PANITIKAN

APRIL LOVE CUSTODIO@FIL 103

 MALINAW NA SALAMIN, LARAWAN,
REPLEKSIYON O REPRESENTASYON NG
BUHAY, KARANASAN, LIPUNAN AT
KASAYSAYAN (REYES, 1992)
PA N I T I K A N AT M A N U N U L AT
Ano nga ba ang papel na ginagampanan ng
manunulat sa ating panitikan?

Ayon kay Patricia Melendez-Cruz, anyo ng pag-iisip ng

manunulat ang panitikan. Ito ang paraan niya ng pag-
iisip, pagpapahayag, at pakikipag-usap.
PA N I T I K A N AT M A N U N U L AT
Ano nga ba ang papel na ginagampanan ng
manunulat sa ating panitikan?

Paliwanag naman ni Angelina Santos (1985), na ang

panitikan ay bunga ng panahong kinabibilangan ng
manlilikha nito, naayon sa pananaw at kamalayan ng
manunulat at sa ma nakapaligid sa kanya.
U G N AYA N N G PA N I T I K A N
AT K A S AY S AYA N

Ang panitikan ay siyang kasalaminan ng buhay at

kaluluwa ng isang bansa (Medina, 1972).

Ang panitikan ang nagbubunsod sa pagkilos ng mga

mamamayan sa kanlang damdaming makabayan o
nasyonalismo. Ito ay lakas na nagbubuklod ng kanilang
isip at damdamin at nagdidilat ng kanilang mga mata at
katwiran at katarungan.
U G N AYA N N G PA N I T I K A N
AT K A S AY S AYA N
Ang panitikan ay di lamang tala n nakaraan kundi
maging ng kasalukuyan at ng hinaharap.

Kung payak ang pagtatalakay sa kasaysayan sa mga

pangyayari, masining naman ang paraan ng
pagpapahayag sa panitikan.— kasiningang gumigising sa
damdamin, nagpapakilos at nakapagpapalakbay sa
guniguni, at hinahamon sa isipan (pineda, 1979).
Sinabi ni Efren Aubueg sa kanyang panayam;

noong panahon ng kastila ang panitikan ay kasangkapan

lamang ng relihiyon. Noong panahon ng Amerikano, ang
panitikan ay kasangkapan ng panlilinlang. Noong panahon ng
hapones, ang panitikan ay ginawang balatkayo ng
pagkamakabayan. Sa kasalukuyang panahon, ang panitikan ay
bilangguan ng huwad na kasarinlan. Marahil sa darating na mga
araw, ang panitikan ay magiging bandila ng bagong Kalayaan.
 Paniti
kan
TULUYAN
PATULA
(PROSA)

ANYO
ANYO
• Sanaysay • Tulang pandamdamin o liriko
• Alamat • Tulang Pasalaysay
• Anekdota • Tulang Pandulaan
• Balita
• Salaysayin
• Talambuhay
• Editoryal o pangulong tudling
• Talumpati
• Maikling kuwento
• Nobela
• Dula
• Parabula
 TULUYAN O PROSA
Maluwag na Pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng
pangungusap.

• Sanaysay- naglalahad ng mga kuro-kuro at pansariling kaisipan ng isang

manunulat.

• Alamat- mga salaysay na itinuturing ng mga mananalaysay at tagapakinig

bilang katotohanan (Boswell, 1969). Ipinapahayag nito ang mga kasaysayan ng
mga tao. Tagpuan ng mga alamat ang mga daigdig na ginagalawan
natinngayon. Nagaganap ito sa isang tiyak na lugar at nakapag-uugnay sa
nakaraan at sa kasalukuyan.

• Anekdota- itinuturing na mga likhang isip lamang ng manunlat. Ito ay maaring

 TULUYAN O PROSA
Maluwag na Pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng
pangungusap.

• Balita- isang uri ng paglalahad ng mga pang-araw-araw na kalagayan at

pangyayari sa lipunan, sambayanan, pamahalaan mga bansa, sa ibayong-dagat, at
sa buong sanlibutan.

• Salaysayin- itinatanggi ito bilang katha-katha o kathang-isip lamang at hindi

isnasaalang-alang bilang dogma o kasaysayan. Ito ay mga pang-aliw o libangan
lamang, na nangangahulugang mabisang pampalipas ng panahon lalong-lalo na sa
oras ng pahingalay.

• Talambuhay- .ang paglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay ng isang tao.

 TULUYAN O PROSA
Maluwag na Pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng
pangungusap.

• Editoryal o Pangulong Tudling- .isang sanaysay na naglalahad ng opinion o ideya

ng patnugot ng isang pahayagan. Inilalahad niya ang kanyang opinion batay sa
kanyang pananaw kaugnay ng mga pangyayari.

