PAPUNËSIA

V.S
 Papunësia

• Papunësia përbën një ndër sëmundjet më

të rënda makroekonomike.
• Në varësi nga ciklet e biznesit lëvizë dhe
papunësia.
•
• Në kohën e recesionit vie deri tek
zvogëlimi i kërkesës për punë (forcë
punuese).
• Papunësia lëvizë së bashku me nivelin e
prodhimit.
 Papunësia
“Ekonomia është në recesion, kur fqiu i juaj
është i papunë, bie në krizë kur edhe ju
mbeteni pa punë”
(Harry S. Truman)
 Punësimi
Sigurimi i vendeve të punës për të gjithë
mund të jetë diçka e dëshirueshme dhe
e pëlqyeshme dhe politikanët mund të
jenë të gatshëm që të angazhohen në
këtë drejtim, por asnjë gjykatës nuk
mund t’i detyrojë punëdhënësit që të
punësojnë të gjithë ata që kërkojnë
punë. Për më tepër, punësimi si qëllim
në vetvete është treguar si një metodë
ekonomike jofrytdhënëse (rasti në ish-
shtetet komuniste).
 Norma e papunëimi
Për t’i shpjeguar
këto probleme,
duhet të njihemi
me një tregues të NP = norma e papunësisë

rëndësishëm NP =
Np
∑ nfp
⋅100 Np = numri i të papunëve

makroekonomik, e Σnfp = numri i punësuar i forcës punuese

ai është norma e
papunësisë (NP),
që mund të
shprehet përmes
formulës së
mëposhtme :
 Llojet e papunësisë
Papunësia ciklike është e ndërlidhur me
rastet e kërkesës së vogël të forcës
punuese, në këto raste kërkesa për punë
është më e ulët për shkak të prodhimit dhe
konsumit më të ulët. Papunësia ciklike
krijohet në periudhën e depresionit ose të
krizës ekonomike. Ky lloj i papunësisë në
shumicën e rasteve eliminohet ose
zvogëlohet në minimum në fazat e
gjallërimit ose të bumit ekonomik
 Llojet e papunësisë
Papunësia strukturale paraqitet si
rezultat i mospërputhjes agrega-te
ndërmjet ofertës dhe kërkesës për forcë
punuese, dhe ate për disa profile ose
profesione të caktuara. Kështu p.sh. në
tregun e punës ekziston oferta e
mjaftueshme për disa profile të caktuara,
por tregu në atë periudhë, kërkon profile të
tjera që në tregun e punës janë deficitare
(gjinden në mungesë).
 Llojet e papunësisë
Papunësia frikcionale (e dëshirueshme),
paraqitet për arsye të ndë-rrimit të
vendbanimit, kërkimit të punës për shkak
të pagave më të larta, për shkak të lëvizjes
së pandërprerë të popullatës nga një rajon
në rajonin tjetër, të punësimit të ri të
stadeve të ciklit jetësor etj.;
 Llojet e papunësisë
Papunësia sezonale, është papunësi
afatshkurte që zakonisht krijohet nga
punësimet në veprimtaritë që zakonisht
kanë karakter sezonal brenda vitit, ose nga
llojet e veprimtarisë së caktuar, produktet e
të cilave kanë kërkesë sezonale.
 Llojet e papunësisë
Papunësia e vullnetshme dhe e
pavullnetshme, janë nocione të përdorura
nga J.M.Keynes. Me papunësi të
vullnetshme sipas tij nënkuptohet pjesa e
popullsisë së aftë për punë, e cila me
dëshirë nuk dëshiron të punojë, për arsye
se nuk ka nevojë ose që nuk pranon të
punojë me lartësinë e pagesës që i ofrohet
 Llojet e papunësisë
Papunësi e “fshehtë”, paraqet
papunësinë ekzistuese në disa rajone
rurale (në sektorin parësor), e që për arsye
të ndryshme nuk deklarohet dhe nuk
prezantohet nga statistikat zyrtare si të
papunësuar dhe atë për arsye të ndryshme
 Llojet e papunësisë
Papunësi kronike, e cila thuajse në
vazhdimësi ekziston në çdo ekonomi të
tregut etj.;
Papunësi zyrtare, është madhësia
absolute e papunësisë, që është e
regjistruar dhe e prezantuar nga statistikat
zyrtare të shtetit të caktuar.
 Llojet e papunësisë
Llojet e papunësisë

Funksionale Klasike Strukturale Ciklike

Për shkak të Nëse pronari Më ofrohet puna, Rezultat i

ndryshimeve të nuk do të por unë nuk jam i recesioneve dhe
profesionit, paguante aq gatshëm ta kryej krizave
kërkim të punës shumë, tani nuk atë punë. Duhet ekonomike që
së re, për pagë do të isha në të preorjentohem rezulton me
më të lartë, rrugë dhe të (të përgaditem) kërkesë të
perfeksionimit kërkojë punë të për ndonjë vogël të forcës
në punë. re. profesion tjetër, së punës.
me të cilin mund
të gjejë punë.
Shkaqet e papunësisë
Grafikoni nr.15: Papunësia dhe shkaqet (% e forcës punuese për arsye të ndryshme).
Recesioni

