Dekada ‘70”

ni Lualhati Bautista
 2

CLASSICAL LITERATU
RE
 MGA NILALAMAN
1 2 3

• Pagkilala sa • Talasalitaan • Buod

may akda

4 5 6

RE
CLASSICAL LITERATU
• Interpretasyon • Personal •
Pagsusulit
critique
3
 Pagkilala sa may akda
Si Lualhati Bautista ay isang bantog na pilipinong
manunulat sa larangan ng panitikan. Kilala siya sa
naparaming akdang naisulat tulad ng mga nobela maikling
kwento, screenplay at teleplays. Ipinanganak si Bautista sa
Tondo, Maynila, Pilipinas noong 2 Disyembre 1945, siya ay
bianawian ng buhay noong 12 pebrero 2023, sa edad na
pitongput pito (77), Ang kanyang mag magulang ay si
Esteban Bautista ang kanyang ama at si Gloria Torres ang
kanyang ina, na parehong guro. Nagtapos siya sa emilio
jacinto elementary school noong 1958, at sa florentino torres
high school noong 1962. Isang mag-aaral siya ng journalism sa lyceum of the
philippines, ngunit nagdesisyon siyang huminto sa pag aaral (mag-drop out) dahil
mas nais niyang maging manunulat at ang pag-aaral ay umuubos masyado ng
maraming oras.
Labing anim na taong gulang siya ng magsimulang magsulat ng mga tula . 4
 Ang Kanyang unang maikling kwento, "katugon ng damdamin," ay
nailathala sa magasing liwayway noong nobyembre 25, 1963 at
nagsilbing simula ng kanyang karera bilang manunulat.
Kahit na kulang sa pormal na pagsasanay, si Bautista bilang isang
manunulat ay kilala sa kanyang tapat na realismo, matapang na
pagsusuri ng mga isyu ng mga kababaihan sa pilipinas, at
nakakapukaw ng interes na mga bidang kababaihan na hinarap ang
mga mahirap na sitwasyon sa tahanan at sa trabaho ng may kakaibang
tatag at lakas.
Nakatanggap ng pagkilala at parangal na Gantimpalang Don Carlos
Pambansa noong
Palanca para 1987, Metro
sa Panitikan manila film
ng Pilipinas, festival
maging (best
mula sa story-best screenplay), film academy
Surian ng Wikang
awards (best story-best screenplay), star awards (finalist para sa best screenplay),
FAMAS (finalist para sa best screenplay), at mga gantimapalang URIAN. Dalawa sa kaniyang mga
maiikling kuwento ay nagwagi rin mga gantimpalang carlos palanca para sa panitikan: ang tatlong
kuwento ng buhay ni julian candelabra, unang gantimpala, 1982, at buwan, buwan, hulugan mo
ako ng sundang, pangatlong gantimpala, 1983, pinakamagaling na kuwentong pandrama para sa
telebisyon mula sa Catholic Mass Media Awards, (Isang Kabanata sa Libro ng Buhay ni Leilani
Cruzaldo (1987) Pinarangalan si Bautista ng Aklatan ng mga Sulatin ng mga Kababaihan ng
Ateneo noong 10 Marso 2004 habang idinaraos ang ika-8 Taunang Panayam sa Panitikang Isinulat 5
ANG ILAN SA MGA KILALANG AKDA NI LUALHATI BAUTISTA AY
KINABIBILANGAN NG MGA SUMUSUNOD:

