Miynet hám mıynet

haqı esabı
 reje
1. Miynet hám mıynet haqın esapqa alıwdıń tiykarǵı wazıypaları
2. Miynetke tiyisli munasábetlerdi tártip salıw
3. Miynetke aqsha tólewdi shólkemlestiriw sistemaları hám formaları
 Korporativ menedjmenttin tiykargi waziypasi hám onin finansliq
tárepleri

Miynet hám mıynet haqın esapqa alıwdıń tiykarǵı wazıypaları Kárxananıń

islep shıǵarıw -xojalıq iskerligi janlı miynetti tutınıw qılıw menen birge júz
beredi. Onıń muǵdarı islegen kisi-saatlar menen olshenedi. Miynet
processinde hár bir xızmetkerdiń atqarǵan jumısı, tayarlaǵan ónimi,
qarıydarlarǵa kórsetken xızmetler ushın sarplanǵan miynetine aqsha tólew
muǵdarın tiykarlaw hám de anıqlawdı etetuǵın óz-ara munasábetler payda
boladı. Islep shıǵarıw iskerliginde oraylıq orındı miynet jáne onıń nátiyjeleri
iyeleydi, sebebi onıń járdemi menen ónim jaratıladı.
 Bul jaǵday miynet munasábetlerin
belgileydi, hesh bir kárxana kerekli
muǵdardaǵı hám klassifikaciya daǵı
miynet resurslarısız óz maqsetine erise
almaydı. Miynet resursları bolsa
islegenliklari ushın miynet haqi menen
támiyinlanedi. Miynet haqi - bul miynettiń
bahası yamasa bahası bolıp tabıladı
Miynet haqi - bul tavardıń puldagi ańlatpası “jumısshı kúshi”
yamasa “jumısshı kúshiniń bahası”.
Onıń muǵdarı islep shıǵarıw sharayatı hám de bazar faktorları -
talap hám usınıs, yaǵnıy bul faktorlar tásirinde bazarda jumısshı
kúshi bahası hám mıynet haqı ortasında ayırmashılıq júzege
keledi (mıynet haqı haqıyqıy bahasınan asıwı yamasa azayıwı
múmkin).
 Miynet haqi - bul jámiyet kóleminde
milliy paydanıń jumısshılar hám
xizmetkerler ortasında olar miynetiniń
muǵdarı hám sapasına muwapıq
bólistiriletuǵın hám de jeke tutınıwı
maqsetleri ushın paydalanilatuǵın
bólegi bolıp tabıladı.
Miynet haqi - bul jámiyet
kóleminde milliy paydanıń
jumısshılar hám xizmetkerler
ortasında olar miynetiniń muǵdarı
hám sapasına muwapıq
bólistiriletuǵın hám de jeke tutınıwı
maqsetleri ushın paydalaniletuǵın
bólegi bolıp tabıladı. Ózbekstan
Respublikasında puqaralardıń
miynet qılıw huqıqı Ózbekstan
Respublikası Konstitusiyası menen
bekkemlengen
Oǵan kóre, hár bir shaxs miynet qılıw, erkin kásip tańlaw,
ádalatlı miynet sharayatlarında islep hám nızamda kórsetilgen
tártipte jumıssızlıqtan qorǵawlanıw huqıqına iye esaplanadı.
Miynet haqinin muǵdarın belgilew jumıs beretuǵın menen
xızmetker ortasındaǵı shártlesiwge qaray belgilenedi. Miynet
haqi nızam hújjetleri menen belgilengen eń kem muǵdardan az
bolıwı múmkin emes jáne onıń eń kóp muǵdarı qandayda -bir
tárzde sheklenbeydi
Kárxananıń buxgalteriya xızmeti aldında miynet norması hám oǵan aqsha tólewdi esapqa alıw,
baqlaw wazıypaları da belgilenedi bul bolsa :
• orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı isleytuǵınlar hám basqa xızmetkerlerdiń jumıs
sapasın tuwrı hám waqıtında hújjetler menen rásmiylestiriwdi, sonıń menen birge, mıynet
haqın hsoblash jáne onı belgilengen múddetlerde tólew;
• salıqlar hám basqa mıynet haqınan uslanbalar qosılǵan halda kárxana xızmetkerleri menen