Ata që e humba-
sin punësimin

Bumi 5,7 %
ekonomik Ata që presin të
kyçen në forcën
punuese

Ata që për herë të

1,9 % parë kyçen në
2,2 % forcën punuese
1,5 %
0,7 % 1,1 % Ata që i lëshojnë
vendet e punës
0,7 % 0,8 %

1973 1982

Burimi, Paul A. Samuelson & William Nordhaus: Ekonomija, četrnaesto izdanje, Mate, Zagreb,
1992, fq. 582.
 Matja e papunësisë
Matja e papunësisë
të punësuarit - popullata që kryen
ndonjë punë të paguar si dhe ata që
momentalisht mungojnë nga puna, për
shkak të sëmundjeve, grevave, festave
etj.;
të papunësuarit - popullata që nuk është
e punësuar, por në mënyrë aktive
kërkon punë ose pret që të kthehet në
punë;
jashtë forcës punuese - janë personat që
gjenden në shkollim, janë në pension,
mirëmbajnë shtëpinë etj.
Kush janë të
papunësuarit?
• Çdo kush që dëshironë që të punoj
dhe njëkohësisht është i aftë për,
dhe njëkohësisht nuk mund të gjej
punë konsiderohet si i papunësuar.
 Ligji i Okunit
• Ligji i Okunit: Çdo zvogëlim i 2 % i
GDP-së në krahasim me GDP-në
potenciale, e rritë shkallën (normën) e
papunësisë për 1%. P.sh. Në qoftë se
GDP potenciale është 100%, norma e
papunësisë është 6% dhe GDP aktuale
bie në masën (96% të GDP potenciale,
atëhere norma e papunësisë do të rritet
nga 6 në 8%.
• Ligji i Okunit paraqet ndërlidhjen në
mes të tregut të punës dhe tregut të
 Ligji i Okunit
 Ligji i Okunit
 Arthur Okun (1929-1979), konsiderohet
kreator i politikës ekonomike amerikane.
Fushëveprimi shkencor i tij ishte si të ndalet
inflacioni, i cili sipas analizave të shumta
shkencore të tij, shkaktonte paraqitjen e
papunësisë, por dhe shumë problemeve tjera
ekonomike, politike dhe sociale. Në bazë të
analizave të shumta ka konstatuar (Ligji i
Okunit) se zvogëlimi i GDP për 2% shkakton
rritjen e papunësisë për 1%, përkatësisht, nëse
p.sh. GDP në vitin e kaluar ishte 100 milionë $
dhe nëse në këtë vit ndodhë rënia e GDP për
2% (d.m.th. në 98 milionë $), norma ekzistuese
e papunësisë, p.sh. nga 10% do të rritet në
11%.
 Matja e papunësisë

• Norma e papunësisë – është

numri që fitohet me pjestimin e
numrit të të papunësuarve me
numrin e tërësishëm të popullsisë
të aftë për punë, shumëzuar me
100
 Forca punuese
 Segmentimi i tregut të forcës punuese, sipas
grupeve jokonkurruese, mund të vështrohet në
disa aspekte dhe ate në:
 Njerëzit e njëjtë - punët e njëjta, ku nuk
kemi dallime të theksuara në paga;
 Njerëzit e njëjtë - punët e ndryshme, në
këtë rast na paraqitën të ardhurat
kompenzuese;
 Grupet jokonkurruese - me ç’rast na
paraqitet renta e pastër ekonomike, dhe
 Grupet pjesërisht konkurruese - dallimet në
paga i përcakton oferta dhe kërkesa agregate
për forcë punuese.
Matja e papunësisë
• Personi i papunësuar në shumicën e
legjislacioneve konsiderohet individi që
është i aftë për punë, i moshës prej15
deri në 65 vjec, që është e evidentuar në
entin e punësimit si person që kërkonë punë,
paraqitet rregullisht në entin përkatës, që
njëkohësisht nuk është në marrëdhënje të
punës, nuk është pronar ose bashkëpronar me
më shumë se 51% të pjesëmarrjes në
shoqërinë tregtare ose në ndonjë subjekt tjetër
juridik, nuk ushtronë në mënyrë të pavarur
ndonjë veprimtari profesionale ose ekonomike,
dhe se nuk është nxënës i rregullt, student ose
pensionist.
 Matja e papunësisë

• Dallohen normat e papunësisë që i

përcjellin entet statistikore të disa
shteteve dhe ato që prezantohen nga
ana e ILO-së.
• Dallimet metodologjike.
• ILO në analizat e veta përfshinë edhe
kategorinë e gjysëmtë punësuarve në
kategorinë e personave të punësuar,
• Gjysëmtë punësuarit – janë individët
që punojnë kohë pas kohe , por
njëkohësisht në mënyrë permanente
Matja e paunësisë

