თამაშის სხვადასხვა

თეორიული მიდგომები
 რა არის თამაში?
სკოლამდელ პერიოდში ბავშვის წამყვანი ქცევა
თამაშია. თამაში ბავშვის ნორმალური განვითარების
მაჩვენებლადაც შეიძლება მივიჩნიოთ. მას დიდი
მნიშვნელობა აქვს არა მხოლოდ ბავშვის პიროვნული და
შემეცნებითი, არამედ ემოციური განვითარებისთვისაც.
თამაშის დროს ბავშვს უვითარდება შემეცნებითი პროცესები:
აღქმა, მეხსიერება, ყურადღება, მეტყველება და ა.შ.
ვითარდება ნატიფი და მსხვილი მოტორიკა, მის
პიროვნებაში ხდება ძირეული ცვლილებები, სწავლობს
საკუთარ შესაძლებლობებს. თამაში ასევე ეხმარება ბავშვს,
გაუმკლავდეს შიშებს, მატრამვირებელ სიტუაციებს და ა.შ.
თამაში ხელს უწყობს:

 წარმოდგენების და განცდების გამოხატვას და გამოსახვას

 ემოციების ინტეგრაციას და გადალახვას
 კონფლიქტების გადაჭრას
 ფანტაზიის და წარმოსახვის გაფართოებასა და გაზრდას
 რეალურ ცხოვრებაში მიუღებელი ფანტაზიის გამოხატვას
 გამეორებითს და ტრანსფორმაციის გზით გამოცდილებების
„გადამუშავება“ და „მოხმარება“
 ბავშვის გაძლიერებას და უფლებამოსილების მინიჭებას
 კომპეტენციების გაზრდას
 ახალი პასუხების, რეაქციების გამოწვევა და წახალისება
 თვით-რეგულირება
 პოზიტიური შედეგის წახალისება და რელაქსაცია
 სხვადასხვა როლებისთვის მომზადება და გაწაფვა
 კომუნიკაცია
 ქცევის მოქნილობა
 კულტურული ღირებულებების და რწმენების გამოხატვა
სიმბოლურად
 თანატოლების კულტურის, ერთსულოვნების და ერთობის
განცდა
 სიამოვნების და ხალისის განცდა
 ბავშვების მრავალფეროვანი პერსპექტივის დანახვის
საშუალებას იძლევა ნებისმიერი ტიპის თამაში: ფიზიკური
თამაშები, ნივთებით თამაში, სიმბოლური თამაში, სოციო-
დრამატული თამაშები და წესებიანი თამაშები.
მიზანშეწონილია, ბავშვების თვალთახედვის, მათივე
ინტერპრეტაციის გადასამოწმებლად და დასადასტურებლად,
ბავშვების მოსასმენად თამაშთან ერთად სხვა მეთოდებიც
გამოვიყენოთ
 რა არის თამაში?

ეს საკითხი ბევრმა ცნობილმა მეცნიერმა იკვლია, მაგალითად კარლ გროსი

ამბობდა, რომ თამაში არის „მოსამზადებელი სკოლა მომავლისთვის“, ჟან პიაჟე
თვლიდა, რომ თამაში ინტელექტის გავარჯიშების საშუალება იყო, დიმიტრი
უზნაძე მიიჩნევდა, რომ თამაშის დანიშნულება ბავშვისთვის სიამოვნების მიღებაა,
დღეს კი აღიარებულია – თამაში არის სწავლა (პიტერ გრეისი).

ჩვენ ვზუნავთ ბავშვის განვითარებაზე, ვასწავლით ლექსებს, დაგვყავს სხვადასხვა

წრეებზე – სიმღერა, ცეკვა, ხატვა, სპორტული წრეები, გვინდა რომ მალე შეძლოს
ასოების და რიცხვების ცნობა, ვასწავლით წერას, თუმცა სამწუხაროდ, დღეს
ბავშვებს სულ უფრო ცოტა დრო რჩებათ თავისუფალი თამაშისთვის, რაც
საუკეთესო საშუალებაა მისი განვითარებისთვის.
 .

Enter Title
(1) თამაში დადებით ემოციებს უნდა იწვევდეს, (2) ბავშვისთვის ჩართულობა, ანუ
პროცესია მნიშვნელოვანი და არა შედეგი, (3) იგი თავისი შინაგანი მოტივაციით არის

02
ჩართული ამ პროცესში, (4) ეს მისი თავისუფალი არჩევანია და ბოლოს (5), თამაში
საშუალებას აძლევს ბავშვს, არარეალურ, თამაშის სამყაროში გადაინაცვლოს1 . მეტი
თვალსაჩინოებისთვის განვიხილოთ ზემოთ მოცემული თითოეული მახასიათებელი.
Enter Title

Enter Title
Click here to add content of the text ， and
briefly explain your point of view.

