulama ve
malzeme için seçilmeli ve optimize edilmelidir.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Elektrostatik, pozitif ve negatif parçaların birbirinden ayrıldığı

koşullar altında sabit elektrik yüklerinin incelenmesi olarak
tanımlanabilir.

Elektrostatik ayırma, bir elektrik alanındaki yüklü veya

kutuplaşmış cisimlere etki eden kuvvetlerin kullanılmasıyla
gerçekleştirilir.

Şarj için çeşitli yöntemler kullanılabilir ve bunlar arasında;

•İletken indüksiyon,
•Temas elektrifikasyonu ve
•İyon bombardımanı yer alır.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

İletken indüksiyon ve iyon bombardımanı, iletken malzemeleri

iletken olmayan malzemelerden ayırmak için kullanılır.

İletken malzemelere örnek olarak ilmenit, rutilyum, galen, pirit ve

spekülarit verilebilir.

İletken olmayan malzemeler arasında kuvars, zirkonyum, monazit

ve elmas sayılabilir.

Kontak elektrifikasyon genellikle fosforik kaya ve kuvars gibi

iletken olmayan malzemeleri iletkenlik derecelerine göre ayırmak
için kullanılır.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

İletken indüksiyon prensibi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

 ELEKTROSTATİK AYIRMA

İletken indüksiyon prensibi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Yüklü bir cisim yalıtılmış bir metal B cismine doğru hareket

etmektedir.

Benzer yükler birbirini reddederken farklı yükler birbirini

çektiğinden, A cismindeki negatif yükler B cismindeki elektronları
uyararak B'nin diğer tarafına geçmelerini sağlar ve B cisminin A
cismine en yakın tarafında net bir pozitif yük bırakır.

B cismi topraklanırsa, bağ yapmayan elektronlar gösterilen yerde

pozitif bir net yük bırakarak topraktan dışarı akar.

B cismi uzaklaştırılırsa, pozitif yük metalik cismin yüzeyine eşit

olarak dağılır.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Temas elektrifikasyonunda, bir madde diğerine sürtülür, böylece

yüzeylerden birine fazla negatif yük sabitlenir.

Elektron eksikliği olan cisim üzerinde pozitif bir yük gelişirken,

elektron çeken cisim negatif bir yükle sonuçlanır.

İyon bombardımanı yöntemi, farklı elektriksel özelliklere sahip

malzemeleri şarj etmek için kullanılır.

İletken ve iletken olmayan parçacıklar topraklanmış iletken bir

yüzeyle temas eder.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Tabloda farklı malzemelerin karbon ve piritle sürtünmesinin

etkileri gösterilmektedir.
Boruların İçinde Kayan Karbon ve Pirit Parçacıklarında Oluşan
Elektrik Yükleri
Yük Büyüklüğü
(108) C/g
Boru Malzemesi Karbon Prit
Polivinil klorür (+) 2.00 (+) 1.40
Galvanizli demir (+) 0.40 (-) 0.47
Vinil boru (+) 0.22 (-) 0.09
Bakır (+) 2.00 (-) 0.35
Pleksiglas (+) 2.20 (-) 2.30
Aluminyum (+) 0.50 (-) 0.31
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Her iki parçacık da yüksek voltajlı bir elektrottan elektriksel bir

korona deşarjı tarafından üretilen atmosferik gazların iyonları
tarafından bombardımana tutulur.

İyon bombardımanı sona erdiğinde, iletken parçacık kazandığı

yükü çok hızlı bir şekilde toprağa kaybeder ve onu iletken yüzeyden
itme eğiliminde olan zıt bir elektrostatik kuvvetle karşılaşır.