• Norma e participimit të forcës

punuese matë pjesëmarrjen e
forcës punuese në numrin e
tërësishëm të popullsisë.
• Norma e punësimit matë se sa
është përqindja e të
punësuarve në kontigjentin e
forcës punuese.
Punësimi

• Punësimi i plotë – , ekonomia

gjindet në fazën kur të gjithë
individët që kërkojnë punë arrinë
që të realizojnë qëllimin e tyre.
Ekuilibrimi në tregun e
punës – fleksibiliteti i
pagave
S

Vullnetarisht të
papunësuar
Të punësuar
Paga

ë
E
D

La Numri i të punësu
Jo ekuilibrimi në tregun e
punës – jo fleksibiliteti i
pagave
S
A B
ë1
Paga

ë
E
D

QD la La QS la Nr.të punësuarëve
AB të papunësuarit jo
të vullnetshëm
Analiza e tregut të punës në
Kroaci
100%
90%
80%
70% >50
60% 40-49
30-39
50%
%

25-29
40% 20-24
30% 15-19
20%
10%
0%
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Viti
 Trends in hours per capita have diverged since
Percentage change 1970-2002
Hours per capita Hours per worker Employment rate Working-age share of total population
30

20

10

-10

-20

-30 m

tes
land
s

land
ia
k
y

and
way
ium

den
and

and
ada
nce

land
y
15
in

gdo
n

D
mar
man

Ital

tral

Sta
Japa
Spa

OEC
EU-

Zea
tzer
Irel
Fra

Belg

Swe

Icel
Finl

Can
Nor
Kin
her
Den

Aus
Ger

ted
Swi

New
Net
ted

Uni
Uni

Source: OECD Employment Outlook, 2004

 Standardized
unemployment rates

2002 2003 2004

United States 5,8 6 5,5
J apan 5,4 5,3 4,7
France 8,9 9,5 9,7
Germany 8,2 9,1 9,5
Italy 8,6 8,4 8
Poland 19,8 19,2 18,8
Spain 11,3 11,3 10,8
Sweden 4,9 5,6 6,4
Switzerland 3,2 4,2 4,4
United Kingdom 5,1 5 4,6
Labor market movements
West Germany:
Entry and Exit into Unemployment

Dependable employment
5 Zur Anzeige wird der QuickTime™ Zur Anzeige wird der QuickTime™
Dekompressor „“ Dekompressor „“

3,64
benötigt. benötigt.

2,92
"Reserves" (discouraged
4 workers, among others)
Self-employment
3

1,49 Non employment

1,16
2

0,18 Total 6.15 0,15 Total 5.77

1 million million
1,17 1,21

0
1 Entry from.. 2 Exit to ..
Unskilled labor: A historical review

ë/P = real ëage

Marx’s
“Industrial
Subsistence level

reserve army”
F. Lassalle
1825-64

Labor demand
H* Hours ëorked
“Dual” labor market and increase in
roductivity

(w/P)1 As productivity (w/P)2

increases, the
ëage differential
becomes larger
ëage differenettial

Ls Ls constant
L1 L2
 Dependency between kills and
employment
Training and employment rates are correlated

Training participation and aggregate labour market performance, second half of the 1990s
Employment rate

Training participation %
70,00

60,00 SWE

DNK
50,00 FIN GBR NOR
FRA NZL
USA
40,00 NLD
CAN
AUS CZE
AUT
30,00 IRL
BEL CHE
ESP DEU
ITA
20,00 PRT
GRC
HUN POL

10,00

Correlation : 0.63 ***

0,00
50,00 55,00 60,00 65,00 70,00 75,00 80,00 85,00 90,00
Employment rate %
Source: OECD
Collective bargaining and labor union
density
Union density and coverage, 2000
Percentage of wage and salary earners
100,0
Austria
France Belgium Sweden
90,0 Finland
Netherlands
Spain Australia Portugal Italy Denmark
80,0

Norway
70,0
Collective bargaining coverage (%)

Germany
Luxembourg
60,0

Slovak Republic
50,0

Poland Switzerland
40,0

Hungary Canada United Kingdom

30,0
New Zealand Czech Republic

20,0
Japan
United
Korea States
10,0

0,0 Source: OECD

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0
Trade union density (%)
“Minimum” wages and
unemployment

w/P
Unemployme
nt
real ëage
“Sticky”

Labor
supply

Labor
demand

L
 “Dual” labor market,
and collective bargaining
wage
(W/P)1 (ë/P)2 increase is
“validated”
through
higher
Linked by contract

productivity

L1 L2
Unemployment Employment increase
France: minimum ëages and
unemployment
by groups

Source: Ministry of Education, France

The demand for labor function