DEVLETTE SRGN BRUKLER VE BEKRBEY YAZI DZS- 1 Osmanl mparatorluu, ran ve Rusya arasnda deien snrlar ile birlikte

e devlette srgn yaayan bir airettir Brukiler. Adn ald ayrlk kelimesi gibi yaadklar devletlerde daima srgn ve ge zorlanrlar.Bu yaz dizisi, Bruki airetinin yaad srgnleri, tarihini, kltrel ve sosyal yapsn anlatr. Tm Haklar Sakldr, zinsiz Kopyalanamaz ve Deitirilemez!!!.. Sabahattin Tuncil 1609 da lk gn Diyarbakr blgesinde bulunan Cizre Karaca Dadan yapar airet, bu ilk g ayn zamanda airetin yollarda kayp verdii ve ilk dalmann balad tarihtir. Cizredeki akrabalarndan ayrlan airet, Krtede ayrlk anlamna gelen Br szcnden tremi Bruki adn alr. KARACADADAN G Dou Anadolu Blgesinin en byk airetlerinden biri olan Brukilerin tarihi 1609 ylndan itibaren Cizre Karacada yani bugnk adyla Diyarbakr blgesinden balar. nk Bruki aireti ayn zamanda Koeri Mirye yetimektedir. Brukiler, Cizre blgesindeki akrabalarndan ayrldklar iin Krtede ayrlk anlamna gelen (Br) szcnden tremi Bruki ismini alr. Brukiler ayn zamanda (Gavestiyan) kalanlar (Gaguran) gidenler adyla da bilinir. P a g e | 2

ARET RESL Airetin Cizre Karacadada reisliini Bekir beyin beinci dedesi Mamo yapar. Burukiler, her yl Cizre Karacada yaylalarna gider yine 1609 ylnda yaylada bulunduklar bir srada Osmanl mfrezesinden kaan iki gen airet lideri Mamonun adrna snr kendilerinden aman dileyen bu iki genci Osmanlya teslim etmek istemeyen airet mensuplaryla Osmanl mfrezesi arasnda kan atama sonucu on be Osmanl askeri hayatn kaybeder. P a g e | 3

Osmanlnn basksndan ekinen airet be bin dolaynda olan airet mensubuyla Karacadadan Bingle sonra Tunceli zerinden Idr Kafkas blgesine g ederler KARASU AYINDAN GRNM KAYNAKA: Seitlitz N. V. Ar 1883 Leipzig IDIR KAFKAS BLGES Burada airetin liderliini ilkin Mamonun en kk olu olan Sleyman sonra olu brahim ondan sonrada olu Hac Mirza aa yapar. 1893te kan Osmanl Rus harbinde airet, Hac Mirza aa liderliinde Osmanl tarafnda yer alarak savaa katlr ve bir Rus topu birliini datlr. Gnmzde Idrda devlet retim iftlii olarak kullanlan on iki ky o dnem Hac Mirzaaann kyleridir. Burukiler, burada yaar yazn Girida , Elegez ve Pihudu yaylalarna g ederdi; kn ise, blgenin iklimi etin olduu iin yaylalardan Idra inerdi. Hac Mirza aann lmnden sonra airet Memed bey tarafndan idare edilmi sonra da Aabey tarafndan idare edilmitir Aabeyin lm zerine airet Aabeyin en byk olu olan Bekirbey tarafndan idare edilmitir. Daha sonra airet Aras Nehrinin her iki yakasna yerlemitir.

Bu alan ayn zaman da Osmanl Rusya ve rann birletii alandr. Savalarda snrlar deitii iin kimi zaman Osmanl kimi zamanda dier lkelerin snrlar iinde yaamlardr. II. Abdulhamidin 1890 kard kanunnameyle kurulan Hamidiye alaylar, Ermenilerce kabilecek, ayaklanmalar ve Ruslarla yaplabilecek bir savaa hazrlanmak iin kurulur. Dou snrnn uzun sre denetlenmesini salayan bu alaylarda Bruki airetide yer alr. Bu dnem airet lideri olan Bekir bey ise Idr Hamidiye alay komutan olur. Bekir Bey uzun sre Hamidiye alay komutanln yapar. HAMDYE ALAYLARI hamidiye Alay Komutan Bekir Bey Bruki aireti reisi Bekirbey, 1865 ylnda Idr Kafkas blgesinde domutur. Bekir beyin babasnn ad Aabeydir. Aabeyde Hac Mirzaaann oludur. Annesinin ad Telli hanmdr. Telli hanm Redkan aireti reisi Begigulicevher aann kardei olan Avdi Beyin kzdr. Bekir Bey, Aa Beyin drt ouunun en bydr. Kardeleri: Yusuf Bey, Bedir Bey ve Nadir Beydir; amcalar;Yusufbey, Hasan Bey ibrahim Bey ve Memed Beydir KURTULU SAVAINDA BRUKLER Kurtulu sava ncesinde Idrda bulunan aireti ziyaret eden Kazm Karabekir. Airet lideri Bekir beyi Erzurum Kongresine davet ederek aireti ile beraber Vana g edip yerlemelerini kurtulu savana katlmasn ister. Kazm Karabekirin istei zerine Bekirbey, airetini Vann etrafnda bulunan 128 kye Grpnar, Geva, Muradiye , Edremit Aak, Timar ve Merkez kylerine yerlemelerini salamtr. P a g e | 8

