Selefizmi hanefi: Nj Oksimaron?

Hejtham Hadad Prktheu Ardit Kraja Shkollat islame t jurispondencs, medhhebet, u formuan nj mij vjet m par n nj koh kur sheriati, ligji islam, u praktikua dhe theoria islame ligjore lulzoi. Gjat ksaj periudhe ajo jurispondenc mori formn e nj shkence islame, duke lulzuar n nj koh q diskutimet dhe debatet mbi shtjet juridikisht t kundrshtuara u prhapn gjithandej. Juristt t prhapur gjithandej vendeve islame prpiqeshin t gjykonin mbi shtjet e reja dhe problemet n vet rajonet e tyre t veanta. Disa dijetar, pashmagshmrisht, u bn t famshm, dija e tyre ndrionte t tjert ashtu si edhe nguliste nj shkopbaheje pr juristt q do t vinin. Si rrjedhoj, reputacioni i disa juristve, fukahave, trhiqte student, jo vetm pr at rajon specific por nga e tra bota muslimane. Dijetart, t cilt pajtoheshin me principet e juristit, i bashkoheshin atij pr t krijuar nj paradigm ligjore. Kjo sht fillesa e formulimit t shkollave t mendimit. Ndrsa shkollat shumfishoheshin, manual t ndryshme juridike u prmblodhn, shumica e opinioneve t juristit shnoheshin dhe rregjistroheshin ga studentt e tij. Nga e tr Perandoria Islame nj numr dijetarsh u bn t famshm pr t kuptuarit e tyre t ligjit dhe teologjis islame. Ndr to, Malik Ibn Enesi, Auzai, Leith Ibn Sadi, Sufjan Thauri dhe Ebu Hanifah. Gjeneratat e mvonshme prfshinin Muhammed Ibn Hasan Shejbanin, Ebu Jusufin, Ibn Kasimin, Shafiun dhe Ahmed Ibn Hanbelin. Shkollat e juristve t hershm u bn institucione t fuqishme t cilat pasuronin sistemin ligjor islam me shum funksione. Njra prej tyre ishte aftsia e trajtimit t shtjeve t pandodhura m par nga knde t ndryshme. Kjo i dha juristve t mvonshm mundsin pr t trajtuar do shtje t re me efikasitet pa marr para sysh kohn ose vendin. Megjithat, nj shikim i shkurtr i shkollave t mendimit qartsisht tregon q ka patur periudha n historin islame ku protagonist t rndsishm t cilt i prkisnin shkollave t ndryshme mbajtn qndrime partizane negative. Ata i shihnin shkollat si funde n vetvete n vend se vetm ti shihnin si mjete pr kuptimin e burimeve authoritative islame. Si rezultat i ktij visioni t shtrembruar, shkollat rrjedhimisht u bn institucione prarjeje. Kjo pastaj oi tek shtangja e Umetit Musliman ndrsa zhvillimi i mendimit dhe ligjit islam gati nuk u paqensua. Kjo pikpamje fanatike e shkollave t mendimit bri q shum adherues t ktyre shkollave ti shihnin shkollat e tjera me dyshim. Kshtu mirkuptimi i prbashkt dhe mendja e hapur q dikur ekzistonte n vitet formuluese kishte humbur. N kohrat bashkkohore, ky lloj fanatizmi vazhdon t ekzistoj. Adheruesit e nj shkolle ligjore vazhdojn ti trajtojn t tjert me dyshim edhe kur ekziston nj opinion legjitim i ndryshm. Kjo shihet n kundrshtimin e thekur t medhhebistve ndaj selefive i cili n realitet nuk ka baza. E njjt m kt, ka selefi t cilt pretendojn josaktsisht q hanefit e kan ulur Kuranin dhe Sunetin posht fjalve

