SHKOLLA MESME PROFESIONALE

"FERIZ GURI DHE VËLLEZËRIT ÇAKA"

KAÇANIK-ISMAIL DASHI

Sisteme transmetuese
6. Sistemet transmetuese
satelitore

Telekom-xII1

250
Sistemet e komunikimit satelitor
Sistemet e komunikimit satelitor përdoren për
transmetimin e zërit , përmbajtje video dhe të dhënave.
Kjo mënyrë e i transmetimit të sinjalit është e
mundësuar falë aftësisë së mikrovalëve për të kaluar
nëpër jonosferën.
Sistemet satelitore mundësojnë komunikimin në
distanca shumë të madhe, praktikisht midis cilave do
dy pikave në planet.
Në mesin e sistemeve satelitore, një vend
veçanërisht i rëndësishëm është i zënë sistemet e
radio-difuzionit satelitor, sistemet e pozicionimit global
– GPS sistemet, sistemet satelitore e të dhënave, etj.

Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
Sistemet e komunikimit satelitor/1

Fig ()Ilustrimi i sistemit të komunikimit satelitor.

Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
 Konceptet themelore

Fig()orbita eleptike

Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
 Konceptet themelore/1
Pozita Vektoriale e satelitit në krahasim me qendër
të tokës dhe shpejtësia vektoriale e sa formojnë
planin(rrafshin) e orbitës. Këndi i pjerrtësisë i këtij
rrafshi për nga rrafshi refernt quhet inklinacion i
orbitës. Rrafshi referent zakonisht paraqet rrafsh
ekuatorial i trupit kryesor, d.m.th. Tokës. Apogje
(apogee )paraqet pikën e orbitës e cila është më së
largu e larguar nga qendra e tokës, dhe
perigje(perigee) është pika më e afërta nga qendra
e tokës . Lartësia e apogje dhe perigje maten nga
sipërfaqja e Tokës. Në qiell, aq sa është e njohur,
ndodhen rreth rreth 8700 satelitë, nga të cilët vetëm
Sisteme transmetuese
një pjesë e tye janë aktivë
Ars Ismail Dashi
254
 Orbitat e satelitëve
• Satelitët mund të ndahen sipas shumë kriteriumeve të ndryshme, por
rëndomtë ndahen sipas largësisë së orbitave të tyre nga sipërfaqja e tokës.
Sipas këtij kriteriumi ekzistojnë :
• 1. LEO - orbita të ultë
• 2. MEO - orbita të mesme
• 3. GEO - orbita të larta

fig6.14. Orbitat satelitëve

Sisteme transmetuese
255
Ars Ismail Dashi
Orbitat e satelitëve/1

Sisteme transmetuese
256
Ars Ismail Dashi
 Sistemet Satelitore GEO
Sistemet Satelitore GEO
• Lartësia e orbites: 36 000 km
• RTD (Round Trip Delay): 250-280 ms
• Perioda e rrotullimit: 24 h
• Shpejtsia e rrotullimit: 11 000 km/h
• 1/3 e siperfaqes se tokes , 75 ne Jug – 75 ne Veri
• 3 satelite per mbulim global
• UT kane dimensione te medha
• Antenat me dimensione te medha
• Serviset broadcast
• Satelitet me te perdorur sot

Sisteme transmetuese
257
Ars Ismail Dashi
 Rrjetat Komunikuese Satelitore
Sistemet Satelitore MEO
• Lartësia e orbites: 10000 km
• RTD (Round Trip Delay): 70-80 ms
• Perioda e rrotullimit : 6 h
• Shpejtsia e rrotullimit: 18 000 km/h
• Footprint me dimensione me te vogela
• Dukshmeria: disa ore
• Disa satelite (10-15) ne 2-3 orbita
• UT kane dimensione me te vogela se te GEO
• US Navistar Global Positioning System (GPS)

