TEMA 10, 11, 12 Auditimi I Aktiveve, Detyrimeve, Blerjeve Dhe Shitjeve

Leksione te parashkruara- AUDITIMI Departamenti i Kontabilitetit, FEUT
Punuar nga Grup Autoresh
TEMA 10 AUDITIMI I AKTIVEVE DHE DETYRIMEVE
1. Planifikimi i procesit te auditimit te Aktiveve te Bilancit
1.1 Njohuri te Përgjithshme Aktivet Afat Shkurtra
Që të klasifikohet si aktiv afatshkurtër financiar një aktiv duhet të plotësojë para së gjithash
kushtin e përgjithshëm për të qenë një aktiv afatshkurtër, pra që nga përdorimi i tyre njësia
ekonomike të presë të marrë përfitime në të ardhmen për një afat më të vogël se 12 muaj si
edhe që kosto e tyre të mund të matet me siguri të arsyeshme.
Sipas SNK 39 “ Instrumentet financiare, njohja e vlerësimi” një aktiv financiar afatshkurtër është
një aktiv i cili paraqitet në formën e
1) mjeteve monetare
2) një të drejte kontraktuale për të marrë mjete monetare ose aktive të tjera financiare prej një
njësie ekonomike tjetër (klientë. debitorë)
3) një të drejte kontraktuale për të këmbyer instrumente financiare me një njësi tjetër me kusht
që ato të jenë të favorshme (IASH –derivate)
4) një instrument kapitali i një njësie ekonomike tjetër (IASH në aksione).
Pra, sipas përcaktimit të bërë më sipër, edhe paratë përbëjnë një aktiv financiar. Kjo sepse ato
paraqesin mesataren e këmbimit dhe prandaj janë baza me të cilën të gjithë veprimet
vlerësohen dhe paraqiten në pasqyrat financiare. Po ashtu edhe një depozitë në para në bankë
ose institucione financiare të ngjashme paraqet një aktiv financiar sepse paraqet një të drejtë
kontratuale të depozituesit për të marrë para nga banka ose të lëshojë çeqe në favor të
kreditorëve të saj për të paguar detyrimet ndaj tyre, duke shfrytëzuar saldon e depozitës së tij.
Një shembull tepër i zakonshëm i aktiveve financiare që paraqesin të drejta kontraktuare për të
marrë para në të ardhmen janë të drejtat tregtare (klientët,) dëftesat e arkëtueshme, Katër janë
kategoritë kryesore të Aktiveve financiare, të cilat do t’i përmendim shkurtimisht në vijim:
a) Aktivet financiare të mbajtura për qëllime tregtimi. Paraqesin ato aktive të marra ose të
krijuara kryesisht për qëllimin e sigurimit të një fitimi nga ndryshimi afatshkurtër i çmimeve ose i
marzhit të ndërmjetësit, pra të blera për t’u rishitur. Një aktiv financiar duhet të klasifikohet si
aktiv financiar i mbajtur për qëllime tregtimi nëqoftëse, pavarësisht nga arsyeja pse ishte blerë,
ai është pjesë e një portofoli për të cilin ka një evidencë për një mundësi menaxhimi aktual për
marrjen e fitimeve për një kohë të shkurtër.
b) Investime të mbajtura deri në datën e maturimit për marrjen e të ardhurave prej tyre. Ato
janë aktive financiare me pagesa fikse ose të përcaktuara dhe me afat maturimi fiks, për të cilat
Page 1 of 62 Viti shkollor 2022-2023

një njësi ekonomike ka një synim si edhe aftësinë që t’i mbajë deri në datën e maturimit. Këtu
nuk përfshihen huat dhe llogaritë e arkëtueshme të krijuara nga vetë njësia ekonomike.
c) Huat dhe të arkëtueshmet të krijuara nga vetë njësia ekonomike, janë aktive financiare që
janë krijuar nga njësia duke dhëna para, mallra ose shërbime direkt një debitori, përveç atyre të
cilët janë krijuar me qëllim që të shiten menjëherë ose për një kohë të shkurtër, të cilët duhet të
klasifikohen si të mbajtur për t’u tregtuar. Pra huat dhe të drejtat e arkëtueshme të krijuara nga
njësia klasifikohen veçmas dhe nuk klasifikohen si investime të mbajtura deri në datën e
maturimit. Në këtë grup të të drejtave afatshkurtra mund të përmenden klientët, dëftesat për
t’u arkëtuar dhe debitorët e ndryshëm, hua të dhënë të tretëve, paradhënie, etj.
d) Aktive financiare të mbajtura për shitje, janë ato aktive financiare që nuk janë
1) hua e të arkëtueshme të krijuara nga njësia,
2) instrumenta financiare të mbajtura deri në datën e maturimit
3) aktive financiare të mbajtura për tregtim, pra nuk janë përbërës të një portofoli të
aktiveve financiare të ngjashme
1.2 Njohuri te Përgjithshme- Aktivet Afat Gjata dhe shpenzimet e parapaguara dhe te
përllogaritura
Aktivet janë burimet ekonomike të kontrolluara nga njësia ekonomike të cilët kanë ardhur nga
ngjarje të ndodhura në periudhat e kaluara dhe të cilat janë mbartëse të përfitimeve ekonomike
në të ardhmen për njësinë.
Sipas përcaktimeve të bëra nga IAS si aktive të qëndrueshme konsiderohen ato elementë të
pasurisë të cilat a) i kontrollon shoqëria b) që prej të cilëve pritet një përfitim i mundshëm
ekonomik në një periudhë të ardhme, për më shumë se një cikël ekonomik ose më shumë se 12
muaj nga data e bilancit kontabël, dhe c) që kostoja e tyre mund të matet në mënyrë të
arsyeshme. Në terminologjinë kontabël pikërisht për shkak të afatit të qëndrimit të tyre në
përdorim të njësisë ato quhen aktive afatgjata ose, meqenëse qëndrojnë në mënyrë stabël,
shpesh quhen edhe aktive të qëndrueshme (fixed assets). Në këtë kapitull do të përdoret
zakonisht termi “aktive të qëndrueshme”.
Për efekte të paraqitjes në pasqyrën financiare të Bilancit Kontabël të këtyre aktiveve ato
ndahen në tre grupe kryesore:
a) Aktivet e qëndrueshme të patrupëzuara
b) Aktivet e qëndrueshme të trupëzuara
c) Aktivet e qëndrueshme financiare

2. Njohja e Risqeve ndaj te cilave janë te ekspozuar aktivet e bilancit dhe politikave te
menaxhimit te riskut
Siç e përmendim disa here nevoja e funksionit te auditimit është qe te japi një siguri përdoruesve
dhe grupeve te interesit ne lidhje me vlerësimin e efektivitetit te kontrollit te brendshëm dhe
proceseve te tij, si dhe besueshmërinë dhe saktësinë e operacioneve.
Për te arritur ketë qellim Audituesi duhet te këtë një njohuri te përgjithshme për risqet e biznesit
te cilat janë te lidhura me njohjen nga ana e Audituesit të:
 Strukturës organizative
 Ambientit rregullator që ka të bëjë me aktivitetin në vendet në të cilat operon klienti
 Kushtet e tregut të sektorëve kryesore me të cilat operon klienti që do të auditohet.
Risqet kanë të bëjnë me :
Risku I vendit –ose rreziku qe klienti/ kunderpartia te dështoje ne plotësimin e detyrimeve te

tyre si rezultat I faktorëve ekonomik, social , politik te vendit ne te cilin ai /ato operojnë
Risku I kredisë – ose rreziku qe klienti/kunderpartia te dështoje ne plotësimin e një detyrimi për
vlerën e plote te tij si ne momente te dhëna ose gjithë kohen. Ky risk mund te konsiderohet dhe
risku kryesor
Risku i valutës – ose rreziku I humbjeve qe mund te rezultojnë nga lëvizje te kurseve te kembimit
te aplikueshme ne aktive, detyrime, drejta te huaja
Risku I besimit- ose risku qe rrjedh nga humbja qe mund te vije si dështimi për te mbajtur
kasetat e sigurisë ose neglizhenca ne menaxhimin e aktiveve për llogari te treteve
Risku I normave te interesit- ose risku qe rrjedh nga lëvizja e normave te interesit qe kanë e një
efekt te kundërt ne vlerën e aktiveve dhe ne CASH flow nga Interesat.
Risku ligjor dhe dokumentar- ose risku qe rrjedh nga pasaktësi ne dokumentacionin qe rregullon
një numër transaksionesh ne banke. Psh kontrata e kredisë etj
Risku I likuiditetit –ose humbja qe rrjedh nga ndryshimet ne aftesine për te shitur një aktiv
Risku I modelimit- ose risku qe rrjedh nga një gabim ne modelet e vlerësimit te aktiveve dhe
detyrimeve
Risku I operacioneve – ose risku qe lidhet me humbjet direkt ose indirekte qe rezultojnë nga një
kontroll I brendshëm I papershtatshem, nga njerëzit apo dhe ngjarjet e jashtme
Risku I Çmimit- ose risku qe ka te beje me humbjet nga ndryshimi I cmimeve te tregut ne kah te
kundërt, duke përfshire, normat e interesit, kurset e këmbimit etj

Risku rregullatorëve – ose risku qe ka te beje me humbjet qe rezultojnë si rezultat I aplikimit te

rregullave dhe kërkesave ligjore ne vendin e operimit.
Risku I zëvendësimit – ose risku I dështimit nga ana e një klienti apo kunderparti për te plotësuar
kushtet e një kontrate
Risku I reputacionit- ose risku qe ka te beje me humbje qe vijnë si rezultat I ngritjes se një
opinionit negativ.
Risku I vendosjes- ose risku qe një transaksion mund te vendoset nga një ane vetëm pa marre
një vlere nga kunderpartia
Risku I aftësisë paguese-ose risku qe ka te beje me humbjet qe mund te lindin si rezultat I

mungesës se fondeve nga ana e bankës për te pagur detyrimet
Risku I transferimit- ose risku qe ka te beje me humbjet qe rrjedhin nga mosvendosja e një
detyrimi te kunderpartise ne monedhën vendase.
Risqet rriten me rritjen e njërit prej faktorëve qe cojne ne ekspozimin ndaj një risku te caktuar
psh përqendrimit te ekspozimit ndaj një klienti, industrie, zone gjeografike, ose vendi.
Drejtimi dhe Menaxhimi menaxhojnë risqet e aktivitetit duke përpiluar dhe vene ne përdorim
politika te menaxhimit te riskut psh, Politika e menaxhimit te Riskut te likuiditetit, Politika e
menaxhimit te riskut te kurseve te këmbimit , Politika e menaxhimit te riskut te normave te
interesit, Politika e menaxhimit te riskut te transaksioneve etj.
3. Qëllimi i Auditimit t ë Elementeve te veçantë te Aktiveve te Bilancit Kontabël

3.1 Burimi i Transaksioneve të Mjeteve Monetare dhe zërave të ngjashëm
Transaksionet e MM e kanë burimin ne arkëtimet dhe pagesat qe kryhen njësia ekonomike gjatë
periudhës ushtrimore.
Arkëtimet janë të hyra fondesh të cilat rrjedhin nga shitja e të ardhurave 1, shitje e Aktiveve
afatgjate e afatshkurtra dhe nga emetimi i borxhit, emetimi i kapitalit si dhe nga përftimi i
kredive apo paradhënieve nga institucionet financiare.
Pagesat janë pakësim fondesh që kryen njësia ekonomike me qëllim me blerjen e Inven tarëve,
Aktiveve Afatgjata, pagesat për personelin,, detyrimet ndaj shtetit, si dhe pagesat për reduktimin
e borxhit afatgjate, detyrimeve ndaj institucioneve financiare apo dhe pagesat e dividendëve etj.
Një Paraqitje e burimit të transaksioneve të arkës paraqitet në figurën në vijim:
1
Cikli i arketimeve/pagesave per shitje/blerje trajtohet ne nje teme te vecante.

Figure 1: Burimi i transaksioneve te arkës: Burimi Auditing & Assurance services: Messier Jr,
Glover, Prawitt, Botimi i 4t, Mc- Graë Hill
3.2 Qëllimi i Auditimit te llogarive të Arkës, Mjeteve Monetare dhe zërave të

ngjashëm
Qëllimi i punës se audituesit ne lidhje me auditimin e arkës dhe mjeteve te ngj ashme me te
është te sigurohet:
(Egzistenca) Detyra e Audituesit eshte qe te verifikoje ekzistencën fizike te gjendjeve te arkës.
(Plotësia) Duhet te verifikoje plotësinë e informacionit te paraqitur ne lidhje me arkën dhe

zërat e ngjashëm
(Saktësia) Duhet te verifikoje saktësinë e llogaritjeve ne lidhje me vlerën e paraqitur ne PF

dhe me vlerësimin e zërave ne valute te huaj.
Audituesi duhet të njoh sistemin e kontrollit të brendshëm ne lidhje me MM për të realizuar

qëllimin e punës së tij:
- Identifikimin e llojeve te mundshme të gabimeve
- Te marre ne konsiderate risqet qe lidhen me llojet e transaksioneve te MM
- Te përgatisë testet e kontrollit
- Te përgatisë testet thelbësore

3.2.1 Teste thelbësore - Procedurat Analitike
Përdorimi i testeve thelbësore - PA ne lidhje me MM është i kufizuar nga natyra e gjendjeve te

llogarive te MM dhe si rrjedhoje e përdorimit te gjere te testeve te de tajuara te transaksioneve
dhe gjendjeve te llogarive si dhe nga testet e kontrollit duke përfshire këtu dhe një kontroll te
zgjeruar te rakordimeve te gjendjeve te llogarive.
Testet thelbësore - PA ne lidhje me arkën konsistojnë ne analizën e gjendjeve te llogarive te MM

krahasuar me periudhat pararendëse si dhe me parashikimin (buxhetimin) e MM nga ana e
drejtimit.
3.2.1 Teste thelbësore -Testet e detajuara për transaksionet dhe gjendjet e llogarive
3.2.1.1 Arka
Qëllimi i përdorimit të këtyre testeve është identifikimi i gabimeve të mundshme qe mund te

lindin nga transaksionet me MM . Për këtë qellim audituesi teston transaksionet e pagesave dhe
arkëtimeve me qëllim realizimin e objektivave te tij ne lidhje me vlerësimin e transaksioneve
dhe gjendjet e llogarive:
- Vlerësimi i ndodhjes se transaksioneve
- Plotësinë e transaksioneve
- Autorizimin e transaksioneve
- Saktësia e paraqitjes se veprimeve te MM
- Cutoff ( ndarja e periudhave) e veprimeve
- Klasifikimi
3.2.1.2 Llogarite Rrjedhëse pranë Bankave

Ne llogarite Rrjedhëse përfshihet te gjitha llogarite qe mbahen pranë bankave.
Me qellim auditimin e Llogarive me Bankat Audituesi duhet te sigurohet për:
EKZISTENCEN – për këtë qellim Audituesi kërkon te konfirmoje gjendjet ditore. Kur ka Lëvizje
relativisht te mëdha qe ndodhin me bankat, konfirmimi i lëvizjeve nëpërmjet mjeteve te
komunikimit janë një evidence auditimi me e rëndësishme se testimet qe mun d te bëhen për
kontrollin e sistemit te brendshëm ne lidhje me evidentimin e gjendjeve te bankave
korrespondente.
VLERESIMI – Audituesi duhet te vlerësoje arketueshmerine e depozitave duke marre ne
konsiderate vlerësimin e riskut te Shoqërisë ne te cilën janë depozituar fondet. Procedura për
kontrollin e riskut te kredisë se një institucioni bankar është e njëjte me atë te kredisë dhe
llogarive te arketueshme. Ne procesin e vlerësimit te llogarive me Bankat korrespondente
Audituesi merr ne konsiderate dhe kushtet e llogarive, interesat e aplikueshëm, regjistrimin dhe

kontrolli I interesit te arketueshem dhe te ardhurave te paraqitura ne PASH si rezultat I

veprimeve me bankat korrespondente
Procesi I auditimit përfshin si praktike pune sa me poshtë vijon:
1. Marrja e gjendjes së llogarive nga të gjitha bankat korrespondente.
2. Rakordim i llogarive ne bilancet e librit te llogarive
3. Ndjekje te zërave rakordues për te vertuar qe ata janë pastruar ne mënyre te sakte.
4. Konsiderim i konfirmimit te bilancit te bankave ne qofte se duhet.
5. Kur merret interesi, testohet dhe kontrollohen llogarite dhe kontrollohen kreditimet me
kategorinë e te ardhurave.
6. Rishikim i procedurave operuese te shkruara
7. Përcaktim i shkalles se perputhshmerise me procedurat dhe nevojën për te p ërditësuar
procedurat eventuale.
8. Rishikim i sistemit te kontrollit te brendshëm.
3.2.1.3 Depozitat pranë Bankave

Me llogari të depozitave me Afat ne Bankat e tjera nenkuptojme depozitat afatshkurtër dhe ato
afatgjate, si dhe depozitat një ditore.
Qëllimi i Audituesit është kontrolli i :
- EKZISTENCES së depozitës - Audituesi kryen një inspektim fizik te depozitave pranë
bankave duke kërkuar konfirmim nga bankat për vendosjen e depozitës dhe kushtet përkatëse,
afati, interesi etj.
- PRONESINE mbi depozitën – Audituesi duhet te sigurohet qe depozita është prone e
shoqërisë dhe qe ka te gjitha te drejtat mbi te.
- VLERESIMI – Audituesi konsideron pershtashmerine e teknikave të përdorura për te
vlerësuar riskun e kredisë. Ai mat dhe vlerëson te ardhurat nga interesi dhe teston gjendjen e
llogarisë se interesit te arketueshem për këto depozita.
Procesi I auditimit përfshin si praktike pune, por nuk kufizohet vetëm ne sa me poshtë vijon:
1. Marrje të gjendjeve të llogarive nga banka te tjera qe mbajnë depozita te Shoqërisë dhe
rakordimin me shumat ne librin e llogarive.
2. Evidentimin e normave te interesit
3. Evidentimin e te ardhurave te marra ne librin e llogarive të të ardhurave.
4. Evidentimin e depozitave te paguara dhe datat e maturimit dhe krahasimi me termat e
vendosjes së depozitës.
5. Evidentimin ne librin e llogarive te rregjstrimeve ne lidhje me vendosjen, arkëtimin e
interesave.
6. Rishikim i procedurave operuese të shkruara.
7. Përcaktim i shkalles se perputhshmerise me procedurat dhe nevojën për te përditësuar

3.2.2 Testet e Kontrollit
Testet e detajuara, natyra dhe shtrirja e tyre, do te ndikohen nga niveli i besueshmërisë se
kontrollit që aplikon klienti ndaj arkëtimeve dhe pagesave ne MM.
Kontrollet të cilat janë të aplikueshme nga një njësi ekonomike mund të përfshijnë psh.
Rakordimet ditore të gjendjeve të MM apo numërimi fizik i tij ne fund të çdo muaji.
Në qofte se audituesi krijon një siguri të arsyeshme ne lidhje me faktin se kryerja e këtyre
kontrolleve është bërë në mënyrë efektive, nga persona të cilët nuk kanë në funksion et e tyre ,
procedimin e pagesave/arkëtimeve, autorizimin apo aprovimin e tyre apo është shoqëruar me
një rishikim të procedurave nga audituesi i brendshëm atëherë audituesi ka marrë një evidence
ne lidhje me procesin e vlerësimit te transaksioneve të MM.
3.2.2.1 Auditimi i Arkës - Përmbledhje e procedurave
Praktika e punës se audituesit mund te përmbaje hapat e mëposhtëm qe perfshijne teste

thelbësore , procedura analitike dhe teste kontrolli si vijon:
1. Bazuar ne përzgjedhje, arkëtaret numërojnë keshin dhe dëshmojnë gjendjen e keshit ne

fund te ditës se punës. Ne qofte se arkëtari ka ne transit ndonjë produkt keshi, zbulon keshin ne
llogarinë transit dhe e ndjek atë për sqarim ditën tjetër. Gjate numërimit te keshit duhet q ë së
paku një individ i vetëm te jete i pranishëm.
2. Numëro ne arke valutën ne Lek, rakordo me krye-arkëtarin regjistrimet e keshit dhe
zbuloi ato ne librin e llogarive.
3. Numëro valutën e huaj qe ndodhet ne arke, rakordo me krye-arkëtarin regjistrimet e
keshit dhe zbuloi ato ne librin e llogarive. Gjate përdorimit te normave konvertuese merrni ato
nga burime te pavarura brenda Shoqërisë.
4. Ne mënyre selektive bej përzgjedhjen e zërave ne kesh tek dokumentet e burimit.
Te gjithë zërat e keshit te jene sqaruar ne ditën e auditimit.
5. Rishikim i arkëtareve ne lidhje me aktivitetin e shkurtër. Zbulo llogarinë e sakte mbi
gjendjen e te ardhurave dhe te shpenzimeve. Standarde t duhet te ekzistojnë për arkëtaret e
Shoqërisë dhe një regjistrim duhet te mbahet për çdo arkëtar. Rishiko këto regjistrime për te
përcaktuar vazhdimësinë e diferencave te arkëtareve dhe përputhjen me standardet e
Shoqërisë.
6. Rishikim i lehtësisë se dërgimit për çdo muaj te evidencave te bilancit te kry-arkëtarit ne
departamentin e financës.
7. Rishikim i procedurave operuese te keshit dhe procedurave te shkruara te arkëtarit.
Përcakto shkallen e perputhshmerise me procedurat dhe me nevojën për te azhurnuar

8. Rishikon sistemin e kontrollit te brendshëm.
3.2.2.2 Auditimi i Llogarive me bankat - përmbledhje e Procedurave

Procesi i auditimit përfshin si praktike pune sa me poshtë vijon:
 Marrja e gjendjes së llogarive nga te gjitha bankat .
 Rakordim i llogarive ne bilancet e librit te llogarive
 Ndjekje te zërave rakordues për te vërtetuar qe ata janë pastruar ne mënyre te sakte.
 Konsiderim i konfirmimit te bilancit te bankave ne qofte se duhet.
 Evidentimin e normave te interesit
 Evidentimin e të ardhurave të marra në librin e llogarive të të ardhurave.
 Evidentimin e depozitave te paguara dhe datat e maturimit dhe krahasimi me termat e
vendosjes se depozitës.
 Evidentimin ne librin e llogarive te rregjstrimeve ne lidhje me vendosjen, arkëtimin e
interesave.
 Kur merret interesi, testohet dhe kontrollohen llogarite dhe kontrollohen kreditimet me
kategorinë e te ardhurave.
 Rishikim i procedurave operuese të shkruara
 Përcaktim i shkalles se perputhshmerise me procedurat dhe nevojën për te përditësuar
 Rishikim i sistemit te kontrollit te brendshëm.