>Dekada '70": isa sa mga pinakakilalang nobela ni bautista, isinasalaysay nito

ang karanasan ng isang pamilyang pilipino noong dekada '70, na puno ng
pagbabago at pagpapasya.
>"Bata, bata... Pa'no ka ginawa?": Ito ay isang nobelang naglalarawan ng
kwento ng isang ina at kanyang pakikibaka sa buhay at sa kanyang mga
relasyon.
>Ang pag-adapt ng nobelang ito sa isang pelikula ay nagbigay-daan sa
mas malawak na pagsikat ng kwento sa ilalim ng direksyon ni chito S. Roño.
>"Gapo": isang akda na naglalarawan ng mga epekto ng militarisasyon sa
isang komunidad. Ito ay isang maikling nobela na nagpapakita ng kritikal na
pagsusuri sa pulitika at militarismo.
>Desaparesidos": isang nobela na naglalarawan ng mga karanasan ng mga
desaparecido o mga nawawalang tao sa panahon ng batas militar sa pilipinas.
 MGA GAWA/AKDA MGA SCREENPLAYS
MGA LIBRO • Baguhin
• Baguhin • Sakada (co-writer) 1972
• Bulaklak sa City Jail- 1984 • Kung Mahawi Man ang Ulap- 1984
• Dekada ’70- 1983 • Bulaklak sa City Jai
• Bata, Bata… Pa'no Ka Ginawa?’ • lKadenang Bulaklak
• GAPÔ • The Maricris Sioson Story
• Kan-uman sa Siyudad • NenaBata, Bata...Pa'no Ka Ginawa?
• Sa Panag-igsoonay • The Screenplay
• SonataHinugot sa Tadyang (dili fiction) • Dekada ‘70
• Buwan, Buwan, Kahulugan Mo Ako ng Sundang: • Gusto Ko Nang Lumigaya (screenplay)
• Duha Dekada sa Maiikling
• Sex Object- 1985
• Isang Kabanata sa Libro ng buhay ni Leilani
•MGA
KuwentoDesaparesidos
NOVELETTE
Cruzaldo 1987
• Baguhin MGA TELEPLAYS
• Sila Sa Ang Gabi: Usa ka Buong Laot ug Kalahati sa • Baguhin
Daigdig (1994) • Dear Teacher (kauban sa magsusulat)
• Ang Babaye sa Basag na Salamin (1994) • Daga sa Timba ng Tubig- 1975
• Araw ng mga Puso • Si Mama
• Ang screenshot sa Apat Na • Pira-pirasong Pangarap
• Ang Kabilang Panig ng Bakod 8 1
• Balintataw (titulo sa Episode: "Labinlimang Taon";
• Hugot sa SinapupunanDesisyon
Talasalitaan

1. Aktibista - may sariling pananaw tungkol sa

pamamalakad ng gobyerno
2. Pagka mapusok- agresibo
3. Lamat - bitak/sira
4. Dumaluhong - dumating/ lumabas bigla
5. Salvaging - pagpatay

9
 Mga Tauhan
Julian Bartolome Sr.
• Pinuno ng pamilya Bartolomena
nais ang lahat ng kanyang mga
anak na maging matagumpay sa
buhay.
Julian “ Jules” Bartolome
• siya ang panganay na anak nila
Amanda at Julian.
Amanda bartolome
• Asawa ni julain at ina ng limang
anak na lalaki
Isagani "Gani" Bartolome
• ang pangalawang anak nila Julian at Amanda.
• Siya ang kanilang pag-asa na iangat ang kanilang
katayuan sa lipunan ngunit sya ay nagdulot ng
kahihiyan matapos ang hindi sinasadyang
pagbubuntis ng kanyang kasintahan na si Evelyn.

