REVIEWER

DULAANG FILIPINO

PANAHON NG AMERIKANO

 Patuloy pa rin ang pagtangkilik ng mga manonood sa komedya, moro-moro, duplo at senakulo.
*Ngunit itinataboy na ito sa mga lalawigan at nayon.
*ginagawa na lamang ito tuwing kapaskuhan at mahal na araw.
 Nagbago ang anyo ng dula ng lungsod. Dito sumikat ang BAGONG LUNINGNING.
BAGONG LUNINGNING- isang uri ng dula na tinatawa na sarswela.
-makatotohanan ang paksa
-tumimo sa kaibuturan ng dibdib at lumulukob sa katauhan ng mga gumaganap at manonood.
-nakikita ng mga manonood ang kanilang sarili sa mga gumaganap sad ula
 RIP- UNANG SARSWELA na ipinalabas sa ilalim ng pamamahala at panulat ni SEVERINO REYES
-sa panahon na ito ay tuluyan nang hindi tinangkilik ng mga manonood ang moro-moro’t komedya.
 Lalong sumigla ang ang pagsulat ng dulang patungkol sa bayan at tunay na diwa ng demokrasya.
 Ang sarswela sa panahon na ito ay naging marahas sa pananalita at radikal sa paksa.
 Ginawang daan ito ng mga mandudula upang ihayag ang labis na pagtutol sa bagong mananakop. Kaya’t
karamihan sa mga manunulat noong panahon na ito ay humantong sa bilangguan.

AMA NG DULAANG TAGALOG:

 Severino Reyes

HALIGI NG DULAAN SA KAPULUAN:

 Hermogenes Ilagan
 Aurelio Tolentino
 Juan Abad

 Nagbago ang paksa/tema ng dula. Ito na ay pumapatungkol sa romansa.

 Naroon pa rin ang Makabayan ngunit nakahihigit and romansa at pag-iibigan batay sa makatotohanang takbo ng
buhay.

SEVERINO REYES

 “DON BINOY”
 Tinaguriang “AMA NG DULANG TAGALOG”
 Ang kaniyang Ina ay si ANDREA RIVERA at Ama ay si RUFINO REYES
 Isinilang sa Sta. Cruz, Maynila
 Nag-aral sa San Juan De Letran/ Nag-aral ng Pilosopiya sa UST
 Nag-umpisang sumulat noong napahinto sa pag-aaral dahil sa maagang pagkaulila sa Ama. /Mayroon na rin
sariling katha.
 Tagapagsalin ng kathang KASTILA sa TAGAGALOG.
 Tagasubaybay ng dulang itinatanghal sa TEATRO ZORILLA, nasaksihan niy ang pagsikat at paglubog nito.

AURELIO TOLENTINO

 MANDUDULANG KATIPUNERO na 9 na beses na nabilanggo

 Isinilang sa Guagua Pampanga noong Oktubre 15, 1868
 Sa kanya nagmula ang salitang “DULA” na nangangahulugang “DRAMA” sa wikang Bisaya.
-“Dulaan” na nangangahulugang “TEATRO”
  WALANG TAKOT AT PAGIMI ang mga tema/paksang kaniyang isinusulat.
 Sa pamamagitan ng mga tauhan sa mga isinusulat niyang dula. Dito niya ipinakita ang labis na pagtutol sa bagong
administrasyon.

HERMOGENES ILAGAN

 Nag-ugat ang angkan sa mga Baltazar sa Bigaa.

 Isinilang sa Bulacan noong Abril 19, 1875
 Kabilang sa Sining ng Dulaan dahil sa kagandahan ng kaniyang tinig.
 Sa tulong ng kastilang mandudula, itinatag niya ang “COMPANIA ZARZUELA TAGALA” sa kamaynilaan at
lalawigan.
 “DALAGANG BUKID” obra maestra. Ito ay naglalarawan sa buhay ni Angelita na isang tagalalawigan at mang-
aawit sa kabaret.
-Ipinaglaban ni Angelita ang pag-iibigan nila ni Cipriano, kaniyang katipan.