3.3 Letrat me Vlere e te tjera Aktive Financiare

Operacionet e thesarit dhe te tregtimit te letrave me vlere perfaqesojne një pjese te aktivitetet e
te shoqërive e cila përqendrohet ne blerjen, shitjen, huamarrjen dhe huadhënien e
instrumenteve financiare.
Instrumentet financiare mund te jene letrat me vlere, instrumentet e tregut te parasë dhe
derivativat.
Shoqëritë I kryejnë këto transaksione për qëllime te ndryshme ku një nder to përmendi m
reduktimin e ekspozimit ndaj një risku te caktuar. Ata gjithashtu ndërmarrin dhe veprime te
tregëtimit te tyre por ne mase te vogël.
Tregëtimi nënkupton shitjen apo blerjen e instrumenteve financiare psh derivativëve me qëllim
përfitimin e te ardhurave nga ndryshimi I çmimit te tregut apo dhe përfitimin e interesave, të
ardhurave nga këmbimi gjatë periudhës në të cilën I mbajnë këto instrumente.
3.3.1 Llojet e Investimeve në Letrat me Vlerë
Njësitë investojnë në Instrumente Financiare të cilët janë dokumente që përfaqësojnë një të

drejte ligjore ku në të cilat përfshihen vlera monetare.
Instrument Financiar2 është çdo kontratë e cila çon në krijimin e një aktivi financiar të një njësie,
të një detyrimi financiar ose instrument kapitali i një njësie tjetër.
Këto instrumente mund të kategorizohen nga fakti nëse në to janë përfshire instrumente të
mjeteve monetare apo derivativa te instrumenteve te tjerë.
- Instrumentet e CASH mund te kategorizohen ne LETRA ME VLERE apo dhe

instrumente të tjera si Kreditë dhe paradhëniet ku kredimarrësi dhe kredidhënësi
kanë marrëveshje në lidhje më transferimin.
- Instrumentet derivative mund të ndahen ne derivativa te tregetueshme lirisht dhe te

tregetueshme ne banak. ( over the counter).
Instrumentet financiare mund të kategorizohen sipas “Klasës se aktiveve “, që varet nga fakti
nëse ato janë Kapital ( duke reflektuar pronësi ndaj njësisë që i emeton) apo borxh ( që reflekton
një kreditim që investitori ka kryer në njësinë emetuese).
Në rastet e kategorizimit si BORXH ato mund te kategorizohen me tej si AFAT-SHKURTER dhe

AFAT-GJATË.
2
IAS 32 Definitions 11

Letrat me Vlerë përfaqësohen nga këta elemente:
- Likuiditeti - nënkupton lehtësinë me anë të cilit një LETRA ME VLERË mund te këmbehet
në para me humbjen më të ulët të mundshme. Disa LETRA ME VLERË ofrojnë një likuiditet që i’u
lejon investitorëve që t'ia kthejnë emëtuesit menjëherë, ndërkaq që për LETRA ME VLERË te
tjera likuiditeti varet nga aftësia e zotëruesit për ti shitur atone tregjet e hapura. Listimi i LETRA
ME VLERË ne burse mund të ndihmojë por nuk garanton likuiditetin.
- Kthimi i pritshëm - është fitimi total i pritshëm për të marrë nga një investim në formën e
dividendit, interesit, apo fitimit kapital ( diferenca cmim shitjeve- çmimi blerjes ). Normalisht sa
me i larte fitimi i pritshëm aq më i lartë është risku i Investimit ne LETRA ME VLERË
- Risku - është shkalla e pasigurisë që pritet nga një investim, përfshirë mundësinë e
humbjes totale te vlerës së investimit.
3.3.2 Vlerësimi i Riskut të kontrollit në lidhje me Investimet

Në vijim do të paraqesim disa teste kontrolli të cilat duhet te kryhen ne lidhje me investimet
Kryerja dhe Autorizimi i transaksionit
Kontrollet duhet të sigurohen që transaksionet e blerjes apo shitjes e Investimeve ne LV janë
iniciuar dhe autorizuar nga persona të veçantë. Fillimisht klienti duhet të ketë dokumentacionin
e duhur që të verifikojë sa më sipër. Presenza e këtij dokumentacioni i jep mundësinë audituesit
që te sigurohet në lidhje me vlefshmërinë e transaksionit.
Më tej audituesi duhet te sigurohet që ekspozimi për një instrument të caktuar apo ndaj një
emetuesi të caktuar është autorizuar nga autoriteti përkatës psh Bordi i drejtoreve, dhe që ky
ekspozimin mbahet nen kontroll duke u monitoruar. Njësia ekonomike që merret me investime
duhet të këtë një politike të menaxhimit te investimeve dhe si dhe procedura te kontrollit të
tyre.
Plotësia e transaksionit
Njësia ekonomike që ndërmerr aktivitete të investimit ne LV duhet te ngrejë një sistem kontrolli
të përshtatshëm që të japi një siguri në lidhje me Plotësinë e informacionit si dhe me plotësinë e
regjistrimeve kontabël ne lidhje me LV. Ky sistem duhet të parashikojë procese si rakordimi i
listës se detajuar të investimeve dhe librave kontabël, ndërkaq që personeli i përfshire ne këtë
aktivitet duhet të jetë i ndryshëm nga personeli i përfshire ne transaksionet e shitblerjes.
Saktësia dhe Klasifikimi i Transaksionit
Trajtimi kontabël i investimeve në LETRAVE ME VLERË, si pjesë e Aktiveve Financiare te njësisë

ekonomike, rregullohet nga Standardet Ndërkombëtare te raportimit Financiar IAS 32 :
Instrumentet Financiare Shënimet Sqaruese dhe Paraqitja dhe IAS 39: Instrumentet Financiare :
Njohja dhe Vlerësimi.

Klasifikimi i Investimeve në Letra me Vlere ( aktivet financiare)

Investimet në LETRA ME VLERË janë pjesë ë Aktiveve financiare te një Banke, dhe si të tilla ato
klasifikohen në katër kategori:
- Investimeve ne Letra me vlere te njohura me Vlere aktuale ( që përfshijnë dhe
tregtimin)
- Kreditë dhe paradhëniet
- Investime të mbajtura deri në maturim
- Investime të vlefshme për shitje
Ky klasifikim nuk është i lirë por ai duhet të kryhet në bazë të qëllimit pë r të cilin drejtimi ka kryer
këtë investim në datën e blerjes.
a. Aktive Financiare të njohura me Vlere aktuale ( te vlefshme për shitje që përfshijnë dhe
tregtimin)
Janë ato aktive të cilat janë klasifikuar
- si te mbajtura për tregtim që do të thotë se do të shiten në një të ardhme të afërt dhe

që për një pjesë ë portofolit janë identifikuar kushtet e përfitimit ne afat shkurtër
- ne njohjen e parë janë vlerësuar me vlerën aktuale ku çdo ndryshim i lindur prej
këtyre LV do te njihet nëpërmjet Ardhurave dhe Shpenzimeve nga ana e drejtimit të
bankës.
b. Kreditë dhe paradhëniet
Janë Aktive Financiare te cilat paguhen me këste, mbartin interes dhe kanë afat maturimi të
përcaktuar. Nuk janë të tregëtueshme ne tregje. Kreditë dhe paradhëniet lindin kur banka jep
para për blerje mallrash, shërbimesh, direkt një debitori pa pasur qëllimin e tregtimit te këtyre
llogarive.
c. Investime të mbajtura deri ne maturim
Janë Aktive Financiare te cilat mbartin interes dhe kanë afat maturimi të përcaktuar për të cilat
ekziston qëllimi dhe mundësia për ti mbajtur deri në maturim. Këste, interes dhe afat maturimi
të përcaktuar do të thotë që ekziston një marrëveshje kontraktuale që përcakton shumat dhe
datat e këtyre pagesave. Investimet me te ardhura te ndryshueshme i plotësojnë kushtet për tu
mbajtur deri në maturim pasi kanë të përcaktuar datën e pagimit te këstit dhe të kuponit.
d. Investime në Letra me Vlerë të vlefshme për shitje
Investimet të vlefshme për shitje janë ato investime te cilat blihen me qëllimin për ti mbajtur për
një kohe të papërcaktuar dhe për tu shitur në momentin e nevojave për likuiditet apo kur
kushtet e tregut japin mundësi për përftime që rrjedhin nga ndryshimi çmimit te tregut.

Njësia ekonomike duhet të ngrejë një sistem i cili të japi një siguri në lidhje me klasifikimin për sa
më sipër si dhe ne lidhje me vlerësimin e tyre për efekte të paraqitjes në raportimin financiar.
Një hap tjetër i rendesishem i kontrollit mbi LV është ruajtja fizike e aktiveve. Njësitë
ekonomike normalisht kur blejnë apo shesin LETRA ME VLERË nuk i dorëzojnë apo ti marrin në
dorëzim këto tituj. Ato preferojnë që titujt ti depozitojnë pranë llogarive te sigurimit te letrave
me vlere te çelura me bankat. Kjo procedure ka disa avantazhe prej te cilave po përmendim:
a. lehtëson dorëzimin e LETRA ME VLERË në çdo kohë në rastet e transaksioneve të

blerjes apo shitjes
b. eliminon nevojën e kontrollit fizik që banka duhet të kryeje në lidhje me Investimet ne

LETRA ME VLERË
Është e rëndësishme që njësia të kryejë kontrolle në lidhje me gjendjen dhe vendodhjen e

letrave me vlere, duke mbajtur te regjistruar informacionin për secilën nga LETRA ME VLERË.
Rolin e bankës në ShBA në lidhje me depozitim e LETRA ME VLERË e kryen Federal Reserve. Në
Shqipëri këtë rol e luan Banka e Shqipërisë.
Normalisht regjistrimet e LETRA ME VLERË nuk i dorëzohen fizikisht bankës që blen apo shet, në
vend te tyre banka depozituese e titujve lajmëron me anë të një njoftim kreditimi apo debitimi
të llogarisë së LETRA ME VLERË pranë asaj banke.
3.3.3. Teste thelbësore për testimin e Investimeve

Është e preferueshme që për investimet të aplikohe n testet thelbësore, pasi risku i kontrollit
vendoset të jetë i larte ne këtë zë. Si i tille risku i zbulimit duhet te mbahet i ulet ndërkaq për të
realizuar këtë kërkohet që të kryhen procedura analitike si teste thelbësore të cilat japin një
përgjigje ne lidhje me:
- Ecurinë ndër vite të investimeve duke krahasuar vitin aktual me pararendësit
- Ecurinë e të ardhurave nga investimet duke krahasuar te ardhurat që përbejnë këtë
zë psh. Interesat, fitime (humbje) , dividendë etj me periudhat pararendëse.
Për me shume informacion në lidhje me testet thel bësore referojuni ISAP nr 1006 apendix 2
Shembuj të vlerësimit të riskut të kontrollit dhe testet thelbësore për dy nga veprimtaritë
Kredia dhe Thesari. ( veprimet e thesarit)
3.3.5 Përmbledhje e Procedurave të Auditimi ne Lidhje me Investimet
Standardet e auditimit i kërkojnë audituesit që të sigurohet për një serë elementesh që lidhe n
me investimet ne LV.
Në vijim do të gjeni disa nga këta elemente dhe një përmbledhje të procedurave që aplikohen
për investimet ne LV.

3.3.5.1 Instrumente te tregut te parasë

EKZISTENCES se Instrumenteve te tregut te parasë - Audituesi kryen një inspektim fizik te
investimeve pranë bankave apo institucioneve ku ruhen këto tituj duke kërkuar konfirmime nga
bankat për blerjen e Instrumenteve te tregut te parasë dhe kushtet përkatëse, afati, interesi,
çmimi I blerjes etj.
PRONESINE mbi Instrumente te tregut te parasë – Audituesi duhet te sigurohet qe Instrumentet
te tregut te parasë është prone e shoqërisë dhe qe ka te gjitha te drejtat mbi këtë Instrument te
tregut te parasë dhe qe kjo nuk është objekt I mbajtur për llogari te treteve. Ai kontrollon nëse e
ardhura është depozituar ne llogari. Audituesi për me tej teston mundësinë e ekzistencës se
marrëveshjeve te blerjes apo rishitjes për te evidentuar llogarite jashtë bilancit.
VLERESIMI – Audituesi konsideron pershtashmerine e teknikave te përdorura për te vlerësuar
riskun e kredisë.
MATJA – Audituesi konsideron nëse ka nevoje për te testuar për llogaritjen e te ardhurave nga
këto investime e cila ne disa raste ka elemente te rregullimit te zbritjes apo premiumit te vlerës
se tyre. Psh Bonot e thesarit apo Repo-s. Audituesi konsideron dhe lidhjen midis tipave te
investimeve dhe te ardhurës te tyre nëse kjo e fundit është e arsyeshme dhe nëse gjithë humbjet
dhe fitimit janë regjistruar ne kontabilitet ne përputhje me kuadrin rregullativ me këtë kategori
te aktiveve.
3.3.5.2 Letra me Vlere te mbajtura për t’u tregtuar

EKZISTENCES se Letrave me Vlere për tu tregtuar - Audituesi kryen një inspektim fizik pranë
kujdestarit duke kërkuar mesazhet e teksteve te mbërritura nga bankat për blerjen dhe kushtet
përkatëse, afati, interesi etj.
TE DREJTAT DHE DETYRIMET mbi Letrat me Vlere te Investimit – Audituesi duhet te sigurohet qe
Letra me Vlere te Investimit është prone e shoqërisë dhe qe ka te gjitha te drejtat mbi këtë
depozite dhe qe kjo depozite nuk është objekt I mbajtur për llogari te treteve. Ai kontrollon nëse
e ardhura është depozituar ne llogari. Audituesi për me tej teston mundësinë e ekzistencës se
marrëveshjeve te blerjes apo rishitjes për te evidentuar llogarite jashtë bilancit.
VLERESIMI – Audituesi konsideron pershtashmerine e teknika te përdoruar për te vlerë suar
riskun e kredisë dhe duke u bazuar te qëllimi I blerjes se tyre nëse këto letra me vlere janë blere
për qëllimi tregtimi, si investime, apo për reduktimin e risqeve (hedging funds) dhe ne baze te
këtyre kontrollon mënyrën e vlerësimit ne momentin e mbylljes.
Nëse letrat me vlere transferohen nga një kategori te tjetra atëherë ai duhet te marri gjithë
informacionin e nevojshëm ne lidhje me këtë veprim dhe te kontrolloje humbjet ose te ardhurat
e rregjistruar ne lidhje me këtë riklasifikim.
MATJA – Audituesi konsideron nëse ka nevoje për te testuar për llogaritjen e te ardhurave nga
këto investime. Audituesi konsideron dhe lidhjen midis tipave te investimeve dhe te ardhurës te

tyre nëse kjo e fundit është e arsyeshme dhe nëse gjithë humbjet dhe fitimit j anë regjistruar ne
kontabilitet ne përputhje me kuadrin rregullativ me këtë kategori te aktiveve.
3.3.5.3 Portofoli I Investimeve

VLERESIMI – Audituesi konsideron pershtashmerine e teknika te përdoruar për te vlerësuar
vlerën e këtyre investimeve qe normalisht nuk janë te listuar. Ai Ben një kontroll te testit te
vlerës dhe rishikon procedurat e menaxhimi ne lidhje me procesin e rivlerësim dhe përcaktimit
te vlerës.
MATJA – Audituesi konsideron dhe lidhjen midis tipave te investimeve dhe te ardhurë s te tyre
nëse kjo e fundit është e arsyeshme dhe nëse gjithë humbjet dhe fitimet janë regjistruar ne
kontabilitet ne përputhje me kuadrin rregullativ me këtë kategori të aktiveve.
3.4.5 Procedura e Auditimit

Procesi I auditimit përfshin si praktike pune, përveç sa përmendur me sipër ne lidhje me analizën
e investimeve letra me vlere, sa me poshtë vijon:
1. Marrja e listës se kompjuterizuar të të gjitha kategorive për t`u shqyrtuar.
2. Evidentim i burimeve thelbësorë te dokumenteve për te përcaktuar v ërtetësinë e
transaksionit.
3. Evidentim i letrave me vlere ne librin e llogarive ne burimin aktual te dokumenteve. Për
me tepër rishikimi i sigurimit aktual
4. Evidentimi I pagesës dhe përcaktimi qe ndonjë skonto ose prim te pasqyrohet siç duhet
ne librat e shoqërisë.
5. Konsiderim i konfirmimit te letrave me vlere me emetuesin ne qofte se është e sakte.
6. Evidentim i te ardhurave te marra nga letrat me vlere qe zotërohen dhe nga keshi.
7. Ne rastin e interesit ose te përqindjes se marre kryej kontrollin e llogarive dhe
evidentimin e te ardhurave te sakta dhe linjat e keshit.
8. Rishikim i procedurave operuese të shkrura. Përcaktim i shkalles se perputhshmerise me
procedurat dhe nevojën për te azhornuar procedurat aktuale.

3.5 AKTIVET E AFATGJATA

3.5.1 Kuptimi i llogarive të Aktiveve afatgjata , aktiveve të tjera
Parimet Kontabël të aplikueshme në lidhje me Aktivet Afatgjata dhe Afat Shkurtra trajtohen nga
Standardet e mëposhtme, por për ceshtje që nuk mbulohen prej tyre nuk kufizohet vetëm në to:
- Aktivet afatgjata të Trupëzuara- IAS 16, objekti i këtij standardi është përshkrimi i
trajtimit kontabël në lidhje me pasuritë e paluajtshme dhe pajiset e përdoruar gjatë aktivitetit
ekonomik. Qëllimi kryesor i kontabilizimit të Aktiveve te Trupëzuara është përcaktimi i kohës se
njohjes dhe përcaktimit te shumave dhe amortizimit që do të njihet në lidhje me to. Ky standard
kërkon që zërat e AAT të njihen si aktive kur plotësojnë kriteret e përcaktuara në përkufizim dhe
kriteret e njohjes për aktivet e përcaktuara ne kuadrin e përgatitjes dhe prezantimit të PF.
- Aktivet afatgjata të patrupëzuara- IAS 38 , objekti i këtij standardi është përshkrimi I

metodave kontabël ne lidhje me AAPT, duke u bazuar ne kriteret që janë përcaktuar ne lidhje me
to. Ky standard përcakton dhe mënyrën e llogaritjes së shumës me ane të cilës këto aktive do te
paraqiten në PF.
Njësia ekonomike përpilon politika të drejtimit te aktiveve materiale dhe procedura operative të
cilat kanë për qëllim ruajtjen fizike dhe paraqitjen e tyre në PF.
Këto procedura kanë të bëjnë me përcaktimin e klasës së aktivit , duke u bazuar në qëllimin e
blerjes apo përfitimit të tij dhe me përcaktimin e riskut që këto aktive mbartin dhe efektet që ato
sjellin në treguesit e kapitalit.
Gjithashtu duhet të përcaktojë nëpërmjet procedurave mënyrën e regjistrimit dhe kontrollit te
tyre fizik, më qëllimin për të reflektuar dhe identifikuar aktivet në pronësi dhe aktivet e te
treteve.
Një tjetër procedurë që duhet të përcaktohet është ajo e dallimit midis zërave kapitalë te
aktiveve dhe zërave të riparimeve dhe mirëmbajtjes.
Për qëllime të paraqitjes se informacionit te vërtete drejtimi duhet te përcaktoje politikat dhe
procedurat ne lidhje me zhvlerësimin dhe amortizimin e zërave te aktiveve materiale, mënyrën e
llogaritjes dhe jetëgjatësinë e aktiveve.
Gjithashtu këto politika duhet të japin një orientim ne lidhje me informimin e sektorit te
kontabilitetit në lidhje me ndryshimet që pësojnë aktivet dhe statusin e tyre duke konsideru ar që
trajtimi kontabël i aktiveve materiale është një zë i rëndësishëm i planifikimit të detyrimeve
tatimore në lidhje me rezultatin e periudhave ushtrimore.
3.5.2 Proceset e menaxhimit të aktiveve të shoqërive

Shoqëritë në varësi të madhësisë së tyre përdorin sisteme të ndryshme për sigurimin (përftimin)
e aktive afatgjata.