Emmanuel "Em" Bartolome Jason Bartolome Benjamin “Bingo” Bartolome

RE
CLASSICAL LITERATU
• - ang
pangatlong anak ng mga • ikaapat na anak siya ng
Barblome na nagsusulat ng
• Bunsong anak nina Julina at
Bartolome na pinatay at sinaksak
pinagbawalang panitikan habang ng maraming beses ng mga Amanda.
pinapanatili ang isang hindi tiwaling pulis
magandang, malaswa sa panlabas
na pagkatao. 10
BUOD
Ang nobelang ito ay tungkol sa hangarin ng isang babae na si Amanda,
isang uri ng asawang alipin ng makalumang paniniwala sa tungkulin ng
babae at lalaki. Una'y diniya binigyang pansin ang mga pangyayari sa
kanyang kapaligiran subalit ng magsimula nang manaig ang
damdaming aktibista ni Jules at ang pagka-mapusok ni Gani ay
nabahala siya ng lubusan. Unti-unti ay nagkaroon siya ng kuryosidad
kung ano nga ba ang dahilan ng ipinaglalabang prinsipyo ni Jules na
katagalan nga'y tuluyan nang sumapi sa kilusang kalaban ng
pamahalaan. Bunga nito'y nagkaroon ng lamat ang relasyonang
magpapamilya. Pati na rin ang iba pang anak na sina Em, Jason at Bingo
ay nakaranas ng suliranin bunga ng batas militar. Kinalaunan,
dumaluhong ang iba't ibang pagsubok sa pamilya Bartolome tulad nang
pagkakakulong ni Jules, pag-aaway at maagang paghihiwalay ni Gani at
Evelyn, pagbubulakbol ni Jason sa pag-aaral, pagtatanong ni Bingo sa
nagyayari at ang pagiging mapusok manunulat ni Em.
Kinalanunan ay di inaasahang namatay si Jason, biktima ng
salvaging kaya nagkaroon ng pagtatalo sina Amanda at Julian na
halos umabot pa sa puntong nakikipaghiwalay siya dito. Sa kabila
ng lahat, hindi natuloy ang binalak gawin ni Amanda at dahil doon
ay patuloy na hinarap na magkasama ng mag-asawa ang lahat ng
suliraning bunga ng batas military.Sa huli, tagumpay na nalagpasan
ng pamilya Bartolome ang mga pagsubok na nananatiling buo ang
ugnaya't samahan sa isa't isa.
 INTERPRETASYON
1.Sa aralin na ito masasabi kong may mga kamalian ang bawat
karakter ng akdang ito tulad ni Julian. Dahil sa kanyang
pagkukulang bilang ama sa kanyang mga anak, wala siyang
kamalay-malay sa mga kaganapang nakakasangkutan ng
kanyang mga anak. Ang ganitong sitwasyon ay masasabi kong
maiuugnay sa totoong kaganapan dito sa ating bansa.
Maraming mga kabataan ngayon ang napapariwara at lumilihis
sa tamang landas kadahilanang walang pakialam ang kanilang
mga magulang o kaya’y sila talaga ang tunay na dahilan.
Nakakalungkot isipin na nasasangkot tayong mga kabataan sa

RE
CLASSICAL LITERATU
ganitong problema sa lipunan.

13
 INTERPRETASYON
2. Ang mahalagang aral sa Dekada '70 ay pagbangon laban sa
kahinaan at kahirapan. Sa kabila ng kahirapan at pagiging mahina
bunga ng sitwasyon, maaring baguhin ng tao ang kanyang
kahihinatnan. Kailangan lamang manindigan at mahalagang
magkaroon ng prinsipyo.

