HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH VỆ

SINH TAY
 NỘI DUNG HƯỚNG DẪN

Gồm 3 phần chính:

1 Đặt vấn đề: Mục đích, tầm quan trọng của vệ sinh
tay (VST) và phạm vi áp dụng

2 Những bằng chứng khoa học liên quan tới

VST

3
Nội dung VST

4 Các phụ lục thực hành VST

 Tổng quan
• Giữa thế kỷ 19, chứng kiến nhiều sản phụ chết vì
nhiễm trùng sau sinh, bác sĩ Semmelweis kêu gọi
nhân viên y tế rửa tay sạch để tránh lây vi
khuẩn, được mệnh danh là "vị cứu tinh của các sản
phụ". Cũng từ đó ông trở thành kẻ thù không đội trời
chung của phần còn lại là bác sĩ cả ngành y châu Âu
chao đảo sau khi phanh phui một sự thật phũ
phàng nghiêm trọng về vấn đề "nhiễm khuẩn bệnh
viện”
• Thay vì khởi động cuộc chiến với các đồng nghiệp,
ông đã viết cho họ một thông điệp tồi tệ: "Tôi tuyên bố
trước Chúa rằng các bạn là kẻ giết người”.
 Tổng quan
Suốt 170 nhiều nghiên cứu lớn cho thấy tỷ lệ bác sĩ rửa tay
đã thay đổi rất nhiều. Thời gian đầu chỉ có 26% NVYT trong
ICU rửa tay và ở các khoa khác là 36%, tỷ lệ này đã tăng
lên 50%.
Kết quả một nghiên cứu chỉ ra NVYT không có thói quen
rửa tay ở bệnh viện đã giết chết khoảng 100.000 người Mỹ
mỗi năm và gây bệnh nhiễm trùng cho 1.700.000 người.
Hiện nay vẫn còn nhiều NVYT chưa thực hành rửa
tay đúng họ biện minh nhiều lý do để không rửa tay.
Sau hơn 170 năm, rửa tay để cho người bệnh vẫn là một
vấn nạn nhức nhối của ngành y toàn cầu

Axel Kramer, Institute of Hygiene and Environmental Medicine, Ernst Moritz Arndt
University Greifswald, Germany.
The results
Kết quả can thiệp
 KHÁI NIỆM VỀ VỆ SINH TAY
VST được dùng để chỉ các phương pháp làm sạch tay:
Rửa tay khử khuẩn: Chà tay khử khuẩn:
Rửa tay với nước và xà Chà tay bằng dung
phòng khử khuẩn
dịch VST chứa cồn

Rửa tay:
VST ngoại khoa
Rửa tay với nước
và xà phòng thường
Ô nhiễm bề mặt môi trường từ bàn tay
Các vị trí phân lập được S. aureus tại BB có người
bệnh nhiễm khuẩn tụ cầu vàng
Bàn tay ô nhiễm làm lan truyền NK?
Bàn tay ô nhiễm là nguyên nhân
trực tiếp gây NK ở người bệnh!
Hiệu quả loại bỏ VSV trên tay của VST
Hiệu quả diệt vi sinh vật bằng xà phòng kháng
khuẩn hay dung dịch rửa tay chứa cồn

Trước VST 30 giây sau VST

Hiệu quả phòng ngừa NKBV của VST
Tử vong ở sản phụ do sốt hậu sản ở Bệnh viện đa
khoa, Viên, Áo, 1841-1850

18

16
Tử vong ở bà mẹ (%)

14

12

10

0
1841 1842 1843 1844 1845 1946 1847 1848 1849 1850

BS Bà đỡ

~ KK tay giúp làm giảm số ca chết do nhiễm khuẩn sau đẻ ~

Adapted from: Hosp Epidemiol Infect Control, 2nd Edition, 1999.
 Hiệu quả phòng ngừa NKBV của VST
HIỆU QUẢ VST TẠI KHOA HSTC - BVBM (2002-2003)

