STANDARDI KOMBTAR I KONTABILITETIT NR.

5
AKTIVET AFATGJATA MATERIALE DHE AKTIVET AFATGJATA JOMATERIALE
PRMBAJTJA OBJEKTIVI DHE BAZAT E PRGATITJES FUSHA E ZBATIMIT PRKUFIZIMET KRYESORE TRAJTIMET KONTABL PR AKTIVET AFATGJATA MATERIALE Njohja fillestare Vlersimi Vlersimi i mpasshm Modeli i kostos Modeli i rivlersimit Vlera e amortizueshme dhe amortizimi Prmirsimet, riparimet dhe mirmbajtja TRAJTIMET KONTABL PR AKTIVET AFATGJATA JOMATERIALE Njohja dhe vlersimi fillestar Vlersimi i mpasshm ZHVLERSIMI I AKTIVEVE AFATGJATA MATERIALE Zhvlersimi i aktiveve Prcaktimi i nevojs pr testin e zhvlersimit Testi i zhvlersimit Testi i zhvlersimit t njsin gjeneruese t paras dhe emrin e mir Rimarrja e humbjes nga zhvlersimi SHITJA E AKTIVEVE AFATGJATA MATERIALE DHE AFATGJATA JOMATERIALE NJOHJA N BILANC DHE N PASQYRN E T ARDHURAVE DHE SHPENZIMEVE Paragraft 1-3 4-6 7-9

10-45 10-19 20 21 22-31 32-41 42-45

46-59 46-55 56-59

60-81 60-62 63-65 66-73 74-78 79-81

82-86

87-88

SHNIMET SHPJEGUESE DATA DHE REGULLAT E HYRJES N ZBATIM T STANDARDEVE KRAHASIMI ME STANDARDET NDRKOMBTARE T RAPORTIMIT FINANCIAR (SNK/SNRF)

89-93

94-95

96

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

OBJEKTIVI DHE BAZA E PRGATITJES 1. Objektivi i Standardit Kombtar t Kontabilitetit 5t, Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale (SKK 5 ose Standardi), i nxjerr dhe miratuar nga Kshilli Kombtar i Kontabilitetit dhe i shpallur nga Ministria e Financs, sht t vendos rregullat e kontabilizimit dhe shpjegimit te aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale n pasqyrat financiare t prgatitura n prputhje me Standardet Kombtare t Kontabilitetit t Shqipris. Kto standarde bazohen n parimet e kontabilitetit dhe raportimit, t pranuara n shkall ndrkombtare, krkesat e prgjithshme t t cilve prshkruhen n Ligjin nr. 9 228, Pr kontabilitetin dhe pasqyrat financiare, nxjerr n prill 2004. 2. SKK 5 mbshtetet n nj numr standardesh ndrkombtare t raportimit financiar, duke prfshir standardin 16 Aktivet afatgjata materiale, SNK 38 Aktive jomateriale, SNK 36 Zhvlersimi i aktiveve, SNK 23 Kostot e huamarrjeve dhe SNRF 5 Aktivet afatshkurtra t mbajtura pr shitje dhe aktivitetet e ndrprera. Nj tabel korresponduese e paragrafve t Standardit me paragraf t Standardeve Ndrkombtare t Raportimit Financiar sht dhn n paragrafin 96. Pr rastet, t cilat nuk jan trajtuar n mnyr t drejtprdrejt nga SKK 5 ose ndonj SKK tjetr, drejtuesit e njsis ekonomike raportuese duhet q, me miratimin e Kshillit Kombtar t Kontabilitetit (KKK), t aplikojn politika t tilla q sigurojn nj pasqyrim t vrtet e t besueshm t pozicionit financiar, performancs, ndryshimeve n pozicionin financiar dhe fluksit t paras s njsis ekonomike raportuese, si krkohet n nenin 9 t Ligjit nr. 9 228, Pr kontabilitetin dhe pasqyrat financiare, nxjerr n prill 2004. 3. Pasqyrat financiare do t prgatiten mbi bazn e konceptit t materialitetit. Standardet Kombtare t Kontabilitetit nuk do t zbatohen pr zrat jomaterial. Parimi i materialitetit prkufizohet dhe sqarohet n paragraft 34 deri 69 t SKK 1.

FUSHA E ZBATIMIT 4. Objektivi i ktij standardi sht t prshkruaj trajtimin kontabl, paraqitjen e pasqyrave financiare dhe shnimeve shpjeguese, n lidhje me aktivet afatgjata materiale (AAM) dhe aktivet afatgjata jomateriale (AAJM)
3

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

5. Ky standard nuk zbatohet pr (a) aktivet biologjike (shih SKK 13 Aktivet biologjike;) (b) aktivet financiare (shih SKK 3 Instrumentet financiare). 6. Pr AAM e dhna/marra me qira, prve ktij Standardi do t prdoren edhe rregullat e prshkruara n SKK 7. Ndrsa SKK 9 dhe 10 do t prdoren pr kontabilizimin e aktiveve jorrjedhse t prftuara nga grandet qeveritare ose kombinimet e bizneseve.

PRKUFIZIMET KRYESORE 7. M posht jepen prkufizimet e disa termave kryesore t prdorura n kt standard: Aktivet afatgjata materiale (ose AAM) jan aktive materiale q prdoren nga njsia ekonomike pr prodhimin e mallrave, kryerjen e shrbimeve apo pr tua dhn me qira palve t treta; ose prdoren pr qllime administrative, ose mbahen pr rritje t mimit dhe priten t prdoren n m shum se nj periudh kontabl. Aktive afatgjata jomateriale (AAJM) jan aktive t identifikueshme jomonetare pa prmbajtje fizike, t mbajtuara pr qllim prodhimin e produkteve ose furnizimin e mallrave ose shrbimeve, pr tua dhn me qira t tretve ose pr qllime administrative. Aktivet afatgjata, t mbajtura pr shitje, jan elemente t AAM-s ose AAJM-s, q ka shum mundsi t shiten brenda 12 muajve t ardhshm. Amortizimi sht shprndarja sistematike e vlers s amortizueshme t nj AAM-je ose nj aktivi afatgjat jomaterial prgjat jets s tij t dobishme. Vlera e amortizueshme sht kostoja e nj aktivi ose nj vler tjetr q zvendson koston, minus vlern e rikuperueshme t aktivit. Jet e dobishme sht: - periudha, gjat t cils nj aktiv pritet t prdoret nga njsia; - numri i produkteve (ose njsi t tjera t ngjashme) q njsia pret t prftoj nga prdorimi i aktivit.

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Kostoja sht shuma e parave ose ekuivalenteve t parave e paguar ose vlera e drejt e mjeteve t tjera, t dhna pr t bler nj aktiv n kohn e blerjes apo t prodhimit t tij. Vlera e rikuperueshme sht shuma e vlersuar q njsia pret t prftoj nga nj aktiv n fund t jets s tij t dobishme, pas zbritjes s kostos s nxjerrjes nga prdorimi. Amortizimi i akumuluar sht pjesa e amortizueshme e nj aktivi, tashm e amortizuar dhe e njohur si shpenzim. Kostot e huamarrjeve jan kostot e interesit dhe kosto t tjera t njsis, t shpenzuara pr huamarrjen e fondeve. Humbja nga zhvlersimi sht shuma, me t ciln vlera kontabl e nj aktivi ose nj njsie gjeneruese parash e tejkalon shumn e tij t rikuperueshme Vlera e drejt sht shuma, me t ciln mund t shkmbehet nj aktiv ose mund t shlyhet nj pasiv ndrmjet palve t mirinformuara, t vullnetshme e t palidhura me njra-tjetrn. Vlera kontabl neto sht shuma, me t ciln nj aktiv njihet n bilanc (pasi zbritet amortizimi i akumuluar dhe humbjet e mundshme nga zhvlersimi). Shuma e rikuperueshme sht vlera m e lart midis vlers s drejt t nj aktivi (paksuar me koston e shitjes) dhe vlers s tij n prdorim. Kostot e shitjes jan kostot-shtes q lidhen drejtprdrejt me shitjen e nj aktivi ose t njsis gjeneruese t paras, duke prjashtuar koston financiare dhe tatimfitimin. Vlera n prdorim sht vlera aktuale e flukseve t ardhshme t vlersuara t paras, q pritet t vijn nga prdorimi i nj aktivi ose nga dalja e tij jasht prdorimit n fund t jets s tij t dobishme. Njsia gjeneruese e paras sht grupi m i vogl i identifikueshm i aktiveve q gjenerojn par, t cilat jan kryesisht t pavarura nga hyrjet e parave nga aktive t tjera. 8. Shembuj t aktiveve jomateriale jan programet kompjuterike, markat, patentat, licencat, t drejtat e prdoruesit, listat e klientve dhe aktive t tjera t ngjashme. N raste t caktuara, nj aktiv mund
5

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

t ket karakteristika si t AAM-s ashtu edhe t aktiveve jomateriale. N t tilla raste, nj aktiv duhet t klasifikohet n varsi t karakteristikave m dominuese. Pr shembull, nj program kompjuterik (software) prfshihet n AAM, nse ai sht pjes prbrse e pajisjeve kompjuterike (hardware) prkatse. Kur programi kompjuterik nuk sht pjes prbrse e vet kompjuterit, ather ai trajtohet si aktiv jomaterial. 9. Kostot e huamarrjeve prbhen nga interesi, amortizimi i primeve ose skontove t huave, tarifat e shrbimeve, n lidhje me marrveshjet e huave dhe kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me huamarrjet. Kostot e huamarrjeve prbhen gjithashtu dhe nga interesat e shpenzimet financiare, q lidhen me marrveshjet e qiras financiare dhe instrumente t tjera t borxhit.

