LËNDIMET ABDOMINALE

Lëndimet abdominale mund të shkaktohen nga traumat apo shkaktarët e tyre mund të
jenë jotraumatik .
• Shkaktarët traumatik janë , aksidentet e trafikut , rrëzuarjet nga lartësi të
mëdha , aksidentet në shtëpi , punë , rrugë , lëndimet nga armë zjarri apo nga
armë të ftohta si p.sh. thika dhe mjete të tjera të mprehta .
• Shkaktarë jotraumatik janë , sëmundjet e ndryshme si aneurizma e aortës
abdominale , perforacioni i ulçerës peptike , apendiciti akut , tumoret e zorrëve
etj .
Sipas mekanizmit të krijimit dallojmë :
• Lëndimet e mbyllura , të shkaktuara nga veprimi i forcave topitëse , nëse këto
forca janë të dobëta shkaktohet vetëm kontuzioni i indeve apo muskujve të
murit abdominal , nëse këto forca janë të forta mund të lëndohen edhe organet
intrabdominale .
• Lëndimet e hapura apo penetrante , shkaktohen me mjete të mprehta ( thikë ,
mjete të tjera të mprehta ) apo lëndimet me armë zjarri apo mjete ekspozive .
Kaviteti ( zgavra ) abdominale përmban organet e rëlndësishme siç janë : lukthi ,
zorrët e holla , zorrët e trasha , mëlqinë , pankreasin , veshkët dhe shpretkën .

Lëndimet e mëlqisë

Etiologjia e lëndimeve të mëlqisë varet nga kushtet në të cilat krijohet ajo . Kështu nël
kushte të luftës dominojnë lëndimet me armë zjarri , me mjete eksplozive dhe nga mjete
të ftohta . Ndërsa në kushte të paqes dominojnë lëndimet e mëlqisë si pasojë e veprimit të
forcave të forta në pjesën e poshtme të hemotoroksit të djathtë apo në pjesën e sipërme të
abdomenit të djathtë . Lëndimet e mëlqisë i ndajmë në transkapsulare dhe subkapsulare
varësisht se a ka ardhur deri te pëlcitja e kapsulës së Glissonit apo jo . Lëndimet
transkapsulare mund të jenë laceracionet sipërfaqësore apo mund të jenë të përcjellura me
ruptura të thella të cilat në rastet më të rënda mund të përfshijnë dhe venat hepatike
ndërsa në rastet më të rënda edhe venën kava inferior . Lëndimet subkapsulare të mëlqisë
në masë më të madhe apo më të vogël përfshijnë parenkimën e saj , gjatë së cilës kapsula
e Glissonit mbetet intakte . Si rezultat i lezionit subkapsular të parenkimës vie gjer te
krijimi i hematomës subkapsulare d.m.th. grumbullimi i gjakut nën kapsulën e Glissonit .
Me siguri se lëndimet subkapsulare janë si pasojë e veprimit të forcave topitëse . Tek
traumat topitëse , lëndimet e mëlqisë më së shpeshti shkaktohen nga frakturat e brinjës së
VII-IX . Reagimi i ndjeshmërisë së dhembjes nuk është prezent përderisa gjaku në
abdomen të grumbullohet në sasi të mjaftueshme për të shkaktuar irritimin e
peritoneumit, kjo shkaktohet afërsisht për dy orë .
 Në pasqyrën klinike tek lëndimet e mëlqisë dominojnë shenjat e gjakderdhjes
intraabdominale me zhvillimin e shokut hemoragjik , e cila zakonisht nuk është i
pranishëm menjëherë pas lëndimit . Nëse kemi të bëjmë me laceracione sipërfaqësore të
mëlqisë të përcjellura me gjakderdhje më të vogla në fshikëzën e tëmthit dhe zgavrën
peritoneale pasqyra e shokut mund të mungojë .
Mjekimi , laceracionet e vogla mund të trajtohen në mënyrë konzervative .
Laceracionet e mëdha dhe lëndimet me armë zjarri kërkojnë laparatominë urgjente dhe
riparimin .