İletken yüzeyden uzak tutulan iletken olmayan parçacık tarafı,

elektriksel polaritesi yüzeyinkine zıt olan iyonlarla kaplanır ve onu
yüzeye tutma eğiliminde olan bir elektrostatik kuvvetle karşılaşır.
 ELEKTROSTATİK AYIRMA

Elektrostatik kuvvet, yerçekimi kuvvetinden veya iletken olmayan

parçacığı iletken yüzeyden ayırma eğiliminde olan diğer
kuvvetlerden daha büyükse, parçacık yüzeyle temas halinde tutulur
ve "sabitlendiği" söylenir.

Parçacıklar ufalama yoluyla da yüklenebilir.

Milimetre aralığında, ufalama yoluyla yüklemenin bir elektrik

alanından etkilenmek için yeterli yüke sahip parçacıklar üretmediği
gösterilmiştir.

Bununla birlikte, mikrometre aralığında, ortaya çıkan yükün,

parçacıkların bir elektrik alanında yerçekiminden ziyade elektriksel
bir tepki göstermesi için yeterince yüksek olduğu bulunmuştur.
 AVANTAJLARI

Elektrostatik ayırmanın temel avantajlarından biri, boyut, şekil,

yoğunluk veya renk gibi benzer fiziksel özelliklere, ancak farklı
elektriksel özelliklere sahip mineralleri ayırabilmesidir.
Bu, zirkon, rutil, ilmenit, monazit veya kasiterit gibi diğer
yöntemlerle ayırt edilmesi zor olan mineralleri ayırmak için
kullanışlı hale getirir.
Elektrostatik ayırmanın bir diğer avantajı da kuru malzemeleri
işleyebilmesidir, bu da su tüketimini ve operasyonun çevresel
etkisini azaltır.
Ayrıca, elektrostatik ayırma mikrondan milimetreye kadar çok
çeşitli partikül boyutlarına uygulanabilir ve yüksek kapasiteler ve
verimlerle başa çıkabilir.
 AVANTAJLARI

Elektrostatik ayırmanın ana dezavantajlarından biri, elektrik

alanının ve besleme özelliklerinin yüksek derecede kontrol ve
kalibrasyonunu gerektirmesidir.
Beslemenin voltajı, nemi, sıcaklığı veya bileşimindeki herhangi bir
değişiklik ayırma performansını ve kalitesini etkileyebilir.
Bu nedenle elektrostatik ayırma, optimum sonuçları sağlamak için
sürekli izleme ve ayarlama gerektirir.
Elektrostatik ayırmanın bir diğer dezavantajı da beslemede elektrik
alanını veya partikül yüklemesini engelleyebilecek iletken veya
manyetik malzemelerin varlığından etkilenebilmesidir.
Buna ek olarak, elektrostatik ayırma yüksek voltaj ve kuru koşullar
nedeniyle kıvılcım veya yangın tehlikesi oluşturabilir.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Homojen maddeler için ufalama, elektrik yükleri açısından bir

şekilde dengelenmiş parçacıklar üretecektir, bu nedenle
elektrostatik ayırma uygulanabilir bir seçenek olmayacaktır.

Kimyasal bileşimi farklı olan parçacıklar ufalama ile tatmin edici

bir şekilde yüklenir ve elektrostatik ayırma uygun sonuçlar
vermelidir.

Farklı ekipman türleri 3 x 103 - 3 x 106 V/m aralığında doğru ya da

alternatif akım kaynaklarını kullanmaktadır.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Ticari elektrostatik ayırıcılarda kullanılan yüksek gerilim

kaynakları 250 x 103 V kadar yüksek bir aralığı kapsar, ancak
kullanılan güç gerçekten daha düşüktür ve ton besleme başına
maksimum 0.5 kW / saat değerindedir.