TRAJTIMET KONTABL PR AKTIVET AFATGJATA MATERIALE Njohja dhe vlersimi fillestar Njohja fillestare 10. Nj aktiv afatgjat jomaterial (AAJM) njihet n bilanc vetm nse: (a) ky aktiv kontrollohet nga njsia ekonomike raportuese; (b) sht e mundur q, prfitime t ardhshme ekonomike nga prdorimi i aktivit do t hyjn n njsin ekonomike raportuese; (c) kostoja e aktivit mund t matet me besueshmri. Regjistrimi fillestar i AAM-s bhet zakonisht n momentin e prfitimit t tij nga blerja apo prodhimi. Vlersimi fillestar 11. Nj element i AAM-s, q plotson kriteret pr njohje si aktiv n bilanc (shih paragrafin 16 t SKK 1), vlersohet me kosto ku prfshihet: (a) kostoja e blerjes (prfshin edhe taksat e importit dhe taksa t tjera t parimbursueshme, pasi t zbriten skontot tregtare dhe rabatet); (b) kosto t tjera t drejtprdrejta, q lidhen me sjelljen e aktivit n vendndodhjen dhe kushtet e nevojshme pr funksionimin e tij, sipas qllimeve t njsis (prfshir koston e prodhimit t aktivit, nse ka t tilla kosto);
6

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

(c) kostoja e vlersuar fillestare e montimeve t ardhshme t nj aktivi dhe t kthimit t terrenit, n t cilin ai ndodhet n gjendjen fillestare, nse vlersimi i tyre prputhet me politikat pr krijimin e nj provizioni, si prshkruhet n SKK 6. 12. Kostot e drejtprdrejta jan kostot e nevojshme pr ta sjell aktivin n vendndodhjen dhe kushtet e nevojshme pr funksionimin e tij, t cilat prfshijn: (a) pagesat e projektimit t nj aktivi dhe pagesa t tjera t ngjashme; (b) pagat,tatimet dhe kontributet prkatse paguara punonjsve n lidhje me ndrtimin e aktivit; (c) materialet dhe mjetet e prdorura n ndrtimin e nj aktivi (duke prfshir amortizimin e aktiveve afatgjata t prdorura pr ndrtimin e tij); (d) kostot e transportit, q lidhen me sjelljen e aktivit n vendin e shfrytzimit; (e) kostot q lidhen me prgatitjen e terrenit dhe instalimin e aktivit; (f) kostot e testimit, nse aktivi funksionon n mnyrn e duhur (minus t ardhurat neto nga shitja e produkteve t prodhuar gjat testimit); (g) do tarif pr shrbime profesionale, q lidhet me blerjen/marrjen e nj aktivi (pr shembull shrbimet e noterizimit, pagesat shtetrore). 13. Nse pagesa pr AAM shtyhet prtej afateve normale t kredive pr pages, n prcaktimin e kostos s aktivit merret n konsiderat vlera aktuale e pagess. Diferenca mes vlers nominale dhe vlers aktuale njihet si nj shpenzim interesi prgjat afatit t pagess. 14. Nse pr prodhimin ose krijimin e nj AAM-je duhet nj koh m e gjat dhe, nse kjo financohet nga nj hua (ose ndonj instrument tjetr borxhi), kostot e huamarrjes (duke prfshir interesin), q lidhen drejtprdrejt me prodhimin ose krijimin e aktivit, mund t kapitalizohen si pjes e kostos s atij aktivi. 15. Kapitalizimi i kostos s huamarrjes fillon n kohn kur ato shpenzime kryhen (d.m.th. kur merret huaja) dhe kur ka filluar procesi i prodhimit ose ndrtimit t aktivit. Kapitalizimi i kostos s huamarrjes ndrpritet kur aktivi sht gati ose prodhimi i tij sht ndrprer pr nj periudh t gjat kohe. 16. Njsia ekonomike nuk mund ti kapitalizoj kostot e huamarrjes n mnyr t przgjedhur, d.m.th. vetm pr disa elemente t caktuara
7

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

t AAM-s. N rast se njsia preferon t mos i kapitalizoj kostot e huamarrjes, kjo nuk duhet br pr asnj aktiv ose huamarrje. Nse njsia vendos ti kapitalizoj kostot e huamarrjes, ajo duhet ta bj kt pr t gjitha aktivet, si prshkruhet n paragrafin 14. 17. Nse aktivi merret/prftohet n shkmbim t nj aktivi tjetr jomonetar, ose grup aktivesh, ose kombinim i aktiveve monetare me aktive jomonetare, kostoja e aktivit t bler matet me vlern e drejt, prve rasteve kur: (a) vlera e drejt e aktiveve t dhna dhe atyre q merren nuk mund t prcaktohet n mnyr t besueshme; (b) veprimi i shkmbimit nuk ka prmbajtje komerciale (pr shembull, kur aktivet e shkmbyer jan t ngjashme). N t dyja rastet e lartprmendura, (a) dhe (b), kostoja e aktivit t marr sht vlera kontabl e aktivit t dhn. N se nj njsi ekonomike raportuese sht n gjendje t prcaktoj me besueshmri vlern e drejt, si t aktivit t dhn ashtu dhe t aktivit t marr, ather kostoja e aktivit t marr do t jet vlera e drejt e aktivit t dhn. Kur vlera e drejt e aktivit t marr sht m e besueshme, ather ajo do t shrbej pr t vlersuar koston e tij. Shembull n lidhje me paragrafin 16: Njsia ekonomike shkmben nj automobil me vler kontabl 50 000 lek dhe vler t vlersuar t tregut prej 80 000 leksh, pr nj traktor. Duke marr parasysh se veprimi ka ndodhur mes palve t pavarura n kushtet e tregut, kostoja e aktivit t marr konsiderohet t jet 80 000 lek. Regjistrimet kontabl pr kt veprim jan: D K K aktivi afatgjat material (traktor) aktivi afatgjat material (automobil) fitimi nga shitja e aktivit afatgjat material (automobil) 80 000 50 000 30 000

18. N se nj AAM prbhet nga pjes t veanta t identifikueshme me jet t dobishme t ndryshme, kto pjes duhet t njihen fillimisht si elemente t veanta t AAM-s, duke caktuar norma amortizimi t veanta pr secilin prej tyre, n varsi t jets s tyre t dobishme. 19. N shprndarjen e kostos midis pjesve t veanta do t kihet parasysh koncepti i materialitetit, pr shembull pr pjest me kosto

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

jomateriale nuk sht nevoja q ato t njihen veas, edhe nse ato kan jet t dobishme t ndryshme. Shembull: Njsia ekonomike blen nj linj prodhimi me kosto 10 milion lek. Jeta e dobishme e vlersuar e linjs s prodhimit sht 10 vjet, por ajo prbhet nga pjes t caktuara q duhet t ndrrohen do 3 vjet. Kostoja e prllogaritur e pjesve q i nnshtrohen ndrrimit sht 1 milion lek. N momentin e blerjes, njsia ekonomike njeh pjest q i nnshtrohen ndrrimit si elemente t veanta t AAM-s (n milion lek). D D K aktiv afatgjat material (pjesa kryesore e linjs s prodhimit, e cila do amortizohet gjat 10 vjetve) 9 aktiv afatgjat material (pjest e ndrrueshme, q do amortizohen gjat 3 vjetve) 1 mjete monetare 10