Këto procese përfshijnë të gjithë ciklin duke filluar nga Blerja deri tek klasifikimi në llogaritë
analitike si dhe përllogaritjen e amortizimeve përkatëse.
Tipet e transaksioneve që ndodhin në një njësi janë :
- Bjerja
- Nxjerrja jashtë përdorimit
- Përllogaritja e amortizimit
- Marrja me qira ( leasing )
Ndërkaq që cikli i menaxhimit përfshin këto hapa:
a. Sistemi i menaxhimit të inventarëve dhe kontabilizimi
- urdhri i blerjes
- regjistrimi ne file-in e inventarëve fizik
- regjistrimi ne kontabilitet - llogarite e librit të madh
- raportimi i transaksioneve
- libri i aktiveve i detajuar – rakordimi me llogarite e librit të madh
a. Ruajtja fizike
- te dhënat teknike – rregjistrimi ne file-in e inventarëve fizike
- rishikim i raportimit të transaksioneve të regjistruara ne sistemin e menaxhimit
- rishikim i rakordimit
3.5.3 Proceset e menaxhimit të aktiveve të shoqërive – Vlerësimi i riskut të brendshëm
Vlerësimi i riskut të brendshëm të AAGJM fillon me vlerësimin e procesit të blerjes se tyre duke i
dhënë mundësi audituesit që të marre në konsiderate nëse
- ka transaksione komplekse – ndër transaksione mund të përmendim ndërtimin nga

vetë njësia të një impianti , apo një marrëveshje leasing për makineritë që mund të
përmbajë kushtin e riblerjes ose zëvendësime.
- a janë të vështira për t’u audituar këto transaksione – gjate proceseve të blerjes
direkte te furnitori audituesi e ka me të lehtë procesin e auditimit duke konsideruar
që dokumentacioni është me i lehtë për tu përftuar pasi përbehet nga fatura blerje
apo kontrata, ndërkaq që në rastet e përftimit brenda njësisë të një aktivi psh emri i
mire gjate bashkimit te shoqërive apo dhe shpenzimet e kërkim zhvillimit, audituesit i
kërkohet një punë me e madhe në lidhje me mbledhjen e dokumentacionit por dhe
ne lidhje me vlerësimin e teknikave te njohjes fillestare apo paraqitjen në pasqyra të
aktiveve.
- a ka pasur paraqitje jo të saktë që është zbuluar në auditivet e mëparshme – nëse

gjatë auditiveve pararendëse ka pasur evidenca të gabimeve atëherë risku i

brendshëm i marrë në konsideratë nga audituesi është i lartë, nëse nuk ka ndryshime
ne sistemin e kontrollit të brendshëm të ngritur nga njësia për AAGJM.
3.5.4 Proceset e menaxhimit të aktiveve të shoqërive – Vlerësimi I riskut kontrollit
Ky proces ashtu siç e kemi diskutuar dhe ne zërat e mësipërm të aktiveve përfshin njohjen e
sistemit të kontrollit të ngritur per menaxhimin e aktiveve. Audituesi duhet të sigurohet në lidhje
me:
- Realizimin dhe aprovimin e transaksionit
Realizimi i transaksionit përfshin procesin e prokurimit dhe blerjes dhe si i tille audituesi
duhet që te sigurohet ne lidhje me aplikimin e procedurave te njësisë për menaxhimin e
këtyre aktiviteteve:
- Plotësinë e transaksionit
Shoqëritë përdorin gjerësisht sistemet e kompjuterizuar ne lidhje me mbajtjen e regjistrave të
inventarëve te AAGJM. Si rrjedhoje audituesi duhet të përdori teknika të kompjuterizuara gjatë
punës së tij me qëllim marrjen e një sigurie në lidhje me
(i) përshkrimin e AAGJM, identifikimin dhe vendndodhjen e tij
(ii) të dhënat e përgjithshme të përftimit të tij, faturën, datën, shumën , shpenzimet e vënies
në përdorim , furnizuesin etj
(iii) metodën e amortizimit për efekte fiskale si dhe atë bazuar ne jetëgjatësinë e aktivit
- Ndarjen e detyrave
Ndarja e detyrave varet gjerësisht nga madhësia ë njësisë ekonomike si dhe nga volumi i AAGJM.
Në rastet e lëvizjeve të mëdha të AAGJM njësia duhet të këtë ngritur një sistem kontrolli mbi
aktivet.
3.5.5 Proceset e menaxhimit të aktiveve të shoqërive – Testet Thelbësorë

- Procedurat Analitike
Duke marrë në konsideratë që numri i transaksioneve te AAGJ është i ulet në një njësi
ekonomike audituesi nuk përqendrohet ne procedurat analitike por në testet e detajuara të
AAGJ.
Megjithatë një sërë procedurash analitike janë të këshillueshme të kryhen ne rastet e lëvizjeve të
mëdha të aktiveve të cilat përfshijnë:
(i) krahasimin e gjendjeve te AAGJ me periudhat pararendëse
(ii) krahasimin e statusit fizik te AAGJ
(iii) përllogaritjen e masës se amortizimit për grupet e aktiveve
(iv) përllogaritjen e masës se shpenzimeve te riparimit dhe mirëmbajtjes
(v) përllogaritjen e masës së shpenzimeve të sigurimit për aktivet
(vi) rishikimin e buxhetimit kapital dhe krahasimi me shumat e paraqitura ne llogarite
- testet e detajuara për llogarite

ne lidhje me gjendjet e llogarive audituesi kryhen testet e detajuara për të marrë një siguri në
lidhje me:
(i) ekzistencën e aktivit – duke marrë pjesë ne inventarin fizik të aktiveve apo duke
verifikuar fizikisht kampionet
(ii) Kontrollin e aktivit ( drejtat e Detyrimet që ai mbart) – duke konfirmuar
dokumentacionin përkatës te aktivit për te verifikuar kontrollin e tij
(iii) Plotësinë e informacionit – verifikon plotësinë e informacionit te përfshire ne
regjistrat e inventarëve
(iv) Vlerësimin dhe paraqitjen ne raportimin financiar – vlerëson ngjarjet të cilat mund te
ene çuar ne ndryshimin e vlerës se drejte te aktivi t si dhe testin e vlerës nëse ka te
tille, teston amortizimin Duhet te përcaktoje nëse zhvlerësimi i aktiveve është ne
përputhje me politiken e Shoqërisë dhe me rregulloret e ne fuqi. Verifikon llogarite e
shpenzimeve dhe të rezervës. Gjate kontrollit te shpenzimeve qe ngarkohen ne PASH
audituesi kontrollon normat e amortizimit të aplikuar mbi AQ, saktësinë e llogaritjeve
te kryera.
- testet e detajuara për klasat e transaksioneve

Në lidhje me transaksionet që ka ndërmarrë njësia ekonomike për aktivet aud ituesi duhet te
sigurohet për :
(i) ngjarjen dhe autorizimin – audituesi verifikon procedurat e përftimit te aktivit qe nga
inicimi i transaksionit deri te autorizimi i tij
SHEMBULL - PROKURIMI
Audituesi verifikon dhe praktiken e prokurimit nëse ajo përputhet me politikat e Shoqërisë për
blerjen dhe furnizimet ne përgjithësi se bashku me autorizimet dhe fuqitë e firmave te cilat kane
aprovuar prokurimin.
Blerja
Audituesi kontrollon zërat ne listën e faturave origjinale dhe ne atë te autorizimeve te blerjes.
Audituesi për me tej verifikon shumat e paraqitura ne librin e AQ dhe ne llogarite e bilancit si dhe
ekzistencën fizike te aktivit dhe gjendjen e tij.
(ii) plotesine e informacionit - per transaksionet që kane cuar ne rritje apo pakesim të AAGJ
audituesi duhet të verifikoje që informacioni i paraqitur është i plote
(iii) saktësia e te dhënave – audituesi duhet ët sigurohet që të dhënat e paraqituar në librin e
AAGJ duhet të paraqesin sakte informacionin e përfshirë në lidhje me :
a. përshkrimin e AAGJM, identifikimin dhe vendndodhjen e tij
b. të dhënat e përgjithshme të përftimit të tij, faturën datën, shumën, shpenzimet e
vënies në përdorim , furnizuesin etj

(iv) cut off ( aplikimin e parimit te kompetences) – ka raste që per aktivet njësite përdorin
rregjistrimin e faturave në mbërritje apo per tu leshuar por dhe efekte per tu paguar apo
arketuar nga AAGJ . Si te tilla audituesi duhet të testojë këto përllogaritje të kryera nga njësia
(v) klasifikimin e aktivit – hapi tjetër që audituesi kryhen është që për cdo transaksion që ka
marrë të testojë dhe të verifikoje rregjistrimin kontabël në lidhje me aktivin për të krijuar një
siguri ne lidhje me klasifikim e tij
3.5.6 Proceset e menaxhimit të aktiveve të shoqërive – shembuj procedura auditimi
Për realizimin e sa mësipërm Audituesi përdor një sërë teknikash auditimi ndër të cilat do
përmendim teknikat e testimit dhe analizës se procedurave ne lidhje me menaxhimin e AQ.
Gjate procesit te auditimit te Aktiveve te qëndrueshme audituesi duhet te kërkoje listën e

detajuar dhe te kryeje rakordimin me listën kompjuterike ne librin e llogarive.
- Ky proces kryhet me ane te teknikave kompjuterike. Me ane te këtij kontrolli Audituesi

merr te dhëna për blerjet gjate periudhës midis dy auditimeve, shitjeve dhe nxjerrjet jashtë
përdorimit.
- Ai rrillogatit dhe verifikon fitimin ose humbjen ne lidhje me këto aktivet dhe kontrollon
klasifikimin ne llogarite e librit te madh.
- Kontrollon sistemin e identifikimit te AQ te blere rishtazi. Teston sistemin e menaxhimit

te AQ, funksionet dhe pergjegjesite ne lidhje me këtë zë.
- Rishikon procedurat operuese për AQ dhe analizon shkallen e perputhshmerise me

procedurat dhe nevojën për të përditësuar procedurat aktuale.
- Rishikon dhe teston Sistemin e kontrolli te brendshëm ne lidhje me AQ.
3.6 Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara dhe të përllogaritur

Aktivet e tjera përfaqësohen nga llogaritë e shpenzimeve të parapaguara dhe të ardhurat për t’u
arketur me vone( rritëse apo interesat e arketueshem) si dhe zërat e administrimi t të brendshëm
të një banke si një shoqëri tregtare si vijon:
- Shpenzime të parapaguara përfaqësohen nga shpenzime që i takojnë për kompetence
me shumë se një periudhe kontabël si psh shpenzi met që lidhen me sigurimin e pasurisë nga
dëmtimet, shpenzimet e mirëmbajtjes kapitale te Aktiveve afatgjata të trupëzuara që nuk janë
kapitale apo dhe te tjera.
- Interesat e arkëtueshëm- janë interesat që rrjedhin nga kreditë, investimet, depozitat
dhe që nuk janë arkëtuar akoma
- te tjera

3.6.1 Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Vlerësim I Riskut të brendshëm

Vlerësimi i riskut të brendshëm për këto llogari mbahet i ulët për vetë faktin që ato përfaqësojnë
një numër të kufizuar transaksionesh dhe që normalisht rrjedhin nga zëra të tjerë , detyrime
kontraktuare dhe blerje.
3.6.2 Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Vlerësim I Riskut të kontrollit

Këto shpenzime normalisht nga blerje direkt si psh policat e sigurimit apo dhe abonime disa
vjeçare, mbi të cilat aplikohet nje proces blerje i cili nuk ndryshon nga procesi i aplikuar për
AAGJ. Pjesë e vlerësimin të sistemit të kontrollit për blerjen nga audituesi është përcaktimi i
nivelit te efektiviteti te këtij sistemi.
Gjithashtu një vlerësim tjetër që kryen audituesi është ai i sistemit të KB të ngritur nga njësia në
lidhjë m shpërndarjen në periudhat kontabël të shpenzimeve ta parapaguara psh në fund të cdo
tremujori klienti ka përcaktuar që do të kryeje regjistrimet e shpërndarjes së këtyre
shpenzimeve.
Një vlerësim tjetër që mund të kryejë është ai i sistemit të informacionit në lidhje me
identifikimin e policave të sigurimit.
3.6.3 Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Procedurat Thelbësore

Gjatë auditimit të Shpenzimeve të parapaguara Audituesi kryhen kryesisht proceduara analitike
dhe thelbësore me qëllim grumbullimin e evidencës së auditimit. Testet e detajuara kryhen
vetëm në rastet e evidentimit të mëparshëm të paraqitjes jo të sakte të këtyre shpenzimeve.
- Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Procedurat Thelbësore Analitike
Ashtu siç e thamë procedurat analitike zënë një vend të rëndësishëm në evidencën e
grumbulluar pasi numri i transaksioneve të Shpenzimeve të parapaguara është i ulet , ndërkaq
që këto shuma janë jo materiale.
Disa teste që mund te kryhen nga audituesi janë:
- krahasimi i shumave të paraqitura ne PF me gjendjet e periudhave pararendëse
- përllogaritjen e raportit të shpenzimeve të sigurimit ndaj aktiveve apo dhe shitjeve dhe e
krahason me periudhat pararendëse
- Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Testet e Detajuara
Në rastet kur audituese verifikon gabime në SHP atëherë ai ndërmerr testet e detajuara të cilat
konsistojnë në verifikimin e
(i) Ekzistencës - kjo mund të testohet duke kërkuar një konfirmim te shoqëria e sigurimit
për policat e sigurimit dhe të dhënat ë tyre
(ii) Plotësisë së informacionit – testohet duke verifikuar të dhënat e marra nga
konfirmimi më të dhënat e regjistrave të njësisë që auditohet
(iii) Të drejtat e detyrimet – audituesi duhet të testoje përfituesin e policave të sigurimit
duke kontrolluar konfirmimet që kane ardhur prej tyre

(iv) Vlerësimin – vlerësimi nëse shuma e mbetur e pashpërndare është e paraqitur në

mënyrë të besueshme mund te testohet me anë të rikalkulimit nga ana e audituesit
(v) Klasifikimin – evidentimi i llojit te SHP shoqërohet me evidentimin e natyrës se SHP
duke e bere me të lehtë vlerësimin e klasifikimi i tij.
3.6.4 Auditimi i Shpenzimeve të parapaguara – Shembuj Procedura auditimi
- Kërkon listën e detajuar dhe bën kërkim te dhënash ne llogarite me qellim rakordimin e
shumave apo gjetjes se mospërputhjeve.
- Testim dhe kontrollon zërat me faturat origjinale nga ka lindur ky shpenzim I parapaguar.
- Rishikohet sistemi për përfshirjen e zërave ne këtë llogari gjithashtu dhe transferimin e
zërave nga kjo llogari.
- Me ane te testimit kryen numërimin fizik te zërave te listuar ne këtë llogari dhe verifikon
nëse ka ndryshime.
- Rishikohen procedurat operuese të shkruara.
- Përcakton shkallen e perputhshmerise me procedurat dhe praktikat e punës dhe me nevojën

për te përditësuar procedurat aktuale.
- Rishikohet dhe testohet sistemi i kontrollit te brendshëm.

TEMA 11 AUDITIMI I DETYRIMEVE
1. Planifikimi i proçesit te auditimit te Detyrimeve te Bilancit
1.1 Njohuri te Përgjithshme Detyrimet financiare
Një sërë instrumentesh financiarë emetohen nga shoqëritë me qëllimin për të siguruar burime
financime për aktivitetin e saj. Këto burime financimi mund të jenë afatshkurtër ose afatgj atë.
Një sërë tipologjish instrumentesh u diskutuan ne kapitullin e Auditimit të aktiveve të një

shoqërie prandaj në këto do të limitohemi vetëm duke i përmendur instrumentet me anë të
cilëve një njësi siguron mjete monetare për të financuar aktivitetin e saj.
a. Letrat me Vlerë te kapitalit
b. LETRA ME VLERË me të Ardhura Fikse—ku rendisim sërish:
1. Obligacionet e kursimit .
2. Obligacionet.
3. Debenture
4. Bonot e Thesarit
5. Çertifikatat e garantuara te investimit.
c. LETRA ME VLERË me të Ardhura të ndryshueshme
1. Derivativat
2. Të drejtat dhe garancitë
Të tjera detyrime financiare që janë dhe qerase financiare te çilat dhe pse nga ana kontabël
trajtohen nga nje standard i veçantë (SNK 17 – Qeraja ) në auditim përfshihet në të njëjtën
kategori si dhe detyrimet financiare te trajtuara nga SNK 32 dhe SNK 39.
Detyrimet financiarë përfshijnë një sërë elementesh të çilat ndikojnë auditimin. Këto elemente
përfshijnë karakteristikat kryesore te instrumentit psh konvertueshmeria e tyre ne aksione apo
ne letra të tjera me vlerë. Detyrimet mundtë përmbajnë elemente te kthimit te tyre para kohe (
çall options) që kërkon nga njësia krijimin e fondeve (sinking funds ) që të sigurojnë riparimin e
detyrimit dhe reduktimin e riskut në lidhje me likuiditetin. Një çështje tjetër qe ndikon në
auditim është dhe kollateraterizimi i detyrimit apo jo.
Kryerja e proçedurave të auditimit varet gjerësisht nga numri i transaksioneve të financimit që

kryhen një njësi ekonomike

1.2 Proçesi i Menaxhimit të Burimeve Njërëzore dhe qëllim i auditimit të detyrimeve që

lindin nga ky proçes
Proçesi i menaxhimit të personelit lind që me përcaktimin e politikave nga ana e njësisë në lidhje
me:
a. marrjen në punë
b. trajnimi
ç. vlerësimi i përformancës së personelit
d. këshillimi
e. promovimi
f. shpërblimi
g. dhe marrja e masave disiplinore
Ndërkaq që merret nje punonjës në punë transaksioni kryesor që ndosh ne njësinë ekonomike
eshtë përllogaritja e pagës mujore ne lidhje me punën që ai ka kryer ne njesi. Ky proçes i
përllogaritjes së pagës mujore fillon me kryerjen e punës se punonjësit gjate dites se punës,
përpilimin e liste prezencës ditore si dhe përllogaritjen ne fund te muajit te pagës nga ana e
personit përgjegjës si dhe pagesa ne banke e shumes përkatëse.
Proçesi i menaxhimi të personelit mund te përmblidhet me :
- tipet e transaksioneve që kane efekte ne performancen financiare të njësisë
- tipet e dokumentacionit qe përdor njësia ekonomike ne lidhje me evidentimin e proçesit

te punës se punonjësit
- funksionet baze të menaxhimit të personelit
- sigurimi i ndarjes se detyrave për personelin
Shkurtimisht do të përmbledhim proçeset e mësipërmen si dhe detyrimet që i lindin njësisë

ekonomikë ne lidhje me marrëdhëniet e punës. Duke qënë se shumica e legjislacioneve ne bote (
përfshire dhe ai Shqiptar) detyron njësinë ekonomike të sillet si agjent tatimor ne lidhje me
detyrimet per tatimin mbi të ardhurat personale, sigurimet shoqërore e shëndetësore e te tjera
detyrime ( bazuar ne llojin e tatim, taksave ) trajtimi i këtij cikli do te jete i nënkuptuar dhe per
detyrimet ndaj shtetit. ( përveç tatim fitimit për te cilin do te flasim ne temën e Auditimit te
shpenzimeve.

1.2.1 Tipet e dokumentacionit qe përdor njësia ekonomike ne lidhje me evidentimin e

proçesit te punës se punonjësit
Një numër i madh dokumentacioni dhe regjistrimesh përdoren për te evidentuar punën e
punonjësit në një njësi ekonomike, dhe si të tille njësitë ngrejnë një sistem informatik qe ju lejon
proçesin e menaxhimit të personelit. Megjithatë keto sisteme IT krijoj në për audituesin
ndryshimin e formës dhe menyres se si ai auditon proçesin e menaxhimit të personelit.
Dokumentacioni i përdorur nga një njësi ekonomike dhe roli i tij përmblidhen shkurtimit:
- te dhenat e pergjithshme të personelit: përfshijnë informacionin baze ne lidhje me

kushtet kontraktuore te personelit, te dhënat personale identifikuese si dhe autorizimet
përkatëse ne lidhje me marrjen ne punë, vlerësimin, promovimin etj
- autorizimet për ndalesat ne page: normalisht personeli duhet te autorizoje mbajtjen e

tatimeve dhe sigurimeve nga ana e njësisë. ( ne Shqipëri kjo është përcaktuar ne Kodin e Punës
ku autorizohet njësia ekonomike te respektoje legjislacionin tatimor )
- Listë prezenca- është një dokument i njësisë ekonomike e cila përpilohet nga personeli
ne lidhje me orët e punës se kryer ne njësi. Kjo mund te jete elektronike ( sistemet e eksesit) apo
dhe me dore ne një format të përcaktuar nga njësia
- Liste pagesa – është dokumenti i cili paraqet shumen e paguar per çdo muaj punë per
personelin
- Regjistri i pagesave – është totali i liste pagesave të përmendur me lart
- Regjistri baze i rrogave – është një file elektronik i cili mbart te gjitha te dhënat ne lidhje
me identifikimin e personelit ; numri i sigurimeve shoqërore, numri i llogarisë bankare , pagën
baze
1.2.2 Funksionet bazë të menaxhimit te personelit
Funksionet që kryen një njësi paraqiten shkurtimisht:
- Menaxhimi i burimeve njerëzore i cili plotëson nevojat e njësisë me personel dhe me

menaxhimin e tij. Ky proçes përfshin marrjen në punë, vendosjen e pagës baze, përfundimin e
marrëdhënieve të punës, programin e monitorimit etj aktivitete te ngjashme. Në shoqëritë e
mëdha ky funksion kryhet nga një departament i veçantë, ndërkaq që ne shoqëritë e vogla ai
përfshihet ne departamentet e tjerë psh ne atë te kontabilitetit dhe kontrollit financiar. Ky
funksion është përgjegjës per mbajtjen e regjistrave te personelit si dhe raportimin tyr e drejt
institucioneve sipas kërkesave te legjislacionit.