Doğru akım, iletken indüksiyon ve iyon bombardımanı yoluyla

yük üretmek için kullanılırken, alternatif akım polarizasyon
yoluyla yük üretmek için kullanılır.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Eelektrostatik ayırmanın endüstriyel uygulamaları

Mineraller Yüzey İşlemleri Olağan Şarj Mekanizması

Kombinasyonu
Hematite-quartz Kurutma İyon bombardımanı
Limenite-rutile Yıkama ve Kurutma İyon bombardımanı
Zirconium-ilmeniteKurutma İyon bombardımanı
Cassiterite-scheelite
Kurutma İyon bombardımanı
İletken indüksiyon
Feldspar-quartz Kurutma İletişim elektrifikasyonu
Halite-silvanite Isıtma 340°C İletişim elektrifikasyonu
Pyrite-carbon Kurutma İyon bombardımanı
İletken indüksiyon
Carbon-chalkboard Nem kontrol İletken indüksiyon
Diamond-silicon Yıkama ve Kurutma İletken indüksiyon
EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Korona deşarjlı elektrostatik separatör.

 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Parçacıkların iyon bombardımanı mekanizmasını kullanan yaygın bir

ekipman parçası korona boşaltıcı olarak bilinen ekipmandır.

Şekilde basitçe yüksek gerilimli ayırıcı olarak bilinen bir korona

deşarj ünitesinin şeması gösterilmektedir.

Parçacıklar yüksek gerilimli makineye girip koronadan geçerken

yüklenirler.

Yük miktarı, parçacık yarıçapının, gevşeme süresinin, parçacık

geçirgenliğinin ve kalma süresinin bir fonksiyonudur.

İletken partiküller, yüklerini dönen tamburdan uzaklaşmadan önce

hızla paylaşırlar.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

İletken olmayan partiküller tambur yüzeyine çekilir ve bir sıyırıcı

veya bıçak tarafından uzaklaştırılır.

Bu şekilde, iletken ve iletken olmayan malzemeler arasında

tanımlanmış bir ayrım gerçekleştirilir.

Korona deşarj üniteleri, 0.2-1.0 mm çapındaki partiküllerle 136 kg

malzeme/12.7 mm rotora kadar işleyebilir.

Parçacık boyutu arttıkça kapasite önemli ölçüde azalır.

Korona deşarj ünitelerinde iletkenleri iletken olmayanlardan

ayırmak için bir kriter, bir birim ilk yük yoğunluğu P0'ın orijinal
değerinden 1/e oranında azalması için gereken süre olarak
tanımlanan gevşeme süresi Tr'dir, yani,
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Burada P t zamanındaki yük yoğunluğu, T iletkenlik ve ɛ

geçirgenliktir.

Pirit için gevşeme süresi yaklaşık 103 s iken, kuvars için bu süre
yaklaşık 106 s'dir.

Bu nedenle, kuvars uzun gevşeme süresi nedeniyle iletken olmayan

bir madde olarak kabul edilirken, pirit kısa gevşeme süresi
nedeniyle bir iletken olarak kabul edilir.

Korona deşarj ünitesinin yanı sıra, elektrostatik ayırıcıların iki

yaygın türü şekilde gösterilen plaka ayırıcı ve elek-plaka ayırıcıdır.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Her iki ünitede de besleme partiküllerini şarj etmek için indüksiyon

kullanılır.

Ayırma verimliliği plaka ve elek-plaka ayırıcılar için korona deşarj

ayırıcılara göre daha düşüktür.

Bu nedenle, bu tip üniteler beş ayırma aşamasına kadar seri olarak

monte edilir.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Elektrostatik ayırıcılar: (a) plaka tipi ve (b) elek-plaka tipi.

 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

İnce Partikül Sistemlerindeki Uygulamalar

İnce toz haline getirilmiş malzemeler için elektrostatik ayırmalar
kullanılırken tatmin edici sonuçlar elde etmek amacıyla bazı
alternatifler önerilmiştir.

Gaz akışı içerisinde partiküllerin sürüklenmesini önlemek için özel

olarak modifiye edilmiş bir akışkan yatak tasarımı rapor edilmiştir.

Düşük gaz akışı ve mekanik titreşim kombinasyonunun,

sürüklenme sorununu en aza indirerek ince parçacıklardan oluşan
bir yatağı verimli bir şekilde akışkanlaştırabileceği bulunmuştur.