Pas tre vjetsh, vlera kontabl e pjesve q ndrrohen do t njihet si shpenzim (n rast se nuk sht amortizuar plotsisht) dhe kostoja e pjesve t reja (q mund t jet m pak ose m shum se 1 milion lek) do t njihet si nj element i ri i AAM-s. 20. Prcaktimi i kostos s AAM-s, t marra nga grandet qeveritare, do t bhet n prputhje me SKK 10. Prcaktimi i kostos s AAM-s, t marra me qira financiare, do t bhet n prputhje me SKK 7. Prcaktimi i kostos s AAM-s, t prftuara nga kombinimet e bizneseve, do t bhet n prputhje me SKK 9. Vlersimi i mpasshm 21. Njsia ekonomike do t zgjedh si politik t saj kontabl ose modelin e kostos (i cili shpjegohet n paragrafin 21), ose modelin e rivlersimit (i cili shpjegohet n paragrafin 22) dhe do t zbatoj at model pr t gjith klasn e AAM-s q vlersohet. Modeli i kostos 22. N bilanc, nj element i AAM-s paraqitet me kosto minus amortizimin e akumuluar dhe ndonj humbje t akumuluar nga zhvlersimi. Modeli i rivlersimit

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

23. Nj klas AAM, vlera e drejt e s cilave mund t matet me besueshmri, paraqitet n bilanc me shumn e rivlersuar, e cila sht vlera e drejt n datn e rivlersimit minus amortizimin e akumuluar t mpasshm dhe humbjet e akumuluara t mpasshme nga zhvlersimi. Rivlersimet duhet t kryhen rregullisht, n mnyr q vlera kontabl t mos ndryshoj materialisht nga vlera q do t rezultonte vlersimi i AAM, n datn e bilancit do t bhej me vlern e drejt. 24. Vlera e drejt e truallit dhe ndrtesave zakonisht prcaktohet mbi bazn e treguesve t tregut nprmjet vlersimeve t kryera nga vlersues profesionist t kualifikuar. Vlera e drejt e elementeve t AAM-s sht zakonisht vlera e tyre e tregut, e prcaktuar nga vlersuesit. 25. Frekuenca e rivlersimeve varet nga ndryshimet n vlerat e drejta t AAM-s q rivlersohen. Kur vlera e drejt e nj aktivi t rivlersuar ndryshon materialisht nga vlera kontabl, ather nevojitet t kryhet nj rivlersim tjetr. Disa elemente t AAM-s psojn ndryshime t ndjeshme e t paqndrueshme n vlerat e tyre t drejta, kshtu q ata kan nevoj pr rivlersime vjetore. Rivlersime t tilla t shpeshta jan t panevojshme pr ato elemente t AAM-s, vlera e drejt e t cilave nuk pson ndryshime t ndjeshme. Pr kt kategori sht i mjaftueshm nj rivlersim n do tre ose pes vjet. 26. Kur rivlersohet nj element i AAM-s, amortizimi i akumuluar n datn e rivlersimit eliminohet kundrejt vlers kontabl bruto t aktivit dhe vlera neto rideklarohet me shumn e rivlersuar t aktivit, ose rivlersohen dhe vlera historike dhe amortizimi i akumuluar. Shuma/vlera e rregullimit, q vjen nga rideklarimi ose eliminimi i amortizimit t akumuluar, prfaqson shtimin ose paksimin e vlers kontabl, e cila kontabilizohet n prputhje me paragraft 29 dhe 30. 27. Nse rivlersohet nj element i AAM-s, ather duhet t rivlersohet e gjith klasa e AAM-s ku bn pjes ky element. 28. Nj klas AAM sht nj grupim i aktiveve q kan natyr dhe prdorim t njjt pr njsin. M posht jepen shembuj t klasave t veanta: (a) trualli (prfshir toka bujqsore); (b) ndrtesa; (c) makineri, linja teknologjike; (d) anije; (e) avion;
10

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

(f) mjete motorike; (g) mobilie dhe orendi; (h) pajisje zyre; (i) programe dhe pajisje informatike; (j) t tjera. 29. T gjitha elementet e nj klase AAM rivlersohen n t njjtn koh pr t shmangur rivlersimet e przgjedhura t aktiveve, si dhe raportimin n pasqyrat financiare t shumave q jan nj przierje e kostove dhe vlerave t drejta n data t ndryshme. 30. N se vlera kontabl e nj aktivi afatgjat material rritet, si rezultat i rivlersimit, kjo rritje kreditohet drejtprdrejt n kapitalet e veta nn zrin tepric nga rivlersimi. Por shuma e rivlersimit njihet si e ardhur n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve, pr sa koh dhe n at mas q ajo anulon humbje nga rivlersimi i t njjtit aktiv n periudhat kontabl paraardhse. 31. Nse vlera kontabl e nj aktivi afatgjat material zvoglohet, si rezultat i rivlersimit, ky zvoglim njihet si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve. Por shuma e humbjes nga rivlersimi debitohet drejtprdrejt n kapitalet e veta nn zrin tepric nga rivlersimi, pr sa koh dhe n at mas q ajo kompenson nj gjendje kreditore q mund t ekzistoj nga rivlersime t mparshme t ktij aktivi. 32. Teprica nga rivlersimi, e prfshir n kapitalet e veta pr nj element t AAM-s, duhet t kalohet te fitimet e pashprndara prgjat jets s dobishme t aktivit afatgjat material. Teprica e transferuar do vit sht diferenca mes amortizimit t llogaritur mbi bazn e vlers kontabl t rivlersuar t aktivit dhe amortizimit t llogaritur, bazuar mbi koston fillestare t aktivit. T gjitha tepricat e tjera (nse ka), t mbetura nga rivlersimi, duhet t transferohen te fitimet e pashprndara kur aktivi afatgjat material regjistrohet. Transferimet nga tepricat e rivlersimeve n fitimet e pashprndara nuk bhen nprmjet pasqyrs s t ardhurave dhe shpenzimeve. Vlera e amortizueshme dhe amortizimi 33. Vlera e amortizueshme e nj elementi t AAM-s njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve, si shpenzim n mnyr sistematike prgjat jets s dobishme t ktij aktivi. Prjashtime bjn aktivet afatgjata materiale me jet t dobishme pa afat (pr shembull, toka, punimet e artit me vler afatgjat, veprat e muzeve dhe librat), t cilat nuk amortizohen. Punimet e artit, t marra pr
11

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

qllime projektimi, q nuk kan vler afatgjat, si dhe veprat e muzeve dhe librat, q duhet t zvendsohen pas nj periudhe kohe t caktuar, amortizohen gjat jets s tyre t dobishme. 34. Metoda e zgjedhur e amortizimit duhet t pasqyroj sistematikisht mnyrn se si do t realizohen nga njsia ekonomike prfitimet ekonomike t ardhshme t aktivit afatgjat, t prftuara gjat jets s dobishme t tij (kjo mund t mos prputhet me zvoglimin e vlers s aktivit me kalimin e kohs). 35. Amortizimi duhet t shpreh prdorimin e nj aktivi afatgjat, por jo detyrimisht ndryshimin e vlers s tij. Kshtu q objektivi i przgjedhjes s metodave dhe normave t amortizimit nuk sht mbajtja e vlers kontabl t nj aktivi afatgjat material sa m afr vlers s tij t tregut, por pasqyrimi sa m me vrtetsi i prdorimit t aktivit. 36. N praktik, shpesh prdoret metoda lineare pr amortizimin e AAM-s. Prdorimi i metodave t tjera merret n konsiderat, n rast se ato pasqyrojn n mnyr m objektive shprndarjen e prfitimeve t ardhshme ekonomike gjat jets s dobishme t aktivit. Shembull: Njsia ekonomike blen nj pajisje (me kosto 10 milion lek), e cila, sipas prodhuesit, duhet t punoj pr 10 000 or, pavarsisht nga periudha e kohs, gjat s cils prdoret pajisja. sht e pranueshme q njsia ekonomike t prdor kohn aktuale t puns/shfrytzimit, si baz pr prcaktimin e norms s amortizimit t tij. Pr shembull, nse pajisja ka punuar pr 1 600 or (16% e kohs s prgjithshme t jets s dobishme) n vitin e par dhe 2 400 or (24% e kohs s prgjithshme t jets s dobishme) n vitin e dyt, ather shpenzimet e amortizimit jan 1,6 milion lek n vitin e par dhe 2,4 milion lek n vitin e dyt. 37. Nse vlera e mbetur e nj aktivi afatgjat material sht shum e ult, ather mund t presupozohet q ajo t jet e barabart me zero. N rastet kur elemente t caktuara t aktivit afatgjat kan nj vler t mbetur t konsiderueshme, diferenca mes kostos dhe vlers s mbetur amortizohet dhe ngarkohet si shpenzim gjat jets s dobishme. 38. do njsi ekonomike cakton metodat e amortizimit dhe normat e amortizimit n politikat dhe procedurat e saj kontabl, t cilat duhet t
12