Enter Title
Click here to add content of the text ， and
briefly explain your point of view.

Enter Title
Click here to add content of the text ， and
briefly explain your point of view.
 ჭარბი ენერგიის თეორია
(შილერი)
მე-18 საუკუნეში, ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული თეორია ბავშვის
თამაშის შესახებ, ფრიდრიხ შილერმა შემოგვთავაზა. თეორია ჭარბი
ენერგიის სახელწოდებით არის ცნობილი. მისი მიხედვით, ადამიანებს მთავარი იდეა:
გააჩნიათ ენერგიის დანაზოგი, რაც მათ სამყაროში გადარჩენას თამაში არის „ორთქლის გამოშვება“,
რათა დაგროვილი ენერგია
უზრუნველყოფდა. ზრდასრულები ენერგიის დიდ ნაწილს ყოველდღიურ გამოთავისუფლდეს
სამუშაოსა და ოჯახზე ზრუნვაში ხარჯავენ, მაგრამ ბავშვებთან
განსხვავებული ვითარებაა. შილერის შეხედულებით, გადაჭარბებული
ენერგია გროვდება ბავშვში და საჭიროებს გამოთავისუფლებას. თამაში
ასრულებს „ორთქლის გამომშვებ“ ფუნქციას. დღესაც კი, ზრდასრულები
ბავშვების თამაშს „ორთქლის გამოშვებად“ აღწერენ. საუკუნის შემდეგ, ხანგრძლივი ვიდეოს ყურების შემდეგ,
აღმზრდელი ხედავს, რომ ბავშვი არის
მორიც ლაზარუსმა შემოგვთავაზა თეორია, რომელიც შილერის თეორიის მოუსვენრად, უყურადღებოდ და ამჩნევს, რომ
საწინააღმდეგოა. მან შემოიტანა ძალის აღდგენის (რეკრეაციული) მას ენერგია აქვს დაგროვილი. ის მას სათამაშო
მოედანზე უშვებს, რათა ირბინოს, ითამაშოს და
თეორია, რომლის მიხედვითაც, ადამიანი ენერგიის დასახარჯად კი არ დახარჯოს დაგროვებული ენერგია.

თამაშობს, არამედ მის ჩასანაცვლებლად. თამაში ხელახლა ავსებს იმ

ენერგიას, რაც იხარჯება სამუშაოს, განსაკუთრებით კი მენტალური
სამუშაოს დროს
 ბავშვები თამაშში ბევრ
ისეთ უნარს ავარჯიშებენ,
პრაქტიკის თეორია რასაც მოგვიანებით,
ზრდასრულ ცხოვრებაში
(გროსი) გამოიყენებენ.

პრაქტიკის თეორია მეოცე საუკუნის დასაწყისში კარლ გროსმა პრაქტიკის

თეორია შეიმუშავა. მისი შეხედულებით, თამაში ზრდასრული ადამიანის უნარების
ადრეულ პრაქტიკას უზრუნველყოფს. როგორც ცხოველები თამაშობენ
ნადირობანას და ჩხუბობანას, ისე ბავშვები, თამაშის დროს, აქცენტს აკეთებენ იმ
უნარებზე, რომლებიც ზრდასრულობაშია საჭირო. ეს ყველაზე აშკარაა, როდესაც
ბავშვები სიმულირებენ, თითქოს ზრდასრულები არიან: მაკიაჟის გაკეთება, ბავშვის
დაძინება, კუბურებით სახლის აგება, ან მარტივი პროგრამების გამოყენება
კომპიუტერში. გროსის აზრით, თამაშის ყველა ეს გამოცდილება, ჩვეულებრივ,
ბავშვს რეალურ ცხოვრებაში ამ უნარების გამოსაყენებლად ამზადებს.
რა თქმა უნდა, ბავშვი ბევრ ისეთ თამაშში ერთვება, რომელიც მას
ზრდასრული ცხოვრებისთვის არ ამზადებს. როდესაც ბავშვები მაღალი გორაკიდან
მუყაოს ყუთით ეშვებიან, ყვირიან და იცინიან, ისინი ზრდასრულისთვის საჭირო
რაიმე უნარებს არ ივითარებენ. და მაინც, თამაშთან დაკავშირებული3-6ზოგიერთი
წლის ასაკის ბავშვების მასწავლებელი
ქცევა ცხადად არის დაკავშირებული იმ მნიშვნელოვან უნარებთან, სახლისრომლებიც
მოვლის არეს ოჯახთან დაკავშირებული
ბუტაფორიებით ისე ავსებს, რომ ბავშვებმა
მოგვიანებით ცხოვრებაში გამოადგებათ. დედის, მამის ან სხვა ოჯახის წევრების როლი
მოირგონ. ის ხელს უწყობს თამაშს, რომ
გოგოებმაც და ბიჭებმაც ივარჯიშონ სხვადასხვა
თოჯინის ‒ „ბავშვების“ დაჭერაში, კვებასა და
მოვლაში.
 ფსიქოანალიტიკური თეორია
(ფროიდი)