Van Valisi Bekir Sami Paa Dnemin Van valisi Bekir Sami Paa, Glard( Doni) ve avutepe (Aspein) kylerini Bekirbeyin oturmas iin tahsis etmitir. avutepe (Aspein) Ky Glard( Doni) Ky Bekirbey, alay ile birlikte ilkin Vannn kutuluuna katlr daha sonra Muradiye, aldran ve Idrn kurtuluuna katlmtr. P a g e | 9

EYH SAT SYANI 1925 ylnda kan eyh Sait isyanndan nce eyh Sait blgede bulunan Krt Beylerine isyana katlmalar iin mektuplar gnderir bu mektuplardan biride Bekir beye gnderilir. Bunun zerine Bekir Bey kardei Yusufbey, Zeynelaa ve Nadir Nadirovun babas olan Kerem Hac Nadir ile birlikte tutuklanr. lkin, Erzuruma sonra Sivasa sonra Kayseri, Konya ve zmire srgne gnderilerek stiklal Mahkemelerinde yarglanr. Burada dier airet reisleri yarglanp braklrken. Bekirbey ve kardei Yusuf bey uzun sre tutuklu kalr. Bekirbey zmir de srgndeyken airetin bir ksm srgnden dnen Kerem Hac Nadir ile birlikte Rusyaya ve rana g etmitir. Rusyaya giden Brukiler, tekrar kabilecek bir savata Trkiyeye yardm etmesinler dncesiyle Rusyann i kesimlerine Kazakistana, Krgzistana ve Grasnadara srgn edilmitir. ran a giden Brukiler ise; Smko smail Aa isyanndan dolay rann i ksmlarna srlr.Airetin Van blgesinde kalan ksm ise, Bekir bey ve kardei Yusuf bey stiklal mahkemeleri tarafndan susuz bulunmalar zerine g etmeyip tekrar Van Blgesinde yaamlarn devam ettirmilerdir. Bekir bey, kan soyad kanunda TUNCL soyadn alrken o dnem hayatta kalan tek kardei Yusuf Bey e KILIsoyadn verdirtip tekrar bir srgne tabi olurlarsa en azndan birinin hayatta kalmasn salamak iin kendince bir tedbir almtr. 12 koldan oluan Bruki aireti Trkiyede Van, Kars, Idr, Ardahan, Gazi Antep, Adana ve istanbulda yaar. Yaadklar dier devletler ise; Kazakistan, Nahcivan, Azerbaycan olarak bilinir. BRUK KOLLARI Brukiler, on iki koldan olumaktadr Pirkiler, Bekiler, Qutkiler, Xaskiler, Alkanlar, Riska(Hejimkanlar) Elkalar, Hsnklarda, Qrmzkiler, Karliler, avlikliler ve Banokiler Geleneki yapnn giderek azald, eitime verilen nemin artt airette, g eden kiiler gittikleri yerlerde gelenek ve grenek, yemek giyim ve dnlerini devam ettirirler. Brukiler Ayrca "dengbejlik" yani szl anlat geleneini devam ettirerek yaanan tarihsel olaylar gelecek nesillere aktarrlar. Tm Haklar Sakldr, zinsiz Kopyalanamaz ve Deitirilemez!!!.. P a g e | 10