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

prdoren pr amortizimin e aktiveve afatgjata materiale. Pr nj klas AAM, me element individualisht t parndsishm, mund t zbatohen t njjtat norma amortizimi pr t gjith klasn. Pr elemente individualisht t rndsishme caktohen norma t veanta amortizimi pr do element t AAM-s, n baz t jets s dobishme t secilit prej tyre. 39. Nj njsi ekonomike e shprndan shumn e njohur fillimisht pr nj element t AAM-s midis pjesve t veanta m t rndsishme t ktij aktivi dhe amortizon m vete seciln nga kto pjes. Si shembull mund t merret se sht me vend q trupi dhe motort e nj avioni t amortizohen m vete, pavarsisht nga fakti nse avioni sht i bler apo i marr me qira financiare. 40. Amortizimi i nj aktivi afatgjat material fillon kur ai sht i gatshm pr prdorim (d.m.th. kur sht n kushte dhe vendin e duhur) dhe vazhdon deri n amortizimin e plot t vlers s amortizueshme deri sa ai del nga prdorimi ose riklasifikohet si i mbajtur pr shitje (shih paragraft 82-86). Amortizimi i nj aktivi afatgjat, q del prkohsisht nga prdorimi, nuk ndrpritet. 41. Prshtatshmria e normave t amortizimit, metodave t amortizimit dhe prllogaritjes s vlerave t rikuperimit duhet t rishihet rregullisht. N se konstatohet se jeta e dobishme aktuale e nj aktivi afatgjat material ndryshon dukshm nga prllogaritja fillestare, periudha e amortizimit duhet t ndryshohet. Gjithashtu, n se sht e nevojshme, duhet t ndryshohen metodat e amortizimit dhe zvoglimi i vlers s mbetur t prllogaritur t nj aktivi afatgjat material (rritja e vlers s rikuperimit t prllogaritur nuk duhet t pasqyrohet). Efekti i ndryshimit t periudhs s amortizimit, metods s amortizimit ose vlers s rikuperimit do t kontabilizohet si ndryshim n vlersimet kontabl, n prputhje me udhzimet e SKK 1 (d.m.th. n periudhn aktuale e ato t ardhshme, dhe jo n mnyr retrospektive).

13

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Shembull: Nj njsi ekonomike zotron disa ndrtesa me kosto 100 mij lek, q amortizohen pr 20 vjet (norma e amortizimit 5%). N datn e bilancit vlera kontabl e ktyre ndrtesave sht 50 mij lek dhe jeta e dobishme e mbetur sht 10 vjet. Menjher para dats s bilancit, u mor vendimi q kto ndrtesa t zvendsohen pas 5 vjetsh. N baz t ktij vendimi, jeta e dobishme e mbetur e ktyre ndrtesave do t ndryshoj n 5 vjet dhe vlera kontabl do t amortizohet dhe ngarkohet si shpenzim gjat 5 vjetve (10 mij lek n vit). Shpenzimet e amortizimit t periudhave t mparshme nuk do t ndryshojn. Fakti q ndrtesat jan planifikuar t zvendsohen n 5 vjet mund t lidhet me nj rnie t vlers s tyre. Pr t prcaktuar nse ndrtesat duhet t zhvlersohen, prve ndryshimit t periudhs s amortizimit, sht e nevojshme t kryhet nj test zhvlersimi (shih paragraft 60-81).

42. Nse ka ndonj tregues q vlera e rikuperueshme e nj elementi t caktuar t AAM-s mund t ket rn posht vlers s tyre kontabl, ather kryhet nj test zhvlersimi n prputhje me procedurat e prshkruara n paragraft 60-81 dhe, nse sht e nevojshme, vlera e aktivit zvoglohet. Prmirsimet, riparimet dhe mirmbajtja 43. Kostot q kan t bjn me prmirsimet e mpasshme i shtohen kostos s AAM-s vetm nse ato prmbushin kriteret e prkufizimit t AAM-s dhe kriteret pr njohjen e aktiveve n bilanc (duke prfshir ktu aftsin e tyre pr t marr pjes n gjenerimin e prfitimeve t ardhshme ekonomike). Kostot q lidhen me mirmbajtjet dhe riparimet e vazhdueshme njihen si shpenzime gjat vitit ushtrimor. 44. N se nj pjes e nj elementi t AAM-s zvendsohet, kostoja e pjess s re i shtohet kostos s elementit, n se ajo prmbush kriteret e prkufizimit t AAM-s dhe kriteret e njohjes s aktiveve n bilanc. Pjesa e zvendsuar do t hiqet nga bilanci, edhe n se ajo nuk sht kontabilizuar si pjes m vete. Nse kostoja fillestare (rrjedhimisht, edhe vlera kontabl aktuale) e pjess s zvendsuar nuk dihet, ajo mund t vlersohet n baz t kostos aktuale t ksaj pjese minus amortizimin e vlersuar.

14

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Shembull: atia (me kosto 700 mij lek) dhe dyshemeja (me kosto 200 mij lek) e nj ndrtese n kushte t kqija zvendsohet dhe muret lyhen prsri (me kosto 200 mij lek). Jeta e dobishme e prllogaritur e atis s re sht 30 vjet (e njjt me jetn e dobishme t mbetur t ndrtess). Jeta e dobishme e prllogaritur e dyshemes sht 10 vjet. Muret do t rilyhen, sipas nevojs, do 1-3 vjet. Si atia ashtu edhe dyshemeja i plotsojn kriteret e prkufizimit t AAM-s, si dhe kriteret pr tu njohur si aktive n bilanc, sepse (a) ato ka t ngjar t marrin pjes n nxjerrjen e prfitimeve t ardhshme ekonomike; (b) kostoja e tyre mund t prcaktohet n mnyr t besueshme; (c) ato do t prdoren pr m shum se nj vit. Dihet se vlera kontabl e dyshemes s mparshme ishte 10 mij lek. Vlera kontabl e atis s mparshme nuk dihet (pasi ajo sht bler s bashku me ndrtesn), por, n baz t vlers kontabl t ndrtess dhe pjess s prllogaritur q i takon atis, vlera kontabl e prllogaritur e atis s vjetr sht 20 mij lek. N t njjtn koh me njohjen e atis dhe dyshemes s re, atia dhe dyshemeja e vjetr njihen si shpenzime. Lyerja e mureve (15 mij lek) sht nj shpenzim q ka t bj me mirmbajtjen dhe riparimet e vazhdueshme, prandaj ajo njihet si shpenzim i periudhs kontabl, duke pasur pr baz parimin e materialitetit. Regjistrimet e mposhtme do t bhen n librat kontabl: D D D K D K K ndrtesat ati e re (e amortizuar gjat 30 vjetve) ndrtesat dysheme e re (e amortizuar gjat 10 vjetsh) 200 000 shpenzimet pr riparim dhe mirmbajtje mjete monetare vlera kontabl neto e AAM-s ndrtesat ati e vjetr ndrtesat dysheme e vjetr 700 000

15 000 915 000 30 000 20 000 10 000

45. Si kusht pr vazhdimsin e funksionimit t nj elementi t AAMs (pr shembull, t nj avioni) mund t jet kryerja e riparimeve
15

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

teknike t rndsishme me ose pa zvendsim t pjesve t ktij aktivi. Me kryerjen e do riparimi teknik kapital, kostoja e riparimit njihet n vlern kontabl t elementit t AAM-s, nse plotsohen kriteret pr njohje. Vlera e mbetur kontabl e kostos s riparimit t mparshm (q sht e identifikueshme nga pjest fizike) regjistrohet. Kjo ndodh pavarsisht nga fakti nse kostoja e riparimit t mparshm sht e prcaktuar n mnyr t identifikueshme n transaksionin e blerjes apo krijimit t aktivit. Nse sht e nevojshme, pr t prcaktuar se cila ishte kostoja e riparimit t mparshm t njohur n vlern kontabl t aktivit t bler ose krijuar, mund t merret si baz kostoja e vlersuar e nj riparimi t ardhshm. 46. Ndryshimet n vlersimin e nj pasivi t njsis, n lidhje me nxjerrjen nga prdorimi, me kthimin n gjendjen e mparshme, si dhe pasive t tjera t ngjashme q rezultojn si pasoj e ndryshimit n kohn e parashikuar ose shumn e parashikuar t paras apo mjeteve t tjera, q duhen paguar pr shlyerjen e ktyre lloje t detyrimeve, ose nj ndryshim n normn e skontimit, do ti shtohet ose paksohet kostos s aktivit afatgjat material prkats n periudhn kontabl aktuale. Shuma e zbritur nga kostoja e aktivit afatgjat material nuk duhet ta kaloj vlern e tij kontabl. Nse nj zvoglim i nj aktivi afatgjat material e tejkalon vlern e tij kontabl, teprica njihet menjher n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve. Nse rregullimi sjell rritjen e kostos s aktivit, njsia ekonomike duhet t shqyrtoj nse kjo tregon se vlera e re kontabl e aktivit mund t mos jet plotsisht e rikuperueshme. Nse sht kshtu, njsia ekonomike bn nj test t zhvlersimit t aktivit, duke prllogaritur vlern e tij t rikuperueshme dhe kontabilizon do humbje nga zhvlersimi, n prputhje me paragraft 60-81.