t Imam Ebu Hanifes, dika q qartsisht tregon injorancn e selefive. Medhhebistt kan mbrojtur nj adherim strikt ndaj nj shkolle t ligjit islam. Selefit n ann tjetr nuk u prirn ti prqndroheshin shkollave t mendimit por burimeve vet autoritetit islam. Keqkuptimet n t dyja ant kan uar tek nj konflikt midis selefive dhe medhhebizmit i cili vazhdimisht shoqrohet me injoranc, arroganc dhe mossinqeritet. Ky artikull sht vetm nj prpjekje pr t diskutuar debatin midis selefive dhe medhhebistve me qllimin e krijimit t nj mirkuptimi t prbashkt, bashkimit dhe ringjalljes s mendimit islam. Ne dallojm s pari q t dyja palt prdorin nj terminologji pa m t vogln ide t asaj se far termat nnkuptojn. Me kalimin e kohs prdorimi i fjalve priret t mbuloj kuptimet e tyre. Ne pastaj mbrrijm tek nj pik ku dy pal prdorin t njjtin term por debatojn dy gjra t ndryshme. Pra, nevojiten disa sqarime pr kuptimet e selefizmit dhe medhhebizmit, ku shum mospajtime krijohen pr shkak t inorancs s karakteristikave t tyre prshkruese. Aristoteli njeher ka thn, Sa kundrshtime do t ishin reduktuar n nj paragraph t vetm sikur kundrshtart t kishin guxuar t prkufizonin termat e tyre. Shkolla m e prhapur e mendimit n bot sot sht ajo e Imam Ebu Hanifes, Zoti past mshir pr t. Maxhoranca e muslimanve anglez jan gjithashtu hanefi duke patur parasysh se pjesa m e madhe e tyre kan origjin Aziatiko-jugor dhe aziatiko-jugort jan me shumic hanefite. Megjithat, termi, hanefi duket aluziv pr shum nga ata t cilt adherojn tek ai, prderisa adherimi tek shkolla hanefite e ligjit mund t jet n shum rrug t ndryshme dhe paqartsia e saj ngre pyetjen se nse ndjekja e jurispondencs s Imam Ebu Hanifes do t thot adherimi tek rezultati prfundimtar i arsyetimit t fakteve baz, ixhtihadit ose metodologjis, Usul, aktuale nga e cila ai arriti tek nj prfundim i veant. N t njjtn mnyr, shum selefi nuk jan trsisht t qart se far prfshin selefizmi. Ata supozojn q sht thjesht ndjekja e Kuranit dhe Sunnetit por ky sht nj prkufizimi problematik prderisa nnkupton se t tjert nuk veprojn n kt mnyr. Askush nuk pretendon, se Imam Ebu Hanifa ose do Imam tjetr i madh, nuk ka adheruar tek Kurani dhe Sunneti. Ai, Zoti past mshir pr t, ishte nj nga katr Imamt e mdhenj t cilat jan pranuar nga Ummeti. Prandaj, sht gabim t mendohet, ose edhe vetm t nnkuptohet, q ai si ka prfillur burimet e ligjit islam. Po ashtu sht jo e sakt t thuhet se kuptomi i tij i islamit ka devijuar nga mnyra e shokve t Profetit. Dijetar t atill si Ibn Tejmija dhe Ibn Kajimi, t cilt jan pranuar gjrsisht se jan prkrahsit kryesor t Selefizmit, shpesh kan cituar dhe mbajtur shum pikpamje t Imam Ebu Hanifas. Ibn Tejmija ka thn se shum her do ti krkonte kundrshtarve t tij t provonin se ai i kishte kundrshtuar ndonjher rrugn dhe pikpamjet e tre gjeneratave t para ( t cilave Imam Ebu Hanifah i prkiste). Djetart e saudian, t cilt jan t karakterizuar nga shum si kryetipet e selefive, po ashtu nuk mbajn opinione t ndryshme nga ato t Imam Ebu Hanifes ashtu si bjn edhe Imamt e tjer. N fakt, nuk gjendet asnj selefi i cili refuzon t katr shkollat e mendimit.

