STANDARDI KOMBTAR I KONTABILITETIT NR.

3
INSTRUMENTET FINANCIARE
PRMBAJTJA OBJEKTIVI DHE BAZAT E PRGATITJES FUSHA E ZBATIMIT PRKUFIZIMET KRYESORE NJOHJA FILLESTARE Kostoja fillestare VLERSIMI I MPASSHM Vlersimi me kosto ose kosto t amortizuar Rnia n vler e Aktiveve Financiare Aktivet Financiare dhe Pasivet Financiare, t vlersuara sipas vlers s drejt VLERSIMI I MPASSHM FUSHA SPECIFIKE Vlersimi i krkesave pr tu arktuar Vlersimi i Pasiveve Financiare Vlersimi i Derivativve REGJISTRIMI regjistrimi i Aktiveve Financiare Faktoringu i krkesave pr tu arktuar dhe veprimet me kthim regjistrimi i Pasiveve Financiare NJOHJA N BILANC DHE N PASQYRN E T ARDHURAVE E SHPENZIMEVE Rregulla t prgjithshme Njohja si pasiv ose kapital SHNIMET SHPJEGUESE Paragraft 1-3 4-5 6 7-10 7-10 11-25 12-15 16-21 22-25 26-36 26-31 32-34 35 36-44 36-38 39-40 41-43 44-51 44-45 46-51 52-54

SKK 3 Instrumentat financiar

DATA DHE RREGULLAT E HYRJES N ZBATIM T STANDARDEVE KRAHASIMI ME STANDARDET NDRKOMBTARE T RAPORTIMIT FINANCIAR (SNK/SNRF)

55 56

SHTOJCA 1DISA KONSIDERATA MBI PRLLOGARITJEN E VLERS S DREJT 1-3

SKK 3 Instrumentat financiar

OBJEKTIVI DHE BAZA E PRGATITJES 1. Objektivi i Standardit Kombtar t Kontabilitetit, 3 Instrumentet financiare (SKK 3 ose Standardi), i nxjerr e miratuar nga Kshilli Kombtar i Kontabilitetit dhe shpallur nga Ministria e Financs, sht t vendos rregullat e kontabilizimit dhe shpjegimit t instrumenteve financiare n pasqyrat financiare t prgatitura n prputhje me Standardet Kombtare t Kontabilitetit t Shqipris. Kto standarde bazohen n parimet e kontabilitetit dhe raportimit, t pranuara n shkall ndrkombtare, krkesat e prgjithshme t t cilave prshkruhen n Ligjin nr. 9 228, Pr kontabilitetin dhe pasqyrat financiare, nxjerr n prill 2004. 2. SKK 3 mbshtetet n standardin ndrkombtar t kontabilitetit SNK 32, Instrumentet financiare: shpjegimet dhe paraqitja dhe SNK 39, Instrumentet financiare: njohja dhe vlersimi. Nj tabel korresponduese e paragrafve t Standardit me paragraf t Standardeve Ndrkombtare t Raportimit Financiar sht dhn n paragrafin 56. Pr rastet q nuk jan trajtuar n mnyr t drejtprdrejt nga SKK 3 ose ndonj SKK tjetr, drejtuesit e njsis ekonomike raportuese duhet q, me miratimin e Kshillit Kombtar t Kontabilitetit (KKK) t aplikojn politika t tilla q sigurojn nj pasqyrim t vrtet e t besueshm t pozicionit financiar, performancs, ndryshimeve n pozicionin financiar dhe fluksit t paras s njsis ekonomike raportuese, si krkohet n nenin 9 t Ligjit nr. 9 228. Pr kontabilitetin dhe pasqyrat financiare, nxjerr n prill 2004. 3. Pasqyrat financiare do t prgatiten mbi bazn e konceptit t materialitetit. Standardet Kombtare t Kontabilitetit nuk do t zbatohen pr zrat jomaterial. Parimi i materialitetit prkufizohet dhe sqarohet n paragraft 34 deri 69 t SKK 1. FUSHA E ZBATIMIT 4. SKK 3 Instrumentet financiare do t zbatohet pr kontabilizimin dhe vlersimin e instrumenteve t mposhtme financiare (d.m.th. aktivet financiare, pasivet financiare dhe instrumentet e kapitalit) n pasqyrat financiare: (a) paraja;
3

SKK 3 Instrumentat financiar

(b) krkesat pr tu arktuar, t ardhurat e konstatuara dhe llogari t tjera afatshkurtra dhe afatgjata, pr tu arktuar n par; (c) investimet afatshkurtra dhe afatgjata n letra me vler (pr shembull aksionet, bono, bono korporative etj., me prjashtim t investimeve n shoqrit e kontrolluara dhe pjesmarrjet), t vlersuara me metodn e konsolidimit ose me metodn e kapitalit, n prputhje me SKK 14 Kontabilizimi i shoqrive t kontrolluara dhe pjesmarrjeve; (d) huat e marra, furnitort, shpenzimet e konstatuara, bonot e emetuara dhe huamarrje t tjera afatshkurtra dhe afatgjata, pr tu shlyer n par; (e) derivativt (pr shembull, kontratat e ardhshme forward ose future, kontrata shkmbimi swap ose opsione); (f) aksionet dhe instrumentet e tjera t kapitalit, t emetuara nga vet njsia ekonomike (vetm paragraft 46-51). 5. Ky Standard nuk zbatohet pr kontabilizimin instrumenteve t mposhtme financiare: dhe njohjen e

(a) investimet n shoqrit e kontrolluara dhe pjesmarrjet q vlersohen me metodn e konsolidimit ose metodn e kapitalit (SKK 14 Trajtimi kontabl i shoqrive t kontrolluara dhe pjesmarrjeve); (b) aktivet dhe pasivet financiare q rrjedhin nga marrveshjet e qirave financiare (shih SKK 7 Trajtimi kontabl i qirave financiare); (c) pasivet q lindin nga skemat e pensioneve; (d) pasivet e kushtzuara q rrjedhin nga kontratat e shitjes me garanci, t cilat duhet t paguhen ather kur debitori nuk ka mundsi ta shlyej borxhin (shih SKK 6 Provizionet, aktivet dhe pasivet e kushtzuara); (e) instrumentet e kapitalit, t emetuara nga vet njsia ekonomike raportuese (pr shembull aksionet e veta t njsis, opsionet mbi aksionet etj.), prve paragrafve 46-51; (f) shumat e mundshme pr tu paguar, q lindin nga kombinimet e bizneseve (shih SKK 9 Kombinimet e bizneseve). PRKUFIZIMET KRYESORE 6. Termat e mposhtme prdoren n kt standard me kuptimet e
4