Can thiệp:
8
1. Phương tiện VST luôn có 6 7.9
sẵn tại mọi buồng bệnh 4
5

2. Giám sát, phản hồi hàng 2

0
ngày tuân thủ VST Cồn VST + XP XP khử khuẩn

3. BV đảm bảo: Mạng lưới

viên KSNK hoạt động thường 40

xuyên, có quy định về VST, có 30

30.3
nhân viên chuyên trách giám 20

sát; quản lý hoá chất VST 10 21

0
Cồn VST + XP XP khử khuẩn
MỤC ĐÍCH VỆ SINH TAY

Loại bỏ vết bẩn nhìn thấy bằng

mắt thường

Phòng ngừa lan truyền mầm bệnh

từ cộng đồng vào Bệnh viện

G O
LO Ngăn ngừa lan truyền mầm bệnh
từ bệnh viện ra cộng đồng

Ngăn ngừa các nhiễm khuẩn liên

quan tới chăm sóc y tế
 VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
Có 2 phương pháp VST

- Rửa tay bằng nước và xà - Chà tay bằng dung dịch

phòng thường VST chứa cồn
 VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
Phương tiện rửa tay bằng xà
phòng thường

- Bồn rửa tay, vòi nước, hệ

thống nước sạch
- Giá/bình cấp xà phòng rửa
tay, khăn lau tay dùng 1 lần
- Thùng đựng khăn đã sử
dụng
- Cần luôn có sẵn ở buồng thủ
thuật, buồng bệnh, buồng
hành chính, buồng vệ sinh
 VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
Phương tiện VST bằng
dung dịch VST chứa cồn

- Dung dịch VST chứa cồn

luôn có sẵn ở các khu vực
chăm sóc người bệnh
- Buồng PT
- Buồng bệnh
- Buồng thủ thuật
- Buồng khám bệnh
Hiệu quả loại bỏ VSV của một số hoá chất VST
Møc ®é gi¶m vi khuÈn (log10)

5.5

4.5

3.5

2.5

1.5

0.5

-0.5
N-Propanol Iso- Ethanol Povidon-1- Xµ phßng
50% propanol 70% 0.75%
60%
 Hiệu quả loại bỏ VSV của một số hoá chất VST

Số lượng khuẩn lạc trước và sau VST

1.7
2

0.8
1 0.7

0.2

0
Truớc VST Cồn VST XP KK XP thường

Nguyễn Việt Hùng (2008), “Nghiên cứu mức độ ô nhiễm VK trên bàn tay NVYT và hiệu quả của
một số hóa chất khử khuẩn bàn tay, Tập chí YHLS – Bệnh viện Bạch Mai, Số đặc san
VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY

Thời gian dành cho VST 1 YT /ca làm việc 8h

Rửa tay bằng xà Chà tay bằng dung

phòng thường dịch VST chứa cồn

7 lần/h x 60s/lần x 8h 7 lần/h x 20s/lần x 8h

56 18
phút phút
CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
Chỉ định 1: Trước khi động chạm vào BN

Một số ví dụ:
 Bắt tay, vuốt trán trẻ
 Giúp BN đi lại, tắm cho BN, massage
cho BN
 Cho BN thở oxy qua mask
 Bắt mạch, đo huyết áp, nghe phổi,
khám bụng, ghi điện tâm đồ
CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
Chỉ định 2: Trước khi thực hiện các thủ thuật hoặc
quy trình sạch/vô khuẩn

Một số ví dụ:
 Đánh răng, nhỏ mắt cho BN
 Chăm sóc vùng da tổn thương, thay
băng, tiêm dưới da
 Đặt catheter, mở hệ thống đường
vào tĩnh mạch hoặc mở hệ thống dẫn
lưu, hút đờm rãi
 Chuẩn bị thức ăn, pha thuốc, dược
phẩm hoặc các sản phẩm vô khuẩn
khác
CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
Chỉ định 3: Sau tiếp xúc với máu, dịch cơ thể

Một số ví dụ:

 Đánh răng, nhỏ mắt, hút đờm cho BN

 Chăm sóc vùng da tổn thương, thay
băng, tiêm dưới da
 Lấy bệnh phẩm hoặc thao tác liên
quan tới dịch cơ thể, mở hệ thống dẫn
lưu, đặt và loại bỏ ống nội khí quản
 Loại bỏ phân, nước tiểu, chất nôn, xử
lý chất thải (băng, tã, đệm của những
BN đại tiểu tiện không tự chủ), làm
sạch các vật liệu hoặc khu vực dây
chất bẩn nhìn thấy bằng mắt thường
(đổ vải bẩn, nhà vệ sinh, ống đựng
nước tiểu làm XN, bô, dụng cụ y tế)
CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
Chỉ định 4: Sau khi tiếp xúc với BN