Sisteme transmetuese
258
Ars Ismail Dashi
 Sistemet Satelitore LEO
Sistemet Satelitore LEO
• Lartësia e orbites: 500 deri në 2000 km
• RTD (Round Trip Delay): 5 -15 ms
• Perioda e rrotullimit : 1,5 h
• Shpejtsia e rrotullimit: 27 000 km/h
• Footprint me dimensione me te vogela
• Dukshmeria: 20 min
• Disa satelite ne disa orbita
• Satelitë të vegjël LEO ( small LEOs)
– 800 Mhz
• Satelitë të mëdhenj LEO (big LEOs)
– Më të larta se 2 Ghz
• Satelitë shumë të mëdhenj LEO (mega LEOs)
– 20-30 Ghz

Sisteme transmetuese
259
Ars Ismail Dashi
 Sistemi IRIDIUM

• Sistemi IRIDIUM
– Eshte lansuar në vitin 1988
– 66 satelitëve të tipit big LEO
– 6 orbita polare (11 satelitë në një
orbitë) në lartësinë prej 780 km
– Perioda per nje orbit: 100 min 28
s
– Linkat ISL
– Servise brezengushta
– Koncepti i GSM-it
 Satelitët GEO
Satelitët GEO orbitrojnë në largësinë rreth 30.000
km dhe më lartë, ndërsa përparësitë e tyre qëndrojnë
në ate se për mbulim të tërë sipërfaqes së tokës
duhen vetëm disa satelit të tillë. Megjithatë, kanë të
metën e cila në disa zbatime krijon vëshërsi të madha,
e që është fjala për vonesë të madhe të sinjalit prej
0,24 s dhe është i kufizuar numri i vendeve në orbitat
në këta largësi. Dukshëm janë të shtrenjtë që problemi
të zgjidhet me sistemin e lidhjeve radio rele.

Sisteme transmetuese
261
Ars Ismail Dashi
Lokacionet e disa Satelitëve GEO

Sisteme transmetuese
262
Ars Ismail Dashi
 Satelitët MEO
Satelitët MEO orbitirojnë në largësinë rreth 10.000 –
21.000 km, ndërsa përparësitë e tyre në krahasim
GEO janë në kohën e vonesës së sinjalit prej 0,06-
0,14 s, pasi janë afër tokës. për mbulim të tërë
sipërfaqes së tokës duhen dhjetëra. E metë e tyre pasi
raporti ndërmjet vonesave dhe numrit të satelitëve
është nën optimumin dhe hargjojnë pjesë të resurseve
të tyre edhe në mbulimin e të sipërfaqeve të pa
banuara (p.sh të oqeaneve . pozicioni i këtyre
satelitëve ndryshon në raport në pikën në tokë. Sot nuk
ekzistojnë shumë satelitë të tillë në orbitë.
Sisteme transmetuese
263
Ars Ismail Dashi
 Satelitët në orbita të ulta -LEO
Satelitet me Orbit të Ulët janë krijuar për të
mbuluar të gjitha pikat në Tokë.
Ata orbitojnë Tokën në një distancë prej 150 km.
Periudha e rrotullimit të këtyre satelitëve është 90
minuta

Ekzistojnë edhe platforma Hale në largësi të

lartë. Këta janë disa fluturake që lëvizin në
largësinë prej 21.000 km mbi në pikë fikse në tokë.
Mbi këto nuk flitet shpesh, për tani dihet se misioni i
tyre është kërkimor, spiunazhi nuk është i
përjashtuar. Fluturake e tillë është Skystation
Sisteme transmetuese
264
Ars Ismail Dashi
 Projekti Teledisc

Investimi :
9 mlrd USD

Projekti filloi në 1990, ndërsa u ndërpre më 1 tetor

2002. Investitorët ishin Bill Gates dhe Craig Mack
Kou (Craig McCaw). Disa karakteristikat teknike të
sistemit shin si më poshtë:
• Numri i satelitëve ishte 288.
• Kapaciteti: 1.54 mil. Bps
• Orbita: 700 km mbi TokëSisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
265

Teledesic
 Projekti Iridijum
Filloi më 1 nëntor 1998 dhe përfundoi
në dështim 13 gusht 1999 (Kapitulli
11). U quajt Iridium sepse plani ishte
të nisë 77 satelitë (fillimisht 66), cili
është numri atomik i elementit kimik
iridium.