SKK 3 Instrumentat financiar

specifikuara m posht: Instrument financiar sht do kontrat q krijon nj aktiv financiar pr nj njsi ekonomike, si dhe nj pasiv financiar ose instrument kapitali pr nj njsi ekonomike tjetr. Aktivi financiar sht do aktiv q sht: (a) par; (b) nj e drejt kontraktuale pr t marr par ose nj aktiv tjetr financiar nga nj njsi ekonomike tjetr (pr shembull, krkesat pr t'u arktuar); (c) nj e drejt kontraktuale pr ti shkmbyer aktivet financiare me nj njsi ekonomike tjetr, n kushte potencialisht t favorshme pr njsin ekonomike (pr shembull derivativt me nj vler pozitive tregu); (d) nj instrument kapitali i nj njsie ekonomike tjetr (pr shembull investimet n aksionet e nj njsie ekonomike tjetr). Nj pasiv financiar sht detyrimi kontraktual: (a) pr t dhn par ose nj aktiv tjetr financiar te nj njsi ekonomike tjetr (pr shembull detyrimi ndaj nj furnizuesi); (b) pr t shkmbyer aktive financiare me nj njsi ekonomike tjetr, n kushte potencialisht t pafavorshme pr njsin ekonomike (pr shembull derivativt me nj vler negative tregu). Instrument kapitali sht do kontrat q evidencon nj interes t mbetur n aktivet neto t njsis ekonomike (pr shembull nj aksion ose nj opsion aksioni). Derivati (rrjedhimori) sht nj instrument financiar q i ka t treja karakteristikat e mposhtme:, (a) vlera e tij ndryshon n vartsi t norms s interesit, mimit t instrumentit financiar, mimit t produktit-baz (commodity price), kursit t kmbimit t monedhs, indeksit t mimeve ose treguesve t tjer t ngjashm; (b) kostoja fillestare e tij sht zero ose e vogl n krahasim me lloje t tjera kontratash, q priten t ndikohen n t njjtn mnyr nga ndryshimet n faktort e tregut; (c) shlyerja e tij bhet n t ardhmen.

SKK 3 Instrumentat financiar

Shembuj t derivateve jan kontratat e s ardhmes, kontratat e standardizuara t s ardhmes, kontratat swap ose kontratat opsion. Aktivi financiar i mbajtur pr tregtim sht nj aktiv, i cili sht bler ose krijuar kryesisht pr qllime fitimi nga luhatjet afatshkurtra t mimeve ose marzhit t shitsit. Aktivi financiar duhet t klasifikohet si i mbajtur pr tregtim nse, pavarsisht nga arsyeja pse sht bler, ai sht pjes e nj portofoli, pr t cilin ka prova te ekzistencs s nj modeli t kohve t fundit pr realizimin e fitimeve afatshkurtra. Prkufizimi afatshkurtr pr klasifikimin i mbajtur pr tregtim - duhet t prcaktohet nga shoqria e t zbatohet n mnyr t qndrueshme. Kostoja sht: (a) vlera e drejt e paras ose e ekuivalenteve t saj t paguara ose vlera e drejt e shprblimeve t dhna pr t bler nj aktiv n kohn e blerjes ose t ndrtimit t tij; (b) shuma e paras ose e ekuivalenteve t saj t arktuara ose vlera e drejt e shprblimeve t marra pr t shitur nj pasiv n kohn e shitjes ose likuidimit t tij. Kostoja e amortizuar sht kostoja fillestare e nj aktivi ose pasivi financiar, e cila rregullohet nse sht e nevojshme me shumat e mposhtme: (a) shlyerjet e principalit (pr shembull, n rastin e nj huaje t marr apo t dhn); (b) amortizimi i akumuluar i ndonj diference mes shums fillestare dhe shums n maturim (pr shembull, n rastin e obligacioneve), duke prdorur metodn e interesit efektiv; (c) zvoglimi i mundshm pr shkak t prkeqsimit ose t pamundsis s arktimit (n rastin e aktiveve financiare t paarktueshme). Metoda e norms s interesit efektiv sht nj metod pr llogaritjen e kostos s amortizuar t nj aktivi apo pasivi financiar, duke prdorur normn e interesit efektiv. Norma e interesit efektiv sht norma, me t ciln skontohen ekzaktsisht rrjedhat e prllogaritura t ardhshme t paras t nj aktivi ose t nj pasivi financiar, n vlern kontabl t aktivit, ose pasivit financiar. Llogaritja e norms s interesit efektiv prfshin t
6

SKK 3 Instrumentat financiar

gjitha kostot e transaksioneve, t paguara ose t marra, n lidhje me aktivin ose pasivin financiar, si dhe t gjitha primet dhe zbritjet e tjera. Vlera e drejt sht shuma, me t ciln mund t shkmbehet nj aktiv ose mund t shlyhet nj pasiv ndrmjet palve t mirinformuara, t vullnetshme e t palidhura me njra-tjetrn. Kostot e transaksioneve jan kosto-shtes, t cilat lidhen me blerjen, emetimin ose likuidimin e nj aktivi ose pasivi financiar. Kostot-shtes jan kosto t tilla, t cilat nuk ndodhin nse nuk kryhet blerja, emetimi ose likuidimi. MATJA FILLESTARE Matja fillestare 7. Aktivet dhe pasivet financiare do t maten fillimisht me vlern e drejt (domethn me kosto) plus kostot e transaksioneve, q jan direkt t atribueshme blerjes ose emetimit t instrumenteve financiare, prve atyre instrumenteve t prmendura n paragraft 22-25, t cilat maten me vlern e drejt nprmjet ndryshimeve n pasqyrn e t ardhurave, dhe q kostoja e transaksioneve t tyre kalon n t ardhurat dhe shpenzimet. Kostoja e nj aktivi dhe pasivi financiar, pagesa e t cilit kryhet menjher me par n dor, sht vlera nominale e shums s arktuar (paguar). Kostoja e nj aktivi dhe pasivi financiar, pagesa e t cilit bhet n nj afat t shkurtr (pr shembull pas 30 ditve), prderisa vlera aktuale e shums pr t'u arktuar nuk ndryshon n prgjithsi nga vlera nominale, sht vlera nominale e shums pr t'u arktuar (ose paguar). Kostoja e nj aktivi dhe pasivi financiar, pagesa e t cilit kryhet pas nj periudhe t caktuar (pr shembull n disa vite me kste vjetore), sht vlera aktuale e shums pr t'u arktuar (ose pr t'u paguar).

8.

SKK 3 Instrumentat financiar

Shembulli 1 Nj njsi ekonomike shet nj aktiv (pron) pr 200 000 lek (ndrkoh q vlera e tij kontabl sht 150 000 lek), nga t cilat 100 000 do t arktohen menjher dhe 100 000 lek pr dy vjet. Si do t njihet ky transaksion dhe krkesa afatgjat pr arktim (d.m.th aktivi financiar)? Duke qen se nj pjes e shums pr t'u arktuar do t arktohet pas nj periudhe m t gjat kohe se periudha kontabl, vlera e drejt, domethn kostoja, sht vlera aktuale e krkess pr t'u arktuar, dhe jo vlera nominale e shums s arktueshme. N llogaritjen e vlers aktuale, norma e skontos, q do t prdoret, do t jet norma e tregut pr instrumente me maturitet dhe shkall rreziku t ngjashm ose t njjt. Duke supozuar, pr shembull q norma mesatare e interesit t huave pr maturitet dhe shkall rreziku t ngjashm sht afrsisht 10%, vlera aktuale e krkess pr t'u arktuar n dy vjet pr shumn 100 000 lek do t ishte 82 645 lek (100 000 / 1.12). Gjat periudhs dyvjeare, diferenca mes vlers nominale dhe vlers aktuale do t njihet si e ardhur nga interesi. Kontabilizimi n kohn e shitjes D mjete monetare D krkesa afatgjat pr t'u arktuar K pronat K fitimi nga likuidimi i prons Kontabilizimi n fund t vitit t par: D krkesat afatgjat pr t'u arktuar K t ardhurat nga interesi (10% i krkesave pr t'u arktuar) 8 264 8 264 100 000 82 645 150 000 32 645