Boyutları 15 ila 55 Nm arasında değişen cam ve demir tozlarının

sentetik bir karışımı için sonuçlar verilmiştir.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Söz konusu malzemelerin ağırlıkça 50/50 oranında karışımı için

sıcaklık, nem ve voltajın etkileri araştırılmıştır.

Üç önemli sonuç bulunmuştur:

1.Akışkanlaştırma eylemi ile birlikte titreşim, elektrostatik
ayırmanın kullanımını sadece gaz akışı ile akışkanlaştırılması zor
olan ince tozların karışımlarına genişletebilir;
2.Çelik bileşen için %60'ın üzerinde geri kazanım verimleri
gözlemlendiğinden, titreşim ekstraksiyon etkisini en aza indirmez;
3.Sıcaklık ve voltaj operasyonun en belirleyici değişkenleridir.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Elektrostatik ayırma yoluyla ince partikülleri ayırmak için bir başka

yöntem de, boyut olarak 40 µm'nin altındaki partikülleri işlerken
normalde ilişkili olan sürüklemeyi ortadan kaldırmak için geliştirilen
seyreltik fazlı kapalı elektrostatik daire durumudur.

Elektrik alan etkisi nedeniyle, partiküller ana akım yörüngesinden

saptırılır ve merkezi toplayıcılar tarafından çıkarılır.

Partiküller, iki eş merkezli dönen silindirden oluşan gaz indüktörleri

tarafından döngüye sokulan bir gaz akışı içinde asılıdır.
 EKİPMAN VE UYGULAMALAR

Korona şarj bölümleri yüksek voltajlı korona telleri içerirken,

elektrostatik ayırma bölümü, yüksek voltaj elektrotlarının yatay bir
elektrik alanı ürettiği 1,2 m uzunluğunda bir döngü segmenti
içinde yer almaktadır.

Besleme sistemi, sürekli döngüye yanal olarak monte edilmiş bir

akışkan yataktan oluşmaktadır.
 Tek Aşamalı Elemede Ayırma Verimliliği

Eleme, bir veya iki eleme yüzeyine sahip ekipman kullanılarak

gerçekleştirilir. Tek bir elek iki ürün sağlar.

Üstten gelen ürün büyük boy veya artı ürün olarak adlandırılırken,
elekten geçen ürün küçük boy veya eksi üründür.

Çift katlı bir elekte bir elek yüzeyini geçen ancak bir sonraki elek
yüzeyinde kalan malzeme ara üründür.

İdeal eleme sırasında, artı ürün yalnızca elek yüzeyinin açıklık

boyutundan daha büyük parçacıklar içerirken, eksi ürün açıklıktan
daha küçük parçacıklardan oluşur.

Akışlardan herhangi birindeki yanlış yerleştirilmiş malzeme miktarı

olarak ölçülen eleme verimliliği birçok faktörden etkilenebilir.
Tek Aşamalı Elemede Ayırma Verimliliği

Tıkanma, verimlilikte muazzam bir etkiye sahip olabilecek ciddi bir

sorundur.

Doğrudan tıkanmaya neden olabilen partikül boyutu ve şeklinin

yanı sıra, besleme malzemesinin nem içeriği gibi diğer bazı
özellikleri de ayırma işleminin verimliliğini azaltan tıkanmaya
neden olabilir.

Bu deneyin amacı, bir eleme prosesine beslenen malzemenin nem

içeriğinin tıkanma ve ayırma verimliliği üzerindeki etkisini
değerlendirmektir.
 Tek Aşamalı Elemede Ayırma Verimliliği

Ekipman ve Malzemeler

ABD standart test elekleri serisi veya laboratuvar boyutunda

salınımlı yuvarlak elek ünitesi.

5-10 kg kaba kum ve ince kumdan oluşan iki parti.

Granatary kantarı ve nem dengesi.

Teşekkür Ederim