3. Ang pagiging ina ay isang napakalaking responsibilidad, lalo na

kung ang mga anak mo ay hindi napupunta sa direksyon na gusto mo.
Masakit para kay Amanda na makitang napapariwara ang ilan sa lima
niyang anak. Pero mahalaga na dapat matibay siya nang sa ganun ay
maituwid parin niya ang mga anak niya. Hindi dapat nagpapa apekto
sa anumang pagsubok sa buhay sapagkat walang pagsubok ang hindi
nalalampasan. Hindi solusyon sa isang problema ang negatibong
aksyon. 14
 PERSONAL
SIMBOLISMO CRITIQUE
Sa dekada '70 ni lualhati bautista, maraming simbolismo
ang ginamit upang magbigay-kahulugan at magpahayag ng
mas malalim na mensahe ng kwento. Narito ang ilang
halimbawa ng simbolismo na matatagpuan sa nobela:
The martial law declaration - ang pagpapatupad ng
batas militar at mga proklamasyon ni pangulong marcos ay
naging simbolo ng pagkawala ng kalayaan at pagbabago sa
lipunan. Ipinapakita nito ang kapangyarihan ng gobyerno na
kontrolin ang mamamayan at ang kanilang mga karapatan.
2. The protests signs and banners - ang mga protest sign at
banner na dala ng mga aktibista sa nobela ay nagiging simbolo
ng kanilang pagtutol at determinasyon na ipahayag ang
kanilang mga saloobin laban sa karapatan ng mamamayan . 15
 PERSONAL
CRITIQUE
SOSYOLOHIKAL
Masasabi kong ang "dekada '70" ni lualhati bautista
ay isang teoryang sosyolohikal sapagkat ito ay
naglalarawan at nagbibigay-diin sa mga sosyal, at
politikal na aspeto ng lipunang pilipino noong dekada
'70. Ito'y naglalaman ng mga pagsusuri at
komentaryo sa mga isyu tulad ng batas militar,
karapatan ng mga mamamayan, at pag-usbong ng
kilusang aktibista. Sa pamamagitan ng kwento ng
pamilyang bartolome, itinatampok nito ang
pagbabago ng pananaw at pagkilos ng mga
indibidwal at lipunan sa pangkalahatan sa gitna ng
pulitikal na kaganapan.
16
 PERSONAL
FEMINISMO CRITIQUE
Ang "dekada ‘70” ni Lualhati Bautista ay maaaring ituring na may
feministang alon dahil sa kabila ng naganap na kaganapan sa buhay ng pamilya
bartolome, ipinakita ni amanda ang pag-usbong ng kamalayan at pagkilos para
sa sariling karapatan ng kababaihan. Ang kanyang karakter ay naglalarawan ng
isang babaeng sumusubok magkaruon ng sariling boses at pumiglas sa
tradisyonal na pagtingin sa papel ng kababaihan at si amanda ay dumaan sa
proseso ng pag-usbong ng kamalayan. Mula sa pagiging tradisyonal na ina at
asawa, siya'y naging mapanuring indibidwal na may malasakit sa mga isyu ng
karapatan at katarungan, isang aspeto na naglalaman ng feministang
perspektibo.
Ang nobela ay naglalaman ng masusing pagsusuri sa takbo ng lipunan
noong panahong iyon, ang pagsusuri sa sistema ng pamahalaan at lipunan,
kasama na ang pagtutol sa batas militar, ay isang anyo ng aktibong pakikibaka
na maaaring ituring na bahagi ng kilusang feministang naghahangad ng
pagbabago at pantay-pantay na karapatan.Sa pangkalahatan, bagamat hindi ito
isang diretsang akdang feminista, maaaring makita ang feministang alon sa
"dekada '70" sa pamamagitan ng pagpapakita ng pagsusuri at pagtangkang 17
maipahayag ang boses at karanasan ng kababaihan sa panahon ng malawakang
 PERSONAL
REALISMO
CRITIQUE
Ang "dekada '70" ni lualhati bautista ay tinuturing na
isang realistikong akda dahil ito'y tumatalima sa prinsipyong
itinataguyod ng sining ng realism.
Ang realismo ay nagtatampok ng detalyadong
pagsasalarawan ng buhay at pangyayari, at ang "Dekada '70" ay
nagtataglay ng makatotohanang pagsasaad sa karanasan ng
isang pamilyang Pilipino noong panahong iyon. Ipinapakita ng
nobela ang pang-araw-araw na buhay, relasyon, at pakiramdam
ng mga tauhan sa paraang makatotohanan at makapanlikha.
Ang realismo ay nagbibigay-pansin sa masusing
pagsasalaysay at pagsasaad ng mga pangyayari. Ang "Dekada
'70" ay isang komprehensibong pag-ukit ng dekadang ito,
nagtatampok ng mga mahahalagang pangyayari sa kasaysayan
ng Pilipinas, tulad ng pagdedeklara ng Batas Militar. 18
 PERSONAL
CRITIQUE
Kompleksidad ng Tauhan: Ang mga tauhan sa "Dekada '70" ay
ipinakita sa kanilang buong kahusayan at hindi lamang bilang
simpleng karakter. Ipinapakita ang kanilang mga kahinaan,
pangarap, at pakikipaglaban sa hamon ng kanilang panahon.
Ang realismo ay nagbibigay diin sa koneksyon ng
sining sa kasaysayan. Ang "Dekada '70" ay nakatutok sa
pangyayaring naganap sa Pilipinas noong panahong iyon, at
ito'y isang mahalagang bahagi ng kasaysayan ng bansa.
Sa pangkalahatan, ang dekada 70” Lualhati Bautista ay
nagtataglay ng mga elemento ng realismo na nagbibigay-diin
sa makatotohanang pagsasalaysay at pagsusuri sa mga yugto
ng buhay at kasaysayan ng bansa
19
IDENTIFICATION
PAGSUSULIT
1. Pangalan ng may akda ng dekada 70”?
2. Petsa ng kapanganakan ng may akada.
3. Dahilan kung bakit siya tumigil sa pagaaral ng kolehiyo?
4. Ang maikling kwentong, "katugon ng damdamin," ang nagsilbing simula
ng kanyang karera bilang manunulat.
5. Ang dekada 70” ay istorya ng isang pamilya noong panahon ng ?

TAMA O MALI
6. 5 ang anak ng mag asawang Julian at Amanda Bartolome sa
nobelang dekada 70”.
7. Si Emmanuel ay nagsusulat ng pinagbabawal na panitikan
8. Si Jayson ang panganay sa kanilang magkakapatid.
9. Ang kasing kahulugan ng salitang Dumaluhong ay agresibo
10. Ang isang aktibista ay may sariling pananaw tungkol sa