Gjendja e krkesave afatgjata pr t'u arktuar n fund t vitit t par sht 90 909 lek, dhe kjo krkes tashm do t riklasifikohet si afatgjat (shkurtr). Kontabilizimi n fund t vitit t dyt: D krkesa afatgjat pr t'u arktuar K t ardhurat nga interesi (10% e krkess pr t'u arktuar) 9 091 9 091

Gjendja e krkess pr t'u arktuar n fund t vitit t dyt sht 100 000 lek, e cila sht e barabart me vlern nominale t shums pr t'u arktuar. N fund t vitit t dyt, krkesa pr t'u arktuar paguhet plotsisht dhe regjistrohet si m posht: D mjete monetare K krkesa pr tu arktuar 100 000 100 000

SKK 3 Instrumentat financiar

Shembulli 2 N prputhje me politikat e njsis ekonomike, afati i pagess pr klientt e saj sht 30-90 dit. Ndonse vlera aktuale e krkesave pr t'u arktuar nga shitja ndryshon nga vlera nominale, diferenca sht relativisht e pakonsiderueshme. N baz t parimit t materialitetit, kto krkesa pr t'u arktuar do t njihen n bilanc me vlern e tyre nominale, dhe nuk do t merret parasysh fakti q vlera e drejt e krkesave pr t'u arktuar sht pak m e ult.

9.

Kur nj aktiv ose pasiv financiar lind nga nj veprim shkmbimi (swap) t zrave jomonetar, vlera e caktuar drejtsisht e zrave t shkmbyer konsiderohet kostoja e aktivit ose pasivit financiar, prvese nse kushtet e dy instrumenteve jan kryesisht t njjt.

10. Kostot e transaksioneve jan t gjitha kostot-shtes q lidhen me blerjen/marrjen e nj aktivi ose pasivi financiar - pr shembull faturat q u paguhen agjentve ose kshilltarve, tatimet e pakthyeshme q lidhen me transaksionin, si dhe kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me transaksionin. Kostot e transaksioneve nuk prfshijn as kostot q lidhen me financimin e veprimit, as kostot administrative t njsis. Pagat pr punonjsit e njsis ekonomike konsiderohen si kostoshtes t transaksionit, vetm nse pjesa prkatse e pagave nuk do t'u ishte paguar punonjsve, n rast t mosprfundimit t transaksionit. MATJA E MPASSHME Matja me kosto ose kosto t amortizuar 11. T gjitha aktivet dhe pasivet financiare do t maten me kosto ose kosto t amortizuar n bilanc (ndryshimi n vler i matur, ose n pasqyrn e t ardhurave, ose n rezerva nga rivlersimi i aktiveve financiare n kapital), prve instrumenteve t mposhtme financiare: (a) T gjitha derivatet (b) Aktivet financiare e mbajtura pr tregtim kur pr kto aktive njsia ekonomike ka zgjedhur alternativn e vlersimit me vler t drejt. 12. Me zbatimin e metods s kostos s amortizuar, nj instrument financiar njihet me koston e tij q sht matur n njohjen e tij fillestare,
9

SKK 3 Instrumentat financiar

i rregulluar, nse sht e nevojshme, me shumat e mposhtme: (a) shlyerjet e principalit (pr shembull, n rastin e nj borxhi t marr ose t dhn); (b) amortizimi akumuluar i nj diference t mundshme mes vlers fillestare dhe vlers n maturim (n rastin e obligacioneve); (c) zvoglimi i mundshm n vler pr shkak t nj rnie n vler ose pamundsis pr arktim (n rastin e aktiveve financiare, arktimi i t cilave mendohet t jet i dyshimt). 13. Kostoja e amortizuar do t prcaktohet duke prdorur metodn e interesit efektiv (jo normn e interesit nominal t specifikuar n kontrat). Norma e interesit efektiv sht nj norm interesi, zbatimi i s cils skonton rrjedhat e prllogaritura t ardhshme t paras nga instrumenti financiar (pr shembull, nga nj borxh ose obligacion) n vlern kontabl t instrumentit. N llogaritjen e norms s interesit efektiv do t merren n konsiderat t gjitha kostot e veprimeve t pagueshme ose t arktueshme, q lidhen me aktivin ose pasivin financiar. 14. Si nj alternativ e prdorimit t norms s interesit efektiv, njsit ekonomike mund t prdorin amortizimin linear. Politika kontabl, e zgjedhur nga shoqria pr amortizimin, duhet t zbatohet n mnyr t qndrueshme pr t gjitha instrumentet financiare t mbajtura me koston e amortizuar.

Shembull: Llogaritja e kostos s amortizuar, duke prdorur normn e interesit efektiv Nj njsi ekonomike emeton nj obligacion 5-vjear me nj vler nominale 100 000 lek, si dhe nj norm interesi vjetor prej 8% (e pagueshme nj her n vit), pr mimin e emetimit prej 94 418 leksh. Kostot e lidhura me emetimin jan 2 000 lek. (a) Si mund t gjendet norma e interesit efektiv? Kostoja fillestare e obligacionit sht e barabart me shumn e parave t arktuara n emetimin e obligacionit minus kostot e lidhura me emetimin: 94 418 2 000 = 92 418 lek.
10

SKK 3 Instrumentat financiar

Norma e interesit efektiv sht nj norm e till interesi, zbatimi i s cils do t skontoj rrjedhat e ardhshme t paras nga obligacioni n vlern fillestare kontabl, e cila sht 92 418 lek n kt shembull. Flukset e prllogaritura t paras, q vijn nga obligacioni pr 5 vitet e ardhshme, jan si m posht: Viti I 8 000 8 000 Viti II 8 000 8 000 Viti III 8 000 8 000 Viti IV 8 000 8 000 Viti V 8 000 100 000 108 000

Interesi Pagesa e principalit Totali

Me qllim q t gjendet norma e interesit efektiv, duhet t zgjidhet ekuacioni i mposhtm (ku i sht norma e interesit efektiv):
8,000 8,000 8,000 8,000 108,000 + + + = 92,418 2 3 (1 + i) (1 + i) (1 + i) (1 + i) 4 (1 + i) 5

Ky ekuacion sht relativisht i leht pr t'u zgjidhur me nj program Excel. N kt shembull, prgjigjja sht q i = 0,1 ose norma e interesit efektiv sht 10%. Si mund t shihet nga shembulli, norma e interesit efektiv (10%) ndryshon n mnyr t dukshme nga norma e interesit nominal (8%), q rezulton nga diferenca mes vlers nominale t obligacionit (100 000) dhe mimit t emetimit t tij (94 418), si dhe kostot relativisht t larta t veprimit (2 000). Shuma e arktuar (ose e paguar) n fillim pr borxhet nuk ndryshon n prgjithsi nga shuma pr t'u paguar n datn e maturimit dhe, si rezultat, kontabilizimi pr normn e interesit efektiv sht kryesisht i ndikuar nga kostot q lidhen me veprimin. Nse kostot q lidhen me veprimin jan relativisht t parndsishme, norma e interesit efektiv e borxhit sht e afrt me normn e interesit nominal t tij (si specifikohet n kontrat) dhe norma e interesit efektiv nuk ka nevoj t llogaritet. Por, nse kostot e veprimit, q lidhen me borxhin, jan t ndjeshme ose shuma e arktuar (ose e paguar) fillimisht ndryshon nga shuma pr t'u paguar, nj llogaritje e ngjashme pr t gjetur normn e interesit efektiv
11