Một số ví dụ:

 Bắt tay, vuốt trán trẻ

 Giúp BN đi lại, tắm
cho BN, massage cho
BN
 Cho BN thở oxy qua
mask
 Bắt mạch, đo huyết
áp, nghe phổi, khám
bụng, ghi điện tâm đồ
 CÁC THỜI ĐIỂM VỆ SINH TAY
Chỉ định 5: Sau khi động chạm bề mặt xung quanh BN

Một số ví dụ:
 Thay ga giường khi BN không có ở
GB
 Điều chỉnh tốc độ dịch truyền
 Đặt báo thức
 Động chạm GB, bàn đêm
 Làm sạch bàn đêm, tủ đầu giường
BN
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
LJ. Taylor (1978): Mức độ tiếp xúc với hoá chất VST không giống
nhau tại các vùng khác nhau của bàn tay

Vùng thường không tiếp xúc Vùng có một phần không tiếp
với hoá chất KK xúc với hoá chất KK
Khu vực chăm sóc y tế liên quan đến tiếp xúc chăm sóc y tế

2
3

4
1
5
H Sax, University Hospitals, Geneva 2006
Khuyến cáo sử dụng các biện pháp
tăng cường vệ sinh tay

Tốt nhất
Tốt hơn
Tốt
i phá p vệ s inh tay
u q u ả a n to à n c ác giả
Mức độ hiệ
Sát khuẩn tay
Nước+ Xà phòng
Nước+ Xà phòng có chất sát khuẩn
nhanh bằng alcol
thường
 NHÓM SẢN PHẨM

Skin
Hand Hygiene
Disinfection
 VỆ SINH TAY TRONG THỰC HÀNH Y
KHOA

H·y röa tay đóng thời điểm vµ röa tay ®óng kü thuËt.
 QUY TRÌNH VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
Kỹ thuật chà tay 6 bước
1
Lấy 3-5ml dd rửa tay, xoa 2 lòng bàn tay cho dd rửa tay dàn đều

2 Chà lòng bàn tay lên mu và kẽ các ngón tay của bàn
Chú ý: tay kia và ngược lại
- Mỗi bước
3 Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, miết mạnh các kẽ
chà tối thiểu ngón tay
5 lần
- Thời gian 4 Chà mặt ngoài các ngón tay của bàn tay này vào
chà tay tối lòng bàn tay kia
thiểu là 30
5 Dùng lòng bàn tay này xoay ngón cái của bàn tay kia
giây và ngược lại

6
Xoay đầu ngón tay này vào lòng bàn tay kia và ngược lại
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY

Rửa tay bằng nước Chà tay bằng dung

và xà phòng thường dịch VST chứa cồn

- Làm ướt bàn tay bằng - Bàn tay phải khô

nước trước khi lấy trước khi lấy dung
dung dịch xà phòng dịch cồn
- Tráng loại bỏ xà phòng - Chà cho đến khi tay
sau khi chà tay 6 bước khô
- Lau khô tay bằng khăn
sạch dùng 1 lần sau
khi rửa tay
- Khóa vòi nước bằng
khăn đã sử dụng
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY THƯỜNG QUY
Thời gian VST và mức độ loại bỏ vi khuẩn trên tay

Thời gian SLVK giảm log10

15 giây 0.6 - 1.1

30 giây 2.5 - 2.8

1 phút 2.7 - 3.0

2 phút 3.3

4 phút 3.7
Sử dụng găng tay liên quan tới VST
Găng tay là hàng rào bảo vệ hiệu quả đối với
mọi VSV ?

Soi găng trên Kích thước < 30 Tỷ lệ găng PT bị

kính hiển vi điện -50 m  Virus thủng : 8%, găng
tử phát hiện có thể xâm nhập sạch (latex, vinyl)
được những lỗ qua găng thủng: 0 - 52%.
thủng

Găng làm giảm 50-60% nguy cơ ô nhiễm máu,

dịch cơ thể, không ngăn ngừa được hoàn toàn
Găng tay các tác nhân gây ô nhiễm.
 Sử dụng găng tay liên quan tới VST
Sử dụng một đôi găng cho nhiều lần thăm
khám?
Nghiên cứu của Doebbling
- Rửa găng không có tác dụng khử nhiễm.
- 5 - 50% rửa găng trước khi tháo găng gây ô nhiễm
bàn tay sau khi găng bị loại bỏ.
- Rửa găng làm tăng nguy cơ gây thủng găng .