TRAJTIMET KONTABL PR AKTIVET AFATGJATA JOMATERIALE Njohja fillestare 47. Nj aktiv afatgjat jomaterial (AAJM) njihet n bilanc vetm nse: (a) ky aktiv kontrollohet nga njsia ekonomike raportuese; (b) sht e mundur q prfitime t ardhshme ekonomike nga prdorimi i aktivit do t hyjn n njsin ekonomike raportuese; (c) kostoja e aktivit mund t matet me besueshmri; (d) aktivi sht i identifikueshm, gj q e dallon at nga emri i mir.

16

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

48.

Nj AAJM sht i identifikueshm nse ai: (a) mund t shkputet nga njsia, d.m.th. mund t shitet, jepet me qira ose shkmbehet, ose m vete ose n grup, s bashku me nj kontrat, aktiv ose pasiv t lidhur me t; (b) rezulton nga t drejta kontraktuale ose t drejta t tjera, pavarsisht nga fakti nse kto t drejta jan t transferueshme, ose t ndashme nga njsia, ose nga t drejta, ose detyrime t tjera.

49. Nse AAJM-t jan bler m vete nga pal t treta ose jan prftuar n nj kombinim biznesesh, n kohn e blerjes s tyre presupozohet se ekziston mundsia q nga kto aktive do t krijohen prfitime t ardhshme ekonomike. Prfitimet e pritshme ekonomike mund t jen, pr shembull kursimet nga ulja e kostos. Vlersimi fillestar 50. Nj AAJM e bler matet fillimisht me koston q prbhet nga mimi i blerjes dhe kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me blerjen. 51. N prcaktimin e kostos s nj AAJM-je t prodhuar do t prdoren parime t ngjashme me ato t prcaktimit t kostos s AAM (shih paragraft e 10-19). 52. Shpenzimet e mposhtme nuk do t njihen si AAJM, por si shpenzime gjat periudhs kontabl kur ato ndodhin: (a) shpenzimet e nisjes (kostot e lidhura me nisjen e njsis ekonomike, si pr shembull taksat shtetrore, tarifat pr avokatt etj.); (b) shpenzimet krkimore (shih paragraft 52-53); (c) shpenzimet e trajnimit; (d) shpenzimet pr reklam; (e) shpenzime t prgjithshme dhe administrative; (f) humbjet n fazn e par t prodhimit t AAJM-s; (g) shpenzimet e transportimit dhe shpenzimet e lidhura me ristrukturimin e njsis; (h) shpenzimet e lidhura me emrin tregtar t krijuar nga njsia, listn e klientve dhe shpenzime t tjera t ngjashme (emri tregtar dhe listat e klientve t prftuara nga pal t treta, ose n nj kombinim biznesesh, mund t kapitalizohen si AAJM). 53. Shpenzimet q lidhen me aktivitetet krkimore (shpenzimet krkimore) jan shpenzime q kan t bjn me marrjen e njohurive
17

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

teknike dhe shkencore ose me punn krkimore dhe shkencore pr mbledhjen e ktyre njohurive. Shpenzimet krkimore lidhen me krijimin e nj baze shkencore ose teknike pr prezantimin e produkteve dhe shrbimeve t reja t mundshme dhe, si t tilla, njihen si shpenzime kur ato ndodhin. 54. Shpenzimet e zhvillimit jan shpenzime q kryhen pr zbatimin e zbulimeve dhe gjetjeve teknike n projektimin, prgatitjen ose testimin e produkteve, shrbimeve, proceseve apo sistemeve t reja t prcaktuara. Shpenzimet zhvillimore do t kapitalizohen si AAJM, nse ato i plotsojn t gjitha kriteret e mposhtme: (a) mundsia teknike pr prfundimin e nj AAJM-je, q ai t mund t jet i gatshm pr prdorim ose shitje; (b) disponibiliteti i burimeve financiare dhe teknike, si dhe vullneti i mir pr prfundimin e projektit q ai t mund t jet i gatshm pr prdorim ose shitje; (c) njsia ekonomike sht e aft t prdor ose shes AAJM; (d) gjenerimi i prfitimeve ekonomike t pritshme, t ardhshme nga AAJM, mund t matet me besueshmri (prfshir ktu ekzistencn e nj tregu pr prodhimet ose shrbimet e ktij projekti ); (e) vlera e shpenzimeve t zhvillimit mund t matet me besueshmri. 55. Ndrsa faza krkimore prfshin krkimet pr vlersimin dhe przgjedhjen e alternativave t mundshme, faza zhvillimore merret me zhvillimet specifike t produkteve dhe shrbimeve t reja t przgjedhura, pr t cilat sht prgatitur nj buxhet dhe sht marr nj vendim pr t prfunduar punimet zhvillimore. N rast se faza krkimore nuk mund t dallohet qart nga faza zhvillimore, ather t gjitha shpenzimet e lidhura me projektin konsiderohen si shpenzime krkimore dhe, si t tilla, ato evidentohen si shpenzime kur ndodhin. N se m von konstatohet q disa shpenzime i kishin plotsuar kriteret pr kapitalizim n periudhn kur ato ishin kryer, ato nuk kapitalizohen n mnyr retrospektive.

Shembull:
18

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Nj njsi ekonomike prgatit nj faqe interneti t re (webpage), me qllim q ti shes produktet e saj. Prve faqes s internetit t jashtm, t krijuar pr klientt e saj, do t krijohet edhe nj tjetr faqe (intranet) pr prdorim t brendshm, me qllim q t shpejtohet prpunimi i aplikimeve t marra dhe q t kursehen shpenzimet. Cilat nga shpenzimet e mposhtme mund t kapitalizohen si AAJM (nse ato i plotsojn kriteret e dhna n paragrafin 53), dhe cilat nga ato duhet t kalojn n shpenzime: 1. Analiza e tregut, zhvillimi i nj planbiznesi dhe buxheti pr projektin 2. Zhvillimi i strukturs, hartimi dhe zgjidhjet teknike pr faqen e klientve 3. Zhvillimi i strukturs, projektimi dhe zgjidhjet teknike pr faqen e brendshme t internetit 4. Shpenzimet e lidhura me regjistrimin e faqeve t reja t internetit 5. Shpenzimet pr zhvillimin e informacionit, q do t paraqitet n faqet e internetit. 6. Shpenzimet operative t ktyre faqeve t internetit (duke prfshir rinovimin e vazhdueshm t informacionit) 7. Shpenzimet q lidhen me reklamn e ksaj faqeje n faqe t tjera interneti 8. Shpenzimet e trajnimit t personelit pr prdorimin e faqeve t reja t internetit Prgjigjja: shpenzimet 2-4 mund t kapitalizohen si shpenzime zhvillimi (nse ato plotsojn kriteret e dhna n paragrafin 53), ndrsa shpenzimet e tjera do t evidentohen si shpenzime kur ato ndodhin.

56. Emri i mir i krijuar nga vet njsia (d.m.th. ndryshimi mes vlers s tregut dhe vlers kontabl t aktiveve neto t njsis ekonomike) nuk njihet si aktiv n bilancin e njsis ekonomike raportuese. Vlersimi i mpasshm 57. Nj AAJM do t paraqitet n bilanc me koston e tij minus amortizimin e akumuluar dhe humbjet e akumuluara nga zhvlersimi. 58. Politikat pr AAM-t, t shprehura n paragraft 60-62 dhe 41-42, do t zbatohen gjithashtu edhe pr AAJM-t, pasi t jen marr n konsiderat ndryshimet e prshkruara n paragraft 55-56. Rivlersimi i AAJM-s nuk lejohet.

19

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

59. Pr amortizimin e AAJM-s t amortizueshme do t prdoret metoda lineare, prve rasteve kur nj metod tjetr siguron nj pamje m objektive t prfitimeve t pritshme ekonomike nga ky aktiv gjat jets s dobishme t tij. Si metoda alternative jan t pranueshme vetm ato metoda amortizimi, nga aplikimi i t cilave amortizimi i akumuluar n do periudh t dhn sht po aq i madh sa do t ishte sikur t zbatohej metoda lineare. 60. Vlera e mbetur e nj AAJM-je t amortizueshme supozohet t jet zero. Kur ka kontrata q prcaktojn edhe jetn e dobishme t prdorimit t AAJM-s, ather ato do t amortizohen brenda afateve t kontrats. Kur nuk ka kontrata q t prcaktojn kohn e prdorimit t AAJM-s nga njsia, ato do t amortizohen pr 5 vjet.