Sa IKALAWANG DEKADA na pananakop ng Amerikano ay lumitaw ang mga MANUNULAT NA PILIPINO SA WIKANG
INGLES:

 Carlos P. Romulo
 Jorge Jacobo
 Vidal Tan- pawang galing sa pamantasa ng Pilipinas.

MGA KILALA SA LARANGAN NG PAG-ARTE NOONG PANAHON NA ITO:

 Rosita Sandejas
 Patria Panahon
 Severino Montano
 Jonhson’s Bros

NAGLUNINGNING DIN ANG PANGALAN NINA:

 Severino Montano
 Hilario Vival
 Wilfredo Ms. Guerrero
 Jean G. Edades
 Jose Ma. Hernandez
 Domingo Nolasco

Bago ang IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG. Isang patimpalak sa dula ang inilunsad ng PAMAHALAANG
KOMONWELT para sa Araw ng Bayani:

 The Social Cancer ni Vidal Tan- nagkamit ng unang gantimpala at ang mga tagpo’y hinango sa Noli Me Tange ni
Rizal
 DULANG SATIRIKO “Educating Josephina” ni Lilia Villa
 Awakening ni Feliciano Estagle
 Turn of the Road ni Natividad Hizon

WILFREDO MA. GUERRERO

  Higit na nagningning sa lipon ng mandudula sa paaralang Ingles.
 “Half an Hour in a Convent” kauna-unahan niyang dula sa Ingles.
-laging inilalahok sa mga patimpalak na dula

VIDAL TAN

 Ang kaniyang dulang “Social Cancer” ay nasundan ng:

-“The Husband of Mrs. Cruz”
-“Pen-pal Wanted” na kapwa satiriko

JOSE MA. HERNANDEZ

 “Panday Pira
 ANO ANG NOBELA?

 Ang nobela ay isang mahabang kathang pampanitikan na karaniwang tumatalakay sa iba’t ibang tauhan,
pangyayari, at lugar na pawang kathang-isip lamang. Sa pamamagitan ng mga salita at paglalarawan, ang may-
akda ay naglalahad ng kuwento na nagsasalamin sa mga aral, damdamin, at karanasan ng mga tauhan.
 Ito maaaring magmula sa iba’t ibang panitikan, tulad ng romantiko, pampolitika, sikolohikal, o maging pang-
agham.
 Ang pangunahing layunin nito ay maglahad ng mga karanasan, ideya, at damdamin ng mga tauhan sa kwento. Ito
ay may mataas na halaga sa panitikan dahil sa kakayahang nitong humalaw ng maraming aspeto ng buhay at
lipunan.

HALIMBAWA NG NOBELA

Sa Pilipinas, mayroong maraming nobelang kinilala at minahal ng mga mambabasa. Narito ang ilang halimbawa ng mga
sikat na nobela sa ating bansa:

 Noli Me Tangere ni Dr. Jose Rizal

 El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal
 Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
 Dekada ’70 ni Lualhati Bautista
 Ang Pamilyang Hindi Lumuluha ni Bob Ong

Samantala, narito naman ang ilang halimbawa ng mga kilalang nobela mula sa iba’t ibang panig ng mundo:

 Pride and Prejudice ni Jane Austen

 To Kill a Mockingbird ni Harper Lee
 Les Misérables ni Victor Hugo
 One Hundred Years of Solitude ni Gabriel Garcia Marquez
 The Great Gatsby ni F. Scott Fitzgerald

ELEMENTO NG NOBELA

Ang mga sumusunod ay ang mga elemento ng nobela:

1. Tagpuan – Ang tagpuan ay ang lugar at panahon kung saan at kailan naganap ang mga pangyayari sa isang
nobela. Ito ay mahalaga upang mabigyan ng konteksto ang kuwento at maramdaman ng mambabasa ang
karanasan ng mga tauhan.
2. Tauhan – Ang mga tauhan ay ang mga karakter na nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela. Sila ang nasa
sentro ng mga pangyayari at ang kanilang mga desisyon, aksyon, at pagbabago ang bumubuo sa buong kuwento.
3. Banghay – Ang banghay ay ang pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa nobela. Ito ay nagsisilbing balangkas
ng kuwento at nagsasaayos sa mga elemento nito upang maging buo at kapani-paniwalang naratibo.
4. Pananaw – Ang pananaw ay ang panauhang ginagamit ng may-akda sa pagsasalaysay ng kuwento. May tatlong
uri ng pananaw:
a. Una – Kapag kasali ang may-akda sa kwento at nagsasalaysay mula sa kanyang sariling karanasan.
b. Pangalawa – Ang may-akda ay nakikipag-usap sa mambabasa o sa isa sa mga tauhan.
c. Pangatlo – Batay sa nakikita o obserbasyon ng may-akda; ang pagsasalaysay ay hindi nakasentro sa kanyang
sariling karanasan.
 5. Tema – Ang tema ay ang paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela. Ito ay tumutukoy sa pangunahing ideya o
mensaheng nais iparating ng may-akda sa mambabasa.
6. Damdamin – Ang damdamin ay nagbibigay kulay sa mga pangyayari sa nobela. Ito ay tumutukoy sa emosyon at
tono ng kuwento, mula sa kasiyahan, kalungkutan, galit, takot, at iba pa.
7. Pamamaraan – Ang pamamaraan ay ang istilo ng manunulat sa pagsasalaysay ng kuwento. Ito ay maaaring
magmula sa kanyang paggamit ng wika, pagbuo ng mga pangungusap, at paglalarawan ng mga tauhan at
tagpuan.
8. Pananalita – Ang pananalita ay ang diyalogong ginagamit sa nobela. Ito ay sumasalamin sa paraan ng pakikipag-
usap ng mga tauhan at nagbibigay ng impormasyon tungkol sa kanilang mga kaisipan, damdamin, at pagkatao.
9. Simbolismo – Ang simbolismo ay nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay, at pangyayari sa
nobela. Ito ay tumutukoy sa paggamit ng mga simbolikong elemento na maaaring magkaroon ng iba’t ibang
interpretasyon at kahulugan sa mambabasa.

URI NG NOBELA

Ang mga nobela ay maaaring mahati sa iba’t ibang uri batay sa tema, estilo, at paksa. Narito ang ilang uri ng nobela:

1. Realismo – Ang nobela ay tumatalakay sa mga tunay na pangyayari at mga tauhan na nakabatay sa totoong
buhay. Ito ay nagpapakita ng mga detalyadong paglalarawan ng lipunan at kultura. Halimbawa: “Madame
Bovary” ni Gustave Flaubert at “Noli Me Tangere” ni Dr. Jose Rizal.
2. Romantisismo – Ang nobela ay naglalaman ng mga elemento ng romantiko, kagila-gilalas, at kahiwagaan. Ang
mga tauhan at tagpuan ay karaniwang hindi pangkaraniwan o di-makatotohanan. Halimbawa: “Wuthering
Heights” ni Emily Bronte at “Florante at Laura” ni Francisco Balagtas.
3. Sikolohikal – Ang nobela ay tumutuon sa paglalahad ng kaisipan, damdamin, at panloob na mundo ng mga
tauhan. Halimbawa: “Crime and Punishment” ni Fyodor Dostoevsky at “Sa Mga Kuko ng Liwanag” ni Edgardo M.
Reyes.
4. Historikal – Ang nobela ay batay sa mga tunay na pangyayari sa kasaysayan, ngunit karaniwang may imbento o
likhang-isip na mga tauhan at tagpuan. Halimbawa: “El Filibusterismo” ni Dr. Jose Rizal at “Les Misérables” ni
Victor Hugo.
5. Siyensiya Piksyon – Ang nobela ay may elementong maka-aksyon at nakabatay sa siyensiya o teknolohiya.
Halimbawa: “1984” ni George Orwell at “Brave New World” ni Aldous Huxley.

