ORTOGRAFÍA

AS LETRAS
Regras do B e do V
OH
■ A presenza ou ausencia do H tamén responde a un criterio etimolóxico.
■ Empregamos h:
– Nas palabras que comezan cos prefixos: halo, hecto, heli/helio,
hema/hemat/hemato, hemi, hendeca, hepato, hept/hepta, heter/hetero, hex/hexa,
hidr/hidro/higro, hiper, hipn/hipno, hipo (debaixo), hipo (cabalo), holo, homeo,
homo. (Moito ollo con: hipo (castelán)  impo, salouco (galego).
– Nas palabras que comezan por hosp-, hor- e hum- (agás úmero): hospicio,
horrible, húmido.
– No comezo e no final dalgunhas interxeccións: boh, ah, eh, bah, ho, hurra, hum,
oh...
Problemas de S ou X
1. Emprégase S a diferenza do castelán
1.1. No canto de Z
Biscoito Mesquita
Esquerda (e derivados) Polisón
Lapis Torresmo
Mesquiño Xasmín
1.2. No canto de X
Esaxerar (tamén exaxerar e derivados) Estender (e derivados) *extensión, extensivo, extensor,
Escavar (e derivados) extensor, extensamente,
Escéptico (e derivados) Estranxeiro (e derivados)
Escusar (e derivados) Estrañar (e derivados)
Esixir (exixir e derivados) Sesaxenario
Espoliar (e derivados) Sesaxésimo
Espremer(e derivados)
1.3. Non levan S
Diminuir (e derivados) Subtraer (e derivados)
2. Levan X a diferenza do castelán
2.1. X no canto de S
Xarampón (sarampelo) Graxa (e derivados)
Taxa Xastre (e derivados)
Bruxelas Cornixa
Enxalzar Igrexa

2.2. X no canto de Y
Cónxuxe (e derivados) Conxuntura
Inxección (e derivados) Maxestático
Pexorativo Proxectar (e derivados)
Proxectil Subxugar (e derivados)
Traxecto (e derivados) Xema (corresp. con gema ou yema)
Xeso (e derivados) Xugular
Xacer (e derivados)
2.3. X no canto de CH
Bolxevique (e derivados) Paxá
Clixé Xelín
Haxis Xilaba
2.4. Levan X no canto doutras consonantes