მე-20 საუკუნეში, ზიგმუნდ ფროიდმა (1920) და ერიკ ერიქსონმა (1993)

წარმოადგინეს თამაშის ფსიქოანალიტიკური თეორია. მათი კონცეფციით,
ბავშვები შიშების, შფოთვებისა და უმწეობის განცდების გადასალახად თამაშობენ.
მაგალითად, ბავშვები, რომლებსაც რამე აწუხებთ ან მოწყენილები არიან,
საჭიროებენ სიხარულის განცდას და საკუთარ ცხოვრებაზე კონტროლის
დაბრუნებას. ისინი თამაშს იწყებენ და თამაშში ისეთ სამყაროს ქმნიან, რომელიც
კონტროლის საშუალებასა და სასურველი შედეგების შექმნის გარანტიას იძლევა.
მალაიზიელი ბავშვი თამაშობს, ვითომ მის ქალაქში ქარიშხალია, მაგრამ თვითონ
ისეთ განსაკუთრებულ ძალას ფლობს, რომ ქარიშხალს შეაჩერებს. ბავშვი
ჩიკაგოდან, რომელსაც მტკივნეული სამედიცინო პროცედურა ელის, თამაშში
თავადაა ექიმი და სათამაშო ცხოველს უტარებს იმავე პროცედურას. ბავშვი,
კენიის სოფელში, რომელიც ხშირად ისჯება ხოლმე, თუ საჭმლის მოსამზადებლად
დანთებულ ცეცხლს უახლოვდება, ზრდასრულ ადამიანს თამაშობს და თავადაც
ტუქსავს წარმოსახვით შვილებს. თითოეულ შემთხვევაში, ბავშვი თამაშს იყენებს,
რათა კონტროლის განცდა ჰქონდეს და გაუმკლავდეს უსიამოვნო გარემოებებს.
 ვგოტსკის სოციოკულტურული
თეორია

ლევ ვიგოტსკიმ (1976) თამაშის სოციოკულტურული თეორია

შეიმუშავა. პიაჟეს მსგავსად, ისიც მიიჩნევდა, რომ თამაშში
ბავშვები ობიექტებს, ჟესტებს, ენასა და სხვა ქცევებს, როგორც
სიმბოლოებს იყენებენ. სიმბოლოებს, რომლებიც იმას ასახავს, რაც
აქ და ამჟამად არ არის. ის ხაზს უსვამდა, რომ სოციალურ
ინტერაქციებს, ენასა და კულტურას გავლენა აქვს თამაშზე.
ვიგოტსკის თეორიის მნიშვნელოვანი ასპექტია, რომ თამაში
ბავშვებს უბიძგებს ზრდასრულებივით იფიქრონ და მოიქცნენ. ის
ამბობდა, რომ „თამაშში ბავშვი ყოველთვის იმაზე უფრო დიდივით
იქცევა, ვიდრე არის… თითქოს საკუთარ თავს გაასწრო“ (Vygotsky,
1967, p. 102). მაგალითად, ბავშვი, რომელიც მამამისის როლს
ირგებს და ვითომ შვილს ელაპარაკება, იყენებს უფრო დახვეწილ
ენას და ზრდასრულის ინტონაციებს. სხვა ბავშვი, რომელსაც
ექიმთან ვიზიტის ეშინია, შესაძლებელია, ძალიან დიდი და მამაცი
გახდეს, როდესაც წარმოსახვითი ექიმის კაბინეტში შედის.
 პიაჟეს კოგნიტური
თეორია