Không sử dụng một đôi găng để thực hiện các thao tác chăm
sóc, điều trị trên nhiều bệnh nhân khác nhau
Sử dụng găng tay liên quan tới VST
Một số thực hành không được sử dụng găng
• Khám bệnh, lấy mạch, nhiệt độ, HA
• Tiêm bắp, tiêm dưới da, trong da
• Cho ăn, thay đồ vải cho BN (Trừ đồ vải dính
máu, dịch cơ thể và chất thải)
• Tim bắp, tiêm trong da, dưới da
• Viết bệnh án, viết và cầm giấy XN, đánh máy
tính, nghe điện thoại, vận chuyển BN
• Di chuyển giữa các buồng bệnh

Xem xét lựa chọn loại găng tay không có

bột talc
 Hiệu quả của VST ngoại khoa bằng
dung dịch VST chứa cồn

Phân loại SSI/Số ca mổ (Tỷ lệ % NKVM)

Vết mổ XP khử khuẩn Cồn VST (p-value)

Sạch 29/1485 (1.9) 32/1520 (2.1) 16.0 (<0.001)

Sạch-
Nhiễm 24/650 (3.7) 23/732 (3.1) 1.9 (0.09)

Tổng cộng 53/2135 (2.5) 55/2252 (2.4) 19.5 (<0.001)

Parienti et al. JAMA 2002: 288(6);722-27.

 QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
Có 2 phương pháp VST ngoại khoa
- VST ngoại khoa bằng xà phòng khử khuẩn
- VST ngoại khoa bằng dung dịch VST chứa cồn

Phương tiện VST ngoại khoa

- Dung dịch XP khử khuẩn (CHX4% hoặc iodine)
- Dung dịch xà phòng thường
- Dung dịch VST chứa cồn
- Bàn chải vô khuẩn
- Khăn tiệt khuẩn
- Nước vô khuẩn

Cần đảm bảo

- Đúng nguyên tắc vô khuẩn
- Đúng quy trình, đủ thời gian rửa tay
- Tránh tái ô nhiễm sau VST ngoại khoa
- Mặc quần áo khu phẫu thuật, tháo bỏ đồ trang
sức trên tay, đội mũ, mang khẩu trang trước khi
rửa tay
 VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA

www.themegallery.com
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
Phương pháp VST ngoại khoa bằng xà phòng KK
1 Đánh kẽ móng tay
- Làm ướt bàn tay tới khuỷu tay
- Lấy 3-5 ml dd khử khuẩn vào lòng bàn tay
- Cọ sạch kẽ móng tay bằng bàn chải trong 30 giây

2 Rửa tay lần 1

- 3-5 ml dd khử khuẩn vào lòng bàn tay
- Chà bàn tay như rửa tay thường quy, sau đó
chà cổ tay tới cẳng tay, khuỷu tay trong 1 phút
30 giây
- Tráng tay dưới vòi nước theo trình tự từ đầu
ngón tay tới khuỷu tay, loại bỏ hoàn toàn dd xà
phòng trên tay
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
Phương pháp VST ngoại khoa bằng xà phòng KK
3
Rửa tay lần 2
- Tương tự như rửa tay lần 1

4 Làm khô tay:

Làm khô toàn bộ bàn tay, cổ tay, cẳng tay bằng
khăn vô khuẩn dùng 1 lần

5 Mặc áo phẫu thuật, mang găng

Tránh không để ô nhiễm bàn tay trong quá
trình thực hiện
www.themegallery.com
www.themegallery.com
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
VST ngoại khoa bằng dung dịch VST chứa cồn
1 Rửa tay bằng xà phòng thường (1 phút)
1) Làm ướt bàn tay tới khuỷu tay
2) Lấy 3-5 ml dd xà phòng thường vào
lòng bàn tay
3) Chà tay như quy trình VST thường quy,
sau đó chà cổ tay, cẳng tay lên tới
khuỷu tay
4) Rửa tay dưới vòi nước để loại bỏ hoàn
toàn xà phòng trên tay, bàn tay luôn
hướng lên trên
5) Lau khô tay bằng khăn tiệt khuẩn hoặc
khăn giấy dùng một lần theo trình tự từ
bàn tay bên khuỷu tay
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
VST ngoại khoa bằng dung dịch VST chứa cồn