Cervexa, conxectura, enxiva, lixivia, solfexo, pelexa, arxila, xaxún, bocexar, maxestoso, etc.
3. Palabras que en castelán levan J e en galego LL
Conexo Coello
Parexa Parella
Antoxo Antollo
Oxo Ollo
Baraxa Baralla
Lentexa Lentella
Pelexa Pelello
Cexa Cella
Texa Tella
Estropaxo Estropallo
Clavixa Caravilla
Burbuxa Burbulla
Concexal Concelleiro
amasixo Amasillo
Problemas con L e N
1. O L
1.1. Con L como castelán
Aclamar, adolescente, anxélico, bloque, blasfemia, claro, repleto, solitario, doloroso, evanxélico,
exemplar, flamante, placa, plana (cara dunha folla), xelado (cf. Con xeado), planta, plácido…
1.2. Con L en galego, con LL en castelán
Apelido, atropelar, belo, bullicio, calo (dureza), camelo, capela, chanceler, crioulo, degolar, estalar,
meixela, novela, selar, peliza, querela, vasalo, vila, talo, pesadelo…
1.3. Desaparece o L con respecto ao castelán
Aguia, amea, amidón, coar, doer, moer, pía, pobo, saír, saúde, saúdo, só, tea, veo, xémeo (xemelgo)
1.4. Levan R non L
Afrixir, branco, brando, cravar, fraco, frouxo, nobre, Praga, prato, praza, prazo, pregar, preito,
soprar, soprete…
1.5. Non levan L en castelán
Laranxa, lintel, pálpebra, rampla, rolda, xulgar
ON
1.1 Levan N como castelán
Abandonar, abonar, apaixonar, condenar, consonancia, detonador, lunar, melena, ordenador, zona,
personalidade, serenar, sirena, tronar, trono…
1.2. Con N en galego, con Ñ en castelán
Anil, antaño, bruñir, cana, cano, canón, danar, desenganar, engañar, pestana, sinal…
1.3. Non levan N a diferenza do castelán
Abdome, albará, amea, ameazar, amoestar, avea, cadea, cardeal, cea, cear, comeza, comigo,coroar,
crime, ditame, doar, entoar, hipérbato, lagosta, lagostino, lúa, mañá, marxe, maza, orde, réxime,
virxe, xerme, vaidade…
1.4. Levan N en galego e non en castelán
Carcamán, confrade, confraría, comungar, manequín
1.5. Levan Ñ en galego e N en castelán
Aliñar, comiño, comuñón, enxeño, estornino, gañar, liña, pergamino, quiñentos, rañura, sardiña,
secaño, xuño…
 Outras letras
1. A
Ábsida, acareo, acender, Alacante, alcatrán, anano, anoxar, apócema, asesinar, avaliar, avaría, bacharelato,
casarío, escaseza, fumarada, garavanzo, grafar, icona, lagaña, latrina, lanterna, marmelada, nácara,
omoplata, rabaño, rancor, rescaldo, romaría, sabotar, sermonar, telefonar, vantaxe, vendima
1.1. Non levan A
Chicoria, coliar, compasar, mapoula, metrallar, rebanda, xadrez, zócolo
2. D
Amizade, califado, cuadri-, lámpada, lealdade, margarida, priorado, renda, venda (comercial)
2.1. Non levan D
Cru/crúa, grao, niño, un/núa, onde, suar…
3. Levan E a diferenza do castelán
Abater, agre, alude, anteface, arcebispo, asamblea, basear, bater, betume, bípede, cegoña, cemiterio, cheminea,
combater, converter, debater, demitir, deputado, desculpar, diócese, disfrace, efémero, eiruga, embigo, embude,
engrenaxe, escuridade, estaleiro, encordio, padore, pértega, reiseñor, render, restra, rexemento, sabedoría,
talude, temón, valse, verniz, vértixe, vide, xelea, xene…
G
Buguina, engadir, fumegar, gargallada, manteiga, mastigar, podengo, prognósticar, revogar, vigairía…
I
Acibeche, ambigüidade, antigüidade, arriscar, brusquidade, calcario, campión, cerimonia, concibir, corrixir, cranio,
crista, dicir, dita, fritir, hipocrisía, humidade, inimigo, inimizade, labirinto, lixivia, pavillón, requirir, rir, siso,
sinistro, tusir, vacina, vestiario, vingar, xiringa
Non levan I
Limpar, menopausa, onomatopea, prosopopea, trunfar /trunfo (xogo de naipes), vendimar, vidro
LL
Allo, callos, colleita, concello, mexillón, olleiras, ollo, pallaso, xullo (mes)...
Non levan LL
Achar, chaga, chama (lapa), chamar, encher, lamia (llanta en castelán), laparada, pranto, rechamante…
M
Comigo, grampa (e derivados), interim
O
Bordel, bordo, botifarra, cacto, caloroso, cartolina, coresma, cota, esquimó, fastoso, figurino, floco, ímpeto, incorrer,
interromper, loito, mercadoría, monstro, ocorrer, pagadoría, polgar, referendo, rigoroso, rito, somerxer, tribo,
valoroso.
P
Escapulirse, pneumático, pneumonía, pneumotórax
Non levan P
Adscrición, adscrito, circunscrición, descrición, descritible, descritivo, ditongo, inscrición, prescrición, setembro,
setentrión, setentrional, sétimo, tritongo.
Q
Arquipélago, arquivo, quilo, quilómetro, quilovatio, (pero ollo! Kg, km, kw), quiosco
Ollo!: ciste e cirurxía.
Levan R a diferenza do castelán
Canastra, cirurxía, faldra, mastro, nubrado, orquestra, perruca, preito
S
Esaxerar, centinela
U
Acurtar, curral, curto, custar, custo, durmir, estufar, machucar, rouco, subornar, sufocar, tusir,
Y
Aia, axudar, ermo, faia, iate, iodo, maio, mordomo, xacer, xaxuar, xenro, xeso, xugo
Z
Amizade, andazo, cansazo, crenza, inimizade, pertenza, prezo, traizoar, xuízo, xustiza