HAMDYE ALAYLARI VE EY SAT SYANININDA BRUKLER YAZI DZS - 2 HAMDYE ALAYLARINDA BRUKLER Bruki airetinin Hamidiye Alaylarnda yer almalarna gelmeden nce Hamidiye alaylarn tarihi sre ierisinde nasl bir balamda ve hangi denge siyaseti zerinde kurulduklarna bakmamz gererekiyor . II. Mahmutan balayarak devam eden Osmanldaki merkezileeme sreci II. Abdulhamid dneminde de artarak devam eder nk II. Abdulhamid, saltanat boyunca tanzimatlarn aksine, Adem-i merkeziyetile kar bir duru sergilemi, tanzimatlarn baarszlnn nedenini, reformlarn, uygulanamamasn imparatorluktaki ba bozuklua ve merkezin zayflna balamtr. Tanzimatlarn, ortak vatan ve hanedan etrafnda birleerek Osmanl vatandalarnn getirdii bir Osmanl toplumu yaratma giriimlerinin kan Rus sava ve Berlin Kongresi sonunda Hiristiyan toplumlarn imparatorluktan ayrlmalar ile tanzimatlarn, Osmanlclk ideolojilerinin gereklemeyeceini ortaya karmtr. Bunu zerine bu ideolojik boluu panislamizim ideolojisi doldurmakta gecikmemitir. P a g e | 11

Sultan II.Abdulhamid II.Abdulhamidin hedefi merkezi sistemin kendisine verdii maddi imkanlar ve hilafet makamnn kendisine verdii manevi imkanlarda kullanarak mslmanlara yeni mitler vererek onlarn hanedana ve hkmete olan inan ve ve sadakatlerini artrarak bylece slm birliini kurarak imparatorluu ite ve dta gl hale getirmekti. 1878den sonra imparatorluun bat ucunda, Avrupaya ve Mslman lemine yakn Arnavutlar yer alyordu. Gney ucunda ngiliz ve Franszlarn hak iddia ettii Araplar bulunuyordu. Dou ucunda ise Ruslarn igal etmek istedii blgelerde yaayan Krtler ve Ermeniler vard. Bu ksmn ular haritada birletiinde kabaca bir gen kyordu. Bat ucunda Arnavutlarn, Gney ucunda Araplarn, Dou ucunda Krtlerin ve Ermenilerin yer ald bir gendi bu. genin iinde bulunan Anadolu ve Rumelide de Trkler bulunuyordu. Abdulhamid, imparatorluu paralamaktan ve dalmaktan kurtarmann yolunu, genin bu ucunu korumakta getiine inanyordu. Bu ucta yer alan halk (Krtler, Araplar ve Arnavutlar) mslmand. Geriye Ermeniler ve Ruslar kalyordu. II. Abdulhamid, Ermenileri ve olas bir Rus igalini de blgede bulunan Krt Hamidiye alaylar sayesinde kontrol altnda tutacakt.(zer, A.2009) P a g e | 12

Hamidiye alaylarn kurarken zellikle dini deer yarglar olan Krt airetlerini bir araya getirmeye alan II. Abdulhamid bu sayede dini hasasiyetlere sahip alaylar bir araya getiriyordu nk mslman tebaa ancak din imentosu siyaseti ile bir arada tutabilirdi bu yzden bu Abdulhamid siyasetinin balca dncesiydi. Bu ekilde Dou Anadoluda bulunan babo ve dzensiz yaayan airetleri bir merkezde toplamay salayarak itaat altna alan II.Abdulhamid, bu nedenle zellikle blgede kabilecek Krt isyanlarnda kontrol edecek, merkez ile yerel arasndaki kopukluu izledii bu siyasetle uzun sre giderecektir. te buyzden sultan, zellikle Krt ve Arap blgelerine ok nem vermi. Krtler iin dnd Hamidiye Alaylarn, Araplar iin dnd Airet mekteplerini ve Arnavutlar ve Bonaklar iin dnd Saray muhafzlar projelerini hzla hayata geirmitir. Bu kurduu airet mektepleri her ne kadar islam halifesi konumunda olan Abdulhamidin Araplar imparatorlua bal tutmak iin kurmu olduu bir yaplanma olsa da Krt airet reislerinin ouklarda ileriki zamanlarda bu mekteplerde eitim alarak eitli rtbelerde grevlendirilmitir. te merutiyeti benimsemesine ramen meclisi uzun sure tatil eden ve kurduu Hamidiye Alaylar ile otuz yl boyunca uygulayaca siyasetin zeminini hazrlyan II. Abdulhamid, Hamidiye Alaylarn bu denge siyasetini izleyerek kurmutur. HAMDYE ALAYLARININ KURULUU Alaylarn rgtlenme ii Mir Zeki Paa tarafndan yaplr.1891 ylnn banda Hamidiye Suvari alaylarna katlmay kabul eden Krt airet reisleri stanbula davet edilir Sultan Abdulhamid ile grrler. Bu grmlerin ardndan blgeyi ziyaret eden Mir Zeki Paa, Burukilerin, bu dnem airet reisi olan Bekir Beye airet ile birlikte Hamidiye Alaylarna katlmas tekifinde bulunur. Bekirbey, Idr Hamidiye Alay Komutanl grevini stlenirken; kardei Yusuf Beyde bu alayn rgtlenmesinden sorumlu yzba olur. P a g e | 13