- Mbikëqyrja - personeli mbikëqyrës nga drejtuesit direkt të tyre ne zyra, departamente e

njësi operative brenda njësisë . Mbikëqyrësi është përgjegjës për vlerësimin dhe aprovimin e
kohës se punës së personelit ne ngarkim
- Mbajtja e kohës së punës – është një funksion i cili përgatit kohën e punës së personelit
për efekte te përllogaritjes së pagës mujore. Ky funksion kryhen kontrollin e kohës së punës së
personelit ne nivelet e ndryshme operative duke përcaktuar dhe llogaritë ku do të përfshihet
shpenzimi i personelit dhe tipologjia e shpenzimit.
- Përllogaritja e pagave – është proçesi i përpunimi te informacionit të grumbulluar sa më

sipër dhe përcaktimit të pagës bruto, zbritjeve për detyrime për tatim për të ardhura personale,
sigurime shoqërore dhe përllogaritje të detyrimeve të tjera që i lindin njësisë për marrëdhëniet e
punës.
- Pagesa- Ky proçes përfshin pagesën e pagës neto të personelit ne llogarite bankare

personale. Ky proçes sigurohet qe informacioni i marre nga proçesi i përllogaritjes është i sakte
dhe nuk përmbajnë gabime si ne shuma dhe ne te dhënat identifikuesi për personelin.
- Llogaria e librit te madh – përfshin proçesin e regjistrimit dhe klasifikimit ne librat

kontabël te informacionit ne lidhje me përllogaritjen e pagave të personelit. Ky funksion kryhet
normalisht nga një kontabilist.
Proçesi i menaxhimit të personelit duhet të siguroje një ndarje detyrash si një nga elementet
kryesore te aktiviteteve të kontrollit të një njësie ekonomike. Sistemi i kontrollit të brendshëm
duhet të siguroje që funksionet e sa më sipër të renditura janë të ndarë dhe që japin një siguri në
lidhje më arritjen e objektivave te sistemit te kontrollit ne lidhje me menaxhimin e burimeve
njerëzore
1.3 Te ardhurat e marra ne avance dhe shpenzime te përllogaritura
Te ardhurat e marra ne avance dhe shpenzime te përllogaritur përfaqësohen nga llogaritë e

parave të marra ne avance për shërbime apo shitje mallrash e produktesh si dhe shpenzime apo
dhe detyrime të përllogaritura si vijon:
- Ardhura të marra ne avance - përfaqësohen nga te ardhura që i takojnë për kompetence

disa periudhave ushtrimore
- Detyrime të përllogaritura - përfaqësohen nga shpenzime që i takojnë për kompetence

periudhë ushtrimore por që pagesa e tyre do te rrjedhin ë një periudhe tjetër ushtrimore

2. Auditimi i Detyrimeve Financiare
2.1 Auditimi i Detyrimeve Financiare – Vlerësimi i Riskut të Kontrollit
Për kryerjen e auditimit të detyrimeve audituesi duhet të njohe sistemin e kontrollit të ngritur
për detyrimet financiare më qëllim që të kuptojë nëse sistemi i ngritur mundte reduktojë riskun
e paraqitjes jo të saktë të detyrimeve financiare. Në rastet kur njësite nuk kanë shumë
transaksione ato nuk ngrejë një sistem kontrolli dhe si rrjedhoje audituesi duhet të përqendrohet
në testet e llogarive dhe transaksioneve që kane çuar ne lidhjen e detyrimeve.
Në vijim do të përmendim një sërë proçedura kontrolli që ndjek audituesi ne lidhje me

vlerësimin e sistemit te kontrollit:
a. Ndodhja dhe autorizimi i transaksionit- një njësi ekonomikë e çila ndërmerr transaksione
të marrjes përsipër të një detyrimi duhet të sigurojë një kontroll në lidhje me inicimin e
transaksionit nga personat e autorizuar. Normalisht autorizimi për marrjen përsipër detyrimit
lind nga mbledhja e aksionareve të çilët autorizojnë strukturat drejtuese ( këshill drejtues ) në
lidhje me transaksionin. Por gjerësisht ka raste kur ky autori tet i delegohet Drejtimit ekzekutiv
kur ka një numër te theksuar transaksionesh . Në këto raste njësia duhet të ketë një numër
politikash që të çilat menaxhojnë aktivitetin financues .
b. Plotësia e informacionit- Ashtu siç e kemi trajtuar gjerësisht dhe në element ët tjerë të
zerave te Bilancit një element tjetër ne qendër te vëmendjes së audituesit është dhe plotësia e
informacionit ne lidhje me detyrimin. Njësia duhet të ngrejë një sistem kontrolli në lidhje
informacionin e nevojshme ne lidhje me çdo kreditor dhe për kushtet e çdo detyrimi ( vlera
nominale, çmimi i emetimit , norma e interesit, afati i maturimit dhe te tjera kushte kontraktuore
që lidhen me detyrimin.
ç. Vlerësimi –Standardet e kontabilitetit parashikojnë trajtim kontabël ne njohje dhe paraqitje të

instrumenteve bazuar në: qëllimin që ka drejtimi ne lidhje me instrumentin, norma efektive e
interesit, norma e interesit e instrumenteve te ngjashëm, ndryshim i çmimit të tregut apo dhe
zbritja/ Premium etj të gjitha këto elementë që ndihmojnë si vijon:
- njohje fillestare – për vlerësimin e shumës në njohje të detyrimit ( vlera nominale, kosto
transaksioni dhe zbritje/ prim)
- veprimet rregulluese – për vlerësimin e shpenzimeve të interesi që ato mbartin
- paraqitjen – vlera e drejte e instrumentit

2.2 Auditimi i Detyrimeve Financiare – Testet Thelbësore

2.2.1 Teste thelbësore - Proçedurat Analitike
Audituesi duhet të aplikojë proçedurat thelbesorë në lidhje me Detyrimet që përfshin

examinimin e detyrimeve te reja por dhe konfirmimin e gjendjeve të llogarive të detyrimeve të
mbartura.
Këto proçedura janë të nevojshme për vlerësimin e shpenzimeve të interesave duke konsideruar
që ka nje lidhje të drejperdrejte gjendje llogarie detyrimi me shumen e shpenzimit.
Arësyeshmeria e shpenzimeve të interesit analizohet nga krahasimi i rritjes/ pakësimit te
detyrimeve dhe ndryshimeve perkatëse te shumave te interesit të përllogaritur dhe debituar ne
rezultat e kombinuar kjo me analizen e ndryshimeve të normave efektive të interesit të aplikuara
nga njësia. Kjo analizë mund të çojë audituesin në rezultatin nësë shumat e paraqitura te
detyrimit, shpenzimeve te interesit jan te arsyeshme dhe nese njësia ka registruar të gjitha
shpenzimet ne rezultat.
2.2.2 Teste thelbësore -Testet e detajuara për transaksionet dhe gjendjet e llogarive
Në vijim të proçedurave analitike audituesi kryhen dhe testet e detajuara ne lidhje me gjendjet e
llogarive por dhe per transaksionet që kanë çuar në lindjen e detyrimit si rrjedhoje po
përmbledhim keto teste :
- Testet e detajuara për Transaksionet
Siç u permend dhe ne vlerësimin e sistemit te kontrollit ne lidhje me lindjen e detyrimeve

audituesi duhet që me ane të testeve te detajuara te sigurohet ne lidhje me :
a. Ndodhja e transaksionit -audituesi duhet të sigurohet qe transaksioni ka lindur dhe është

iniciuar nga personat e veshur me përgjegjesi për ketë veprim. Ketë e realizon duke verifikuar
dokumentacionin përkatës te detyrimit si dhe procesverbalet e mbledhjeve te këshillit drejtue s
b. Plotësia e informacionit- audituesi duhet të sigurohet në lidhje :
- me veprimet e pagesave dhe arkëtimet që lindin nga këto detyrime ( duke aplikuar
proçedurat e veprimeve te theksuara ne veprimet llogarive bankare).
- Gjithashtu audituesi duhet të sigurohet që nuk ka pagesa të kryera ndaj subjekteve që

nuk bëjnë pjese ne librin e detyrimeve
- vlerësimin e kontratave te leasingut nese këto janë pasqyruar drejt
ç. Autorizimi i transaksionit- - audituesi duhet të verifikoje vendimet e këshillit drejtues per

te marre evidence ne lidhje me autorizimin e lindjes se detyrimit: shuam, afati, nr interesit etj

d. Saktësia dhe Veprimet rregulluese ( cut off) - audituesi duhet te marre evidence ne lidhje
me përllogaritjen e regjistrimin e shumave te interesit te pagueshëm pagesat përkatëse te
interesit
d. Klasifikimi - audituesi duhet te marre evidence ne lidhje me klasifikimin e transaksioneve

, ese ato janë kryer konform klasifikimeve te parashikuar nga standardet e kontabilitet
- Testet e detajuara - Gjendjet e llogarive
Audituesi përveç vlerësimit të klasave te transaksione duhet te marre nje siguri te arsyeshme
duke vlerësuar dhe gjendjet e llogarive te detyrimeve ne fund te periudhës ushtrimore. Për të
realizuar këtë qëllim audituesi kryen testet si me poshtë vijon:
EKZISTENCES se detyrimit Audituesi kryen procedurën e konfirmimit me qëllim grumbullimin e

evidences ne lidhje me kreditorin, shumat e mbetur e detyrimit dhe kushtet përkatëse, afati,
interesi etj.
TE DREJTAT DHE DETYRIMET – Audituesi duhet te sigurohet ne lidhje me të drejta dhe detyrimet
qe sjellin detyrimet duke ekzaminuar kontratat përkatëse te detyrimit.
PLOTESIA - Audituesi duhet të sigurohet ne lidhje me saktësinë e informacionit për gjendjet e

detyrimeve . Kjo realizohet nëpërmjet analizës se kushteve kontraktuore dhe konfirmimit te
gjendjeve nga kreditoret.
VLERESIMI DHE KLASIFIKIMI – Audituesi konsideron përshtashmerine e teknikave te përdoruara

për te vlerësuar detyrimin dhe interesat e pagueshëm duke u bazuar te qëllimi I emetimit të tyre
ne baze te këtyre kontrollon mënyrën e vlerësimit ne momentin e mbylljes.
Nëse detyrimet transferohen nga një kategori te tjetra atëherë ai duhet te marri gjithë
informacionin e nevojshëm ne lidhje me këtë veprim dhe te kontrolloje humbjet ose te ardhurat
e regjistruara ne lidhje me këtë riklasifikim.
3. Detyrimet ndaj personelit dhe ndaj shtetit
3.1 Vlerësimi i Riskut të Brendshëm në lidhje me procesin e menaxhimit te personelit
Normalisht një numër i reduktuar i risqeve të brendshëm influencojnë proçesin e menaxhimit te

BNJ. Disa nga çështjet që audituesi mund të marrë ne konsideratë janë efektet e kushteve
ekonomike, cilësia e burimeve të marra ne punë, dhe shpeshtësia e marrje ve/ përfundimit te
marrëdhënieve të punës. Një tjetër faktor që audituesi merr ne konsiderate është legjislacioni në
lidhje me punën dhe rregullimet e tij dhe efektet që ky i fundit ka ne procesin e MBNJ.
Normalisht gabimet që mbart in llogarite personelit janë të ultë audituesi mban një risk të ulet të
brendshëm.

3.2 Vlerësimi i Riskut të kontrollit në lidhje me proçesin e menaxhimit te personelit
Vlerësimi i SKB ndjek për MBNJ ndjek të njëjtën rrjedhë si çdo zë tjetër . Tre hapat kryesor të
vlerësimit të riskut nga ana e audituesit janë :
- Njohja dhe dokumentimi i SKB
- Planifikimi dhe kryerja e testeve te kontrollit
- përcaktimi i nivelit te riskut dhe dokumentimi i tij
3.2.1 Testet e Kontrollit - Proçesin e menaxhimit te personelit
Ne lidhje me vlerësimin e procesi te MBNJ audituesi kryhen këto teste të kontrollit të cilat
duhet ti japin një siguri në lidhje më efektivitetin e SKB në lidhje me të . Vlerë simet më
kryesore që kryhen audituesi janë përmbledhur në vijim:
a. Ndodhja e transaksionit të pagave - audituesi duhet të sigurohet qe transaksioni ka

lindur dhe që nuk ka transaksione pagesash punonjësish që nuk ekzistojnë. Për të marrë këtë
siguri ai duhet të mbledhë evidencë për efektivitetin e SKB në lidhje me lindjen e
marrëdhënieve të punës dhe përfundimin e tyre dhe që autorizimet e duhura janë vë në në
pune pë r kontrollin e prezencës në punë të personelit.
b. Autorizimi i transaksionit të pagës -audituesi duhet të sigurohet qe transaksioni është i

autorizuar nga personat e veshur me përgjegjësi për ketë veprim . Pë r kë të që llim në
procedurat e saja njësia duhet të përfshije dhe nivelet e autorizimit të procesit të MBNJ.
c. Plotësia e informacionit- audituesi duhet të sigurohet në lidhje :
- me veprimet e pagesave që lindin nga këto detyrime ( duke aplikuar proçedurat e

veprimeve te theksuara ne veprimet llogarive bankare) që pë r përllogaritjen e tyre janë
përdorur raportet e përcaktuar dhe paketa e shpërblimit ë punonjësit.
- Gjithashtu audituesi duhet të sigurohet që nuk ka pagesa të kryera ndaj personave që nuk
ekzistojnë në regjistrin e personelit .
d. Klasifikimi - audituesi duhet te marre evidence ne lidhje me klasifikimin e transaksioneve

, janë kryer konform klasifikimeve. Në së ë shtë debituar nja llogari e ndryshme nga ajo që
duhej atë hë rë do të kishim nja paraqitje jo të saktë të raportimit.
3.3 Testet thelbësore - Detyrimet ndaj personelit dhe ndaj shtetit
3.3.1 Teste thelbësore - Proçedurat analitike - Detyrimet ndaj personelit dhe ndaj shtetit
Në rast së niveli i testeve të kontrollit në lidhje me transaksionet e personelit mbështët nivelin

e dëshiruar të riskut të kontrollit atë herë audituesi zhvillon testet thelbësore per gjendjet ë
llogarive që lidhen me veprimet e personelit . Në qoftë se niveli i riskut të kontrollit ë shtë në

nivelin e kërkuar atëhrë nuk ndryshon nivelin e riskut të zbulimit. Ne qoftë se niveli i RC
ndryshon apo e thenë ndryshe SKB nuk është efektiv pë r të dhë në n n jë siguri në lidhje me
transaksionet e personelit atëherë Audituesi duhet te ndryshojë nivelin e parashikuar të riskut
të zbulimit duke e ulur atë , duke kërkuar që niveli i testeve që do te aplikohen ndaj llogarive të
personelit dhe të lidhura më to të rritet.
Proceduat thelbësore që përdoren nga audituesi ne lidhje e klasat e transaksioneve dhe

gjendjeve të llogarive janë: krahasimi i buxhetit me shpenzimet aktuale, ndryshimet e zë rit të
personelit në kontabilitetin e kostos atj.
3.3.2 Teste e detajuara- Detyrimet ndaj personelit dhe ndaj shtetit
Shpjegimi i testeve të detajuara do të përqendrohet në llogarite e shpenzimeve të personeli

dhe detyrimeve të përllogaritua.
Llogarite e Shpenzimeve – janë një zë material i raportimit të një njësie dhe si e tillë ajo mund
të ketë efekte në shumë llogari shpenzimesh : psh kosto e produkteve të gatshme, shpenzimet
e përgjithshme administrative, shpenzimet e shitjes etj. Gjithashtu ka një sërë shpenzimesh që
i mbart njësia në lidhje me marrëdhënie të punës , psh kuota e sigurimeve shëndetësore e
shoqërore apo dhe llogaritë që mbartin efektet e testit të vlerës së aktiveve (SNK 19. përfitimet
e personelit) të përdorur për pagesat e përfundimit të marrëdhënieve të punës etj.
Llogaritë e detyrimeve të përllogaritura – një njësie i lindin një sërë detyrimesh të

përllogaritura nga transaksionet me personelin. Si të tilla përmendim :
- Detyrimet për paga e shpërblime
- Detyrimet për lejen e zakonshme
- Detyrimet për përfundimin e marrëdhënieve të punës
- Detyrimet për sigurimet shoqërore e shëndetësore
- Detyrimet p r tatimin mbi të ardhurat personale etj
Gjatë auditimit të llogarie sa me sipër audituesi ë shtë i interesuar të marrë një evidencë në
lidhje më :
- Ekzistencën e detyrimit
- Plotë sinë e paraqitjes
- Vlerësimin e shumave të paraqitura
- Veprimet rregulluese ( CUT OFF) – kompetenca
- Klasifikimin dhe Paraqitjen

Kur risku i kontrollit është i ulët atëherë audituesi mund te kryejë procedura thelbësore
analitike në lidhje me gjendjet e llogarive sa me sipër duke aplikuar analizë n krahasuese me
periudhat pararendëse ushtrimore. Ndërkaq që për llogaritë ku risku i kontrollit është i lartë
atë here audituesi i shtrin në një masë të zgjeruar testet e detajuara për llogaritë .
Përsa i përket llogarive të marrëdhënieve më shtetin detyrimet duhet të paguhen në thesar

brenda një datë të caktuar., si të tille gjendja e llogarive në fund te periudhës duhet të
përmbajë vetëm përllogaritjen e muajit të fundit që është për tu paguar ne muajin pasardhës (
shumica e tatimeve ne Shqipëri duhet te paguhen brenda datës 14 të muajit pasardhës) .
4. Auditimi i Ardhurave te Marra në Avance dhe Detyrimeve të përllogaritura
4.1 Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura – Vlerësim i

Riskut të brendshëm
Vlerësimi i riskut të brendshëm për këto llogari mbahet i ulët për vetë faktin që ato përfaqësojnë
një numër të kufizuar transaksionesh dhe që normalisht rrjedhin nga zëra të tjerë , detyrime
kontraktuare dhe shitje.
4.2 Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura – Vlerësim i

Riskut të kontrollit
Këto ardhura rrjedhin nga shitje direkt normalisht psh shitje produktesh me porosi, apo
shërbime që do te kryhen ne disa periudha ushtrimor. Pjesë e vlerësimin të sistemit të kontrollit
për këto transaksione nga audituesi është përcaktimi i nivelit te efektiviteti te këtij sistemi.
Gjithashtu një vlerësim tjetër që kryen audituesi është ai i sistemit të KB të ngritur nga njësia në
lidhje me shpërndarjen në periudhat kontabël të tyre psh në fund të çdo tremujori klienti ka
përcaktuar që do të kryeje regjistrimet e shpërndarjes së këtyre ardhurave.
Ndërkaq që detyrimet e përllogaritur rrjedhin si rezultat i detyrimeve kontrakture psh konsumi i

energjisë elektrike për faturat e pa mbërritura , apo detyrimet për garancitë e produkteve te
shitura etj.
4.3 Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura – Proçedurat

Thelbësore
Gjatë auditimit Audituesi kryhen kryesisht proçeduara analitike dhe thelbësorë më qëllim
grumbullimin e evidencës së auditimit. Testet e detajuara kryhen vetëm në rastet e evidentimit
të mëparshëm të paraqitjes jo të sakte të këtyre të ardhurave apo detyrimeve të përllogariturave

4.3.1 Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura –

Proçedurat Thelbësore Analitike
Ashtu siç e thamë proçedurat analitike zënë një vend të rëndësishëm në evidencën ë
grumbulluar pasi numri i transaksioneve është i ulet.
Disa teste që mund te kryhen nga audituesi janë:
- krahasimi i shumave të paraqitura ne RF me gjendjet e periudhave pararendëse
- përllogaritjen e raportit të ne krahasim me totalin e Bilancit dhe krahason me periudhat

pararendëse
4.3.2 Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura – Testet e

Detajuara
Në rastet kur audituese verifikon gabime atëherë ai ndërmerr testet e detajuara të çilat
konsistojnë në verifikimin e
(vi) Ekzistencës- kjo mund të testohet duke kërkuar një konfirmim te shoqëritë të
çilat kanë kryer pagesat e shumave të marra ne avance
(vii) Plotësisë së informacionit – testohet duke verifikuar të dhënat e marra nga

konfirmimi më të dhënat e regjistrave të njësisë që auditohet
(viii) Të drejtat e detyrimet – audituesi duhet të testoje kushtet e përfitimit të të ardhurave

duke kontrolluar konfirmimet që kane ardhur prej tyre
(ix) Vlerësimin – vlerësimi nëse shuma e mbetur e pashpërndare është e paraqitur në

mënyrë të besueshme mund te testohet me anë të rikalkulimit nga ana e audituesit
(x) Klasifikimin – evidentimi i llojit te ardhurës së marre në avance shoqërohet me

evidentimin e natyrës se duke e bere me të lehtë vlerësimin e klasifikimi i tij.
4.3.3. Auditimi i Ardhurave te marra ne avance dhe detyrimeve te përllogaritura – Shembuj

Proçedurat auditimi
 Kërkon listën e detajuar dhe bën kërkim te dhënash ne llogarite me qellim rakordimin e
shumave apo gjetjes se mospërputhjeve.
 Testim dhe kontrollon zërat me faturat origjinale nga ka lindur ky zë r.
 Rishikohet sistemi për përfshirjen e zërave ne këtë llogari gjithashtu dhe transferimin e
zërave nga kjo llogari.
 Me ane te testimit kryen numërimin fizik te zërave te listuar ne këtë llogari dhe verif ikon
nëse ka ndryshime.