• Talumpati- pagpapahayag ito na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig. Magbigay

ng Kuro-kuro, magpaliwanag at humingkayat ang siyang layunin ng mga ito.

• Maikling Kuwento- naglalahad ng isang natatanging at mahahalagang pangyayari

ng buhay ng isang pangunahing tauhan. Ang pangunahing layunin nito ay aliwin o
libangin ang mambabasa sa pamamagitan ngisang makapangyarihan paglalahad ng
 TULUYAN O PROSA
Maluwag na Pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng
pangungusap.

• Dula- .isang katha na ang layunin ay ilarawan sa isang tanghalan, a

pamamagitan ng kilos a galaw ang isang kawil ng mga pangyayari
nagpapahayag ng isang kapana-panabik na bahagi ng buhay ng tao (alejado at
Pneda, 1950). Ang mga pangunahing sangkap ng dula ay (a) isang paglalahad
ng mga pang yayari, (b) isang buhol o suliranin, at (c)ang kakalasan o
pagliliwanag ng suliranin..

• Nobela- naglalahad ng maraming pangyayaring kinasasangkutan ng isa o

dalawang pangunahing tauhan at iba pang katulong na mga tauhan. Ang buong
pangyayari ay sumasaklaw ng mahigit na mahabang panahon kaysa maikling
 PA N G U N A H I N G
PA N G A N G A I L A N G A N S A M A I K L I N G
KUWENTO

Panimula
Saglit na kasiglahan a suliraning inihahanap ng lunas
Kasukdulan
Kakalasan
Wakas
 ELEMENTO NG
MAIKLINGKUWENTO

Tauhan
Tagpuan
Banghay- Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa
kuwento
Paksang-diwa o Tema
Simbolo o Sagisag
 URI MAIKLING KUWENTO

Kuwento ng Tauhan- ang pokus o tuon ng kuwento ay nasa

pangnahing tauhan.
Kuwento na may katutubong Kulay- binibigyang-diin dito ang
ang kapaligiran ng pinangyarihan, ang mga kaugalian at
pananamit ng mga tauhan, ang uri ng pamumuhay at
hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook.
Kuwento ng Pakikipagsapalaran- nakatuon ang kuwento sa
balangkas ng pangyayari at wala sa tauhan ang kawilihan
o interes ng kuwento.
Kuwento na katatawanan- layunin nito ang magpatawa at
 URI MAIKLING KUWENTO

Kuwento na sikolohiko- ang ganitong uri ng kuwento ay

mahirap ilarawan sa pag-iisip ng isang tao. Ang kailangan
ng kuwentong ito ay maipadama sa mga bumabasa ang
damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari.
Kuwentong katatakutan- layunin nito ang manakot. Madalas
tinatalaky ditto ang mga pangyayaring kababalaghan na
nangyayari sa ating kapaligiran.
 URI NG NOBELA

Romasa o Pag-ibig
Nobelang Historikal- nobelang pangkasaysayan na
may temang paghihimagsik, may mga tauhang
makabayan at ukol sa mga tagpuang pinangyarihan
ng panahon ng digmaan.
Nobela ng Tauhan
Nobela ng Pagbabago- binibigyang-diin dito ang mga
layunin ng may-akda o ang kanyang mga
hinahangad na pagbabago sa lipunan.
 URI NG NOBELA

Romasa o Pulitikal- tumatalakay sa komtemporaryong

isyu sa pulitika.
Nobelang Moral-binibigyang-diin ditto ang aspekto ng
moralidad ng mga kababaihan.
a. Isang kasaysayan ng babaeng may madilim na
nakaraan ngunit may ginituang puso.
b. Ang katapatan at pagtataksil ng isang asawa.
 URI NG DULA

Saynete- pinakalayuni ng dulang ito ay ang magpatawa ngunit ang mga pangyayari ay
karaniwan lamang.Ang mga tauhan ay nasa likod ng telon na nagsasalita.
Parsa- layunin ng dulang ito ang magpatawa at libangin ang mga manonood. Katawa-
tawa ang mga kilos at pananalota ng mga tauhan.
Melodrama- may malungkot na pangyayari ang dulang ito na halos ang mga
pangunahing tauhan ay mabingit sa kamatayan ngunit sa bandang huli’y magtatangumpay
din sila at magwawakas sa kaligayahan.
Trahedya- dulang nagtatapos sa kabiguan o kalungkutan ng pangunahing tauhan. May
mapupusok at maapoy na damdamin ang mga tauhan.
Komedya- dulang nagtatapos sa tagumpay ng pangunahing tauhan, masayaat kawili-wili
samga manood.