Lëndimet e shpretkës

Shpretka është organ i cili më së shpeshti preket nga traumat topitëse abdominale .
Lëndimet e shpretkës mund të dyshohen kur kemi thyerje të brinjës së IX – X të anës
së majtë , kur kemi ndjeshmëri në kuadrantin e sipërm të majtë të abdomenit dhe kur
lajmërohet tahikardia për shkak të gjakderdhjeve të mëdha , poashtu lajmërohet edhe
hipotensioni pasi lëndimet traumatike të shpretkës janë të përcjellura me gjakderdhje të
mëdha . Shenjat peritoneale siç janë ndjeshmëria she dhembja mund të shtyhen përderisa
gjaku të shaktojë irritimin lokal të peritoneumit .
Mjekimi , laceracionet e vogla duhet të observohen në spital pa riparime .
Laceracionet e mëdha zakonisht trajtohen nëlpërmjet splenektomisë .

Lëndimet e pankreasit

Pankreasi është i mbrojtur nga traumat . Harku brinjor , pelviku , lukthi , zorra e
trashë dhe duke përfshirë edhe pozitën e tij retroperitonelae e ruajnë pankreasin nga
traumat e jashtme . Në rallë të parë këtu mendohet për traumat topitëse . Megjithatë
pankreasi nuk mund tu ikë veprimit të traumës së fortë e cila vepron në murin e përparëm
të abdomenit . Këto lëndime traumatike kryesisht fiutohen gjatë përplasjes së fortë për
timon . Në këto raste vie deri te kompresioni i fortë i pankreasit . Ndërsa tek lëndimet
penetrante pankreasi mund të lëndohet në mënyrë të drejtpërdrejt . Për shkak të raportev
të ngushta antomike me duodenumin zakonisht lëndimet e pankreasit shoiqërohen së
bashku me lëndimet e duodenumit . Poshtu mund të vijë edhe deri te lëndimet jatrogjene
të pankreasit si pasojë e iuntervenimev kirurgjikale në lukth , duodenum apo rrugët
biliare . Nëse fjala është për lëndimet e izoluara të pankreasit pa ndërprerje të kanalit të
Wirsungit . lëndimet e pankreasit kalojnë pa simptome , veçanërisht nëlse bëhet fjalë për
rupturën subkapsulare me krijimin e hematomës subkapsulare . Tek këta të sëmurë e
vetma shenjë klinike që mund të paraqitet është dhembja e lehtë palpatore e cila është e
lokalizuar në epigastrium . Tek ky lloj i lëndimit në raste të radhe mund të zhvillohet
pankreatiti akut . Situatë tjetër është tek ndërprerja e kanalit të Wirsungut , vie deri tek
ekstravazioni i lëngut pankreatik andaj ky lëndim është i përcjellur me komplikime siç
janë gjakderdhja , pankreatiti akut posttraumatik i cili shpeshherë përfundon në mënyrë
fatale . Në shumicën e rasteve lëndimet e pankreasit mund të jenë të përcjellura edhe me
pëlcitjen e kapsulës së pankreasit dhe ekstravazionin e sekretit pankreatik në zgavrën
peritoneale dhe gjakdrdhje intraabdominale , e cila kërkon ndërhyrje urgjente kirurgjike .
Mjekimi , kirurgjik apo konzervativ varësisht nga shkalla e lëndimit .
 Ruptura e zorrëve

Lëndimet më të shpeshta të cilët shkaktojnë ndërprerjen e kontinuitetit të murit të

zorrëve janë lëndimet penetrante . Tek lëndimet penetrante zorrët e holla janë ato të cilat
preken më shumë , të përcjellura nga lukthi dhe zorrët e trasha . Tek lëndimet traumatike
më së shpeshti preket duodenumi .
Shenjat klinike janë të shaktuara nga derdhja e përmbajtjes së zorrëve dhe humbja e
gjakut . Ruptura e lukthit shkakton dhembje djegëse të lokalizuara në apigastrium , të
përcjellura me rigjiditet dhe ndjeshmëri të theksuar të regjionit epigastrik . Lëndimet e
zorrëve të holla dhe kolonit mund të prezentohen me dhembje të pacaktuara të
gjeneralizuara , me peritonit që mund të lajmërohet pas disa orëve . Lëndimi i duodenit
mund të shkaktojë dhembje prapa shpine .
Mjekimi , riparimi kirurgjik .