KATANGIAN NG NOBELA

Ang mga sumusunod na katangian ng nobela ay mahalaga sa pagsulat nito:

 Malikhain – Ang isang magandang nobela ay nagpapakita ng malikhain at orihinal na ideya. Ang may-akda ay
dapat mag-isip ng isang kakaibang kwento o tema upang makuha ang atensyon ng mambabasa.
 Makatotohanan – Kahit na ang nobela ay likhang-isip, ang mga tauhan, pangyayari, at tagpuan ay dapat maging
makatotohanan at makatwiran.
 Organisado – Ang nobela ay dapat may maayos na banghay at pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ito ay
magiging madaling sundan ng mambabasa at hindi magulo.
 May Aral – Ang nobela ay dapat magkaroon ng aral o mensahe na mapulot ng mambabasa. Ito ay makakatulong
sa kanila na maunawaan ang layunin ng may-akda sa pagsulat ng kwento.
 Nakakaaliw – Ang isang magandang nobela ay dapat nakakaaliw at kawili-wili upang makuha ang interes ng
mambabasa. Ito ay maaaring sa pamamagitan ng paggamit ng humor, suspense, o drama.
 PARAAN KUNG PAANO GUMAWA NG MAGANDANG NOBELA

 Pagpaplano – Bago magsimula sa pagsulat ng nobela, mahalaga na magkaroon ng maayos na pagpaplano.

Kailangang pag-isipan ang mga tauhan, tagpuan, banghay, at tema ng kwento. Maaari ring gumawa ng isang
outline upang maging gabay sa pagsulat.
 Pananaliksik – Ang pananaliksik ay isa sa mga susi upang makabuo ng isang makatotohanan at kaakit-akit na
nobela. Ito ay makakatulong sa paglalahad ng mga impormasyon at detalye na maaaring makatulong sa pag-
unawa ng mambabasa sa kwento.
 Disiplina sa Pagsulat – Ang pagsulat ng nobela ay nangangailangan ng disiplina at tiyaga. Kailangang maglaan ng
oras at dedikasyon upang maisulat ang bawat bahagi ng kwento. Maaaring magtakda ng isang regular na oras sa
pagsulat upang masanay at maging epektibo sa proseso.
 Pagrerebisa at Pagwawasto – Ang pagsusuri at pagwawasto ng mga sulatin ay mahalaga upang matiyak na ang
nobela ay malinis, maayos, at walang maling impormasyon. Maaaring humingi ng tulong sa mga kaibigan,
pamilya, o mga eksperto upang suriin ang sulatin at magbigay ng feedback.
 Pagpapatuloy – Ang pagpapatuloy ay mahalaga sa pagsulat ng nobela. Ang pagsulat ay maaaring maging
mahirap at nakakapagod, ngunit ang pagpupursige at dedikasyon sa obra ay magbubunga ng isang magandang
resulta.

ANG NOBELA SA PANAHON NG TEKNOLOHIYA

Sa panahon ngayon, ang teknolohiya ay patuloy na nagbabago at nagdudulot ng mga bagong pagkakataon sa mundo ng
panitikan. Ang mga sumusunod ay ilan sa mga pamamaraan kung paano ang teknolohiya ay nakakatulong sa pagsulat at
pagpapalaganap ng nobela:

 E-books at Digital Platforms – Ang paglaganap ng e-books at digital platforms ay nagbibigay ng mas maraming
pagkakataon para sa mga manunulat na maipakilala ang kanilang mga nobela sa mas malawak na mambabasa.
Ang mga platform tulad ng Amazon Kindle, Kobo, at Google Play Books ay nagbibigay ng madali at mabilis na
access sa iba’t ibang uri ng nobela mula sa buong mundo.
 Social Media at Online Communities – Ang social media at online communities ay nagiging instrumento upang
makabuo ng network at koneksyon sa iba pang mga manunulat at mambabasa. Ito ay nagbibigay ng pagkakataon
na makakuha ng feedback, suporta, at inspirasyon mula sa iba pang mga taong may parehong interes sa
panitikan.
 Self-Publishing – Dahil sa teknolohiya, mas madali na ngayon ang pag-publish ng nobela. Ang self-publishing ay
nagbibigay ng pagkakataon sa mga manunulat na maipalabas ang kanilang mga akda nang hindi umaasa sa
traditional na mga publisher. Ang mga platform tulad ng Amazon Kindle Direct Publishing, Smashwords, at
Draft2Digital ay nag-aalok ng mga serbisyo para sa mga manunulat na nais mag-publish ng kanilang mga nobela.
 Writing Tools at Applications – Ang mga writing tools at applications ay nagbibigay ng tulong sa mga manunulat
sa pagpapanatili ng focus at pagiging produktibo sa pagsulat ng kanilang mga nobela. Ang mga tool tulad ng
Scrivener, Google Docs, at Microsoft Word ay nag-aalok ng mga tampok na makakatulong sa pag-oorganisa at
pag-eedit ng mga sulatin.
 Online Writing Workshops at Courses – Ang mga online writing workshop at course ay nagbibigay ng
pagkakataon na matuto at mahasa ang pagsulat ng nobela mula sa mga eksperto at kapwa manunulat. Ang mga
website tulad ng Coursera, Udemy, at MasterClass ay nag-aalok ng mga kursong may kinalaman sa pagsulat at
pagpapahusay ng nobela.
 EPEKTO NG NOBELA SA LIPUNAN AT INDIBIDWAL