ZHVLERSIMET E AKTIVEVE AFATGJATA MATERIALE DHE AKTIVEVE AFATGJATA JOMATERIALE Zhvlersimi i aktiveve 61. Elementet e AAM-s, si dhe t AAJM-s zvoglohen deri n shumn e rikuperueshme t aktivit, nse kjo shum sht m e ult se vlera e tij kontabl. 62. Pr t prcaktuar nse nj aktiv mund t kt rn n vler, kryhet nj test, nprmjet t cilit vlersohet shuma e rikuperueshme. Paragraft 63-65 shpjegojn se kur nj njsi ekonomike duhet t kryej nj test t till zhvlersimi. Paragraft 66-73 prshkruajn metodologjin pr testimin e zhvlersimit t nj aktivi t veant, ndrsa paragraft 74-78, t grupeve t aktiveve (njsis gjeneruese t paras) edhe emrin e mir. Paragraft 79-81 prshkruajn rimarrjen e humbjes nga zhvlersimi. 63. Humbja nga zhvlersimi do t njihet si shpenzim i periudhs kontabl. Prcaktimi i nevojs pr testin e zhvlersimit 64. Nj test zhvlersimi kryhet n do dat t bilancit pr aktivet q tregojn shenja t rnies n vler. 65. N do dat t bilancit, drejtuesit e njsis ekonomike vlersojn me sy kritik nse ekzistojn shenja t rnies n vler t aktiveve. Shenja t tilla mund t jen:
20

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

(a) vlera e tregut e aktiveve t ngjashme ka rn; (b) mjedisi i prgjithshm ekonomik dhe gjendja e tregut sht keqsuar dhe, si rezultat i ksaj, ka t ngjar q prfitimet e pritshme ekonomike nga ky aktiv t bien; (c) normat e interesit t tregut jan rritur dhe, pr rrjedhoj, norma e skontimit t prdorur n llogaritjen e vlers n prdorim t aktivit sht rritur, q do t thot se vlera n prdorim e aktivit sht ulur; (d) vlera kontabl e aktiveve neto t njsis ekonomike sht m e madhe se vlera e tregut; (e) gjendja fizike e aktiveve sht prkeqsuar; (f) performanca ekonomike e aktivit ose e nj grupi aktivesh sht m e dobt se pritej; (g) njsia ekonomike ka planifikuar t ndrpres disa veprimtari ekonomike ose t mbyll disa departamente. 66. N rast se ndonjri nga faktort e lartprmendur ekziston (ose ndonj faktor tjetr, q tregon rnien n vler t nj aktivi afatgjat), kryhet testi i zhvlersimit. Nse nj test i till nuk sht i mundshm pr nj aktiv afatgjat t veant, pr shkak se flukset e paras q gjeneron ky aktiv nuk dallohen nga flukset e tjera t paras t gjeneruara nga aktivet e tjera t njsis ekonomike, testi i zhvlersimit kryhet pr njsin e gjenerimit t paras, s cils i prket ky aktiv. Testi i zhvlersimit t emrit t mir kryhet n t njjtn koh me testin e zhvlersimit t njsis s gjenerimit t paras, s cils i prket emri i mir. Testi i zhvlersimit 67. Testi i i zhvlersimit kryhet me qllim q t prcaktohet shuma e rikuperueshme e nj aktivi afatgjat, e cila sht shuma m e lart midis vlers s drejt t nj aktivi afatgjat (minus koston e shitjes) dhe vlers n prdorim t tij. Nevoja pr zvoglimin e vlers s aktivit afatgjat ekziston nse, si vlera e tij e drejt (minus koston e shitjes) ashtu edhe vlera n prdorim jan m t ulta se vlera e tij kontabl. Nse vlera e drejt ose vlera n prdorim e kalon vlern kontabl t aktivit, ather nuk sht e nevojshme t vlersohet vlera tjetr, pasi vlera e rikuperueshme e aktivit sht gjithsesi m e madhe se vlera e tij kontabl. 68. Treguesit e mposhtm merren pr baz n prcaktimin e vlers s drejt t nj aktivi afatgjat (minus koston e shitjes):

21

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

(a) mimi i shitjes s nj aktivi afatgjat, pr t cilin sht rn dakord me nj marrveshje shitjeje; (b) vlera e tregut e nj aktivi afatgjat n nj treg aktiv, nse nuk ka ndonj marrveshje t detyrueshme shitjeje; (c) nse nuk ka marrveshje shitjeje ose nj treg aktiv pr aktivin afatgjat, mimi i pritshm i shitjes n nj treg t lir mes palve t pavarura, duke iu referuar gjithashtu transaksioneve t ngjashme t kohve t fundit, si dhe n t njjtn industri 69. N se asnj nga treguesit e lartprmendur nuk mund t matet me besueshmri, ather vlera e rikuperueshme e aktivit afatgjat do t jet vlera e tij n prdorim. 70. Pr vlersimin e vlers n prdorim t nj aktivi afatgjat prgatitet nj parashikim realist, prsa i prket flukseve t paras q do t prftohen nga prdorimi i aktivit n periudhat e mpasshme, si dhe prllogaritet vlera e drejt e ktyre flukseve t paras. Buxhetet dhe parashikimet e miratuara nga drejtuesit pr periudhat e mpasshme (n prgjithsi jo m shum se 5 vjet) prdoren si baz pr parashikimin e flukseve t paras. Flukset e paras, t periudhave q nuk mbulohen nga buxhetet dhe parashikimet e miratuara nga drejtuesit, prllogariten duke zbatuar norma realiste t rritjes mbi buxhetet apo parashikimet aktuale. Norma e rritjes q aplikohet duhet t jet n prgjithsi ose e qndrueshme ose n rnie. Ajo nuk duhet ta kaloj normn mesatare afatgjat t rritjes n tregun e produkteve t ngjashme t s njjts industri (nse sht e nevojshme norma mund t jet zero ose negative). Parashikimet e fluksit t paras prgatiten n mnyr t till q ato t mos prmbajn kontradikta t pajustifikueshme me rezultatet historike t njsis ekonomike raportuese, si dhe industris prkatse. 71. Flukset e paras, t prdorura pr llogaritjen e vlers n prdorim t nj aktivi afatgjat, prbhen nga t gjitha flukset hyrse t paras nga prdorimi i vazhdueshm i ktij aktivi, nga nxjerrja e tij jasht prdorimit, si dhe flukset e paras t nevojshme pr mirmbajtjen dhe riparimin e aktivit. 72. Flukset e paras, t prdorura pr llogaritjen e vlers n prdorim t nj aktivi afatgjat, nuk do t prfshijn flukset e prllogaritura t paras nga investimet-shtes pr prmirsimin e ktij aktivi (as nga t ardhurat-shtes q vijn nga investime t tilla), veprimtarit e financimit (pr shembull, rikthimi i borxheve) ose pagesat e mundshme pr tatimfitimin.

22

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

73. N llogaritjen e vlers aktuale neto t flukseve t paras prdoret si norm skontimi nj norm interesi, e barabart me at q investuesit do t krkonin si norm kthimi pr nj projekt t ngjashm. 74. Norma e skontimit q aplikohet i merr n konsiderat t gjitha rreziqet e lidhura me aktivin afatgjat, duke prfshir rreziqet e vendit, rreziqet e lidhura me konvertimin e monedhs s huaj, rrezikun e lidhur me mimin, si dhe t tjera rreziqe specifike q lidhen me aktivin. Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit t njsis ekonomike mund t jet nj norm skontimi e prshtatshme. Megjithat, n prcaktimin e norms s duhur t skontimit duhet pasur parasysh q ajo duhet t reflektoj opinionin e tregut mbi rreziqet specifike, t lidhura me aktivin, dhe t mos ndikohet nga mnyra se si sht financuar aktualisht blerja e ktij aktivi afatgjat. Testi i zhvlersimit t njsis s gjenerimit t paras dhe emrit t mir 75. Kur sht e mundur, testi i zhvlersimit kryhet pr do aktiv afatgjat t veant, nse ka ndonj tregues q vlera e tij mund t ket rn. Nse kryerja e nj testi t till nuk sht e mundur pr nj aktiv afatgjat t veant, pasi vlera e tij e rikuperueshme nuk mund t prcaktohet me besueshmri, testi i zhvlersimit kryhet pr grupin m t vogl t aktiveve, ku bn pjes edhe aktivi n fjal, vlera e rikuperueshme e t cilit mund t prcaktohet. Nj grup i till aktivesh quhet njsi gjeneruese e paras. 76. Pr shembull, nse vlera n prdorim e nj makinerie t veant nuk sht e mundur t prcaktohet, ather ajo duhet t prcaktohet pr grupin e makinerive ku bn pjes makineria n fjal; nse edhe kjo sht e pamundur, ather vlersimi duhet t kryhet pr t gjith njsin e prodhimit ose, kur sht e nevojshme, pr t gjith njsin. Njsit gjeneruese t paras do t prcaktohen nga periudha n periudh, n baz t t njjtave parime. 77. Emri i mir i prftuar n nj kombinim biznesesh (shih SKK 9) ka t bj me aktive t blera n nj kombinim biznesesh, t cilat nuk mund t identifikohen m vete. Pr qllime t testit t zhvlersimit, emri i mir i prftuar n nj kombinim biznesesh shprndahet te secila njsi gjeneruese parash (ose grupe t njsive gjeneruese parash) q priten t prfitojn nga ky emr i mir n t ardhmen, duke filluar nga data e blerjes. Shprndarja e emrit t mir midis njsive gjeneruese t paras bazohet n mnyrn se si njsia ekonomike e organizon raportimin e brendshm (emri i mir shprndahet deri n nivelin m t ult t njsis gjeneruese t paras
23