SKK 3 Instrumentat financiar

duhet t kryhet edhe pr borxhet. (b) Si regjistrohet emetimi i nj obligacioni dhe llogaritja e mpasshme e interesit? Obligacioni njihet fillimisht n bilanc me koston e tij, e cila sht shuma neto e arktuar pr obligacionin: D mjete monetare K obligacion 92 418 92 418

Ndonse pagesa e interesit bazohet n normn nominale t interesit (8%), interesi i pagueshm do t llogaritet n baz t norms s interesit efektiv (10%). Diferenca do t regjistrohet si nj ndryshim n vlern kontabl t obligacionit. N fund t vitit I do t kryhen veprimet e mposhtme: D shpenzime interesi K mjete monetare K obligacioni 9 242 8 000 1 242

N fund t vitit I, obligacioni regjistrohet n bilanc me shumn 92 418+ 1 242=93 660 lek. N vitet e mpasshme, shpenzimet e interesit t pagueshm llogariten gjithashtu n baz t norms s interesit efektiv (10%), e cila zbatohet mbi vlern kontabl t obligacionit (n vitin II 93 660). Diferenca njihet edhe njher si ndryshim n vlern kontabl t obligacionit. D shpenzime interesi K mjete monetare K obligacioni 9 242 8 000 1 242

Duke vazhduar me kt lloj llogaritjeje, vlera kontabl e obligacionit shkon n 100 000 lek pr pes vjet, e cila sht gjithashtu e barabart me vlern e tij nominale. N maturim bhet hyrja si m posht: D obligacion K mjete monetare 100 000 100 000

15. Nse efekti i kostove t transaksionit mbi normn e interesit efektiv

12

SKK 3 Instrumentat financiar

sht i pandjeshm, ather ato mund t njihen si shpenzim, n baz t parimit t materialitetit n kohn kur ato ndodhin ose njihen si shpenzim mbi bazn vijdrejt, gjat periudhs deri n maturimin e tyre. Kostot e veprimit nuk kapitalizohen asnjher, si nj aktiv i pavarur n bilanc.
Shembull: Nj njsi ekonomike merr hua 10 000 000 lek pr pes vjet, me nj interes vjetor prej 8%. Kostot pr mbylljen e kontrats s huamarrjes arrijn n 20 000 lek. Cila sht norma e interesit efektiv t huas, dhe si do t njihet huaja me metodn e kostos s amortizuar? Kostoja fillestare e ksaj huaje sht 9 980 000 lek (10 000 000-20 000). Me an t ekuacionit t treguar n shembullin e mparshm, gjejm se norma e interesit efektiv t huas sht 8,05% n vit. Shpenzimet e interesit, t llogaritura n baz t norms s interesit efektiv, ndryshojn shum pak nga shpenzimi (m pak se 5 000 n vit), i llogaritur duke prdorur normn e interesit t specifikuar n kontrat (8%), si rezultat i s cils, n baz t parimit t materialitetit, sht e pranueshme q kostot e veprimit t njihen direkt si shpenzim. D mjete monetare D shpenzime interesi (kostot e transaksionit) K detyrimi i huas 9 980 000 20 000 10 000 000

Si alternativ, tarifat e veprimeve mund t njihen si shpenzim n baz lineare (vijdrejt) gjat periudhs deri n maturim (d.m.th gjat 5 viteve, 4 000 lek do vit). N kt rast, regjistrimet kontabl do t jen si m posht: D mjete monetare K detyrimi i huas 9 980 000 9 980 000

Llogaritja e mpasshme e amortizimit vjetor t interesit dhe kostove t transaksionit: D shpenzime interesi 800 000 K mjete monetare (interesi i paguar) 800 000 D shpenzime interesi (amortizimi i kostove t transaksionit) 4 000 K detyrimi i huas 4 000 T dy politikat e msiprme t thjeshtuara t kontabilitetit lejohen nse rezultati nga zbatimi i tyre nuk ndryshon ndjeshm nga rezultati, nga zbatimi i norms s interesit efektiv.

Prkeqsimi i aktiveve financiare

13

SKK 3 Instrumentat financiar

16. Njsia ekonomike do t vlersoj n do dat t mbylljes s bilancit, nse ka t dhna q nj aktiv financiar ose grup aktivesh financiare sht prkeqsuar. N se rezulton dika e till, ather aktivi financiar do t zvoglohet mbi bazn e rregullave t mposhtme: (a) aktivet financiare, t mbajtura me koston e amortizuar, do t zvoglohen deri n vlern aktuale t flukseve t prllogaritura t ardhshme t paras (t skontuara me normn e interesit efektiv fillestar t aktivit financiar); (b) aktivet financiare, t mbajtura me kosto (aksione dhe instrumente t tjera t kapitalit, vlera e drejt e t cilve nuk mund t matet me besueshmri), do t zvoglohen deri n vlern aktuale t flukseve t prllogaritura t ardhshme t paras (t skontuar me normn aktuale t tregut pr kthimin/fitimin nga aktivet financiare t ngjashme). 17. Humbjet nga prkeqsimi i aktivit financiar do t njihen si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave. 18. Pr identifikimin e nj humbjeje nga prkeqsimi i aktiveve financiare (pr shembull i krkesave pr t'u arktuar, huave t dhna dhe investimeve financiare), do t merret n konsiderat i gjith informacioni i njohur deri n datn e prgatitjes s raportit (duke prfshir faktet q kan dal n pah pas dats s mbylljes s bilancit, t cilat kan treguar nj rnie n vler, q ka ndodhur n datn e mbylljes s bilancit), q mund t ndikoj n prkeqsimin e aktiveve financiare. Informacion objektiv, q nj aktiv ose grup aktivesh prkeqsohet, prbhet nga t dhna t observueshme pr ngjarjet e mposhtme: (a) vshtirsi t rndsishme financiare t emetuesit ose t huamarrsit; (b) mosrespektim i kontrats, si pr shembull rasti i dshtimit ose rasti i voness n pagimin e interesave dhe t principalit; (c) falimentimi dhe riorganizime t tjera financiare t huamarrsit; (d) zvoglimi i norms s kreditimit t huamarrsit; (e) zhdukja e nj tregu aktiv pr aktivin financiar (pr shembull, aksionet e hequra nga lista e burss); (f) nj ulje e ndjeshme dhe e zgjatur n vlern e caktuar drejtsisht t instrumentit
14

SKK 3 Instrumentat financiar

19. Prkeqsimi i aktiveve financiare, individualisht t rndsishme, do t vlersohet veas pr secilin aktiv. Aktivet financiare, t cilat nuk jan t rndsishme individualisht dhe pr t cilat nuk ka t dhna mbi prkeqsimin e tyre, mund t vlersohen n mnyr kolektive pr prkeqsimin e tyre. Aktivet financiare, prkeqsimi i t cilave sht vlersuar individualisht, nuk do t prfshihen n grupin e aktiveve financiare t vlersuara n mnyr kolektive, nse ato shfaqin shenja individuale prkeqsimi; ato do t prfshihen n grupe t tilla nse nuk shfaqin shenja t prkeqsimit t tyre.