 Rishikohen proçedurat operuese te shkruara.
 Përcakton shkallen e perputhshmerise me proçedurat dhe praktikat e punës dhe me

nevojën për te përditësuar proçedurat aktuale.
 Rishikohet dhe testohet sistemi i kontrollit te brendshëm.

TEMA 12 AUDITIMI I CIKLIT TE BLERJEVE DHE SHITJEVE
1. Planifikimi i proçesit të auditimit të procesit Blerjeve dhe Shitjeve dhe efekteve

shoqëruese
Një njësi ekonomike ndan sistemet e informacionit në procese biznesi dhe cikle transaksionesh.
Audituesi përdor këtë ndarje për të organizuar mbledhjen e evidencës së auditimit duke filluar
që nga lindja e transaksioneve deri te rregjistrimet në ditar dhe kalimit në librat kontabël. Një
paraqitje e proceseve të biznesit përfshin Proceset e financimit , proceset e blerjeve,
menaxhimin e burimeve njerëzore, procesin e menaxhimit të inventarëve, procesin e shitjeve.
Këto procese përcaktohen nga ana e drejtimit me qëllim që të zbatojnë strategjitë dhe objektivat
ë njësisë ekonomikë.
Kjo ndarje e proceseve i vjen në ndihmë drejtimit që të identifikojnë risqet që shoqërojnë këto
procese dhe që të përcaktojnë masat për reduktimin e tyre, duke ngritur një sistem k ontrolli i cili
të japi një siguri ne lidhje me realizimin e objektivave të sistemit të kontrollit të brendshëm;
përpuethshmërinë me legjislacionin dhe rregullat e udhëzimet, besueshmërinë e informacionit
financiar, sigurinë në lidhje me operacionet dhe ruajtjen e aktiveve.
Në tëmat e mëparshme folëm për 3 procese : procesi i financimit –me anë të studimit të
auditimit të detyrimeve financiare, procesi i menaxhimit të burimeve njerëzore- me anë të
studimit të auditimit të detyrimeve ndaj personelit.
3 proceset e tjera ; blerjet, shitjet dhe inventarët si pjesë përberëse e zinxhirit të vlerave do ti
studiojmë në vijim.
1.1.1 Procesi i Shitjes dhe Tipet e transaksioneve që ndërmerr njësia ekonomike

Procesi i shitjes influencon në shumë llogari të njësisë ekonomike. Transkasionet e njësisë të cilat
preken nga procesi i shitjes janë të shumtë , por më të rëndësishmit janë:
- Shitjet të cilat kanë efekt në llogaritë e arketueshme dhe inventarët
- Të hyrat e mjeteve monetare- të cilat influencojnë llogaritë e arkëtueshme dhe
llogaritë e mjeteve monetare
- kthimet dhe uljet nga shitjet, zbritjet nga shitjet- kanë efekt në llogaritë ë arkëtueshme,
kthimet e uljet dhe zbritjet nga shitjet
Audituesi duhet të këtë njohuri në lidhjë
- Tipet e tranaksioneve që ndërmerren
- dokumentacionet dhe rregjistrimet
- detyrat e personelit të përfshirë në proces
- ndarjen e detyrave
Procesi i shitjes, ashtu sic është diskutuar dhe ne zinxhirin e vlerave paraqitet s i vijon:
a. Marrja e Urdherit /Porosise nga klienti

Urdhri i shitjes merret nga klienti dhe si dokument përmban

o Permbledhje e zerave dhe cmimeve te porositura – ky dokument i dergohët personit të
ngarkuar me shitjen me një metodë komunikimi
b. Aprovimi I Kushteve te pageses nga klienti / Kushteve të shitjeve me kredi
Kur klienti kërkon pagesë të mëvonshme ateherë shoqëria duhet të ketë një process formal të
analizës së aftësisë paguese të klientit. Ky process duhet dokumentuar më qëllim që të m arrë
formën e aprovimit.
c. Plotesimi i urdherit ne baze te kushteve te pageses dhe rregjistrimi i celjes
Pasi njësia ka aprovuar kushtet e pagesës së klientit atëhere të dhenat e urdhuërit do të
rregjistrohen në një database të porosive. Nga ky moment fillon procesimi I të ardhurave I cili
shoqërohet më dërgimin e produkteve. Database I të arhdurave është një element I nevojshem
në duart e njësisë pasi ai permban të dhenat në lidhje me statusin e porosive ; nese janë dërguar
mallrat , kryer faturimi dhë me e rnëdësishmja nese është njohur e ardhura apo në janë
plotësuar kushtet për ta njohur të ardhurën.
d. Dërgimi i produkteve
Një dokument dërgese lind në zyrën e dërgesave dhe është i nevojshmë të përgatitet per cdo
produkt që del nga magazinat. Ky dokument përmban një sërë elementësh duke percakton
perbajtjen e dergesës në detaje si dhe kushtet e trasnportit e cila së bashku me faturën I
dergohen transportuesit. Normalisht dokumenti I dërgesës dhe dokumenti I transportit janë dy
dokumenta të vecantë, në varësi të sistemit informatik që përdor njësia ekonomike.
e. Faturimi
Fatura është dokumenti që prodhohet apo emetohet nga njësia kur e ardhura njihet në
kontabilitet. Fatura përmban të dhenat kryesore të mallit dhe afatin e pageses. Normalisht ne
varësi të sistemeve IT të njësisë informacioni ne faturë përmban të njejtin informacion I cili
perfshihet dhe ne dergese.
f. Rregjistri i shitjeve
Ky rregjistër përditësohet me emetimin e faturave dhe njohjen e të ardhurave , duke përfshirë të
dhenat kryesore në lidhje me të ardhuren. Në varësi të llojit të shitjeve që kryhen njësia ky
rrejgister mund te jete I ndarë në klasa llogarish të ardhurash.
g. Libri i klientit
Me lindjen e të ardhurës atehere lind dhe e drejta e njësisë për arkëtimin e shumës së faturuar
brenda kushteve të aprovuara të kushteve të pagesës. Ky libër përmban të gjitha të dhenat në
lidhje me shitjet e realizuara, shumat e arkëtuara, zbritjet etj veprime që kryhen me klientin.
h. Evidentimi i maturimeve të llogarive të arkëtueshme
Ky është një raport që përgatitet me qëllim evidentim e gjendjeve të llogarive të klienteve dhe
shuamve përkatëse për tu arkëtuar, të evidentuar këto te fundit bazuar në ditët e mbetura pët
tu maturuar psh nga 0-30 ditë, 30-60 dit etj, si dhe për cilat llogari jane tejkaluar termat e

arkëtimit. Ky evidentim përdoret me qëllim monitorimin e arkëtueshmerisë së llogarive të

klientëve.
i. Lajmërimi i arkëtimit
Lajmërimi për arkëtim paraqet një dokument i cili normalisht i dërgohe klientit për ta lajmeruar
per shumat e arkëtuara dhe faturat përkatese që jane arkëtuar. Ky dokument normalisht
përgatitet nga njësia ekonomike me qëllim evidentimin apo lajmërimin e klientit në rastet e
arkëtimeve me vonese dhe penalitetet që duhën paguar apo dhe per zbritjet që klineit përfiton
në rastet e arkëtimeve para termave të pagesës. Ky dokument lëshohet pasi paratë janë
depozituar në llogaritë bankarë të njësisë.
j. Libri i arkëtimeve
Ky libër përdoret nga njësia për të evidentuar gjithë arkëtimet dhe përmban kolonen e
debitimeve të cilat përfshijnë shumat e arkëtuara si dhe llogarinë e klientit që kreditohetsi dhe
llogaritë e të ardhurave të tjera, të ardhurat nga interesi për arketimet e vonuara apo debituar
për zbritjet e aplikuara
k. Dokumenti për Zbritjet dhe Kthimet nga shitjet
Ky dokument përdoret nga njësia me qëllim evidentimin e kreditimit për kthimet nga klientët
dhe uljet përkatese. Është një forme e ngjashme me atë të librit te shitjeve dhe që procesohet
automatikisht në sistemin e njësisë kur ka levizje të cilat evidentojnë kthime mallrash, ulje të
metejshme cmimi apo zbritjet.
l. Autorizimi për fshirjen e llogarive të arketueshme
Ky dokument normlaisht autorizon fshirjen e llogarive nga librat e njësisë ekonomike. Ky
dokument përpilohet nga departamenti i kredisë ( apo shitjeve, në përshtatje me strukturën e
njësisë) dhe merr aprovimin final të përsonit përgjegjes për menexhimin e Mjeteve Mone tare ne
rastet kur kjo llogari është arkëtuar plotesisht apo të departamentit ligjor në rastet e ndjekjes së
procedurave përkatësë gjyqësore për arkëtim.
1.1.2 Funksionet kryesore që realizohen gjatë Procesit të Shitjes

a. Marrja e Urdherit /Porosise nga klienti
Ky është procesi fillestar i procesit të linde së të ardhurave dhe që shoqërohet me rregjistrimin e
tij ne librin porosive.
Është e rëndësishmë të theksohet që ky dokument duhet të marrë autorizimet përkatese nga
drejtimi në lidhje me :
- Sasinë
- Cmimin
- Afatin e arkëtimit
- Zbritjet e aplikueshme
- Veprimet që duhet të kryhen ne lidhje me kthimet dh euljet nga shitjet
- Etj

b. Aprovimi I Kushteve te pageses nga klienti / Kushteve të shitjeve me kredi

Ky aprovim duhet të marrë në analizë dhe të përcaktojë nese klienti është në gjendje të paguajë,
pasi mos aplikimi I këtij procesi mund të cojë në lindjen e borxheve të këqija. Nga kjo analizë
klientit I përcaktohet kushtet e arkëtimit të cilat përcaktojnë limitin e kredise dh e afatin e
maturimit dhe penalitetet ne rast vonese.
Monitorimi I procesit të arkëtimev ekryhet nga departamenti I kredisë i cili ka për qëllim
minimizimin e riskut të ekspozimit ndaj klientit si dhe reduktimit të mospagesës nga ana e tij.
Është departamenti i kredisë i cili gjithashtu përgatit dhe dokumentin e fshirjes së llogarisë i cili
duhet të aprovohet nga një nivel me i lartë në njësi.
c. Dërgimi i produkteve
Dërgimi I mallrave dhe shërbimeve nuk duhet të kryheet pa autorizimin përkatës. Autorizimi I
shitjes merr për bazë realizimin e procesit te aprovimit te linjes së kredisë ndaj klienti, nderkaq
që kontrollon dhe që sasitë e përgatitura dhe cmimet e aplikuara për dergesën janë në përputhje
me porosinë e marrë nga klienti. Me qëllim përshpejtimin ë dërgesavë porosia dhe aprovimi I
linjës së kredisë I duhen dërguar zyrës së dërgesave më qëllim kontrollin në kohë të tyre.
d. Faturimi
Përgjegjësinë kryesore e faturimit eshtë që të kontrolloje që sasitë dhe cmimi që I aplikohet
klientit është ai I aprovuar dhe që shuma përkatësi I faturohet ne menyrë të rregullt klientit.
Funksioni I faturimit merret dhe me mallart e kthyer ky qëllimi dhe funksioni kryesor eshte qe
nuk aplikohet asnje pakësimi llogarisë nësë mallart nuk janë kthyer ne magazinë.
e. Dokumenti i arkëtimeve
Zyra e arketimeve duhet të sigurohet që të gjitha arkëtimet janë evidentuar në mënyrë të saktë
dhe në kohë dhe në momentin që paratë depozitohen në ll ogarinë bankarë të njësisë.
f. Llogaria e arkëtueshme
Zyra që merret me llogaritë e arkëtueshme duhet te sigurohet;
- Që faturimi është rregjistruar dhe që dokumentacioni përkates mbi të cilin është leshuar
fatura ka marrë aprovimet përkatëse
- Që rregullimet në lidhje me kthimet, uljet dhe zbritjet kanë marrë aprovimet përkatëse
dhe jane rregjistruar
- Që cdo rregjistrim në llogarine e klientit është kryer me një dokumentazcion të
përshtatshmën dhe të të aprovuar
Normalisht ky funksion mund të kryhet nga zyra e faturimit apo njësia mund të këtë një zyre të
llogarive të arketueshme.
g. Libri i madh
Përgjegjësia kryesore e funksionit që merrët me llogaritë e librit te madh është që te sigurohet;
- Të ardhurat janë njohur me shumat përkatese dhe qe janë klasifikuar ne llogaritë
përkatese

- Llogarite e klientit të përdoruara janë llogaritë e percaktuara nga ky funksion ; klasifikimi

sipas maturimit, monedhave, grupi i klienteve etj
- Veprimet e arketimeve janë paraqitur në llogaritë e klientëve perkatës dhe në llogaritë
bankare përkatëse
Me tej një funksion kryesor i zyrës që ka në përgjegjësi librin e madh është rakoridmi i llogarive
të klinteve analitike me llogarinë e arkëtueshme.
1.1.3 Ndarja e detyrave

Nje nga funksionet kryesore të sistemit të kontrollit te brendhsmen të llogariv etë arketueshme
ne kontabilitet është ndarja e detyrave. Kjo behet tejet e rëndësishmë duke konsideruar që
procesi i shitjes shoqërohet me nje risk të lartë te mashtrimti dhe vjedhjes.
Si rrjedhoje përsonat që kryejnë proceset e :
- pergatitjes se porosisë
- rregjistrimit te porosisë
- dergimi i mallit
- faturimit
Nuk duhet te përfshihen ne proceset e rregjistrimit ne kontabilitet te :
- te ardhurave
- llogarise se klientit
- arketimeve
- Zbritjeve/kthimeve dhe uljeve
- fshirjen e llogarisë së arketueshme
Në procesin e shitjes një rol te madh ze dhe teknologjia e informacionit e cila i jep mundesi
njësisë ekonomike që të kryeje proceset e :
- Numerimit automaik të faturave te përgatitura
- Përpilimi të raportimeve për qëllime monitorimit te riskut te klientit
- Përditësimi i llogarive të klientëve për cdo arketim të kryer
- Përgatitja e raportimit të raportimeve te ndryshme te librit te madh te llogarive te
arketueshme

1.2 Njohuri te Përgjithshme Procesit Blerje dhe Lindja e Detyrimeve per Llogarite e
pagueshme
1.2.1 Procesi i Blerjes dhe Tipet e transaksioneve që ndërmerr njësia ekonomike
Gjatë zhvillimit të aktiviteti të saj njësia ekonomike ndërmerr një serë trasnaksionesh tregëtare
përfshire këti dhe ato të blerjes së mallarave, shërbimeve apo dhe aktiveve të tjera materiale ,
qoftë këto aftashkurtër apo afat gjatë. Një përshkrim i shkurtër i procesi të blerjes jepet ne vijim;
- Blerje e mallrave
Është procesi i porosisë dhe marrjes ne dorezim të mallrave dhe sherbimeve të porositura. Gjatë
këtij procesi njësia ekonomike përballet me njohjen e llogarisë së pagueshme, lindjes se
inventarëve, kosto e mallarve të vlefshem për shitje, kosto e mallarave te shitur, llogari aktivesh
dhe shpenzimesh të ndryshme; ie. Energji elektrike, telefoni, sherbime konsulence përfshire
auditimin e jashtëm apo shërbime te tjera sigurie etj
- Pagesat e detyrimeve që lindin
Ky proces përfshin pagesat e detyrimeve që i lindin njësisë ekonomike. Ndër këto detyrime
përmendim; pagesat e llogarive te pagueshme, zbritjet nga blerjet etj
- Kthimi i mallrave , uljet nga blerjet
Ky proces nenkupton transkasionet qe ndermerr njësia ne lidhje me kthimet e mallarve që janë
jashtë standartit apo uljet qe ajo përfiton në këto raste. Në këto proces njësia ekonomike
përballët me vlerësimin e kthimit e uljeve, llogarinë e pagueshme dhe me inventaret apo aktivet
e tjera.
1.2.2 Tipet e dokumentacionit dhe rregjistrimeve që përdor njësia ekonomike gjatë procesit
të blerjes
a. Porosia e blerjes
Normalisht gjatë aktivitetit njësisë ekonomike i lind nevoja për të blerë lëndë të parë, materiale
ndihmëse dhe te tjera. Për këtë qëllim përpilohet parashikimi i mallrave apo lëndës së parë të
nevojshmë për një periudhë kohë. Ky parashikim pasi mërr aprovimin e caktuar nga drejtimi i
njësisë, i kalohet departamentit të blerjës. Dokumentacioni i përgatitur është porosia e blerjes.
Ky dokument, i autorizuar nga përsoni përgjegjës i prodhimit apo operacioneve të njësisë,
përmban të dhënat teknikë të mallrave apo lëndës së parë që kërkohet të blihet, dhe i dërgohet
njësisë së blerjes apo prokurimit të njësisë.
b. Marrja në dorëzim i mallrave
Ky dokument përgatitet kur mallrat mbërijnë pranë njësisë ekonomike ie magazinat. Normalisht
ky dokuement përmban gjithe mallrat e porositur pa përfshirë sasinë. Ky dokument i marrjes në
dorëzim i bashkangjitet faturës se blerjes dhe i përcillet njësisë së llogarive të pagueshme.
c. Fatura e blerjes
Ky dokument përfaqëson faturën që shitësi i emeton bl erësi ttë mallit. Ai shpreh sasine mallit,
cmimin për njesi dhe vleften totale, perfshire tatimet ie TVSH.