Motorola ishte financuesi kryesor. aktualisht

në përdorim me DoD të Ushtrisë Amerikane
(Department of Defense). Tarifat ishin $ 3- $ 14-min,
midis IRIDIUM i telefonit 1 $ / min. Shpejtësia e
Transmisionit: 2400 baud. Investimi ishte 3.4 miliardë
dollarë.
Sisteme transmetuese
266
Ars Ismail Dashi
Teledesic
 Globalstar.
Projekti Globalstar ndryshon nga Iridium sepse lidh sistemin
të stacioneve tokësor PSTN. Numër i satelititve është 40. Me
këtë sistem mund të arrihet në çdo parapagues tokësor në
Amerikë.
Globalstar ka marrëveshje roaming me pothuajse të gjithë
operatorët celular.
Cmimi fillestar për 1 minutë ishte 1.79 $ / min përkundrejt 9
$ / min Iridium. Problemet me sistemin Globalstar janë
teknike. Sistemet janë të ekspozuar ndaj rrezatimit jonik që
vijnë nga dielli dhe shumë shpesh ai shkatërron modulet
elektronike. Servisimi i këtyre sistemeve është shumë i
kushtueshëm dhe i ndërlikuar.
Tetë satelitët janë lansuar për të mbështetur sistemin
ekzistues. Sisteme transmetuese
267
Ars Ismail Dashi
Sistemi satelitor Skybridge
SKYBRIDGE përbëhet nga 64 satelitë LEO në
lartësi prej 1457 km nga sipërfaqja e Tokës. Satelitet
komunikojnë me antenat parabolike antenat në
brezin Ku (12 GHz - 18 GHz)
Sistemet satelitore LEO si SkyBrigde ofrojnë një
zëvendësim i denjë për rrjetet klasike të qajes
(xDSl, FTTx) në zona gjeografikë ku këto nuk janë
të disponueshme. SkyBrigde ofron qasje në rrjetin e
Interne tme vonesë të ulët dhe transmetim me
shpejtësi të lartë(deri në 60 Mbit / s dhe 2 Mbit/s
për dërgim ). Duke marrë parasysh atë që u ,
sistemi SkyBridge mbështet transmetimi multimedia
në kohë reale pa kufizim në raport në rrjetet
Sisteme transmetuese
268
tokësore Ars Ismail Dashi
 Konfigurimi i rrjeteve satelitore
Figura tregon dy konfigurime standarde për komunikimet satelitore

Fig() konfigurimi te satelitë

komunikues
Në të parën, sateliti përdoret për të siguruar një lidhje pikë-pikë
midis dy antenave të ndryshme tokësore. Te rasti i dytë, sateliti
siguron komunikim midis një transmetuesi në tokë dhe një numri
më të madh Marrësish tokësorë
Sisteme transmetuese
269
Ars Ismail Dashi
Konfigurimi i rrjeteve satelitore/1
Një variant i konfigurimit të dytë të përdorur për komunikim të
dyanshëm ndërmjet dy stacionetve e Tokësor janë paraqitur në fig()