Bekir Bey

Tm alaylara bir yznde Kuran Kerimden bir ayetin, dier yznde padiah turasnn bulunduu krmz atlastan sancak ile beyaz ipek kumaa yazlm bir ferman verilir. Her asker mensubu bulunduu airetin geleneklerine uygun, fakat tek tip elbise giyiyor, zerinde bal bulunduu alayn iaret ve numarasn bulunduruyordu. Yaplan faaliyetler daima defterlere kadediliyordu. Alaya katlacak kiiler airetin iyi binicileri arasndan seiliyor ve her alaya katlacak kii binecei atn ve takmlarn kendisi temin ediyordu. Atlarda mutlaka alayn damgas vard nbet ve alaylarda kimin olduu bu defterlere yazlyordu, Bruki aireti arlkl olarak Idr, Erzurum ve Van blgesinde bulunan daha ok Rus igaline ynelik blgelerin gvenliinde sorumluydu. Alay, I.Dnya Savanda Dou Cephesinde Ruslar ve Ermenilere kar mcadele ederken sonraki dnemde ise Kurtulu savanda da yer alr. P a g e | 14

BEKR BEYN KARDE YUSUF BEY

Hamidiye Alay komutan Bekirbey Bekir Beyin Kardei Yusuf Bey EYH SAT SYANININDA BRUKLER Cumhuriyetin ilnndan sonra 1925 ylnda kan eyh Sait syan yeni rejimin ok partili hayata gei denemesinin uzun sre yrrlkten kaldrlmas asndan sebepleri ve sonular itibariyle Cumhuriyet tarihinin en nemli isyanlarndan biridir. Dalan imparatorluun yeni Cumhuriyet idaresi, mmeten millete geen Trkiye toplumunu bir yandan yeni devrimlere altrmaya alrken byle bir isyann kmas yaplan devrimlere kar bir muhalefet olarak deerlendirilir isyan, Dou illerinde sk ynetim ilan edilerek bastrlr. Fethi Bey hkmetininin istifas salanr yeni hkmeti smet Paa kurar. eyh Sait syan zerine ayrca ok partili hayata gei dnemi rafa kaldrlrken yeni rejime muhalif tm kesimler karlan Takrir-i Skn kanunuyla tutuklanr ve bir ok kii stiklal Mahkemelerinde yarglanr. P a g e | 15

Diyarbakr Cizre Karacadadan g ederek Idr Kafakas blgesine g eden Bruki aireti, Hamidiye Alaylarnda Idr ve Vann kurtuluunda bulunmu, g ve dalmann getirdii krmlar ve savalara ramen blgede yaamn srdrm gl bir airettir. Airet, blgenin kt yaam koullarna sava bir topluluktan ve gl bir airet geleneinden geldii iin diren gsterebilmitir. Bu baarlarn Hamidiye Alaylarnda gsterdikleri gibi en son yerleim yerleri olan Vanda da gstermi ve yeni kurulan Trkiye Cumhuriyetinin temelerinin atlmasnda nemli grevler ifa etmilerdir. Bu sreler ierisinde airet reisi, Hamidiye Alay Komutan olan Bekir Beydir 12 koldan oluan Bruki airetinin Pirkiler kolundan olan Bekir Bey, gerek Rus arivlerinde gerek Osmanl arivlerinde Burukilerin reisidir. Buruki aireti tarih boyunca aalk sistemini benimsemeyen bir airet zelliine sahiptir. Brukilerde hakim anlay beyliktir. Bu nedenle Bekir Aa sylemi sadece Rus arivlerinde yer almaktadr. Brukiler, Bekir Beyi, bey olarak nitendirir ve yle bilir. Bekir Bey alay ile birlikte Bakale hudut komutanl grevinde bulunur. Trkiye ran hududunda uzun sre kalr. Van ziyaret etmekte olan smet nn ve Fevzi akmak, Bekir beye baarlarndan dolay istiklal madalyas takdim ederler. Cumhuriyetin kazanmlarna ve halk egmenliine dayal yeni rejimi benimseyen Bekir bey torunlarna Kemal, smet ve Fevzi adlarn verecek kadar Cumhuriyet kuran kadrolara hayran bir kiidir . ESK VAN GENEL GRNM P a g e | 16