Shembulli 1 Gjat vlersimit t mundsis s arktimit t krkesave pr t'u arktuar n fund t vitit, drejtoria e njsis ekonomike zbulon se, n tre raste data e krkesave pr t'u arktuar ka kaluar dhe debitort ose kan falimentuar, ose jan n vshtirsi financiare. do krkes pr tu arktuar zvoglohet n vler, individualisht n baz t vlers aktuale t shumave t mundshme t arktueshme. Shembull 2 Krkesat pr t'u arktuar mbahen n librat e kontabilitetit t njsis ekonomike n shumn 5 milion lek, e cila konsiston n m shum se 300 krkesa t veanta pr arktim. Nuk ka asnj arsye pr t besuar q krkesat pr t'u arktuar mund t jen t paarktueshme. Megjithat, eksperienca e mparshme ka treguar se 3% e krkesave pr t'u arktuar mund t mos arktohen. Bazuar n nj fakt t till, njsia ekonomike krijon nj provizion pr prkeqsimin e portofolit t krkesave pr t'u arktuar n shumn prej 150 000 leksh (3% t 5 milionve). Regjistrimi kontabl: D shpenzim provizioni pr prkeqsimin e krkesave pr t'u arktuar K provizione (rezervat) pr krkesat pr t'u arktuar t dyshimta

150 000 150 000

15

SKK 3 Instrumentat financiar

20. Nse n periudhat e mparshme, shuma e humbjeve nga prkeqsimi i aktivit financiar t matur me koston e amortizuar ulet dhe kjo ulje vjen pr shkak t nj ngjarjeje pasi sht njohur prkeqsimi (pr shembull si prmirsimi i klasifikimit kreditues i borxhmarrsit), humbja nga prkeqsimi e njohur m par duhet t stornohet ose direkt, ose nprmjet rregullimit t llogaris s rezervave (rimarrjes) deri n shumn m t vogl midis vlerave t mposhtme: (a) vlers s re t rikuperueshme; (b) vlers kontabl, e matur me koston e amortizuar, nse nuk do t ishte konstatuar humbja nga prkeqsimi i aktivit. Storimi i humbjes do t pasqyrohet n t ardhurat. 21. Humbjet nga prkeqsimi i instrumenteve t kapitalit t palistuar (vlera e drejt e t cilve nuk mund t matet me besueshmri) nuk mund t anulohen (rimerren). Aktivet dhe pasivet financiare, t matura me vlern e drejt

22. T paktn, n do dat t mbylljes s bilancit, instrumentet financiare t matura me vlern e drejt do t rivlersohen me vlern e tyre t drejt n datn e mbylljes s ushtrimit. 23. Fitimet/humbjet, q vijn nga nj ndryshim n vlern e drejt t derivateve dhe aktiveve financiare, t mbajtura pr tregtim (n rast se njsia ekonomike ka przgjedhur politikn e vlersimit me vlern e drejt pr aktivet financiare t mbajtura pr tregtim) do t njihen n llogarin e fitimit dhe humbjeve t ushtrimit kontabl. 24. Investimet n instrumentet e kapitalit, t cilat nuk kan nj mim tregu t kuotuar n nj treg aktiv, dhe vlera e drejt e t cilve nuk mund t matet me besueshmri dhe derivatet e lidhur me to, e q duhet t paguhen me lvrimin e ktyre instrumenteve t kapitalit, do t maten me kosto.

Shembull: Aktivet financiare t mbajtura pr tregtim, t matura me vlern e

16

SKK 3 Instrumentat financiar

drejt (nprmjet ndryshimeve n pasqyrn e t ardhurave). M 31.03.2005, nj njsi ekonomike blen aksione pr 100 lek me qllim tregtimi, duke paguar nj shtes prej 2 leksh, si kosto transaksioni. M 31.12.2005 vlera e tregut e ktyre aksioneve sht 105 lek. Me shitjen e aksioneve, 2 lek duhet t paguhen si kosto e veprimit. M 31.03.2006 aksionet shiten me 72 lek (dhe 2 lek jan paguar si komision). Si do t njihen kto aksione pas blerjes s tyre n bilanc, m 31.12.2005 e m pas? Njsia ekonomike vendosi t zbatoj vlersimin me vlern e drejt pr aktivet financiare t mbajtura pr tregtim. Regjistrimi kontabl, n kohn e blerjes s aksioneve m 31.03.2005 (n prputhje me paragrafin 10, kostot e transaksionit nuk prfshihen n koston e aktiveve financiare, t matura me vlern e drejt nprmjet ndryshimeve n pasqyrn e t ardhurave): D aksione K mjete monetare 100 100

Rivlersimi me vlern e tregut m 31.12.2005 (komisionet pr t'u paguar nuk do t konsiderohen, kur do t prcaktohet vlera e drejt, kshtu q vlera e drejt sht 105): D aksione K t ardhura financiare nga aksionet 5 5

Regjistrimi pas shitjes s aksioneve (humbja sht e barabart me diferencn mes vlers kontabl dhe shums neto t arktuar): D mjete monetare D t ardhura financiare nga aksionet K aksionet 70 35 105

25. Treguesi m i mir i vlers s caktuar drejtsisht t nj instrumenti financiar sht vlera e tij e tregut. N munges t nj tregu aktiv, vlera e caktuar drejtsisht mund t prcaktohet me nj metod tjetr, pr shembull duke u bazuar n veprimet e fundit t shitblerjeve t
17

SKK 3 Instrumentat financiar

instrumenteve t ngjashme ose t njjta financiare (nse sht e nevojshme, duke rregulluar vlern pr diferencat) ose duke prdorur nj metod t flukseve t skontuara t paras (d.m.th. duke skontuar flukset e prllogaritura t ardhshme t paras, t gjeneruara nga instrumenti financiar). Me zbatimin e ksaj metode, norma e skontos s prdorur sht norma e kthimit pr instrumente financiare t ngjashme. MATJA E MPASSHME - FUSHA SPECIFIKE Matja e krkesave pr t'u arktuar 26. T gjitha krkesat pr t'u arktuar (pr shembull krkesat e arktueshme, t ardhurat e konstatuara, huat e dhna dhe krkesa t tjera pr t'u arktuar, afatshkurtra ose afatgjata) do t regjistrohen n bilanc me kosto t amortizuar. 27. Kostoja e amortizuar e krkesave pr t'u arktuar afatshkurtra, n prgjithsi sht e barabart me vlern e tyre nominale (minus provizionet e krijuara pr rnie n vler), kshtu q krkesat afatshkurtra regjistrohen n bilanc me vlern e tyre neto t realizueshme (e cila raportohet, pr shembull n nj fatur, kontrat ose dokument tjetr). 28. Pr t prcaktuar koston e amortizuar t krkesave pr t'u arktuar afatgjata ato njihen fillimisht me vlern e caktuar drejtsisht t shums pr t'u arktuar, dhe m pas maten me kosto t amortizuar. Nse norma e interesit efektiv e krkesave pr t'u arktuar afatgjata ndryshon nga norma e interesit nominal (pr shembull, n rastin e nj huaje pa interes), krkesa pr t'u arktuar do t njihet fillimisht me vlern e saj aktuale, duke e skontuar me normn e interesit t tregut pr instrumente t ngjashme (pr shembull, t ngjashm n monedh, afat, normn e kreditimit etj.).