Fig. konfigurimi
tipik VSAT

VSAT - very small

aperture terminal
Sisteme transmetuese system
270
Ars Ismail Dashi
 VSAT
Vsat (Very Small Aperture
Terminal) është sistemi tokësor, I
stacioneve i cili ka komunikim
satelitor me dy drejtime.
Diametri i këtyre sistemeve është
deri në 1.2 metra dhe kapaciteti
është deri në 4 Mb / sek.
Përdoret më të gjitha vendet ku nuk është e mundur
Vendosja e kabllove ose sistem celular për transferimi i të
dhënave. Këto stacione janë në një lidhje me satelitë në orbitat
gjeostacionare.
Edhe pse janë bërë për qasje në internet, aplikimi i tyre është
gjithashtu për thirrje telefonike përmes Interneti si dhe për
telefoninë klasike. Sistemet funksionuan në dy rangje:
• C-band origjinal (4-6 GHz)
• Ku-band (12-14GHz) Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
 Aplikimet e komunikimeve
satelitore
Sistemet radio-difuzive tokësorë
Disa sisteme të radio- difuzive tokësore gjithashtu punojnë
në fushën e mikrovalëve. Për shembull, një numri i kanaleve
televizive ndodhet në pjesën e poshtme të brezit të
frekuencave mikrovalë.
LMDS (Sistemet Lokale të Shpërndarjes Multipoint- Local
Multipoint Distribution Systems)) dhe MMDS ((Multipoint
Multichannel Distribution Systems) ofrojnë lidhje wireless
me brez të gjerë midis stacionit qendror dhe një numër i
madh përdoruesish. Këto sisteme u mundësojnë
përdoruesve individualë dhe kompanive transmetim të
dhënave me shpejtësi të lartë, akses në internet me
shpejtësi të lartë, lidhje telefonike, video streams dhe të
ngjashme Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
Sistemet radio-difuzive tokësorë/1

Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi
Lidhjet satelitore mikrrovalore
Nëse dy satelite që funksionojnë në brezë të njëjtë
ndodhen afër njëri me tjetrin, mund të ndodhë të vie deri te
interferenca ndërmjet tyre Problemit i iket me vendosjen e
satelitëve në distancë prej 4 0 në brezin 4/6 GHz dhe 3 0 në
brezin 12/14 GHz
Pasoja: kufizim në numër të satelitëve

Sisteme transmetuese
274
Ars Ismail Dashi
Lidhjet satelitore mikrrovalore/1

Sisteme transmetuese
275
Ars Ismail Dashi
 Lidhjet satelitore mikrrovalore/2
Njësia bazë e komunikimit të një sateliti është transponderi. Ai paraqet një
emetues-marrës i cili kryen marrje të sinjalit nga stacioni tokësor,
kryen konvertimin e frekuencave dhe e çon deri te antenat emetuese, prej
nga
rrezaton në drejtim të Tokës. Vendi i transponderit satelitor është treguar në
Fig.6-38.
Në një satelit zakonisht janë të vendosur nga 16 transponderë. Në kuadër të
një transponderi mund të emetohet një sinjal analog, ose më
tepër sinjale digjitale.

Fig. 6-38. Bllok-skema e transponderit në satelit

Sisteme transmetuese
276
Ars Ismail Dashi
Bllok skema funksionale e
stacionit tokësor satelitor

Sisteme transmetuese
277
Ars Ismail Dashi
 13.6 Brezat frekuencor
Figura 13.4 tregon një listë të brezave të frekuencor në dispozicion për
komunikimet satelitore.
Vini re se gjerësia e brezit rritet me frekuencë në rritje. Por, për fat të keq, me
rritjen e frekuencës dhe efekti në dobësim të transmetimit bëhet më i theksuar.

Brezi Brezi frekuencor

Spektri frekuencor Aplikimi
frekuencor total
L 1 deri 2 GHz 1 GHz Mobile satellite service (MSS)
MSS. NASA. deep space
S 2 deri 4 GHz 2 GHz
research
C 4 deri 8 GHz 4 GHz Fixed satellite service (FSS)
FSS military. terrestrial earth
X 8 deri 12.5 GHz 4.5 GHz exploration. and meteorological
satellites
FSS. broadcast satellite sarvice
Ku 12.5 deri 18 GHz 5.5 GHz
(BSS)
K 18 deri 26.5 GHz 8.5 GHz BSS. FSS
Ka 26.5 deri 40 GHz Sisteme
13.5 GHz
transmetuese FSS
Ars Ismail Dashi
 Frekuencat e ndara për
sistemet satelitore