Me t shqyrtuar t metodologjis s Imamve dhe dijetarve t mdhenj, ne mund t konkludojm q ata kishin t njjtn metod e cila mund t prmblidhet me kto fjal: Ata e konsideruan Kuranin dhe Sunnetin si burimet legjislative t prjetshme dhe t pagabueshme. Ata i referoheshin gjuhs arabe si mjeti kryesor pr t interpretuar tekstet e legjislacionit. Ata pranojn konsensusin e Ummetit si t vlefshm dhe si rezultat e shohin at si nj burim legjislacioni. Ata u prpoqn t ndiqnin t vrtetn aq gjat sa mundn.

N literaturn fetare gjenden citime ku t katr Imamt qartsisht thon se n rast mos prputhjeje midis opnionit t tyre dhe nj hadithi, hadithit duhet gjithmon ti jepet prparsi. Nj parim ky kuranor sht vargu, O besimtar! Bindjuni Allahut, bindjuni t drguarit dhe atyre q drejtojn punt tuaja. Nse nuk pajtoheni n ndonj gj, drejtojuni Allahut dhe t Drguarit, nse besoni Allahun dhe Ditn e Kiametit. Kjo pr ju sht m e mira dhe shpjegimi me i mir. [Sura 4:59] Problemet kan filluar kur t dy medhhebistt dhe selefit verbrisht dhe fanatikisht i jan adheruar aksiomave t Imamve t tyre pa konsideruar metodologjin q i shoqron ata. Konsiderimi i ktyre principeve themelore, themelet mbi t cilat do Imam ndrtoi prfundimet e tij, nuk duhet t injorohen. Pr ta ilustruar kt, ne shohim se dijetrt e mdhenj brenda s cils shkoll adoptonte opinione t ndryshme nga ato t Imamve t tyre. Pr shembull, Imam Ebu Jusufi, nj nga studentt kryesor t Imam Ebu Hanifes, ka qen i mendimit ashtu si edhe msuesi i tij pr lejimin e shitjes s vakfit. Megjithat, kur ai vizitoi Medinn, Ismail Ibn Uleja i transmetoi atij q Umar Ibn Hatabi, Zoti qoft i knaqur prej tij, e dha pjesn e tij n Kaiber ( e cila ishte pjes e vakfit) n bamirsi dhe kurr nuk e shiti at. Imam Ebu Jusufi e ndryshoi qndrimin e tij dhe tha, Sikur Imam Ebu Hanifa ta dinte kt, ai kshtu do t ishte vepruar. Nj tjetr shembull sht marr nga dijetari i madh maliki Ibn Abd el-Barr i cili thoshte se Zekati ishte i obligueshm edhe mbi fiqt megjithse Imam Maliku n Muuatn e tij e konsideronte at t paaplikueshm sepse nuk i prshtatej nj komoditeti pr t cilin Zekati dhet t jepej. Ibn Abd el-Barr tha, Sikur Imam Maliku ta dinte q fiqt mund t ruhen pa u prishur , ai do ta kishte deklaruar Zekatin t obligueshm mbi fiqt. Shembuj t ksaj natyre jan t shumt. Principi baz sht

se adherimi i vrtet ndaj nj shkolle sht kur ndiqet metodologjia e Imamit t saj dhe jo vetm ndjekja e do verdikti t izoluar. Disa thon se nuk sht praktike pr nj xhematli t kuptoj principet me t cilat Imami i nj shkolle derivonte opinionet e tij. Prgjigjja ndaj ksaj qndron tek informimi se nuk sht e obligueshme q xhematlit t studjojn dhe t kuptojn principet e detajuara n ligjin islam por vetm q ata t bhen mendje hapur dhe t ken nj fleksibilitet q i lejon ata t adoptojn t tjera opnione me t cilat mprpara ata i knaqnin q jan afr t vrets (ndrsa duke qndruar tolerant ndaj oikpamjeve t tjera