Lëndimet e veshkëve

Lëndimet e veshkëve kryesisht shkaktohen nga rrëzuarjet dhe aksidentet e trafikut .

Duhet të dyshojmë për lëndime të veshkëve nëse kemi fraktura të brinjës së XI-XII dhe
nëse kemi ndjeshmëri në regjionin lumbal . Laceracionet e veshkëve mund të gjakosin
intensivisht në hapësirën retroperitoneale .
Veshka e rupturuar zakonisht prezentohet me dhembje në inspirium në regjionin
abdominal dhe regjionin lumbal .
Mjekimi , kontuzioni i veshkëve duhet të observohet . Disa laceracione mund të
menagjohen në mënyrë jooperative . Tek lëndimet e rënda intervenimi kirugjik deri në
nefrektomi .

Stabilizimi i lëndimeve abdominale

Aplikoni shpëtimin sipas planit ABC . Apliko shpejt tretjet infuzive tek pacientët të cilët
kanë shenja evidente të shokut . Egzamino abdomenin gjatë ndihmës sekondare . Apliko
sondën nazogastrike dhe kateterin urinar . Mbulo çfarëdo plage të hapur për ta mbrojtur
peritoneumin visceral .

Ndihma e parë , pozicioni i viktimës duhet të vendoset në shpinë me këmbë të flektuara

lehtësisht . Kjo pozitë ndihmon në parandalimin e shtyerjes së organeve abdominale
përpara , i zbutë dhembjet dhe lejon kontrolin më të lehtë të shokut .
 Pozicioni i viktimës te lëndimet e hapura të abdomenit

Veshëmbathja tek lëndimet e hapura abdominale

Kontrollo regjionin abdominal të viktimës për plagë . Nëse kemi gjetur më shumë se një
plagë të hapur në abdomen , trajto plagën më serioze ( më të madhe , humbjen më madhe
të gjakut etj ) .
Shiqo regjionin përreth plagës së hapur abdominale duke larguar rrobet , nëpërmjet
prerjes , apo heqjes me vrull të rrobeve duke e mbështjellë plagën . Nëse rrobet janë të
futura në plagë , mos tento ti largosh rrobet e futura në plagë ngase kjo mund të shkaktojë
dhembje abdominale dhe lëlndime edhe më të mëdha . Preji apo hiqi me vrull rrobet e
futura përreth plagës . Mos tento të hulumtosh ,.pastrosh apo largosh trupat e huaj nga
plaga .

Pozicioni tek organet e dislokuara

Ndonjëherë pjesë të zorrëve të holla apo organeve tjera mund të dalin jashtë plagës .
Nëse organi është jasht trupit , mos tento ti shtysh organet prapa në trup m. Mos e prek
organin e ekpozuar me dorë .

Vendos veshëmbathje përreth plagës

Vërejtje : nëse trupi i huaj del nga plaga , mos tentoni ta lëvizni objektin .
Improvizo veshëmbathje masive nga materiali i pastër dhe ndërto lart një regjion
përreth objektit duke bërë stabilizimin e objektit . Siuguro veshëmbathjen me fasha
të improvizuara . Hape veshëmbathjen e viktimës apo të juajen dhe vendose pjesën
e bardhë të veshëmbathjes përreth pçlagës apo organev të protuduara . Nëse pjesa e
rrobeve është e vogël në mënyrë që të mbështjellet plaga apo organet e protuduara ,
përdor materiale të tjera të pastërta .
Vërejtje : mos i jep viktimës asgjë për të ngrënë dhe pirë , nëse viktima ka shumë
etje atëherë lagi buzët e viktimës me rrobe të lagura .