7.

EKONOMSKE FUNKCIJE
7.1. PONUDA I POTRANJA
FUNKCIJA POTRANJE
Za potranju se najee koriste simboli d (demand) i
q (quatity demand)

Najee se u razmatranje uzimaju varijable:
p cijena samog dobra,
p
1
, p
2
, ... cijene dobara koja su sa promatranim dobrom
u uskoj vezi (supstituti, komplementi),
k dohodak potraa,
t vrijeme

Funkcija potranje koja iskazuje zavisnost koliine potranje o
navedenim varijablama ima oblik:
q = f ( p, p
1
, p
2
, k, t )
Definira se funkcija potranje u uem smislu

q = f ( p )

budui da najvei utjecaj na promjenu koliine potranje nekog
dobra ima njegova cijena a pritom treba iskljuiti utjecaj ostalih
faktora

to je vea cijena nekog dobra to je manja potranja za njim, tj.
potranja se mijenja obrnuto proporcionalno s promjenom cijene:

0
dq
q
dp
'
= <
Aproksimira se nekom od sljedeih funkcija:











1.
a p
q
b

=

2.
1
q
ap b
=
+

3.
2
a p
q
b

=

4.
a p
q
b

=

5.
a p
q
b

=

6.
, 0
b
q c
p
o
= + o

7.
bp
q a e

=

8.
( ) a b p c
q p e
+
=


gdje su a, b i c pozitivne realne konstante za neko
vremensko razdoblje
Za ekonomsku analizu promatra se samo I. kvadrant, tj. podruje
na kojem su cijena i potranja nenegativne i pri tom se to podruje
naziva podrujem varijabiliteta cijene i potranje

Svakoj od navedenih funkcija odgovara krivulja koja opada u I.
kvadrantu, a osnovna razlika meu njima je u tome da neke od njih
opadaju sporije, a neke bre, tj. neke su krivulje konveksne, a neke
konkavne

Grafiki emo prikazati neke od navedenih funkcija
je polinom 1. stupnja, tj. linearna funkcija
a p
q
b

=
p
q
a
a/b
Slika 1.
Graf linearne funkcije je
pravac. Sjecite sa osi q je u
toki (0,a/b), a sjecite sa osi
p je u toki (a,0), pa je graf
zadane funkcije prikazan na
slici 1.

Podruje varijabiliteta:
pe[0,a] i qe[0,a/b)
je racionalna funkcija koja nema nultoaka.
Horizontalna asimptota je pravac q = 0, a vertikalna asimptota je
pravac . Derivacija zadane funkcije je
a budui je a pozitivan broj, prva derivacija je negativna za sve
vrijednosti od p, to znai da je funkcija q padajua funkcija.
Sjecite sa osi q je u toki (0,1/b) , pa je graf prikazan na slici 2.
b
p
a
=
1
q
ap b
=
+
( )
2
a
q
ap b

'
=
+
p
q
b
a

1
b
Slika 2.
Podruje varijabiliteta:
pe[0,) i qe

1
0,
b
| (

(
\
je polinom 2. stupnja, tj. kvadratna funkcija iji je
graf parabola s nultokama i maksimumom u toki
graf te funkcije prikazan je na slici 3.
a
0,
a
T
b
| |
|
\ .
2
a p
q
b

=
Slika 3.
q
p
a a
a
b
Podruje varijabiliteta:
pe[0, ] i qe

a 0,
a
b
(
(

je iracionalna funkcija s nultokom p = a i sjecitem
sa osi ordinata u toki
a p
q
b

=
0,
a
b
| |
|
|
\ .
( )
3
1
0
2
1
0
4
q
b a p
q
b a p

'
= <

= <

padajua funkcija koja nema ekstrema

konkavna funkcija
Slika 4.
a
q
p
a
b
Podruje varijabiliteta:
pe[0, a] i qe

0,
a
b
(
(

je eksponencijalna funkcija bez nultoki i sjecitem sa
osi ordinata u toki (0, a)

bp
q a e

=
2
0
0
bp
bp
q ab e
q ab e

'
= <

=
padajua funkcija koja nema ekstrema
konveksna funkcija
Slika 5.
a
q
p
Podruje varijabiliteta:
pe[0, +) i qe(0, a]

FUNKCIJA PONUDE
Ponuda nekog dobra je koliina tog dobra koja se iznosi na
trite, a ovisi o:
cijeni samog dobra,
trokovima proizvodnje tog dobra,
cijeni dobara koja su povezana s tim dobrom,
organizaciji trita

Promatrat e se funkcija ponude u uem smislu q = f (p) koja
iskazuje zavisnost koliine ponude nekog dobra o cijeni tog
dobra

to je vea cijena, to e biti vea i ponuda
vea cijena dobra, uz iste trokove, znai veu dobit za
proizvoaa
Trina ravnotea ili ekvilibrij nastaje kada je potranja q
1
za
nekim dobrom jednaka ponudi q
2
toga dobra. Cijena pri kojoj se
uspostavlja ravnotea zove se ravnotea ili ekvilibrij cijena

Grafiki trina ravnotea ostvaruje se u sjecitu krivulja ponude
i potranje, gdje je p
E
ravnotena cijena, a q
E
odgovarajua
ravnotena koliina ponude odnosno potranje
PRIMJER. Zadane su funkcije potranje q
1
= 2
p
+ 10 i
ponude q
2
= 4
p
. Odredimo podruje varijabiliteta cijene i koliine
za obje funkcije, te odredimo ekvilibrij cijenu i koliinu.
Prvo ispitajmo tok funkcije potranje
D(q
1
) = R

sjecita s koordinatnim osima:
p=0 q
1
= 2
0
+ 10 = 9 (sjecite s osi ordinata)
q
1
= 0 2
p
+ 10 = 0 2
p
= 10 p ~ 3.32 (nultoka)


0 2 ln 2
0 2 ln 2
2
1
1
< =

< =
'
p
p
q
q
padajua funkcija koja nema ekstrema
konkavna funkcija
ispitajmo tok funkcije ponude
D(q
2
) = R

q
2
= 4
p
> 0 (nema nultoke)
p=0 q
2
= 4
0
= 1 (sjecite s osi ordinata)

0 4 ln 4
0 4 ln 4
2
2
2
> =

> =
'
p
p
q
q
rastua funkcija koja nema ekstrema
konveksna funkcija
Prikaemo li te funkcije grafiki lako emo uoiti podruje
varijabiliteta.










q
2

q
1

q
p
Podruje varijabiliteta:
| | | |
| ) | ) + e + e
e e
, 1 i , 0
9 , 0 i 32 . 3 , 0
2
1
q p
q p
E(1.44, 7.3)
Odredimo ekvilibrij cijenu i koliinu:
29844 . 7 ) ( ) (
4438 . 1 7016 . 2 2
7016 . 3 , 7016 . 2
2
4031 , 6 1
2
41 1
0 10
2 supst.
0 10 2 4
4 10 2
2 1
2 1
2 , 1
2
2 1
= =
= =
= =

=

=
= +
=
= +
= +
=
E E
E
p
p
p p
p p
p q p q
p
t t
t
t t
t
q q
Toka ekvilibrija:
E(1.44, 7.3)