Ang nobela ay isang mahalagang sining at pamamaraan ng panitikan na nagpapahayag ng mga kwento, karanasan, at
kaisipan ng mga tao. Ito ay mayroong malaking epekto sa lipunan at indibidwal na antas, na kung saan ay nag-aambag sa
pagbuo ng kultura, pagpapalawak ng kamalayan, at paghubog ng pagkatao. Narito ang ilang epekto ng nobela sa lipunan
at indibidwal:

1. Edukasyon at Kaalaman: Ang nobela ay nagbibigay ng kaalaman at impormasyon sa mga mambabasa. Sa

pamamagitan ng pagbabasa ng mga nobela, natututo ang mga tao tungkol sa iba’t ibang kultura, kasaysayan, at
mga karanasan ng iba pang mga tao. Ito ay tumutulong sa kanila na maging mas edukado at maunawaan ang
iba’t ibang pananaw sa buhay.
2. Pagpapaunlad ng Kritikal na Pag-iisip: Ang pagbabasa ng mga nobela ay tumutulong sa pagpapaunlad ng kritikal
na pag-iisip at pagsusuri. Maraming nobela ang nagtataglay ng mga komplikadong tauhan, kaganapan, at mga
ideya, na nagtuturo sa mambabasa na mag-isip nang malalim at mag-analisa ng mga sitwasyon at ideya mula sa
iba’t ibang perspektibo.
3. Paghubog ng Pagkatao: Ang nobela ay maaaring makatulong sa paghubog ng pagkatao ng isang indibidwal. Sa
pamamagitan ng pagkilala sa mga tauhan at pag-unawa sa kanilang mga karanasan, ang mga mambabasa ay
maaaring matuto ng mga mahalagang aral at maituro ang mga ito sa kanilang sariling buhay. Maaari rin silang
maging mas empatiko at maunawaan ang iba’t ibang uri ng tao at sitwasyon.
4. Pagtataguyod ng Kultura at Wika: Ang mga nobela ay nagpapahayag ng kultura at wika ng isang bansa o lipunan.
Sa pamamagitan ng pagbabasa ng mga nobela, ang mga mambabasa ay maaaring mas maintindihan ang mga
tradisyon, paniniwala, at mga halagahan ng iba’t ibang kultura. Ito rin ay nagpapalakas sa pagpapahalaga at
pagmamahal sa sariling wika at kultura.
5. Inspirasyon at Libangan: Ang nobela ay nagbibigay ng inspirasyon at libangan sa mga mambabasa. Sa
pamamagitan ng pagbabasa ng mga nobela, ang mga tao ay maaaring makalimot sa kanilang mga problema at
mawili sa ibang mundo. Ito ay nagpapalawak ng kanilang imahinasyon at nagbibigay ng kasiyahan sa kanilang
buhay.

Konklusyon

 Ang nobela ay isang makapangyarihang sining na nagpapayaman sa ating kaisipan, damdamin, at kultura. Sa
kabila ng paglaganap ng teknolohiya at paglisan ng ilan sa tradisyonal na paraan ng pagbabasa, ang nobela ay
nananatiling isang mahalagang bahagi ng ating buhay.
 Ito ay patuloy na tumutulong sa atin na maunawaan ang mundo, ang ating sarili, at ang iba’t ibang kultura na
nagsasama-sama upang maging isang buong daigdig.