d. Libri i blerjeve
Është një dokumetn në të cilin paraqiten te gjitha blerjet, malli që blihet, sasia, cmimi per njesi,
kthimet , uljet , zbritjet, furnitori si dhe pagesat përkatese. Ky libër i ngjan shume librit te
furnitoreve, përvec pjesës se artikujve që jane blerë.
e. Libri i furnitorëve
Përfaqëson lëvizjet e një furnitori të vecantë. Ajo përfshin vleftën e faturave, pagesat e kryera
etj. Totali i librave të klienteve duhet të jetë i barabarte me librin e madh te llogarvie te
furnitorëve.
f. Procesi i pagesës dhe disbursimit
Ky proces përfshin përgatitjen e dokumetnit të pagesës së furnitorit i cili normalisht duhet te
aprovohet nga përsoni përgjegjës. Ky dokuement mund te jete urdher pagese ne bankë, cek ,
apo mandat pagese.
g. Libri i pagesave
Përfaqëson rregjistrimet që lidhen me pagesat e furnitorëve. Ai permban të gjitha kreditimet dhe
shumat përkatese si dhe llogaritë që debitohen. Totali i librit të pagesave duhet te jete i
barabartë me totalin e debitimeve te librit te furnitorëve.
1.2.3 Funksionet kryesore të menaxhimit të procesit të blerjes

a. Kërkesa për blerje
Kërkesa përë blerje përfaqeson kërkesen për një sherbim apo mall, qqë normalisht kryhet nga
njësia e blerjeve. Normallisht ky funksion duhet te ndjeke rregullat dhe nivelet e autorizimit te
dhena nga njësia dmth që personi që ka një limit deri ne 100 mije leke kryen porosi deri ne 100
mije leke, nderkaq që shumat e tjera jane autorizuar nga nivelet përkatese ie drejtor i
pergjithshem, bord drejtoresh etj
b. Funksioni i Blerjes
Kjo njësi pasi ka identifikuar blerësin e përshtatshmëm, plotëson këtë dokument me cmimet
përkatese, që normalisht janë cmimet me të ulta. Kjo njësi pasi ka marrë autorizimin nga
përgjejgësi i njësisë së blerjeve i dërgon furnitorit urdhërin e blerjes. Dokumentacioni i përgatitur
është porosia e blerjes.
c. Marrja ne dorëzim e mallit
Marrësi në dorëzim i mallravë është një funksion i cili ka për detyrë që të beje krahasimet e te
dhënave teknike të mallrave dhe cmimeve që merren nga blerësi. Personli i kësaj njësie përgatit
nje dokumenti cili quhet dokuemnti i marrjës në dorëzim i mallit, i cili i dergohet njësisë se
llogarive të pagueshme dhe magazinës.
d. Rregjistrimi i Fatuës e Blerjes
Njësia e llogarive të pagueshme është përgjegjëse për një sërë detyrash. Ndër to dhë rregjistrimi
i fatyrave të blerjes. Ajo duhët të kontrollojë nëse blerja rrejgistrohet si shpenzim apo aktiv dhe
që detyrimi është rregjistruar në llogarinë përkatëse të furnitorit. Ky funksionin kontrollon që

njësia e mallravë të porositur me anë të porosisë së blerjes është dorëzuar e gjitha dhe që
cmimet e aplikuar ne fatura janë ato të porosisë.
Kjo njësi është përgjegjëse dhe për kthimin e mallrave dhe uljet përkatëse, duke përpiluar
dokumentacionin përkatës dhe fillimin e procedurave per kthimin e mallrave.
e. Urdhëri i pagesës dhe pagesa e detyrimit
Njësia e pagesa ( appo njësia e thesarit apo financës ) ka për detyrë përgatitjen dhe firmosjen e
urdhërit të pagesës për pagimin e furnitorëve. Normalisht duhet të përgatitet dokumentacini
përkates i pagesës i cili normalisht duhet te rezultojë për pagesa te ligjshme. Për k ete qellim
transaksioni i pagesës duhet te autorizohet. Me qëllim evitimin e pagesës së dyfishtë
dokumentacioni i cili i bashkëlidhet pagesës është; Porosia, fatura, marrja në dorëzim, ndërkaq
që dokumentacioni origjinal duhet te përmbajë shënimin e paguar duke evidentuar daten e
pageses.
Pagesa mund të kryhet me para ne dorë, me cek ose me trasnfertë bankare. Në këto raste duhet
te respektohet legjislacioni;
- Tatimor – Ministria e Financave
- Per parandalimin e pastrimit të parave – Ministria e Financave
- Për veprimtarinë valutore – Banka e Shqipërise
- Etj
f. Llogaria e furnitorit
Funksioni që ka në përgjegjësi llogaritë e furnitorëve ka për detyre që të sigurohet që gjithe ;
- Faturat
- Pagesat
- Kthimet dhe uljet
- Zbritjet
- Rregulllimet e tjera te llogarisë
janë rregjistruar në menyrë të rregullt e direkte, duke kryer kontrollet përkatëse te totale, ditevë
të maturimit etj .
g. Libri i madh i llogarive
Njësia përgjegjëse që merrët me librin e madh ka si objektiv që të kontrolloje nëse transaksionet
e blerjes jane klasifikuar ne mënyre të rregullt në ; llogaritë e shpenzimeve,a ktiveve, llogarive
bankare e te furnitorëve. Për këtë funksion është përgjegjëse njësia e kontabilitetit.
Sic e diskutuam dhe në procesin e shitjes, ndarja e dtyrave është një nga procedurat e kontrollit
me të rëndësishme në cdo sistem kontabiliteit. Ngritja e procesit te blerjes duhet të sigurojë që
funsionet janë të ndara, fillimi i transaksinit, autorizim, monitorimi etj.
Një proces i cili mund të evitojë riskun e mashtrimit kërkon minimalisht që funsionet e
mësipërmen te jene te ndara.

2. Auditimi i Procesit të Blerjeve dhe Llogarive të pagueshme

2.1. Vlerësimi i Riskut të Brendshëm në lidhje me procesin e blerjes
Si në cdo proces tjetër, audituesi gjatë auditimit të procesite të blerjes duhet te marrë ne
konsideratë riskun e brendshëm. Për këtë qëlllim ai duhet të marrë ne komnsideratë dy faktorë
kryesorë.
- Faktorët e lidhur me Industrinë
Dy janë faktorët që lidhen me industrinë që audituesi duhet të marrë në konsideratë:
Nësë furnizimi i mallrave është i përshtatshëm
Sa i ndryshueshëm është cmimi i mallrave të cilët blihen nga njësia.
Nëqoftese njësia ka një sërë kontratash me furnizues të ndryshem dhe cmimi është
relativisht stabël atëhëre risku i cmimit është i ulët që njësia të përballet me mungesa
materialesh dhe me një rritje të cmimit të njësisë.
- Paraqitja gabim dhe risku i mashtrimit
Normalisht procesi i blerjes dhe llogaritë që lidhen me të nuk janë të vështira për tu audituar.
Megjithatë studimet kanë treguar që procesi i blerjes dhe llogaritë që llidhen me te jane objekt i
gabimeve materiale. Normalisht këshillohet që audituesi te rishikojë rezultatet e punës së një
përiudhe të auditimeve të mëparshëm.
2.2. Vlerësimi i Riskut të kontrollit në lidhje me procesin e blerjes

Vlerësim i riskut të kontrollit bazohet në të njëjtat koncepte që i kemi diskutuar dhe me parë.
Më qëllim kuptimin e riskut të kontrollit të brendshëm audituesi duhet të njohë përberësit e ketij
sistemi per procesin e blerjes.
a. Ambjenti i kontrollit- elementët kryesore që merr ne konsideratë audituesi janë
struktura organizative e njësisë dhe delegimi i fuqive autorizuese dhe përgjegjësitë. Psh limiti i
shumave për porosite e blerles, limitimi i shumave për pagesat etj
b. Procesin e vlerësimit të riskut nga njësia ekonomike – qe ka të beje me te kuptuarin nga
audituesi se si drejtimi i njësisë kryen vlerësimin e reziqeve qe lidhen me procesin, identifikimin e
tyre dhe mundesine e ndodhisë së ngjarjes që mbart risk si dhe masat qe ky i fundit ka
parashikuar per minimizimin e tyre.
c. Procedurat e kontrollit- kur audituesi niset nga parimi për tu mbeshtetur në SKB të
njësisë ne lidhje me një proces atehere ai duhet të njohë kontrollet që njësia aplikon gjatë
procesit, duhet të sigurohet që ato kontrolle ekzistojnë dhe që SKB ka arritur objektivat e
drejtimit. Me në detaje, audituesi kryen ato procedura ne lidhje me SKB që i japin atij nje siguri
në vlerësimet e tij në lidhej me SKB.
d. Sistemet e informacinit dhe komunikimit – për secilin nga klasat e transaksioneve të
blerjes audituesi duhet të marrë informaicon në lidhjë me :
i. Si kryhet procesi i blerjes, pagesës etj

ii. Cilat jane dokumentat kontabël që nevojiten per rregjistrimet e transaksioneve

iii. Rrjedha e veprimeve për cdo tip transaksioni duke filluar qe nga nisja e veprimti ( inicimi)
deri tek perfshirja e ti ne raportimin financiar, përfshire përpunimim elekronik të të dhënave
iv. Procesi për vlerësimin e shpenzimeve te pagueshme
e. Monitorimin e kontrollin – audituesit i nevojitet të kuptojë së si klienti monitoron dhe
kontrollon proceisn e blerjes përfshirë keto skicimine kontrolleve dhe aktiviteteve përkatëse. Ai
duhet të kuptojë së si supërvisoret rishikojnë punën e personelit dhe kush ne njësi vlerëson dhe
kontrollon sistemet e teknologjisë së informacionit.
- planifikimi dhe kryerja e testeve të kontrollit
Audituesi normalisht analizon procesin e blerjes me qëlllim identi fikimin e kontrolleve të cilët i
japin një siguri që gabimet materiale janë parandaluar ose që ato zbulohen dhe normalisht
korrigjohen. Ai bazohet në keto kontrolle me qëllimin që të mbaje riskun e kontrollit të ulët. Psh
në rast se klienti ka procedura për autorizimin e blerjeve atehere audituesi mund te vendosi që
të mbeshtetet ne keto procedura më qëllim reduktimin e riskut për vlerësimin e autorizimeve.
Testet e kontrolllit do te nevojiteshin me qëllim për të përcaktuar nese ky proces është efektiv
dhe eficent, audituesi mudn të zgjedhë që te kontrollojëpër një blerje nëse njësia ka aplikuar
procedurat e autorizimit.
- përcaktimi i riskut dhe dokumentimi i tij
Pasi audituesi teston kontrollet atehere ai përcakton një nivel risku të kontrollit. Normalisht kur
testet e kontrollit mbeshtesin parashikimin e riskut te ulet te kontrollit , atehere nuk behen
modifikime ne riskun e kontrollit te planifikuar, dhe audituesi mund te vijojë më procedurat
thelbësore. Audituesi duhet të dokumentojë këtë pjesë të punës së planifikimit dhe testimit te
kontrollit me qëllim përcaktimin e riskut te kontrollit gjatë procesit te blerjes. Ky dokumetnacion
duhet te përfshijë fluksin e punës, rezultatet e testeve dhe konklusionin e audituesit ne lidhej me
nivelin e riskut te kontrollit.
2.2.1 Testet e Kontrollit dhe procedurat e kontrollit - në lidhje me procesin e blerjes

- ndodhja e transaksionit të blerjes
Qëllimi i audituesit gjatë testimit të ndodhjes se transaksionti ëhstë që të sigurohet që ne librat e
njësisë nuk ka blerje që nuk ekzistojnë dhe si rrjedhoje nuk ka paraqitje jo të saktë që rrjedh nga
mashtrimi. Një vlerësim që mund të beje audituesi është që gjtihe blerjet dhe pagesat janë
rregjistruar dhe i përkasin njësisë. Nje procedure kontrolli në këtë rast që mund te a plikohet
është kontrolli nësë ekzistojne blerjë të cilat janë kryer pa autorizim, nje test kontrolli në këtë
rast është ai i kontrollit të një blerjeje nëse dokumentacioni përfshin autorizimin e blerjes dhe
dokumentine marrjes në dorëzim të mallit.
- plotësia e transaksionit të blerjes

Në rast së klienti nuk rregjistron një blerje atëhëre shpenzimet mund të jene te nenvlerësuara se
bashku me detyrimet. Më qëllim marrjen e sigurise në lidhje me plotesinë e transaksionit
audituesi mund te aplikoje proceduren e kontrollit të numrave të faturave të rregjistruara në
librin e blerjeve me numrin e faturave te emetuara nga furnitori. Testi i kontrollit që mund të
aplikohet ne këtë rast është gjurmimi i një rregjistrimi në librine blerjeve dhe kontrollin e të
dhënave te faturës me faturen fizike.
- autorizimi i transaksionit të blerjes
Gabimet materiale mund te rrjedhin dhe nga aplikimi i gabuar i niveleve te autorizimit për
blerjet. Për të marrë një info në lidhjë me nivelet audituesi duhet të përgatisi një listë të firmave
të autorizuar dhe limitet ( kufizimet) përkatëse. Testet e kontrollit që mund të aplikohen ne këtë
rast ëshët që të gjurmohet një trasnaksion dhe të kontrollohet niveli nesë punonjësi që e ka
autorizuar ka atë fuqi firme apo jo duke ju referuar listët së përpiluar më lart.
- saktësia e transaksionit të blerjes
Një gabim material mund të rrjedhë dhe nga rregjistrimi i pasaktë i shumave apo i llogarivë si
rrjedhojë e përllogaritjeve të gabuara apo aplikimi i cmimeve të gabuara. Sic e përmendëm me
siper urdhri i blerjes duhet të përfshije sasine, cmimin dhe shumën përkatëse. Ne rast se ekziston
kontratë midis palëve ku informacion duhet te përfshihet ne kontratë.
Punonjësi i llogarive te pagueshme ka si procedure kontrollin e faturës se blerjes ( sak tësine
matematikore), urdhrin e blerjes dhe marrjen ne dorezim. Ne vijim ai kryen rregjistrimin e
detyrimit ndaj furnitorit ne librin e furnitorëve. Testi i kontrolli per kete procedure nga ana e
audituesit mudn të jëtë rikryerja e gjithe procesit që kryen punonjësi duke pasur në dispozicion
një set dokumentash blerjeje. Ky vlerësim shoqërohet dhe me marrjen e një sigurie në lidhje me
saktësinë ë rregjistrimeve në librat e blerjes, furnitorit, pagesave, llogarisë së paguehsme ne
kontrabilitet etj
- kontroll i kompetences së transaksionit të blerjes
Klienti duket të ketë procedura që ti japin mundësi identifikimin e transaksioneve të cilat i
përkasin periudhës ushtrimore.
- klasifikimi i transaksionit të blerjes
Klasifikimi i duhur i transaksinit është një tjetër vlerësim i i kryhet klasës së transkaioneve të
blerjes. Në rast së transaksionet nuk klasifikohen si duhet atehere aktivet, shpenzimet, detyrimet
mund të mbartin gabime materiale. Normalisht 2 janë kontrollet që kryhen për tu siguruar në
lidhje me klasifikimin;
a. përdorimi i planit të llogarive nga ana e klientit
b. njësia duhet të ketë nje funksion më vete ë cila ka për detyre aprovimin dhe rishikimin e
librit te madh te llogarive që preken gjate trasnaksioneve të blerjes

2.2.2 Testet e Kontrollit dhe procedurat e kontrollit - në lidhje me procesin e pagesës

- ndodhja e transaksionit të pagesës
njësisë nuk ka paraqitje jo të saktë që rrjedh nga mashtrimi apo gabimi. Kontrolli kryesor qe
aplikohet ne keto rasti është ekzistenca e ndarjes së detyrave psh rregjistrimi i llogarive
pagueshme, rakordimi i llogarive te pagueshme me librin e furnitorve, përgatitja e pagesës për
furnitorei, autorizimi i pagesës së furnitorit etj Per të testuar ndarjen e detyrave audituesi mund
te vezhgojë kryerjne e ketyre procedurav enga ana e personelit te njësisë.
- plotësia e transaksionit të pagesës
Gabimi që mund të ndohhi në njësi është që një pagesë të rregjistrohet ne lloginë e një furnitori
tjetër. Për të vlerësuar plotësinë e transaksionit në vijim të vlerësmi të ndodhjes së ngjarjes
audituesi mnd të kontrollojë që rregjistrimet e pagesave ditore ne librat e furnitorëve rakordojnë
me pagesat më llogarinë e pagueshme.
Testet e detajuara te aplikueshme në këtë rast mudn të jënë rishikimi i procedurë së rakordimi të
gjendjeve në fund te ditës më pagesat, lilbrine furnitoreve dhe llgarinë e pagueshme.
- autorizimi i transaksionit të pagesës
Ndarja e duhur e detyrave redukton riskun qe nje autorizim të mungojë. Është e rëndësishmë të
theksohet që përsoni që kryhen autorizimin e blerjeve nuk mund të kete të drejten e autorizimit
të pageses.
Gjithashtu punonjësi që kryen rregjistrimin ne kontabilitet të faturavë të furnitorit nuk mund të
ketë akses në iniciimin e procedurës së pagesës.
- saktësia e transaksionit të pagesës
Një gabim material mund të rrjedhë dhe nga rregjistrimi i pasaktë i shumave apo i llogarivë.
Procedurat e kontrolllit te klientit duhet të përfshijnë një rakordim mujor ( minimalisht) të
shumave të librit të furnitoreve me regjistrimet e llogarive të pagueshme.
- kontroll i kompetences së transaksionit të pagesës
Klienti duket të ketë procedura që ti japin mundësi identifikimin e transaksione ve të cilat i
- klasifikimi i transaksionit të pagesës
Klasifikimi i duhur i transaksinit është një tjetër vlerësim i i kryhet klasës së transkaioneve të
pagesës. Në rast së transaksionet nuk klasifikohen si duhet atehere aktivet dhe detyrimet mund
të mbartin gabime materiale. Normalisht 2 janë kontrollet që kryhen për tu siguruar në lidhje me
klasifikimin;
a. përdorimi i planit të llogarive nga ana e klientit dhe
b. aprovim dhe rishikim të numrit te llogarive ne dokumentin e pageses

2.3. Auditimi i Llogarive të pagueshme dhe llogarive të lidhura

2.3.1 Teste thelbësore - Proçedurat analitike - në lidhje me llogarinë së pagueshme
Procedurat thelbesore janë të nevojshmë pasi ndihmojnë në identifikimin e gabimeve materiale
si dhe japin evidence ne lidhje me sinqeritetin e shumave te rregjistruara.
Disa nga procedurat thelbesore që mund te aplikohen për llogarite e pagueshme janë:
- Krahasimi i llogarive të pagueshme me periudhat pararendëse dhe me të dhënat e
industrisë me qëllim identifikimin e rrezikut te nën ose mbivlerësimit të detyrimeve apo
shpenzimeve
- Krahasimi gjendjeve të detyrimeve ndaj furnitorëve te vecantë më qëllim identifikimin e
rrezikut të nën ose mbivlerësimit të detyrimeve apo shpenzimeve
- Etj
2.4. Testet e Detajuara per klasat e transaksioneve dhe gjendjeve të llogarive të pagueshme
Normalisht gjatë punës së tij audituesi duhet të vlerësojë llòogaritë ë pagueshme dhe të tjera
llogaritë të pagueshem dhe detyrime që rrjedhin nga transaksionet tregëtare. Qëllimi i testeve të
detajuara është zbulimi i gabimeve materiale për cdo transaksi on të vecantë duke ndjekur
procesin e blerjes. Sic e kemi përmendur gjithmonë testet e detajura kryhen së bashku me testet
e kontrollit.
Si fillim normalisht do të vijojmë me vlerësimin e plotësisë së gjendjeve te llogarive pasi audituesi
duhet të përcaktojë rregjistrimet e vecanta ne librin e furnitorëve janë në total të barabarta me
gjendjen e llogarisë së pagueshme.
- Plotësia
Më qëllim arritjen e një sigurie në lidhje me plotësinë audituesi merr një listë të llogarive te
furnitorëve duke e kontrolluara atë me librin e madh të llogarisë së pagueshme. Normalisht
gjendjet e furnitoëve parqesin faturat e papaguara ende nga njësia. Të tjera procedurë që
ndjek audituesi lidhet me
 pyetjet e drejtuara drejtimit në lidhej me procedurat e kontrollit që aplikohen per
llogaritë e pagueshme.
 Marrja e gjendjeve të llogaruve të furnitorëve dhe rakordimi me gjendjet e llogarisë së
pagueshme
 Konfirmimi i llogarive të furnitorëve
 Etj
- Ekzistenca
Shqetësimi kryesor i audituesit në lidhje me llogaritë e pagueshme është ekzistenca e tyre.
Për të vlerësuar kete ceshtje ai pas përzgjedhjes së kampionit kontrollon dokumentacinin e
blerjes për gjendjet e paraqitura ne llogarinë e pagueshme. Në rast se audituesi ka marrë
një evidence të mjaftueshmë dhe të besueshme atëhere ai sigurohet ne lidhje me
ekzistencën. Në disa raste ai mund të kërkoje dhe konfirmim nga blerësi.

- Kompetenca
Qëllimi ivlerësimit të aplikimit të parimit të kompetencës ka të bëjë me faktin nëse blerjet dhe
gjendjet përkatëse i takojnë periudhës ushtrimore. Në të shumtën e rasteve kontrolli i këtij
aplikimi lidhet me kontrollion fizik të inventarëvë të njësisë. Gjithashtu klienti duhet të këtë
ngritur procedura kontrolli të përshtatshme në lidhjë me aplikimin e parimit të kompetencës.
Audituesi mund të arrijë një siguri dukë kërkuar raportin e fundit të llogarive të pagueshme të
njësisë. Një kampion i vogël i periudhës se fund dhe fillim vitit zgjidhet per te vlerësuar sa më
sipër.
- Të drejtat e detyrimet
Në përgjithësi ekziston një risk i limituar në lidhje me vlerësimin e të drejtave e detyrimeve pasi
njësitë nuk para preferojnë të rrejgistrojne detyrime që nuk i përkasin njësi së. Megjithatë
audituesi duhet të sigurohet nga dokumentacioni i blerjes nësë këto detyrime i përkasin njësisë.
- Vlerësimi
Vlerësimi i një llogarie të vetme nuk ëhstë i vështirë, pasi llogaritë e pagueshmë janë nomralisht
te njohura me vlerën e tyre bruto, ose më vlerën neto nga zbritjet e aplikueshme.
Një test i detajuar që mund të naplikojë audituesi është krahasimi i letrave të konfirmimit me
gjendjet ne librat e njësisë.
- Klasifikimi dhe paraqitja
Një cështje e rëndësishme e klasifikimit,dhe paraqitjes ka të bejë më faktin nësë:
a- detyrimet jane identifikuar
b- ndarja e detyrimeve afat shkurtër dhe afatgjatë
c- të sigurohet që detyrime të ndryshme janë klasifikuar në forma të ndryshme
2.4.1 Procedurat e Konfirmimit te llogarive të pagueshme

Audituesi pervec grumbullimit të evidencës së mjaftueshme ka nevojë që të siguroje dhe nje
nivel besueshmërie ndaj saj . si rrejdhoje pëërvec procedurave të auditmit në lidhje me
verifikimin dhe rakordimin e gjendjeve ai kryhen dhe procedurat e konfirmimit te llogarive duke
kërkuar kete konfirmim palës së trëtë dmth shitësit të mallit. Në ratet kur klienti ka vaplikuar
procedura kontrolli eficente dhe efektive atehere audituesi përqëndrohet më shumë ne
konfirmimin e gjendjeve më të rendësishmë të llogarive. Procedura e konfirmimit të llogarive të
furnitorit nomralisht është një procedurë konfirmuese pozitive që do të thotë që audituesi i
kërkon furnitorit të konfirmojë gjendjet e kontabilitetit , totalin e furnizimeve të shprehur ne sasi
vlere dhe shuma, gjendjen e llogarisë si dhe totalin e pagesave te marra. Normalisht këto shuma
rakordohen me veprimet e shprehura nga njësia në librin e furnitorit.