2 Chà tay bằng dung dịch VST chứa cồn (3 phút)

6) Lấy 3-5ml dung dịch VST chứa cồn vào lòng bàn
tay, nhúng 5 đầu ngón tay ngập trong cồn trong 5
giây, chà cổ tay, cẳng tay tới khuỷu tay của tay
phải cho tới khi tay khô.
7) Lấy tiếp 3-5ml dung dịch VST chứa cồn vào lòng
bàn tay, nhúng 5 đầu ngón tay ngập trong cồn
trong 5 giây, chà cổ tay, cẳng tay tới khuỷu tay
của tay trái cho tới khi tay khô.
8) Lấy tiếp 3-5ml dung dịch VST chứa cồn, nhúng
5 đầu ngón tay ngập trong cồn trong 5 giây, chà
bàn tay như­quy trình vệ sinh tay thư­ờng quy cho
tới khi tay khô.
QUY TRÌNH VỆ SINH TAY NGOẠI KHOA
VST ngoại khoa bằng dung dịch VST chứa cồn

2 Chà tay bằng dung dịch VST chứa cồn (3 phút)

9) Lấy 3-5ml dung dịch VST chứa cồn vào lòng bàn
tay, nhúng 5 đầu ngón tay ngập trong cồn trong 5
giây, chà cổ tay, cẳng tay tới khuỷu tay của tay
phải cho tới khi tay khô.
10) Lấy tiếp 3-5ml dung dịch VST chứa cồn vào
lòng bàn tay, nhúng 5 đầu ngón tay ngập trong
cồn trong 5 giây, chà cổ tay, cẳng tay tới khuỷu
tay của tay trái cho tới khi tay khô.
11) Lấy tiếp 3-5ml dung dịch VST chứa cồn, nhúng
5 đầu ngón tay ngập trong cồn trong 5 giây, chà
bàn tay như­quy trình vệ sinh tay thư­ờng quy cho
tới khi tay khô.
 Một số lưu ý trong VST ngoại khoa

 Không sử dụng bàn chải để chà lên da bàn tay tới

khuỷu tay. Chỉ đánh kẽ móng tay với ca phẫu thuật đầu
tiên trong ngày.
 Không sử dụng máy sấy tay để làm khô tay.
 Không khử khuẩn tay bằng cách ngâm tay vào chậu
dung dịch cồn khử khuẩn.
 Với những ca phẫu thuật kế tiếp thực hiện tại cùng khu
phẫu thuật thì chỉ cần thay găng và thực hiện các bước
chà tay bằng dung dịch VST chứa cồn trong qui trình
VST ngoại khoa.
 Một số tiêu chí đánh giá VST
 Dung dịch VST chứa cồn được đánh giá tính hiệu quả
và dung nạp (tác dụng không mong muốn) và luôn
có sẵn ở mọi vị trí chăm sóc NB
 Phương tiện rửa tay thường quy (bồn rửa tay, dung
dịch xà phòng thường, khăn lau tay dùng 1 lần, nước
sạch) đạt 1/10 giường bệnh
 Mọi nhân viên mới, sinh viên học việc được đào tạo
VST
 Hàng năm mọi NVYT được đào tạo tối thiểu 1 lần về
VST
 Mạng lưới viên KSNK được đào tạo và có khả năng
giám sát tuân thủ VST
 Một số tiêu chí đánh giá VST
 Thực hiện kiểm tra tổng thể tối thiểu 1 năm/lần về
phương tiện VST, kiến thức VST
 Thực hiện giám sát thường xuyên tuân thủ VST, tỷ lệ
tuân thủ VST ở NVYT đạt tối thiểu 50%
 Trang bị poster quy trình VST, chỉ định VST ở mọi
khu vực chăm sóc
 Phát động chiến dịch VST hàng năm và cam kết ủng
hộ VST
 Thực hiện thi đua và thưởng phạt VST
 KẾT LUẬN
VST là biện pháp quan
trọng nhất trong phòng
1 ngừa KSNK

Tăng cường thực

hiện VST bằng
dung dịch VST
chứa cồn
4 2
Cần tuân thủ
đúng 5 thời điểm
VST

Thực hiện đủ
3
các bước VST
Thank You!