ortodokse). Megjithat, ata t cilt studiojn ligjin islam mund, deri n nj far pike, t kuptojn origjinat e opinionit ligjor dhe metodn me t cilat ajo sht derivuar dhe kshtu do t mbahen n prgjegjsi nga Allahu sipas puns. Gjithashtu duhet t theksohet q ndjekja e nj shkolle t veant nuk e liron njeriun nga prpjekja pr t gjetur t vrtetn q sht shpallur nga Allahu, i Lartdmadhruar. Allahu nuk do ti mbaj njerzit t prgjegjshm pr mungesn e tyre ndaj nj shkolle t veant por pr identifikimin e tyre t nj gjykimi korrekt n ndonj cshtje t veant. Si rezultat, sapo nj adherues i nj shkolle t mendimit vetdijsohet pr nj opinion tjetr n kundrshtim me at q adopton shkolla e mendimit t tyre, atyre i sht ofruar nj argument pr t hetuar m tej, nuk sht korrekte q ndokush t supozoj q ata nuk jan t obliguar t hetojn pr shkak se opinion nuk del nga shkolla e tyre. N prmbyllje, duhet t themi se sht trsisht e mundshme pr nj hanefi ti adheroj selefizmit ndrsa nj selefi mund t jet nj adherues i nj shkolle mendimi kur sht i bindur pr metodologjin e saj. T jesh Hanefi sht ti prkassh nj t kuptuari t veant t Kuranit dhe Sunnetit, ndrsa selefizmi sht prkatsia ndaj nj metodologjie dhe vizioni islam, pra ai i gjeneratave t para t islamit. Nuk ka mospajtim midis t dyve prderisa ata nuk jan t nj kategorie. Njra sht ndjekja e nj interpretimi t burimeve t autoritetit islam dhe tjetri sht t paturit e nj mnyre t dalluar me t ciln duhet t praktikohet besimi i personit, menhexhi. Kur kjo t kuptohet, ne pastaj mund t thrrasim pr nj ringjallje t marrdhnies midis adheruesve t shkollave t ndryshme ku ata duhet t prpiqen t ndjekin t njjtn metodologji t Imamve t tyre. Pas ksaj nevojitet q ata q ia prshkruajn vetes selefimit duhet t kuptojn se cfar sht gabim me ndjekjen e shkolave t mendimit.Ne nuk duhet ta kufizojm selefizmin tek nj metod pr derivimin e ligjit islam porn vend t ksaj rrug pr t ndjekur gjeneratat n t gjitha aspektet e besimit si besimi dhe ruajtja e besimit ortodoks islam, Akiden, adhurimin e Allahut, shmangjen e gjynaheve, sjelljen e mir dhe implemtimin e paraime islame n marrdhniet me muslimant dhe jomuslimant. sht detyr e jona t thyejm akujt pr bashkimin e muslimanve , dicka q do t siguronte nj ringjallje jetgjat prderisa ne mojm nga historia q rimkmbja e nj populli duhet ti paraprihet nga nj rigjllrim n mendimeve dhe ideve t tij. E njjt me kt, nj ringjallje e till e pajis Umetin me mjete t nevojshme pr ta liruar mendimin e tij ng mendjengushtsia, partizanshipi, sharlatanzimi, injoranca dhe inferioriteti kompleks.

Allahu thot, T gjith mbahuni fort pr litarin e Allahut (Kuranin) dhe mos u prani! Kujtoni dhuntin e Allahut pr ju, sepse, kur ishit n armiqsi, Ai i pajtoj zemrat tuaja e, n saj t dhuntis s Tij, u bt vllezr. Dhe ju ishit buz gremins s zjarrit, ndrsa Ai ju shptoj prej saj. Kshtu, Allahu jua shpjegon shpalljet e veta, q ju t drejtoheni n rrug t drejt. [Sura 3:103]