Shembull:
18

SKK 3 Instrumentat financiar

Nj njsi ekonomike A i jep njsis ekonomike B nj hua n shumn 1 000 000 lek me nj interes vjetor prej 8%. Veprimi ndodh n kushtet e tregut dhe interesi mbi huan sht i barabart me normn e interesit t tregut t njsive ekonomike me norma dhe afate t ngjashme kredie. Meqense norma e interesit nominal e huas sht e barabart me normn e interesit t tregut, dhe nuk ka kosto t veprimit q mund t ndikoj n llogaritjen e norms s interesit efektiv, ather interesi nominal i huas sht gjithashtu i barabart me normn e interesit t tij efektiv. Vlera e caktuar drejtsisht e ksaj huaje n kohn e dhnies korrespondon me shumn e parave t paguara ose 1 000 000 lek. Me marrjen e huas, regjistrimi kontabl sht: D krkesa afatshkurtra pr t'u arktuar K mjete monetare 1 000 000 1 000 000

Llogaritja e interesit n fund t vitit I (norma e interesit efektiv sht e barabart me normn e interesit t specifikuar n kontrat, si rezultat i s cils t ardhurat nga interesi jan t barabarta me shumn e krkess pr t'u arktuar t interesit): D mjete monetare K t ardhurat nga interesi (8% e krkess pr t'u arktuar) 80 000 80 000

29.

Humbjet nga rnia n vler e krkesave pr t'u arktuar do t njihen ose n kundrllogarin e duhur (pr shembull, humbjet nga rnia n vler e "Krkesave pr t'u arktuar" do t njihen n zrin e bilancit "Shuma t parashikuara pr krkesa t dyshimta") ose si reduktim i vlers kontabl t krkess pr t'u arktuar. Nse humbja nga rnia n vler e nj krkese pr arktim sht njohur fillimisht n llogarin e krkesave t dyshimta, por m von shihet se mbledhja e krkess pr t'u arktuar sht krejtsisht e pamundur, krkesa pr t'u arktuar do t mendohet si e parikuperueshme dhe, si krkesa pr t'u arktuar ashtu edhe provizioni pr rnie n vler n kundrallogarin korresponduese do t hiqen nga bilanci (nuk ka kosto- shtes n kt koh). Nj krkes pr t'u arktuar mendohet e parikuperueshme kur njsia ekonomike
19

30.

SKK 3 Instrumentat financiar

nuk ka asnj mundsi ta mbledh krkesn pr arktim (pr shembull debitori ka falimentuar dhe aktivet pas falimentimit nuk mjaftojn pr t br pagesn e krkess pr t'u arktuar). 31. Nse nj prllogaritje e mparshme, mbi shumn e krkesave t dyshimta, ndryshon m von, ajo duhet t njihet n pasqyrn e t ardhurave t periudhs s ndryshimit dhe nuk do t rregullohet n mnyr retrospektive. Mbledhja e krkesave pr t'u arktuar t dyshimta ose t parikuperueshme do t tregohet si paksim i nj shpenzimi n periudhn/ushtrimin, kur ka ndodhur mbledhja. Me mbledhjen e krkesave pr t'u arktuar t dyshimta, do t paksohen si gjendja e krkess pr t'u arktuar ashtu edhe kundrllogaria e saj.

Matja e pasiveve financiare 32. Pasivet financiare (pr shembull huamarrjet, detyrimet pr t'u paguar ndaj furnizuesve, shpenzimet e konstatuara, obligacionet e emetuara dhe huamarrje t tjera afatshkurtra dhe afatgjata, prve derivativve), n prgjithsi, mbahen me koston e amortizuar n bilanc. Kostoja e amortizuar e pasiveve financiare afatshkurtra, n prgjithsi, sht e barabart me vlern e tyre nominale; kshtu q pasivet financiare afatshkurtra mbahen n bilanc n vlern e tyre neto t realizueshme (pr shembull, t raportuar n nj fatur, kontrat ose dokument tjetr). Pr t llogaritur koston e amortizuar t pasiveve financiare afatgjata, ato njihen fillimisht me vlern e caktuar drejtsisht t shums pr t'u paguar, duke prcaktuar shpenzimet e interesit pr detyrimet n ushtrimet e mpasshme, duke prdorur ose metodn e norms s interesit efektiv, ose amortizimin linear.

33.

34.

Matja e derivativve 35. Derivativt (pr shembull kontratat private t s ardhmes, kontratat e s ardhmes, kontratat swap ose opsion) mbahen n bilanc me vlern e caktuar drejtsisht.

Shembull:
20

SKK 3 Instrumentat financiar

M 1.07.2005, nj njsi ekonomike lidh nj kontrat private t s ardhmes 12- mujore n monedh t huaj, q e detyron at t blej 1 milion monedh t huaj (FCY) me kursin 1 FCY = 16 lek, m 30.06.2006. M 31.12.2005 kursi i kmbimit FCY /lek sht si m posht: Kursi i dits 1 FCY = 15,0 lek Kursi pas 6 muajsh 1 FCY = 15,5 lek Kursi pas 12 muajsh 1 FCY = 16,0 lek

Si dhe n 'shum do ta regjistroj njsia ekonomike kontratn n pasqyrat e dats 31.12.2005? Kontrata private e s ardhmes e detyron njsin ekonomike t blej 1 milion monedh t huaj pr 16 milion lek m 30.06.2006. N datn e mbylljes s bilancit (31.12.2005), njsia ekonomike mund t lidh nj kontrat t s ardhmes me t njjtn dat maturimi q ia jep mundsin t blej 1 milion FCY pr 15,5 milion lek (ose 0,5 mi1ion m pak se n kontratn aktua1e). Kshtu q, m 31.12.2005 vlera e tregut e ksaj kontrate sht 15 500 000 lek (shembulli nuk merr parasysh ndikimin e skontimit pr 6 muajt e par t 2006). Regjistrimi n librat kontabl: D humbjet mbi derivativt K derivativt 500 000 500 000

Derivativi me nj vler negative tregu, n bilanc do t pasqyrohet n pasive. MOSNJOHJA Mosnjohja e aktiveve financiare 36. Nj aktiv financiar nuk do t njihet kur njsia ekonomike (a) humbet t drejtn mbi flukset e parave t aktivit financiar; (b) transferon flukset e parave q vijn nga aktivi financiar, si dhe shumicn e rreziqeve dhe t mirave q lidhen me zotrimin e aktivit financiar te nj pal e tret.
21

SKK 3 Instrumentat financiar

37.

Nse nj pal e transferon aktivin financiar te nj pal tjetr, pa i transferuar, n t njjtn koh, rreziqet dhe t mirat q vijn nga ky aktiv, ather aktivi nuk do t hiqet nga bilanci i pals transferuese, por veprimi do t njihet si nj hua, garancia pr t cilin sht aktivi i transferuar. Shembuj t veprimeve t tilla jan: (a) faktoringu i krkesave pr t'u arktuar, ku pothuajse t gjitha rreziqet dhe t mirat, q lidhen me zotrimin e aktivit, mbahen nga "shitsi"; (b) veprimet e riblerjes me letra me vler, rast n t cilin "shitsi" i letrave me vler vendos ti riblej letrat me vler "t shitura" n nj koh, si dhe me kushte pr t cilat sht rn dakord.

38.

Me mosnjohjen e nj aktivi financiar, diferenca mes vlers kontabl t nj aktivi financiar dhe shums s arktuar pr t do t njihet n fitim ose humbje.