თამაშის კომუნიკაციის თეორია გრეგორი ბატესონმა (1972) შემოგვთავაზა

თამაშის კომუნიკაციის თეორია. მისი აზრით, ბავშვები თამაშში
არავერბალურ და ვერბალურ კომუნიკაციას სწავლობენ. გარდა ამისა,
თამაშში ყველაზე მნიშვნელოვანი ‒ ადამიანებისთვისაც და
ცხოველებისთვისაც ‒ სოციალური სასიგნალო ქცევების (სახის
გამომეტყველებების, ინტონაციების, ჟესტების) სწავლაა, რათა
დარწმუნდნენ, რომ თანატოლებმაც იციან, რომ რა არის თამაში და რატომ
არის ის მნიშვნელოვანი? 19 ეს წარმოსახვითი ქმედებებია, ან რომ
წარმოსახვითი ქმედებები „არ არის რეალური“. რამდენიმე მსგავსი
სასიგნალო ქცევა 1.2 ცხრილშია წარმოდგენილი. ყოველ ჯერზე, როცა
ბავშვები თამაშობენ, კომუნიკაციის ბევრ მსგავს მეთოდს იყენებენ (Corsaro,
2017; Garvey, 1990; TrawickSmith, 2010). ბატესონის თეორიის მიხედვით,
მსგავსი საკომუნიკაციო სიგნალების თამაშში დასწავლა, როგორც წესი,
მნიშვნელოვანია რეალური სოციალური ინტერაქციებისთვის. მაგალითად
ხმის ტონი, ძალიან პატარა ბავშვების შემთხვევაშიც კი, თანატოლთა
ურთიერთობების ხარისხზე ახდენს გავლენას (Trawick-Smith, 1992). ბავშვები,
რომლებიც მსგავსი სიგნალების გამოყენებისა და ინტერპრეტირების
 თამაშის კომუნიკაციის თეორია ბატესონი

გრეგორი ბატესონმა (1972) შემოგვთავაზა თამაშის კომუნიკაციის

თეორია. მისი აზრით, ბავშვები თამაშში არავერბალურ და ვერბალურ
კომუნიკაციას სწავლობენ. გარდა ამისა, თამაშში ყველაზე მნიშვნელოვანი ‒
ადამიანებისთვისაც და ცხოველებისთვისაც ‒ სოციალური სასიგნალო
ქცევების (სახის გამომეტყველებების, ინტონაციების, ჟესტების) სწავლაა,
რათა დარწმუნდნენ, რომ თანატოლებმაც იციან, რომ რა არის თამაში და
რატომ არის ის მნიშვნელოვანი? 19 ეს წარმოსახვითი ქმედებებია, ან რომ
წარმოსახვითი ქმედებები „არ არის რეალური“. რამდენიმე მსგავსი
სასიგნალო ქცევა.
ბატესონის თეორიაზე დაყრდნობით, თამაში შესაძლოა იდეალური
კონტექსტი გახდეს, რათა ბავშვებს სოციალური სიგნალების წაკითხვა
ვასწავლოთ. მასწავლებლებს, თამაშის პროცესში, შეუძლიათ აქტიურად
მიუთითონ მსგავს ქცევებზე: „შეხედე, ხედავ, როგორ იცინის? ეს ნიშნავს,
რომ ის მხოლოდ თავს იკატუნებს“. მათ, აგრეთვე, შეუძლიათ სასიგნალო
ქცევების დემონსტრირება: „რატომ არ ცდი, უფრო ხმადაბლა ილაპარაკო,
როდესაც ჯამალს სათამაშოდ იწვევ?“.
 Enter Title

Enter Title Enter Title Enter Title Enter Title

Enter your text here, or Enter your text here, or Enter your text here, or Enter your text here, or
paste your text here. paste your text here. paste your text here. paste your text here.

Enter Title
Enter title 。 Click here to add content of the text ， and briefly explain your point of view.
 Enter Title
Click here to add content of the text ， and briefly explain your point of view.

03
 Enter Title

Click here to add content of the text ， and

Click here to add content of the text ， and

briefly explain your point of view.
4
briefly explain your point of view.

2 3 Click here to add content of the text ， and

briefly explain your point of view.
Click here to add content of the text ， and

1 briefly explain your point of view.

 Enter Title

Enter Title Click here to add content of the text ， and briefly
explain your point of view.
Click here to add content of the text ， and briefly
explain your point of view.

Enter Title
Click here to add content of the text ， and briefly
explain your point of view. Click here to add content of the text ， and briefly
explain your point of view.
 Enter Title

E n t e r Te x t E n t e r Te x t
Click here to add content of the Click here to add content of the
text ， and briefly explain your point of text ， and briefly explain your point of
view. view.

E n t e r Te x t E n t e r Ti t l e E n t e r Te x t
Click here to add content of the Click here to add content of the
text ， and briefly explain your point of Click here to add content of the text ， and briefly text ， and briefly explain your point of
view. explain your point of view. view.
 THANK YOU
Fresh Cartoon Teaching Template
Little Girl