miynetke aqsha tólewge tiyisli esap - kitaplardı waqıtında ornatılǵan múddetlerde aparıw ;
• esaplanǵan miynet haqi summasın jáne social qamsızlandırıw fondlariga ajıratılǵan qarjılar
summasın ónim ózine túser bahasına tuwrı hám de waqıtında ótkeriw;
• operativ basqarıw hám zárúrli esabatlardı dúziw hám de social qamsızlandırıw fondlari
menen esap - kitap qılıw maqsetinde miynet hám oǵan aqsha tólew kórsetkishlerin operativ
jıynaw hám gruppalaw ;
• mıynet haqınan byudjetke májburiy tólewlerdi, sonıń menen birge, kárxanagayetkazilgan
materiallıq záleldi ayırım shólkemler hám fizikalıq shaxslar paydasına tuwrı hám de waqıtında
ustap qalıw hám ótkeriw;
• xızmetkerler sanın hám jumıs waqtından paydalanıwdı baqlawdı támiyinlew;
• jumıs waqtıniń tuwrı sarıplanıwı ústinen qadaǵalaw aparıw ;
 Barlıq puqaralar miynet huqıqlarına ıyelew hám olardan
paydalanıwda teń múmkinshiliklerge iye esaplanadı. Jinsi, jası,
ırqı, milleti, tili, social kelip shıǵıwı, múlkshilik jaǵdayı hám
hámel poziciyasi, dinge bolǵan munasábeti, ıqtıqatı, jámiyetlik
birlespelerine tiyisliligi, sonıń menen birge xızmetkerlerdiń
ıskerlik qábiletlerine hám olar miynetiniń nátiyjelerine
baylanıslı bolmaǵan basqa táreplerine qaray miynetke tiyisli
munasábetler salasında hár qanday sheklewlerge yamasa
jeńillikler belgilewge jol qoyılmaydı jáne bular muqatıw dep
esaplanadı.
Miynet salasında ózin kamsitilgen dep esaplaǵan shaxs
muqatıwdı saplastırıw hám de ózine jetkerilgen materiallıq
hám ruwxıy záleldi tólew tuwrısındaǵı arza menen sudqa
shaqırıq etiwi múmkin. Májburiy miynet, yaǵnıy qandayda -bir
jazanı qóllaw menen abay qılıw arqalı (sonday-aq miynet
ıntızamın saqlaw quralı jol menende) jumıs orınlawǵa
májbúrlew qadaǵan etiledi.
Miynet shártnaması xızmetker menen jumıs beretuǵın ortasında arnawlı bir qánigelik, ilmiy
tájriybe, lawazım boyınsha jumıstı ishki miynet rejimine boysınǵan halda tárepler
shártlesiwi, sonıń menen birge miynet tuwrısındaǵı nızamlar hám basqa normativ hújjetler
menen belgilengen shártler tiykarında aqsha ornına orınlaw haqqındaǵı shártlesiw bolıp
tabıladı.
 Miynetke tiyisli munasábetlerdi bıykarlaw tuwrısındaǵı shárt
miynet shártnamasında bul shártnama jumıs beretuǵın tárepinen
kárxana basshısı, onıń orınbasarları, bas buxgalter menen,
kárxanada bas buxgalter lawazımı bolmaǵan táǵdirde bolsa, bas
buxgalter wazıypasın ámelge asırıwshı xızmetker menen
dúzilgende, sonıń menen birge nızamda jol qoyılatuǵın basqa
jaǵdaylarda da názerde tutılıwı múmkin.
 Tıykarǵı ádebıyatlаr

Shodmonov.Sh Iqtisodiyot nazaryasi // darslik - Toshkent-2022 yil.

Ayupov.R.M,Boltaboyeva.G.R Raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnalogiyalar //
o‘quv qo‘llanma - Toshkent -2022 yil.
B.T.Salimov,B.Bsalimov,Sh.B.Salimov
I.A.Bakeyeva Mikroekonomiya,Makroekonomiya //darslik - Toshkent- 2022 yil.
N.B.Ashurova,SH.Atamurodov
B.B.Berkinov Institutsional iqtisodiyot //darslik - Toshkent-2022 yil.