Faktoringu i krkesave pr t'u arktuar dhe veprimet e riblerjes 39. Nj kontrat faktoringu sht shitja e krkesave pr t'u arktuar, ku n vartsi t llojit t kontrats blersi ka t drejt ti rishes krkesat e arktueshme t transferuara brenda nj kohe t caktuar (faktoringu me kthim) ose nuk ka asnj t drejt pr rishitje; dhe t gjitha rreziqet ose t mirat q lidhen me zotrimin e nj krkese pr arktim kalojn nga shitsi te blersi (faktoringu pa kthim). Nse "shitsi" mban detyrimin e riblerjes, transaksioni do t njihet si nj transaksion financiar (d.m.th. si nj hua, garancia e s cils sht krkesa pr t'u arktuar), dhe jo si shitje. Nj krkes pr t'u arktuar nuk konsiderohet si e shitur, si rezultat i faktoringut, por ajo qndron n bilanc deri sa krkesa pr t'u arktuar t mblidhet, ose e drejta e kthimit ka skaduar. Nse nuk ka ndonj t drejt riblerjeje, dhe kontrolli mbi krkesn pr t'u arktuar dhe rreziqet e t mirat q lidhen me t i jan kaluar blersit, veprimi do t njihet si shifr e krkess pr t'u arktuar.

40.

Shembull:
22

SKK 3 Instrumentat financiar

Nj njsi ekonomike i shet nj shoqrie lizing krkesat pr t'u arktuar me nj vler nominale prej 100 000 leksh dhe me nj afat maturimi prej 3 muajsh, duke marr 90 000 lek pr t. Krkesat pr t'u arktuar jan mbajtur m par n bilanc me vlern e tyre nominale. Versioni A: I gjith rreziku pr mbledhjen e krkesave pr arktim i kalohet shoqris lizing (faktoringu pa kthim). Nj kontrat e till faktoringu, e lidhur n kushte t tilla, do t njihet si shitje e krkesave pr t'u arktuar: D mjete monetare D shpenzime K krkesa pr arktim 90 000 10 000 100 000

Shpenzimet ose njihen si shpenzime financimi (n t njjtn mnyr si nj shpenzim interesi), ose si shpenzim i rnies n vler t krkesave pr t'u arktuar, n vartsi t faktit nse veprimi ishte prfunduar pr qllime t menaxhimit t fluksit t parave, ose menaxhimit t rrezikut mbi krkesat e kqija pr arktim. Versioni B: T gjitha rreziqet dhe fitimet nga krkesat pr t'u arktuar i mbeten "shitsit". Tre muaj, pas prfundimit t veprimit, shoqria lizing ka t drejt ti rishes krkesat pr t'u arktuar t pambledhshme, duke i marr/arktuar t ardhurat nga interesi, n shumn pr t ciln sht rn dakord si shtes mbi vlern nominale. Nse krkesa pr t'u arktuar mblidhet n periudhn e ndrmjetme, interesi i zbritet dhe pjesa q e tejkalon at do t'i kthehet njsis ekonomike. Meqense "shitsi" ka t drejt ti riblej krkesat pr t'u arktuar, veprimi do t njihet si veprim financiar (si nj hua e marr, duke vn si garanci krkesat pr t'u arktuar), dhe jo si veprim shitjeje. D mjete monetare K detyrim faktoring 90 000 90 000

Njsia ekonomike do t llogaris shpenzimet e interesit t pagueshme mbi huan e marr.

23

SKK 3 Instrumentat financiar

Mosnjohja e pasiveve financiare 41. Nj pasiv financiar nuk do t njihet, kur ai shlyhet, anulohet ose skadon. Nj pasiv financiar shlyhet kur ai paguhet ose i kalohet n mnyr kontraktuale nj pale tjetr. Nj pasiv financiar anulohet, nse pala tjetr e ka anuluar at. Nj pasiv financiar skadon n datat e prshkruara n legjislacionin prkats. Pas mosnjohjes s nj pasivi financiar, diferenca mes vlers kontabl t pasivit dhe shums s paguar pr t do t njihet n fitim ose humbje n pasqyrn e t ardhurave.

42.

43.

PARAQITJA E INSTRUMENTEVE FINANCIARE N PASQYRAT FINANCIARE Rregulla t prgjithshme 44. Aktivet dhe pasivet financiare paraqiten n bilanc, duke prdorur zrat prkats n formatin e bilancit q jepet n SKK 2, Paraqitja e pasqyrave financiare. Nj ndarje/klasifikim i mtejshm i zrave t bilancit (pr shembull, "Krkesat pr t'u arktuar" dhe "Krkesa t tjera afatshkurtra pr t'u arktuar etj.) lejohet gjithashtu. Fitimet dhe humbjet, q vijn nga instrumentet financiare q lidhen me veprimtarit e shfrytzimit t njsis ekonomike (pr shembull, krkesat pr t'u arktuar, detyrimet pr t'iu paguar furnitorve etj.) do t njihen n t ardhurat ose shpenzimet e shfrytzimit n pasqyrn e t ardhurave.

45.

Njohja e nj pasivi ose kapitali 46. Klasifikimi i instrumenteve financiare n pasive financiare ose n nj instrument kapitali bazohet n prmbajtjen e tyre (ekonomike), dhe jo vetm n formn e tyre ligjore. Pr shembull, nse nj aksion i preferuar e plotson prkufizimin e nj pasivi financiar m shum se at t nj instrumenti t kapitalit, ai do t njihet n bilanc si pasiv, pavarsisht nga forma e tij ligjore.
24

SKK 3 Instrumentat financiar

47.

Nse emetuesi i nj instrumenti financiar ka nj detyrim kontraktual pr t'i paguar zotruesit t instrumentit par ose aktive t tjera financiare, instrumenti do t njihet si nj pasiv financiar. Nse emetuesi i nj instrumenti financiar nuk ka ndonj detyrim pr t br pagesa, n lidhje me instrumentin n shuma t pranuara (dhe ndonj pages pr mbajtsin e instrumentit bazohet n t drejta t pavarura, vullnet t lir, t zotruesve) dhe instrumenti prfaqson nj interes t mbetur n aktivet e njsis ekonomike, pas zbritjes s detyrimeve t tij, ather instrumenti sht nj instrument kapitali. Interesi, dividendt dhe fitime e humbje t tjera pr tu paguar, n lidhje me instrumentet e njohura n bilanc, si pasive financiare, do t njihen si t ardhura ose shpenzime n pasqyrn e t ardhurave (pr shembll, shpenzimet e interesit mbi huamarrjet dhe obligacionet, dividendt mbi aksionet e preferuara, t matur si pasiv n bilanc; fitimi/humbja nga rifinancimi i huas). Shpenzimet dhe t ardhurat, q lidhen me instrumentet e njohura n bilanc si kapital, do t njihen si ndryshime t kapitalit n bilanc (pr shembull pagesat e dividendve mbi aksionet e zakonshme; "fitimet/humbjet" mbi shitjen e aksioneve t veta).

48.

49.

Shembulli 1. Nj njsi ekonomike ka emetuar aksione t preferuara duke garantuar dividend vjetor fiks prej 10% pr aksionart. N rast se njsia nuk garanton prfitime t mjaftueshme n nj vit t caktuar financiar, dividendt do t akumulohen (interesi i fituar) dhe ato do t shprndahen ather kur njsia t ket fitime t pashprndara t mjaftueshme. Aksione t tilla t preferuara do t njihen si pasiv n bilancin e emetuesit pasi njsia q emeton aksionet e preferuara ka detyrim t kryej pagesa fikse periodike. Dividendt e ktyre aksioneve t preferuara do t njihen si nj shpenzim financiar n pasqyrn e t ardhurave (n mnyr t ngjashme me interesin e huas), dhe jo si paksim i fitimeve t pashprndara.