Siç mund të shihet, një total prej 6 palë frekuencave pra me

e mundësi për të realizuar gjashtë kanal radio duplekse.
Frekuenca e transmetimit dhe pranimit në nje stacion ,
p.sh., f3 dhe f3 ' jane gjithmonë ndryshëm për 213 MHz për
lidhje duplekse (lidhjes në të dyja drejtimet) pasi kërkohet
një palë të frekuenca f1-f1’.
Sisteme transmetuese
279
Ars Ismail Dashi
 Frekuencat e ndara për sistemet
satelitore/1
Shpesh një palë të tillë quhet kanal radio duplex.
Rregulli i përzgjedhjes së frekuencës në një
stacionin rele është e thjeshtë: të dy transmetuesit
duhet të punojnë në të njëjtën frekuencë, si dhe të dy
marrës me faktin se këto dy frekuenca janë të
ndryshme. Jo në këtë mënyrë eliminon mundësinë e
crosstalk(përgjimi). Pra, duke shikuar në lidhjet të
shumta me stacione rele, duke filluar nga A në B, në
seksione të njëpasnjëshme duke f1 frekuencave, f1 ‘,
etj. Në kto rrug të të njëjta, në kahjen e kundërt të
lidhjes perdorimin frekuencat f1, f1’
Etj. Në një rrugë mund të realizohet më 6 kanale
paralele dupleks radio në banda 4 GHz.
Sisteme transmetuese
280
Ars Ismail Dashi
Serviset e Rrjeteve Satelitore
Spekter te gjere te serviseve, te ngjashem me rrjetet tokesore
-access to the Internet and WWW pages
-electronic transfer of documents
-electronic mail
-message transmission
-data distribution
-television to home
-television and radio on demand
-radio for global service area
-distribution of music programs
-books on demand
-local publishing and printing of documents
s-witched broadcastingSisteme
services
transmetuese
Ars Ismail Dashi
281
Serviset e Rrjeteve Satelitore (1)
– interactive television
-high-definition television
-video and audio conferences
-bank services, electronic transactions
-electronic shops
-tele-medical services
-remote teaching
-satellite news gathering
-library services
-access to data bases
-positioning and localization services based on the
Global Positioning Systems (GPS).
Sisteme transmetuese
282
Ars Ismail Dashi
 Antenat për pranim satelitor
Antena parabolike Antena parabolike- Antena Kejsgren Antena e rrafshët
offset

oValët Një premje nga •Antena parabolike •Sistemi i pranimit I

elektromagnetike parabola simetrike me bashkuar në antenë
koncentrohen në fokus antenë reflektorë ndimës
oShkalla eshfrytëzimit • Shkalla •Shkalla eshfrytëzimit •Shkalla eshfrytëzimit
të sipërfaqes 50-60% eshfrytëzimit të të sipërfaqes : 60- të sipërfaqes : 40-
sipërfaqes : 60-65% 70% 80%
Sisteme transmetuese
283
Ars Ismail Dashi
 Pranimi satelitor
Satelitët në horizontin jugor (zgjedhje)

Sisteme transmetuese
284
Ars Ismail Dashi
Elevacioni dhe Azimuti
•LNC (Low Noice Converter)
pranon Sinjali SHF(p.sh. 10.95
GHz deri në 11.7 GHz),kështu
që e forcon atë me zhurmë të
dobët(niveli i zhurmës <1.3
dB).shndërrimi tjetër në
sinjalin- ZF prej 0.95 GHz në
1.7 GH
•Azimuti
Kahja në qiell nga pranohet
sinjali
Elevacioni -Këndi i pjertësi,
këndi ndërmjet horizontit teorik
dhe satelitë.
Sisteme transmetuese
285
Ars Ismail Dashi
 Pranimi satelitore (shembuj)
Pajisjet përbashkëta
Pajisjet individuale

Sisteme transmetuese
286
Ars Ismail Dashi
Faleminderit për kontributin

Sisteme transmetuese
Ars Ismail Dashi