3. Auditimi i Procesit i Shitjes, Lindjes së Llogarisë së Arkëtueshme dhe arkëtimit

3.1 Vlerësimi i Riskut të Brendshëm në lidhje me procesin e shitjes
Procesi i shitjes duhet shoqëruar nga audituesi me vlerësimin e riskut te brendshëm dhe
faktorët e riskut që shoqërojne si ciklin e te ardhurave dhe ciklin e arkëtimit. Vlerësimi i efekteve
potenciale të faktoreve të riskut të brendshëm është një nga inputet kryesore për riskun e
paraqitjes jo të saktë.
Faktorët të cilët influencojnë procesin janë:
- Ngjarjet që lidhen me industrinë
Faktorë që mund të përmendim janë përfitueshmëria dhe shëndeti i industrisë në të cilën
operon njësia, nivelin e konkurrencës dhe ndryshimet teknologjike të cilat mund të kenë një
efekt në paraqitjen gabim të raportimit.
Ndër të tjerë faktorë që përmendim është niveli i rregullimit të industrisë nga analegjislative.
Psh këtu mund të përmendim industrinë e hidrokarbureve dhe energjisë shitjet e të cilëve
influencohen nga politikat qeveritare, nepermjet aplikimit të cmimeve të kontrolluara psh
permendim entirregulator i energjisë apo kufizimet e aplikuara ne cmimet e shitjes me pakice
nga agjensia e konkurrences per hidrokarburet etj.
- Kompleksitetin dhe vijimesinë e procesit të njohjes së të ardhuarve
Për disa njësi njohja e të ardhurave shoqërohet me një kompleksitet te procesit. Psh një shoqëri
e cila prodhon pajisje elektronike dhe softëare dhe shet këtë produkt shoqëruar me shërbimin e
instalimit dhe mirëmbajtjes.
Procesi i të njohurës së të ardhurës nga shitja e ketij procesi shoqërohet me një kompleksitetin e
ndarjes së të ardhurës që rrjedh nga shtija e pajisjeve, softëare -ve dhe sherbimeve të lidhura.
Në këto raste audituesi duhet te vlerësojë riskun e paraqitjes jo të saktë të të ardhurave, pasi ka
gjithmonë një mosmarreveshje midis tyre dhe drejtimit ne lidhje me njohjen e të ardhurave.
- Vështirësitë në auditimin e transkasioneve dhe gjendjeve të llogarive
Llogaritë të cilat janë të vështira për tu audituar mund të mbartin riskune brendshëm të lartë për
një auditues. Ndër disa cështje që mund të përmenden është vlerësimi i llogarive te zbritjes se
vlerës së llogarvë të arkëtueshme, pasi në to përfshihet nje nivel i lartë gjykimi nga ana e
drejtimit në të cilën përfshihen dhe elemente të lartë subjektivizmi.
Risku i paraqitjes gabim lidhet me faktorët që lidhen me kompleksitetin e përllogaritjes së
zbritjes.
- Gabimet e evidentuar në auditimet pararendese
Normalisht këshillohet që audituesi te rishikojë rezultatet e punës së një periudhe të auditimeve
të mëparshëm i cili funksionon si një indikator i treguesve te gabimeve materiale.

3.2 Vlerësimi i Riskut të kontrollit në lidhje me procesin e shitjes

Vlerësim i riskut të kontrollit bazohet në të njëjtat koncepte që i kemi diskutuar dhe me parë. Më
qëllim kuptimin e riskut të kontrollit të brendshëm audituesi duhet të njohë përberësit e ketij
sistemi per procesin e shitjes.
- Njohja dhe dokumentimi i SKB
f. Ambjenti i kontrollit- elementët kryesore që merr ne konsideratë audituesi janë
struktura organizative e njësisë dhe delegimi i fuqive autorizuese dhe përgjegjësitë. Psh limiti i
shumave për porositë e shitjeve, limitimi i shumave për klientët etj
g. Procesin e vlerësimit të riskut nga njësia ekonomike – qe ka të beje me te kuptuarin nga
audituesi se si drejtimi i njësisë kryen vlerësimin e reziqeve qe lidhen me procesin, identifikimin e
tyre dhe mundesine e ndodhisë së ngjarjes që mbart risk si dhe masat qe ky i fundit ka
parashikuar per minimizimin e tyre.
h. Procedurat e kontrollit- kur audituesi niset nga parimi për tu mbeshtetur në SKB të
njësisë ne lidhje me një proces atehere ai duhet të njohë kontrollet që njësia aplikon gjatë
procesit, duhet të sigurohet që ato kontrolle ekzistojnë dhe që SKB ka arritur o bjektivat e
drejtimit. Me në detaje, audituesi kryen ato procedura ne lidhje me SKB që i japin atij nje siguri
në vlerësimet e tij në lidhej me SKB.
i. Sistemet e informacinit dhe komunikimit – për secilin nga klasat e transaksioneve të
shitjes audituesi duhet të marrë informaicon në lidhjë me :
i. Si kryhet procesi i shitjes, arkëtimit etj
ii. Cialt jane dokumentat kontabël që nevojiten per rregjistrimet e transaksioneve
iii. Rrjedha e veprimeve për cdo tip transaksioni duke filluar qe nga nisja e veprimit ( inicimi)
deri tek perfshirja e ti ne raportimin financiar, përfshire përpunimim elektronik të të dhënave
iv. Procesi për vlerësimin e shpenzimeve te pagueshme
j. Monitorimin e kontrollin – audituesit i nevojitet të kuptojë së si klienti monitoron dhe
kontrollon procesin e shitjes përfshirë keto skicimine kontrolleve dhe aktiviteteve përkatëse. Ai
duhet të kuptojë së si supervisoret rishikojnë punën e personelit dhe kush ne njësi vlerëson dhe
kontrollon sistemet e teknologjisë së informacionit.
Audituesi normalisht analizon procesin e shitjes me qëlllim identifikimin e kontrolleve të cilët i
japin një siguri që gabimet materiale janë parandaluar ose që ato zbulohen dhe normalisht
korrigjohen. Ai bazohet në keto kontrolle me qëllimin që të mbaje riskun e kontrollit të ulët. Psh
në rast se klienti ka procedura për autorizimin e shitjeve atehere audituesi mund te vendosi që
të mbeshtetet ne keto procedura më qëllim reduktimin e riskut për vlerësimin e autorizimeve.
Testet e kontrolllit do te nevojiteshin me qëllim për të përcaktuar nese ky proces është efektiv
dhe eficent, audituesi mudn të zgjedhë që te kontrollojëpër një shitje nëse njësia ka aplikuar
procedurat e autorizimit.

testet e kontrollit mbeshtesin parashikimin e riskut te ulet te kontrollit , atehere nuk behen
modifikime ne riskun e kontrollit te planifikuar, dhe audituesi mund te vijojë më procedurat
kontrollit me qëllim përcaktimin e riskut te kontrollit gjatë procesit te shitjes. Ky dokumetnacion
duhet te përfshijë fluksin e punës, rezultatet e testeve dhe konklusionin e audituesit ne lidhej me
nivelin e riskut te kontrollit.
3.2.1 Testet e Kontrollit dhe procedurat e kontrollit - në lidhje me procesin e shitjes

Në këtë seksion do të diskutojmë transaksionet që lidhen më shitjën duke u përqëndruar ne
procedurat e kontrollit dhe testet e detajuara te transkasioneve. Testet e detajuara dhe
procedurat e kontrollit realizohen si me metoda manuale dhe me teknika te asistuara nga
teknologjia e informacionit.
- Ndodhja e Transaksionit
Audituesi është i përqëndruar në lidhje me ndodhjen e transaksionit të shitjeve pasi mund të
ndodhë që mungesa e një transaksioni mund të cojë në nënvlerësimin e të ardhurave dhe të
llogarive të aktivit. Normalisht njësitë janë të interesuara të mbivlerësjnë zërat e mësipërm, duke
bërë të mundur që audituesi të shqetësohet dhe për rregjistrimin e shitjeve fiktive kur nuk është
realizuar dërgimi i mallrave dhe shërbimeve.
Më qëllim vlerësimin nëse ka apo jo rregjistrime fiktive audituesi mund të kryejë procedurën e
kontrollit të shitjeve të cilat përmbajne urdherin e blerjes nga ana e klientit, ndërkaq që ptestet e
detajuara që mudn të aplikohen mund të testoje faturën e shitjes, ekzistencen e urdherit nga
klienti, dorëzimin e mallit etj
- Plotesia e transaksionit te shitjes
Një nga gabimet që mund të ndodhi normalisht është dorezimi i mallit, dërgimi dhe mosnjohja e
të ardhurës nga shitja. Mungesa e njohjes më të ardhurat mund të cojë në mosfaturimin e
klientit dhe nënvlerësimin e të ardhurave dhe llogarisë së arkëtueshme. Procedura e kontrollit në
këtë rast që mund të aplikojë audituesi është kontrolli i numrit të rregjistrimit në kontabilitet te
dokumentave të dërgimit dhe faturave të shitjes, ndqrkaq që teste t e detajuara ne lidhje me
këtë mund të jëtë rishikimi i procedurave të kontrollit të rregjistrimeve kontabël dhe të
numeracionit të faturave të shitjes.
- Autorizimi i Transaksionit të shitjes
Paraqitje jo e saktë mund të ndodhë si rezultat i autorizimeve te gabuara apo dorëzim mall rash
të klienteë të cilët janë të klasifikuar si klient të këqinj apo kryerja e shitjeve me cmime jo të
autorizuara. Për të shmangur sa më sipër klienti duhet të ngrjë procedura ne lidhje me
autorizimin e transaksioneve të shitjes.
- Saktësia e transaksionit të shitjes

Saktësia është një element i rëndësishëm i vlerësimit të transaksioneve të shitjes. Përsëri

ekzistenca e një listë cmimesh të autorizuara mund të cojë në rritjen e saktësisë së
transaksioneve. Procedurat e kontrollit të shitjes që mund të apl ikohen për trasnkasionet mund
të jene kontrolli matematikor i një seti dokuemtnash shitjes, ndërkaq që testet e detajuara që
mudn të aplikohen për këto procedura është verifikimi i faturave të shitjes nësë klienti ka kryer
kontrollin matematikor të faturës.
- Cutt-off ( kompetenca) e transaksionit të shitjes
- Klasifikimi i transaksionit të shitjes
Klasifikimi i duhur i transaksinit është një tjetër vlerësim i i kryhet klasës së transakioneve të
shitjes. Në rast së transaksionet nuk klasifikohen si duhet atehere aktivet dhe ardhrat mund të
mbartin gabime materiale. Normalisht 2 janë kontrollet që kryhen për tu siguruar në lidhje me
klasifikimin;
a. përdorimi i planit të llogarive nga ana e klientit dhe
b. aprovim dhe rishikim të numrit të faturave si dhe kodifikimi i tyrë sipas produktit dhe
shërbimit që shitet
3.2.2 Testet e Kontrollit dhe procedurat e kontrollit - në lidhje me procesin e arkëtimit

- Ndodhja e Transaksionit të arkëtimit
njësisë nuk ka paraqitje jo të saktë që rrjedh nga mashtrimi apo gabimi. Kontrolli kryesor qe
aplikohet ne keto rasti është ekzistenca e ndarjes së detyrave psh rregjistrimi i llogarive
arkëtueshme, rakordimi i llogarive te të kleitnëve me librin e llogarive të arkëtueshm etj. Per të
testuar ndarjen e detyrave audituesi mund te vezhgojë kryerjne e ketyre procedurave nga ana e
personelit te njësisë.
- Plotesia e transaksionit te arkëtimit
Gabimi që mund të ndodhi në njësi është që një arktëim mund të rregjistrohet ne llogirinë e një
klienti tjetër. Për të vlerësuar plotësinë e transaksionit në vijim të vlerësmi të ndodhjes së
ngjarjes audituesi mund të kontrollojë që rregjistrimet e arkëtimeve ditore ne librat e klientëve
rakordojnë me pagesat më llogarinë e arkëtueshme.
Testet e detajuara te aplikueshme në këtë rast mudn të jënë rishikimi i procedurë së rakordimi të
gjendjeve në fund te ditës më arkëtimet, lilbrin e klienteve dhe llogarinë e arkëtueshme.
- Autorizimi i Transaksionit të zbritjeve
Termat e shitjeve normalisht përmbajnë dhe zbritje te aplikueshme mbi llogaritë e klienteve në
raste të arktëtimit para afatit të maturimit. Sistemi i kontabilitetit duhet të sigurojë kontrolle që
të sigurojnë drejtimin që politkat e zbritjeve aplikohen dhe ndiqen në përputhshmëri m e
politikat përkatëse.

- Saktësia e transaksionit të arkëtimit

Një gabim material mund të rrjedhë dhe nga rregjistrimi i pasaktë i shumave apo i llogarive.
Procedurat e kontrolllit te klientit duhet të përfshijnë një rakordim mujor ( minimalisht) të
shumave të librit të klientëve me regjistrimet e llogarive e arkëtueshme.
- Cutt-off ( kompetenca) e transaksionit të arkëtimit
- Klasifikimi i transaksionit të arkëtimit
Audituesi rrallë herë ka shqetësim nëse transkaksionet janë rregjistruar gabim në raportim.
Menyra më e mirë për të evituar rregjistrimin gabim të arkëtimeve është përdorimi i planit të
llogarive prej klientit. Për të reduktuar riskun audituesi teston një transaksion më qëllim që të
sigurohet për klasifikimin e transaksionit.
3.3 Auditimi i Llogarive të arkëtueshme dhe llogarive të lidhura

3.3.1 Teste thelbësore - Proçedurat analitike - në lidhje me llogarinë e arkëtueshme
Testet thelbësore –procedura analitke përdoret në përgjithësi për të testuar që llogaritë si të
ardhurat, llogaritë e arketueshme etj të jenë paraqitur në mënyre të besueshme dhe të
ndershme.
Për këtë qëlllim mund të përdoren krahasimet e vellimit të të ardhurave me periudhat
pararendëse, raportet e qarkullimit te llogarive të arkëtueshme etj.
3.4 Testet e Detajuara per klasat e transaksioneve dhe gjendjeve të llogarive të

arkëtueshme
Qëllimi i testeve të detajuara është zbulimi i gabimeve materiale për cdo transaksion të vecantë
duke ndjekur procesin e shitjes. Sic e kemi përmendur gjithmonë testet e detajura kryhen së
bashku me testet e kontrollit.
Si fillim normalisht do të vijojmë me vlerësimin e plotësisë së gjendjeve te llogarive pasi audituesi
duhet të përcaktojë rregjistrimet e vecanta ne librin e klientëve janë në total të barabarta me
gjendjen e llogarisë së arkëtueshme.
- Plotësia
Më qëllim arritjen e një sigurie në lidhje me plotësinë audituesi merr një listë të llogarive te
klientëve duke e kontrolluara atë me librin e madh të llogarisë së arkëtueshme. Normalisht
gjendjet e klientëve parqesin faturat e papaguara ende nga klienti. Të tjera procedura që
ndjek audituesi lidhet me
 pyetjet e drejtuara drejtimit në lidhej me procedurat e kontrollit që aplikohen per
llogaritë e arkëtueshme.

 Marrja e gjendjeve të llogaruve të klientëve dhe rakordimi me gjendjet e llogarisë së

arkëtueshme
 Konfirmimi i llogarive të klientëve
 Etj
- Ekzistenca
Shqetësimi kryesor i audituesit në lidhje me llogaritë e arkëtueshme është ekzistenca e tyre. Për
të vlerësuar kete ceshtje ai pas përzgjedhjes së kampionit kontrollon dokumentacinin e shitjes
për gjendjet e paraqitura ne llogarinë e arkëtueshme. Në rast se audituesi ka marrë një
evidence të mjaftueshmë dhe të besueshme atëhere ai sigurohet ne lidhje me ekzistencën. Në
disa raste ai mund të kërkoje dhe konfirmim te klienti.
- Kompetenca
Qëllimi i vlerësimit të aplikimit të parimit të kompetencës ka të bëjë me faktin nëse shitjet dhe
gjendjet përkatëse i takojnë periudhës ushtrimore. Në të shumtën e rasteve kontrolli i këtij
aplikimi lidhet me kontrollin fizik të inventarëvë të njësisë. Gjithashtu klie nti duhet të këtë
ngritur procedura kontrolli të përshtatshme në lidhjë me aplikimin e parimit të kompetencës.
Audituesi mund të arrijë një siguri dukë kërkuar raportin e fundit të llogarive të arkëtueshme të
njësisë. Një kampion i vogël i periudhës se fund dhe fillim vitit zgjidhet per te vlerësuar sa më
sipër.
- Të drejtat e detyrimet
Audituesi duhet të përcaktojë nëse llogaritë e arkëtueshme janë në pronësi të njësisë dhë që ato
nuk janë shitur apo nuk janë përfshirë në raportim.
- Vlerësimi
Vlerësimi i një llogarie të vetme nuk është i vështirë, pasi llogaritë e arkëtuehsme janë
normalisht të njohura me vlerën e tyre bruto, ose më vlerën neto nga zbritjet e aplikueshme.
Një test i detajuar që mund të aplikojë audituesi është krahasimi i letrave të konfirmimit me
gjendjet ne librat e njësisë.
Një cështje e rëndësishme e klasifikimit,dhe paraqitjes ka të bejë më faktin nësë:
a- drejtat janë identifikuar
b- ndarja e aktiveve afat shkurtër dhe afatgjatë
c- të sigurohet që drejta të ndryshme janë klasifikuar në forma të ndryshme
3.4.1 Procedurat e Konfirmimit te llogarive të arkëtueshme

Audituesi pervec grumbullimit të evidencës së mjaftueshme ka nevojë që të siguroje dhe nje
nivel besueshmërie ndaj saj . si rrejdhoje përvec procedurave të auditmit në lidhje me verifikimin
dhe rakordimin e gjendjeve ai kryhen dhe procedurat e konfirmimit te llogarive duke kërkuar
kete konfirmim palës së trëtë dmth blerësit të mallit ( klientit të njësisë). Në rastet kur klienti ka

aplikuar procedura kontrolli eficente dhe efektive atehere audituesi përqëndrohet më shumë ne
konfirmimin e gjendjeve më të rendësishmë të llogarive.
Pocedurat e konfirmimit normalisht janë të dy llojeve:
- konfirmuese pozitive
Procedura e konfirmimit të llogarive të klientit normalisht është një procedurë konfirmuese
pozitive që do të thotë që audituesi i kërkon klientit të konfirmojë gjendjet e kontabilitetit ,
totalin e furnizimeve të shprehur ne sasi vlere dhe shuma, gjendjen e llogarisë si dhe totalin e
arkëtimeve. Normalisht këto shuma rakordohen me veprimet e shprehura nga njësia në librin e
klientit.
- konfirmuese negative
Procedura e konfirmimit të llogarive të klientit normalisht është një procedurë konfirmuese
negative që do të thotë që audituesi i kërkon klientit të përgjigjet vetëm ne rastet kur ai nuk
është dakort më gjendjet që i dergohen me ltren e konfirmimit.

4. Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve

Procesi i menaxhimit të inventarëve influencohet nga procedurat e shpjeguara me siper dhe ne
temat me parë psh:
- procesi i blerjes
- procesi i shitjes
- menaxhimi i burimeve njerëzore
keto procese ndërveprojnë më procesin e menaxhimit të inventarëve pasi infuencojne në
përllogaritjen e kostos direkte dhe indirekte të invenatrëve.
4.1 Procesi i Menaxhimit të inventarëve

4.1.1 Tipet e dokumentacionit dhe rregjistrimeve kontabël
- parashikimi i prodhimit
Në një njësi ekonomikë procesi i prodhimit bazohet ne parashikime që bazohen ne kërkesat e
kleinteve për produkte e shërbime dhe në kërkesën për të ardhmen. Bazuar ne keto parashikime
njësia kryen parsshikimet ne lidhje me:
a. materialet qe do të përdoren gajte procesit të prodhimit
b. burimeve njerëzore që do të angazhohen në këtë proces
c. aktiveve afatgjata që nevojiten dhe teknologjia perkatëse
Njësitë në përgjithësi përdorin planifikimin e kerkesave për blerje ose programimin bazuar ne
just in time
- raporti i marrjes në dorëzim
Ky dokument përgatitet kur mallrat mbërijnë pranë njësisë ekonomike ie magazinat. Normalisht
ky dokuement përmban gjithe mallrat e porositur pa përfshirë sasinë. Ky dokument i marrjes në
dorëzim i bashkangjitet faturës se blerjes dhe i përcillet njësisë së llogarive të pagueshme.
- kërkesa për materiale
Për të menaxhuar më se miri menaxhimin e inventarëve njësitë përdorin kerkesën për materiale
ne momentin që nje sasi materilesh kerkohet të hidhet ne procesin e prodhimit. Këto materiale
me anë të këtij dokumenti trasnferohen nga magazina e njësisë në procesin e prodhimit
- skedari kryesor i inventarit
Ky skedar përmban gjithe infromacionin në lidhje me inventarin e njësisë. Ky informaicn përfshin
si të dhënat teknikë të mallrave por dhe të dhenat në lidhje me faturën e blerjes, porosisë së
dhënë furnitorit, të dhënat për koston e invetarëve etj
- informacioni i prodhimit
Në shoqëritë prodhuese informacioni i prodhimit përmban gjithë informacionin që lidhet më
koston e akumuluar për cdo faze prodhimi. Ky informacion përditëson informacionin në lidhje
me invetarizimin e vazhdueshëm të njësisë.