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

s monitorueshme nga drejtuesit, pr qllime t menaxhimit t brendshm). 78. N se nj njsi ekonomike e riorganizon strukturn e saj t brendshme, ose raportimin n mnyr t till q prbrja e njsive gjeneruese t paras ndryshon (pr shembull, ato do t kombinohen ose do t ndahen n pjes), emri i mir rishprndahet te njsit q ndikohen nga ky riorganizim. Kjo rishprndarje kryhet duke prdorur metodn e vlers relative. Nse njsia ekonomike nxjerr jasht prdorimit nj njsi gjeneruese parash (ose pjes t saj), ather emri i mir, q i takon ksaj njsie, do t hiqet nga bilanci. 79. Nj test i zhvlersimit pr njsit gjeneruese t parave kryhet n t njjtn mnyr si dhe testi i zhvlersimit t nj aktivi individual. Nse shuma e rikuperueshme e njsis gjeneruese t paras sht m e ult se shuma e vlerave kontabl t aktiveve, ather aktivet q i prkasin ksaj njsie do t zvoglohen n vler. Fillimisht, zvoglohet emri i mir (nse ekziston) i shprndar te njsia gjeneruese e paras dhe, m pas zvoglohen prpjestimisht t gjith aktivet e tjera t njsis).
Shembull: Nj njsi prodhimi mbahet n bilancin e nj njsie me vlern kontabl t aktiveve t saj prej 600 000 leksh, si dhe vlern kontabl t emrit t mir q ka ardhur nga blerja e ksaj njsie prej 300 000 leksh. Duke qen se njsia e prodhimit sht planifikuar t mbyllet pas 3 vjetsh, kjo sugjerohen se shuma e rikuperueshme e aktiveve t ksaj njsie prodhimi mund t ket rn posht vlers s tyre kontabl. Sipas prllogaritjeve t drejtuesve, t ardhurat dhe shpenzimet e pritshme gjat 3 viteve t mpasshme jan si m posht (n mij lek): Viti I Viti II Viti III Shitja e produkteve 800 Produktet e vlersuara me kosto duke prfshir lndt e para, pagat etj500 300 Riparimi dhe mirmbajtja e makinerive 50 Amortizimi i pajisjeve 200 Amortizimi i emrit t mir 100 Fitimet para interesit -50 Interesi mbi huan e marr pr blerjen e makineris -100 Fitimi/-humbja neto -150 600 350 250 50 200 100 -100 -50 -150 400 200 200 50 200 100 -150 0 -150

24

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Fitimi mesatar i pritshm i tregut pr projekte prodhimi me rrezik t ngjashm sht 10%. N fund t vitit t tret pritet t merren 50 000 lek nga shitja e pajisjes s prodhimit (si hekurishte). Aktualisht, nuk ka treg pr shitjen e pajisjes n prdorim. Sa duhet t jet zvoglimi i vlers i ksaj pajisjeje, nse ka zhvlersim? Meqense hyrjet e paras, t gjeneruara nga kjo njsi prodhimi, jan t dallueshme nga hyrjet e tjera t paras n njsin ekonomike, kjo njsi gjeneruese mund t konsiderohet m vete si nj njsi gjeneruese e paras. Pr kryerjen e testit t zhvlersimit njsia ekonomike prgatit parashikime trevjeare t fluksit t paras pr njsin, n baz t parashikimeve t drejtuesve. Parashikimi prmban vetm t ardhurat dhe shpenzimet monetare (pra, nuk prfshin, pr shembull amortizmin) dhe nuk prfshin hyrjet e parave nga aktivitete financuese: Viti I Shitja e produkteve 800 Kostoja e produkteve (duke prfshir materialet e para, pagat etj.) -500 300 Riparimi dhe mirmbajtja e pajisjes Hyrja e paras nga shitja e pajisjes Hyrja neto e paras -50 0 250 Viti II 600 -350 250 -50 0 200 Viti III 400 -200 200 -50 50 200

Duke e skontuar kt fluks hyrs parash me 10%, vlera aktuale e fluksit hyrs t parave (ose vlera n prdorim e njsis gjeneruese t paras) sht 543 mij lek. Vlera e drejt e njsis (minus koston e shitjes) sht 50 mij lek (shitje si hekurishte). Meqense shuma e rikuperueshme e njsis sht m e lart mes vlers n prdorim dhe vlers s drejt (minus koston e shitjes), ather shuma e rikuperueshme e njsis sht 543 mij lek. Duke marr parasysh q vlera kontabl e njsis gjeneruese t paras sht 900 mij lek (600 mij lek pr pajisjen plus 300 mij lek pr emrin e mir), ather vlera e aktiveve t ksaj njsie duhet t zvoglohet me 357 mij lek (900-543). Fillimisht, zvoglohet emri i mir q i takon njsis gjeneruese (n shumn 300 mij lek) dhe m pas zvoglohen prpjestimisht vlerat e pajisjeve t njsis gjeneruese (n nj shum totale prej 57 mij leksh).

Rimarrja e humbjes nga zhvlersimi 80. N datn e bilancit, njsia ekonomike duhet t shqyrtoj nse shuma e rikuperueshme e aktiveve afatgjata t zvogluara sht rritur. Nse sht e mundur, njsia ekonomike kryen nj test t ri t zhvlersimit. Nse ka shenja q shuma e rikuperueshme e nj aktivi
25

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

afatgjat ose grup aktivesh afatgjata (njsi gjeneruese parash) sht rritur mbi vlern kontabl, humbja e mparshme nga zhvlersimi do t rimerret dhe vlera kontabl e aktivit do t rritet. Kufiri m i lart i rritjes sht vlera e mparshme kontabl e aktivit afatgjat minus amortizimin gjat viteve t ndrmjetme. 81. N rastin e rimarrjes s nj humbjeje nga zhvlersimi pr nj njsi gjeneruese parash, vlera kontabl e t gjith aktiveve q i prkasin ksaj njsie (me prjashtim t emrit t mir) rritet prpjestimisht. Humbja nga zhvlersimi i emrit t mir nuk rimerret. 82. Rimarrja e nj humbjeje nga zhvlersimi pr nj aktiv afatgjat do t njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve pr periudhn raportuese, si nj paksim i humbjes nga zhvlersimi i aktiveve afatgjata.

SHITJA E AKTIVEVE AFATGJATA MATERIALE DHE E AKTIVEVE AFATGJATA JOMATERIALE 83. Elemente t AAM-s dhe AAJM-s, q priten t shiten brenda 12 muajve t ardhshm, riklasifikohen si aktive afatgjata t mbajtura pr shitje dhe njihen n bilanc si aktive afatshkurtra. 84. Elemente t AAM-s dhe AAJM-s riklasifikohen n bilanc si aktive afatgjata t mbajtura pr shitje vetm, si dhe vetm nse ato jan t disponueshme pr shitje t menjhershme dhe shitja e tyre sht shum e mundshme. Pr kt, drejtuesit e njsis ekonomike duhet t ken filluar n mnyr aktive aktivitetet e shitjes dhe ti ken nxjerr kto aktive n treg me nj mim q sht i arsyeshm n krahasim me vlern e tyre aktuale. 85. Aktivet afatgjata, t klasifikuara si t mbajtura pr shitje, vlersohen me vlern m t ult midis vlers s tyre kontabl dhe vlers s drejt minus kostot e shitjes, dhe paraqiten m vete n bilanc. 86. Amortizimi i aktiveve afatgjata, t klasifikuara si t mbajtura pr shitje, ndrpritet n kohn e riklasifikimit t aktivit. Nse vlera e drejt e aktivit (minus koston e prllogaritur t shitjes) sht m e ult se vlera kontabl e tij, aktivi i klasifikuar si i mbajtur pr shitje do t zvoglohet deri n vlern e drejt (minus koston e shitjes). Nj aktiv afatgjat, i klasifikuar si i mbajtur pr shitje, nuk amortizohet edhe pse ai vazhdon t prdoret n prodhim nga njsia ekonomike deri n momentin e nxjerrjes jasht prdorimit (d.m.th. shitjes).
26

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

87. Nse nj njsi ekonomike i ndryshon planet e saj, n lidhje me shitjen e aktivit, aktivet riklasifikohen si AAM ose AAJM, duke i vlersuar me vlern m t ult midis vlers s tyre kontabl t mparshme (e rregulluar me amortizimin e akumuluar) dhe shums s rikuperueshme. Rregullimi, n lidhje me riklasifikimin e mundshm, njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve t periudhs kontabl, dhe jo n mnyr retrospektive.