Shembulli 2.
25

SKK 3 Instrumentat financiar

Nj njsi ekonomike ka emetuar aksione t preferuara, t cilat u garantojn zotruesve t tyre nj dividend q sht 10% m i lart se ai i aksionarve t zakonshm. Shprndarja ose mosshprndarja e dividendve, si dhe shuma e tyre prcaktohet n do rast nga asambleja e prgjithshme e aksionarve. Aksione t tilla t preferuara do t njihen si instrumente kapitali, pasi njsia q i ka emetuar ato nuk ka detyrim t bj pagesa fikse periodike pr zotruesit e tyre. Dividendt e paguar mbi kto aksione t preferuara do t njihen si nj paksim i fitimeve t pashprndara (n t njjtn mnyr si pr aksionet e zakonshme).

50.

Instrumentet e kapitalit, t riblera nga nj njsi ekonomike (pr shembull, aksionet e veta) do t njihen n bilanc si nj paksim i kapitalit (nn zrin "Aksionet e veta"), dhe jo si nj investim financiar. Kostot q lidhen me emetimin ose riblerjen e instrumenteve t kapitalit (pr shembull aksionet) do t njihen si paksim i kapitalit (n zrin "Prim i lidhur me aksionin", nse ka nj gjendje/tepric pozitive, prndryshe do t njihet te "Fitime t pashprndara"), dhe jo si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave. Prjashtim bjn kostot e lidhura me veprime t paprfunduara (pr shembull, nj emetim i dshtuar aksioni), q do t njihen si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave.

51.

SQARIME N SHNIMET E SHTOJCAVE 52. N raportin vjetor do t jepen sqarimet e mposhtme, n lidhje me krkesat pr t'u arktuar afatgjata dhe pasivet (n mnyr t ndar pr krkesa dhe pasive individuale me interes dhe t grupuara, si duhet pr krkesat dhe pasivet e tjera): (a) shumat; (b) datat e maturimit; (c) normat e interesit efektiv (dhe normat e interesit kontraktual, n "rast se ato ndryshojn dukshm nga normat e interesit efektiv); (d) monedhat kryesore;
26

SKK 3 Instrumentat financiar

(e) kushte t tjera t rndsishme. 53. Pr aksionet, obligacionet dhe investime e tjera afatshkurtra dhe afatgjata (prve shoqrive t kontrolluara dhe atyre t lidhura) do t jepen sqarimet e mposhtme n shnimet e anekseve: (a) Vlera kontabl e investimeve, e matur me metodn e vlers s caktuar drejtsisht, sipas kategorive n fillim dhe n mbyllje t ushtrimit kontabl. (a) Vlera kontabl e investimeve, e matur me metodn e kostos s amortizuar, sipas kategorive n fillim dhe n mbyllje t periudhs kontabl. 54. Pr derivativt, n raportin vjetor do t jepen sqarime, n lidhje me vlern e tyre kontabl, n fillim dhe fund t ushtrimit kontabl, si dhe termat e rndsishme n lidhje me derivativt.

DATA E HYRJES N ZBATIM DHE RREGULLAT KALIMTARE

55. Ky Standard do t zbatohet n pasqyrat financiare q mbulojn periudha kontabl, q fillojn m ose pas dats 1 janar 2008. Ky Standard duhet t zbatohet n mnyr prospektive nga data 1 janar 2008, d.m.th. pa ndryshuar pasqyrat financiare krahasuese t vitit 2007, t cilat jan prgatitur sipas krkesave ekzistuese t kontabilitetit. Ky qndrim do t zbatohet pr t gjitha SKK-t. Nuk lejohet q disa SKK t zbatohen n mnyr prospektive, dhe disa t tjera n mnyr retrospektive. KRAHASIMI ME STANDARDET NDRKOMBTARE T RAPORTIMIT FINANCIAR (SNRF) 56. Tabela m posht tregon se si korrespondojn prmbajtjet e ktij Standardi me SNK-t/SNRF-t prkatse. Paragraft jan trajtuar si korresponduese, nse ato trajtojn n prgjithsi t njjtn shtje, pavarsisht nga fakti q prshkrimet n standardet e referuara mund t ken ndryshim.

27

SKK 3 Instrumentat financiar

Paragrafi n SKK 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 2-9. 30. 31. 32.

Paragrafi n SNK / SNRF Asnj Asnj Asnj SNK 39.2 SNK 39.2 SNK 32.11, SNK 39.9 SNK 39.43 Asnj Asnj SNK 39.AG13 SNK 39.63, 65,66 SNK 39.9 Asnj Asnj Asnj SNK 39.58, 63, 66 SNK 39.63 SNK 39.59 SNK 39.64 SNK 39.65 SNK 39.66 Asnj SNK 39.57 SNK 39.AG69-82 SNK 39.AG69-82 Asnj SNK 39.AG79 SNK 39.AG64 Asnj Asnj Asnj Asnj

SHTOJCA DISA KONSIDERATA MBI PRLLOGARITJEN E VLERS S DREJT

28

SKK 3 Instrumentat financiar

1.Prkufizimi i vlers s drejt ka n themel t tij presupozimin sipas t cilit njsia ekonomike e zhvillon aktivitetin e saj sipas parimit t vijimsi pa pasur si qllim apo pa pasur nevoj t likuidohet, zvogloj materialisht shkalln e veprimtarive t shfrytzimit ose t hyj n nj transaksion me kushte diskriminuese. Vlera e drejt nuk sht, pra, shuma/vlera q njsia ekonomike do t arktoj ose paguj n nj transaksion t detyruar, likuidim t pavullnetshm ose shitje t sforcuar. Megjithat, vlera e drejt pasqyron aftsin financiare t instrumentit. 2.Nj instrument financiar konsiderohet i kuotuar n nj treg aktiv nse mimet e kuotuara jan t gatshme dhe t disponueshme n nj burs, nga nj ndrmjets, grup industrial, agjensi mimesh dhe agjensi rregullatore, dhe nse kto mime prfaqsojn transaksione aktuale q ndodhin rregullisht n kushtet e tregut t lir. Ekzistenca e mimeve t kuotuara t publikuara n nj treg aktiv sht treguesi m i mir i vlers s drejt, dhe kur ato ekzistojn, ato prdoren pr t vlersuar aktivin financiar ose pasivin financiar. 3.Nse tregu pr nj instrument financiar nuk sht aktiv, ather njsia ekonomike prllogarit vlern e drejt duke prdorur teknika vlersimi. Teknikat e vlersimit konsistojn n prdorimin e vlers s transaksioneve t kryera n kushtet e tregut t lir mes palve t q kan njohuri dhe vullnetin e mir, krahasimin (nse ekziston) me vlern e drejt aktuale t nj instrumenti tjetr pothuajse t ngjashm me instrumentin n fjal, analizn e fluksit t skontuar t paras si dhe modelet e mimimit t opsioneve. Nse ekziston nj teknik q prdoret zakonisht n treg (d.m.th. nga pjesmarrsit aktiv n treg), pr t vlersuar mimin e instrumentit dhe kjo teknik ka treguar q nprmjet saj arrihet nj prllogaritje e besueshme e mimit t transaksioneve n tregun aktual, ather njsia prdor kt teknik.

29