- informacioni mbi koston dhe raporti i ndryshimeve

Shumica e sistemeve në njësitë prodhuese mbajnë informacionnë ldihje me koston dhe
raportimin e devijimeve të kostos. Materialet, kosto e punës, kostot e magazinimit etj ngarkohen
në këto sisteme.
Devijimet që raportohen nga keto sisteme kanë të bejne me koston standarte apo koston e
buxhetuar te prodhimit.
- raporti i gjendjes së inventarit
Ky raport tregon gjendjen e inventarëve të njësisë dhe specifikon , llojin e produktit apo mallrave
duek shprehur sasine dhe koston për njësi.
- urdhëri i transportit/ dërgesës
Një dokument dërgese lind në zyrën e dërgesave dhe është i nevojshmë të përgatitet per cdo
produkt që del nga magazinat. Ky dokument përmban një sërë elementësh duke përcakton
përmbajtjen e dergesës në detaje si dhe kushtet e transportit e cila së bashku me faturën i
dërgohen transportuesit. Normalisht dokumenti I dërgesës dhe dokumenti I transportit janë dy
dokumenta të vecantë, në varësi të sistemit informatik që përdor njësia ekonomike.
4.1.2 Funksionet kryesore të menaxhimit të inventarëve

- menaxhimi i inventarëve
Ky funksion kryhet nga një njësi e përcaktuar brenda njësisë ekonomike. Kjo njësi është
përgjegjëse për planifikimin e aktiviteteve të prodhimit perfshirë nebìvojat për inventarët e
njësisë – lendë e parë, produkt i gatshëm, prodhim në proces, materiale ndihmëse etj,
- magazinat e inventarëve – lënda e parë
Ky funksion është përgjegjës për marrjen në dorezim, ruajtjen dhe nxjerrjes nga magazina të
lendës së parë.
- prodhimi
Ky funksion është përgjegjës për zhvillimin e procesit të prodhimit të produkteve dhe për
procesin e levizjes së inventarëve brenda ambjenteve të prodhimit
- magazinat e inventarëve –produkti i gatshëm
Ky funksion është përgjegjës për marrjen në dorezim, ruajtjen dhe nxjerrjes nga magazina të
produktit të gatshëm.
- kontabiliteti i kostos
Ky funksion është përgjegjës për përllogaritjen e kostos së produktit në proces, produktit të
gatshëm. Ky funksion rishikon dhe kontrollon koston e akumuluar dhe ndryshimet e kostos se
prodhimit nga kosto standarte apo e buxhetuar.
- libri i madh i llogarive të inventarit
Funksioni i librit të madh të llogarive është përgjegjës që të sigurohet që kosto e produktit në
proces apo produktit të gatshëm është rregjistruar dhe përmbledhur ne menyrë të besueshme
në librin e madh. Ky funksion kryhet normalisht nga njësia e kontabilitetit.


Ndarja e detyrave siguron një kontrol të rëndësishëm ndaj gjendjeve të inventarit, duke qënë se
këta të fundit jane objekt vjedhjesh dhe mashtrimi. Si rrjedhoje personeli që merret me
menaxhimin e inventarëve, magazinat e materialeve nuk duhet te kenë akses në rregjistrimet në
librat e inventarëve të produkteve, kontabilitetin e kostos etj.
4.2 Auditimi i Procesit të menaxhimit të inventarëve

4.2.1 Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve – Vlerësim i Riskut të brendshëm
Si në cdo proces tjetër, audituesi gjatë auditimit të procesite të blerjes duhet te marrë ne
konsideratë riskun e brendshëm. Për këtë qëlllim ai duhet të marrë ne konsideratë dy faktorë
kryesorë.
- Faktorët e lidhur me Industrinë
Dy janë faktorët që lidhen me industrinë që audituesi duhet të marrë në konsideratë nivelin e
konkurrencës dhe intensiteti i saj i cili mund të cojë në lindjen e problemeve në lidhje me
vlerësimin e inventarëve ku metoda që mund të zgjidhet është vlera më e vogel midis kostos dhe
cmimit të tregut. Ndryshimet teknologjike mund të cojnë në gabime materiale si rrjedhoje e
shndërrimit ne obsoletë të teknologjise.
- llojet e operacioneve dhe veprimtarisë
Njësitë ekonomikë mund të rezultojnë më procese prodhimi kompleks që lindin;
a. tipi i produktit qe shitet- psh një njësi që prodhon bizhuteri është me e ndjeshme ndaj
riskut te vjedhjes se nje shoqeri tjeter
b. vlerësimi i inventarit mund të jetë objekt mosmarreveshje me klientin
c. ekzistenca e transaksioneve me palët e lidhura ne lidhje me blerjen e inventarëve - kjo
con ne ekzistencen e cmimeve dhe rrjedhimisht te kostos së produktit më të lartë ose
më të ulët se cmimet e tregut , ne varësi të rastit që verifikohet.
4.2.2 Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve – Vlerësim I Riskut të kontrollit për transaksionet

e inventarëve
Vlerësim i riskut të kontrollit bazohet në të njëjtat koncepte që i kemi diskutuar dhe me parë.
Më qëllim kuptimin e riskut të kontrollit të brendshëm audituesi duhet të njohë përberësit e ketij
sistemi per procesin të menaxhimit të inventarit duke njohur :
a. Ambjenti i kontrollit
b. Procesin e vlerësimit të riskut nga njësia ekonomike
c. Procedurat e kontrollit
d. Sistemet e informacionit dhe
e. Monitorimi

Audituesi normalisht analizon procesin me qëlllim identifikimin e kontrolleve të cilët i japin një
siguri që gabimet materiale janë parandaluar ose që ato zbulohen dhe normalisht korrigjohen. Ai
bazohet në keto kontrolle me qëllimin që të mbaje riskun e kontrollit të ulët. Testet e kontrolllit
do te nevojiteshin me qëllim për të përcaktuar nese ky proces është efektiv dhe eficent.
testet e kontrollit mbeshtesin parashikimin e riskut të ulët të kontrollit , atehere nuk behen
modifikime në riskun e kontrollit te planifikuar, dhe audituesi mund të vijojë më procedurat
kontrollit me qëllim përcaktimin e riskut te kontrollit gjatë procesit të menaxhimit të
inventarëve. Ky dokumetnacion duhet te përfshijë fluksin e punës, rezultatet e testeve dhe
konklusionin e audituesit ne lidhej me nivelin e riskut te kontrollit.
4.2.3 Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve – Proçedurat Thelbësore -testet e kontrollit

- ndodhja e transaksionit të inventarit
Shqetësimi kryesor i audituesit gjatë auditimit është që nuk ekzistojnë trasnaksione fiktive të
inventarëve. Për këtë qëllim ai duhet të sigurohet qe ka nje ndarje te detyrave.
Gjithashtu audituesi shqëtësohet nëse invetari vidhet. Ky shqetësim varet nga lloji produktit që
prodhon dhe tregëton njësia.
Për të testuar sa më sipër audituesi mund të vezhgojë nësë kontrolli i ngritur nga njësia është
efektiv dhe eficent.
- plotësia e transaksionit të inventarit
Procedurat e kontrollit për plotësinë e transaksionit lidhen me rregjistrimin e inventarit që është
marrë në dorëzim. Procedurat e kontrollit që aplikohen janë ato të procesit të blerjes. Procedura
shtëse që mund të aplikohen psh pranë magazinës së lëndës së parë q ë inventari i marrë ne
dorëzim dhe i dalë është rregjistruar në mënyre të vazhdueshme.
- autorizimi i transaksionit të inventarit
Normalisht procedurat e kontrollit të plotësisë së transaksionit të invetarëve kryhet ndërkaq që
kryhen procedurat e kontrollit të transaksioneve të blerjes. Shqetësimi që i lind audituesit lidhet
me mosautorizimin e parashikimit të prodhimit dhe rrjedhimisht te blerjes së materialeve te cilat
mund të cojnë në një rritje të gjendjeve të tyr ene fund të periudhes dhe mundësisë së
shndërrimit të tyre në obsolete dhe mbivlerësimin e inventarëve.
- saktësia e transaksionit të inventarit
Saktësia është një element i rëndësishëm pasi rregjistrimi i gabuar mund të cojë në gabime
materiale të inventarit. Saktesia e të dhenave te blerjes së inventarit mund të vlerësohët duke
krahasuar cmimet e aplikuara për sasinë e marrë në dorëzim janë korrekte. Përdorimi i
inventarizimit të vazhdueshëm së bashku me kontrollin fizik periodik duhet të cojë në një rritje te
saktësisë së rregjistrimeve.

Një tjetër shqetësim për audituesin është ai i vlerësimit të inventarit dhe në vecanti invetari
obsolete, atij me levizje të ngadaltë apo gjendje i papërdorshëm në magazina.
Audituesi mund të rishikojë procedurat e klienti në lidhje më vlerësimin e sa më sipër më qëllim
vlerësimin e saktësisë së vlerësimit.
- Klasifikimi i transaksionit të inventarit
Klasifikimi mund të mos jetë një element i rëndësishëm pasi njësia mund të ketë vetëm produkt
të gatshëm ose vetëm mallra për rishitje. Në një njësi e cila kryen shndërrim të lendës së parë ky
proces mërr nje tjeter rendësi pasi shtohen grupet e invetarëve. Kjo cështje lehtësohet nëse
organizmi i njësisë parashikon që cdo njësi të mbajë inventarin e saj dhe si rrjedhoje klasifikimi
rezulton me i lehte. Si rrjedhoje magazina e lendes se pare mban inventarin e vet, ajo e produktit
të gatshem inventarin përkatës dhe prodhimi evidenton prodhi min në proces.
4.2.4 Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve – Procedura analitike thelbesore – vezhgimi i

mumërimit fizik
Procedurat thelbesore janë të nevojshmë pasi ndihmojnë në identifikimin e gabimeve materiale
si dhe japin evidence ne lidhje me sinqeritetin e shumave te rregjistruara.
Disa nga procedurat thelbesore që mund te aplikohen për inventarët janë:
- Krahasimi i inventarëve me periudhat pararendëse dhe me të dhënat e industrisë me
qëllim identifikimin e rrezikut te nën ose mbivlerësimit aktiveve
- Përllogaritja e raporteve të qarkullimit të inventarëve,
- Përllogaritja e marzhit bruto nga shitjet
- Etj
Ndër procedurat thelbësore analitike mund të përmendim;
a. Auditimin e kostos standarte nepermjet analizës së kostos së materialeve, punës, dhe
shpenzimeve të përgjithshme të prodhimit
b. Vëzhgimi i numërimit fizik
Vëzhgimi i numërimit fizik
Vëzhgimi i numërimit fizik është një procedurë gjërësisht e pranuar auditimi i inventarëve.
Megjithatë audituesit nuk i kërkohet që të vëzhgojë të gjithë numërimin, por vetëm invetarin që
është i rëndësishëm (material).
Qëllimi kryesor i vëzhgimit është që të përcaktojë ekzistencën e inventarit, por dhe te drejtave e
detyrimeve që lindin si dhe për vlerësimin e inventarit.
Para se të kryejë proceduren audituesi duhet të jëtë i mësuar me vendndodhjen e inventarit.
Gjatë vëzhgimit audituesi duhet të sigurohet që;
a. Sigurohet që nuk ka prodhim për tu realizuar
b. Sigurohet që nuk ka levizjë inventari

c. Sigurohet që përsoneli i njësisë ndjek inventarin

d. Sigurohet që inventari është i shenjuar për cdo departmanet më një kodifikim të vecantë
e. Të kryeje testë të konrollittë numerimit të rregjistrimeve në letrat e punës
f. Etj
4.2.5 Auditimi i Menaxhimit të Inventarëve – Testet e Detajuara për Transaksionet, gjendet e

llogarive dhe shenimeve
Qëllimi i testeve të detajuara është zbulimi i gabimeve materiale për cdo transaksion të. Sic e
kemi përmendur gjithmonë testet e detajura kryhen së bashku me testet e kontrollit dhe me
auditimin e procesve te blerjes, shitjes , arkëtim dhe pagesave.
- saktësia
Vlerësimi i saktësisë së inventarit kërkon që audituesi duhet të marrë inventarin fizik i cili tregon
sasine dhe cmimet. Invetary duhet të përmbaje shenimet e duhura dhe përllogaritjet
matematikore të sakta. Në rastet kur klienti evidenton inventarin në mënyrë të vazhdueshme
atëhërë gjednjet e ketij inventari duhet te jene të barabarta me sasitë dhe cmimet e numërimit
fizik.
- kompetenca e transaksionit të inventarit
Audituesi duhet të sigurohet që gjithë shitjet dhe blerjet e inventarit janë rregjistruar ne
përiudhen që i përkasin. Për këtë qëllim audituesi duhet te te stojë dokumentacionin e transporit
të materialit për ditë para dhe mbrapa mbylljes së vitit.
- ekzistenca e llogarive të invetareve
Ekzistenca është një nga elementët më të rëndësishëm. Për këtë qëllim audituesi duheet të
marrë pjesë gjatë numerimit fizik të invetarit që kryen njësia dhe të vëzhgojë procedurat
përkatëse.
- plotësia e llogarive të inventarit
Audituesi duhet të sigurohet që të gjitha blerjet dhe shitjet janë rrefjistruar në librin e
inventarëve dhe në librin e madh te inventarëve.
- të drejtat e detyrimet
Normalisht audituesi duhet të sigurohet nesë inventari është në pronësi të njësisë. Për këtë
qëlllim ai duhet të sigurohet që inventari i përket njësisë, në rast së inventari është marrë ne
ruajtje nga njësia ai nuk duhet te përfshihet ne numerimin fizik. Në rast se shitja është jryer
bazuar ne parimin- shes dhe prit – ateherë dhe ky inventar nuk duhet te numerohet nga njësia.
- vlerësimi
Një sërë vlerësimesh kryhen nga njësia. Këto vlerësime përfshijnë ;
a. Koston ne blerje
b. Vlera më e vogël midis kostos dhe cmimit të tregut
c. Vlerësimi i materialeve obsolete, që levizim ngadale ose invnetarët e papërdorshëm

Audituesi duhet të investigoje shumat e rregullimeve kontabël dhe në vecanti për shumat e
përcaktuara gjatë inventarizimit fizik për gabime të mundshme.

Klasifikimi mund të mos jetë një element i rëndësishëm pasi njësia mund të ketë vetëm produkt
të gatshëm ose vetëm mallra për rishitje. Në një njësi e cila kryen shndërrim të lendës së parë ky
proces mërr nje tjeter rendësi pasi shtohen grupet e invetarëve. Kjo cështje lehtësohet nëse
organizmi i njësisë parashikon që cdo njësi të mbajë inventarin e saj dhe si rrjedhoje klasifikimi
rezulton me i lehte. Si rrjedhoje magazina e lendes se pare mban inventarin e vet, ajo e produktit
të gatshem inventarin përkatës dhe prodhimi evidenton prodhimin në proces.

TEMA 10, 11, 12 Auditimi I Aktiveve, Detyrimeve, Blerjeve Dhe Shitjeve

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TEMA 10, 11, 12 Auditimi I Aktiveve, Detyrimeve, Blerjeve Dhe Shitjeve

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Leksione te parashkruara- AUDITIMI Departamenti i Kontabilitetit, FEUT

Punuar nga Grup Autoresh

TEMA 10 AUDITIMI I AKTIVEVE DHE DETYRIMEVE

1. Planifikimi i procesit te auditimit te Aktiveve te Bilancit

1.1 Njohuri te Përgjithshme Aktivet Afat Shkurtra

Page 1 of 62 Viti shkollor 2022-2023

Page 2 of 62 Viti shkollor 2022-2023

 Ambientit rregullator që ka të bëjë me aktivitetin në vendet në të cilat operon klienti

 Kushtet e tregut të sektorëve kryesore me të cilat operon klienti që do të auditohet.

Risqet kanë të bëjnë me :

Risku I vendit –ose rreziku qe klienti/ kunderpartia te dështoje ne plotësimin e detyrimeve te

Page 3 of 62 Viti shkollor 2022-2023

Risku rregullatorëve – ose risku qe ka te beje me humbjet qe rezultojnë si rezultat I aplikimit te

Risku I aftësisë paguese-ose risku qe ka te beje me humbjet qe mund te lindin si rezultat I

3. Qëllimi i Auditimit t ë Elementeve te veçantë te Aktiveve te Bilancit Kontabël

Page 4 of 62 Viti shkollor 2022-2023

3.2 Qëllimi i Auditimit te llogarive të Arkës, Mjeteve Monetare dhe zërave të

(Egzistenca) Detyra e Audituesit eshte qe te verifikoje ekzistencën fizike te gjendjeve te arkës.

(Plotësia) Duhet te verifikoje plotësinë e informacionit te paraqitur ne lidhje me arkën dhe

(Saktësia) Duhet te verifikoje saktësinë e llogaritjeve ne lidhje me vlerën e paraqitur ne PF

Audituesi duhet të njoh sistemin e kontrollit të brendshëm ne lidhje me MM për të realizuar

- Identifikimin e llojeve te mundshme të gabimeve

- Te marre ne konsiderate risqet qe lidhen me llojet e transaksioneve te MM

- Te përgatisë testet e kontrollit

- Te përgatisë testet thelbësore

Page 5 of 62 Viti shkollor 2022-2023

3.2.1 Teste thelbësore - Procedurat Analitike

Përdorimi i testeve thelbësore - PA ne lidhje me MM është i kufizuar nga natyra e gjendjeve te

Testet thelbësore - PA ne lidhje me arkën konsistojnë ne analizën e gjendjeve te llogarive te MM

Qëllimi i përdorimit të këtyre testeve është identifikimi i gabimeve të mundshme qe mund te

- Vlerësimi i ndodhjes se transaksioneve

- Saktësia e paraqitjes se veprimeve te MM

- Cutoff ( ndarja e periudhave) e veprimeve

3.2.1.2 Llogarite Rrjedhëse pranë Bankave

Page 6 of 62 Viti shkollor 2022-2023

kontrolli I interesit te arketueshem dhe te ardhurave te paraqitura ne PASH si rezultat I

3.2.1.3 Depozitat pranë Bankave

Page 7 of 62 Viti shkollor 2022-2023

8. Rishikim i sistemit te kontrollit te brendshëm.

3.2.2 Testet e Kontrollit

3.2.2.1 Auditimi i Arkës - Përmbledhje e procedurave

Praktika e punës se audituesit mund te përmbaje hapat e mëposhtëm qe perfshijne teste

1. Bazuar ne përzgjedhje, arkëtaret numërojnë keshin dhe dëshmojnë gjendjen e keshit ne

Page 8 of 62 Viti shkollor 2022-2023

8. Rishikon sistemin e kontrollit te brendshëm.

3.2.2.2 Auditimi i Llogarive me bankat - përmbledhje e Procedurave

Page 9 of 62 Viti shkollor 2022-2023

3.3 Letrat me Vlere e te tjera Aktive Financiare

3.3.1 Llojet e Investimeve në Letrat me Vlerë

Njësitë investojnë në Instrumente Financiare të cilët janë dokumente që përfaqësojnë një të

- Instrumentet e CASH mund te kategorizohen ne LETRA ME VLERE apo dhe

- Instrumentet derivative mund të ndahen ne derivativa te tregetueshme lirisht dhe te

Në rastet e kategorizimit si BORXH ato mund te kategorizohen me tej si AFAT-SHKURTER dhe

Page 10 of 62 Viti shkollor 2022-2023

Letrat me Vlerë përfaqësohen nga këta elemente:

3.3.2 Vlerësimi i Riskut të kontrollit në lidhje me Investimet

Trajtimi kontabël i investimeve në LETRAVE ME VLERË, si pjesë e Aktiveve Financiare te njësisë

Page 11 of 62 Viti shkollor 2022-2023

Klasifikimi i Investimeve në Letra me Vlere ( aktivet financiare)

Janë ato aktive të cilat janë klasifikuar

- si te mbajtura për tregtim që do të thotë se do të shiten në një të ardhme të afërt dhe

b. Kreditë dhe paradhëniet

c. Investime të mbajtura deri ne maturim