NJOHJA N BILANC DHE N PASQYRN E T ARDHURAVE DHE SHPENZIMEVE 88. AAM-t paraqiten n bilanc n zrat prkats t formatit t bilancit, t dhn n SKK 2, Paraqitja e pasqyrave financiare. Lejohet gjithashtu nj klasifikim i mtejshm i zrave t bilancit (pr shembull, Toka, Ndrtesa, Makineri dhe pajisje). 89. Shpenzimet e amortizimit t AAM-s dhe AAJM-s, si dhe humbjet nga zhvlersimi, paraqiten si z m vete i formatit 1 t pasqyrs s t ardhurave dhe shpenzimeve, si dhe n zrat prkats t formatit 2, n varsi t funksioneve t aktiveve n njsin ekonomike. Fitimet/humbjet nga nxjerrja jashtprdorimit t AAM dhe AAJM njihen n zrat Shpenzime t tjera t shfrytzimit/T ardhura t tjera t shfrytzimit.

SHNIMET SHPJEGUESE 90. N pasqyrat financiare shpjegohen metodat dhe normat e amortizimit (ose jeta e dobishme), t prdorura pr amortizimin e t gjitha grupeve t AAM dhe AAJM, analiza e ndryshimit n vlern kontabl t tyre, si dhe informacioni i mposhtm: (a) kostoja, amortizimi i akumuluar dhe vlera kontabl n fillim t vitit ushtrimor; (b) blerjet dhe prmirsimet gjat periudhs kontabl; (c) shumn e kostove t kapitalizuara t huamarrjeve; (d) shtesat nga kombinimet e bizneseve; (e) shpenzimet e amortizimit; (f) zvoglimet nga humbjet prej zhvlersimit; (g) rimarrjet e humbjeve t mparshme nga zhvlersimi; (h) rivlersimet n prputhje me paragraft 22-31; (i) daljet jasht prdorimit/shitjet;
27

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

(j) riklasifikimet (duke prfshir aktivet jorrjedhse t mbajtura pr shitje); (k) ndryshime t tjera; (l) kostoja, amortizimi i akumuluar dhe vlera kontabl n fund t periudhs kontabl. 91. Pr elementet e rivlersuara t AAM-s, n prputhje me paragraft 22-31, jepen shnimet e mposhtme: (a) data e rivlersimit; (b) shkaqet e rivlersimit; (c) metoda e rivlersimit dhe supozimet kryesore t prdorura (prfshir ktu normn e skontimit, nse rivlersimi bazohet n flukset e ardhshme t pritshme t paras); (d) personat q e kan kryer rivlersimin. 92. Pr zvoglimet e dukshme n vler, gjat periudhs kontabl, jepen kto shpjegime: (a) prshkrimi i aktiveve afatgjata ose grup aktivesh t zvogluara; (b) fakti nse zvoglimi sht bazuar n vlern e drejt (minus koston e shitjes) ose n vlern n prdorim; (c) metodat dhe supozimet kryesore, t prdorura pr llogaritjen e shums s rikuperueshme (duke prfshir normn e skontimit, nse zvoglimi bazohet n vlern n prdorim). 93. Vlera kontabl e elementeve t AAM dhe AAJM, t mbajtura peng si garanci pr huamarrjet, shpjegohet gjithashtu. 94. Rekomandohet edhe q t jepen prshkrime mbi prllogaritjen e vlers s drejt t atyre AAM-ve, vlera e drejt e t cilve sht shum m e lart se vlera kontabl.

DATA DHE RREGULLAT E HYRJES N ZBATIM T STANDARDEVE 95. Ky Standard do t zbatohet n pasqyrat financiare q mbulojn periudha kontabl, q fillojn m ose pas dats 1 janar 2008. Ky Standard duhet t zbatohet n mnyr prospektive nga data 1 janar 2008, d.m.th. pa ndryshuar pasqyrat financiare krahasuese t vitit 2007, t cilat jan prgatitur sipas krkesave ekzistuese t kontabilitetit. Ky qndrim do t zbatohet pr t gjitha SKK-t. Nuk lejohet q disa SKK t zbatohen n mnyr prospektive, dhe disa t tjer n mnyr retrospektive.
28

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

96. Nj njsi mund t zgjedh t vlersoj nj element t AAM-s me vlern e drejt n datn e hyrjes n fuqi t SKK-ve dhe ta prdor kt vler t drejt si koston e supozuar t aktivit n at dat; ose njsia mund t zgjedh t prdor si kosto t supozuar nj rivlersim t kryer sipas rregullave t mparshme t kontabilitetit shqiptar, por vetm nse ky rivlersim, n datn q sht kryer, ishte gjersisht i krahasueshm me vlern e drejt t aktivit. Nse nj njsi prdor, n bilancin e par t prgatitur n baz t SKK-ve, vlern e drejt si kosto t nj elementi t AAM-s ose nj prone pr investim, pasqyrat financiare t njsis t prgatitura n prputhje me SNK-t duhet t shpjegojn, pr secilin z els t bilancit, shumn e ktyre vlerave t drejta, si dhe shumn e rregullimeve t vlerave t mparshme kontabl, t raportuara sipas rregullave kontabl t mparshme shqiptare.

KRAHASIMI ME STANDARDET NDRKOMBTARE T RAPORTIMIT FINANCIAR (SNK/SNRF)1 97. Tabela m posht tregon se si korrespondojn prmbajtjet e ktij Standardi me SNK-t/SNRF-t prkatse. Paragraft jan trajtuar si korresponduese, nse ato trajtojn n prgjithsi t njjtn shtje, pavarsisht nga fakti se standardet e referuara mund t ken ndryshim. Paragrafi n SKK 5 Paragrafi n SNK / SNRF, sipas versionit t dats 31 mars 2004 1. Asnj 2. Asnj 3. Asnj 4. Asnj 5. SNK 16.1 & SNK 38.1 6. Asnj 7. SNK 16.6 ; SNK 36.6 ; SNK 38. 8 ; SNK 23.4 8. SNK 38.4, 38.119, 38.9 9. SNK 23.5 10. SNK 16.15-16 11. SNK 16.17 12. SNK 16.23 13. SNK 23.11 14. SNK 23.20, 23.23, 23.25 15. Asnj
1 Pr shembull , referenca SNK 1.15-22 i referohet paragrafve 15-22 t Standardit Nderkombtar t Kontabilitetit SNK 1.

29

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58.

SNK 16.24-26 SNK 16.13, 16.43-47 Asnj Asnj SNK 16.29 SNK 16.30 SNK 16.31 SNK 16.32 SNK 16.34 SNK 16.35 SNK 16.36 SNK 16.37 SNK 16.38 SNK 16.39 SNK 16.40 SNK 16.41 Asnj SNK 16.60 Asnj SNK 16.62 SNK 16.53 Asnj SNK 16.44 SNK 16.55 SNK 16.51 Asnj SNK 16.12 SNK 16.13 SNK 16.14 IFRIC 1.4-5 SNK 38.8-17 SNK 38.12 SNK 38.21-22 SNK 38.24 Asnj SNK 38.63, 38.67, 38.69 SNK 38.8, 38.54-56 SNK 38.8, 38.59, 38.57 SNK 38.71 SNK 38.48 SNK 38.74 Asnj SNK 38.97-98
30

SKK 5 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96.

SNK 38.100 SNK 36.59 Asnj SNK 36.60 SNK 36.9 SNK 36.12 SNK 36.66, 36.80 SNK 36.18-19 SNK 36.25-27 SNK 36.20 SNK 36.31 SNK 36.33-38 SNK 36.39 SNK 36.44, 36.50 SNK 36.55-56 SNK 36.66 SNK 36.72 SNK 36.80-82 SNK 36.86-87 SNK 36.104 SNK 36.110-111, 36.114, 36.117 SNK 36.122-124 SNK 36.119 SNRF 5.6 SNRF 5.7-9 SNRF 5.15 SNRF 5.25 SNRF 5.26-28 Asnj Asnj SNK 16.73, SNK16.75 dhe SNK 38.118 SNK 16.77 SNK 36.126 dhe SNK36.130 SNK 32.94b SNK 16.79 Asnj SNRF 1.16-17, 44 Asnj

31