EYH SAT 1925 ylnda kan eyh Sait syan Dou Anadolu da bulunan tm airetleri etkiledii gibi Bruki airetini byk apta etkiler. Kafkaslardan yeni g ederek Vana yerleen airet eyh Sait tarafndan isyana katlmalar ynndeki teklifi tm boyutlaryla deerlendirir. Airet reisi Bekir bey, bu durum zerine kendisine ok yakn bulduu Hertoi aireti lideri Lezgin Aaya iki akrabasn gnderir. Bunlardan bir tanesi Kerem Ahmet aa dieri ise; Hamit beydir. Kerem Ahmet aa Hamid Bey P a g e | 17

Hamid Bey

PRDELEN BEY AKR AA ADAMLARIYLA TOPLU HALDE

KAYNAKA: Lehman Haupt, C.F Armenien cinst und jetzt 1910 Berlin und Leipzig Ksrgta bulunan Lezgin Aaya giden bu kiiler Lezgin Aaya Bekir Beyin isyana katlp katlmamalar ynndeki dncesinin ne olduunu sorduunu iletirler, Bekir bey blgeye yeni yerleen Brukilerin isyana katlmalar durumunda nelerin olabileceini Lezgin Aaya danr. Lezgin Aa Bekir Beye gndermi olduu mesajda kendisinin isyana katlmayacan ama kardei Abubekirin bir isyan karma arzusunda olduunu bu isyann olmas halinde de kendilerini zorlu bir srecin bekleyeceini Bekir beye iletilmesini syler. Eliler geri dndkten ksa bir sre sonra Lezgin Aa nn kardei, Abubekir, Pirbedla syann balatr. O dnem Bekir Beyi ziyaret eden Heydaran aireti reisi mirliva ( Kr) Hseyin Paann dncesi de isyana katlmama ynndedir. Btn bu hadiseler Bekir bey zerinde ok etki brakr. nk ayn zamanda kardeiYusuf Bey de isyandan yana tavrldr ve Yusuf Bey Bekir beyin aksine daha sert mizaldr.Yusuf Bey Bekir beyin alaynda yzba grevinde bulunmu Idrn aldrannn kurtuluunda Bekir Beyin byk olu Hseyin ile yer almtr. Daha sonra eyh Sait isyann balamas blgenin byk bir ksmn etkiler. Cibranl Halit Bey ykalanarak Bitlise getirilir. eyh Sait ve adamlar tutuklanarak idam edilir. Blgede Takrir-i Skn kanununun kmasyla beraber Krt ileri gelenleri srgne tabi tutulur. syana katlanlarn dna muhalifler, eyhler, gazetecilerin de olduu bir ok insan tutuklanr, stiklal Mahkemelerinde yarglanr. P a g e | 18

Bruki airetinde de Bekir Bey kardei Yusuf bey Kereme Heci Nadr, Zeynel Aa, Mahmut Aa gibi airetin ileri gelenleri tutuklanr. Sonra Erzurum ve Sivas kamplarna gtrlrler. Sivas kampna gtrlen bu kiilerin aileleri de bereberlerinde srgne gtrlr. Devlet Bekir bey ve Yusuf beye ait ne kadar mal mlk ve hayvan varsa al koyar nk srgn ayn zamanda bu aileleri ekonomik olarak yok etmeye yneliktir. Bu srete sadece ok yal olan amcas Hasan Aa kalr. Aileler, ellerinde bulunan deerli eyalar ve altnlarn en azndan alnmamas iin Bekir beyin amcasolu olan Yusuf beyin olu ve ayn zamanda Asya hanmn kardei olan brahime teslim ederler. Srgne giden grupta Bekir beyin oullar olan Hasan ve Hseyin, Yusuf Beyin oullar Mehmet Emin ve Ali, Bekir beyin hanm Asya hanm Hamit bey ve Yusuf Beyin hanmnn da olduu bir ok aile mensubu Sivas kampna gnderilir. Yolarda aile ok byik eziyetler eker baz ouklar yollarda lr. Ailelerle beraber hareket eden Hamit bey, srgn sresi boyunca ailelerin kayp vermesi zerine askerlere tepki gstererek hareket koullarnn dzeltilmesini ister. Ailelerin kampa yerlemelerinden bir mdet sonra kampta bulunan Heyderan aireti reisi mirliva(Kr) Hseyin Paa, Bekir beyi ziyarete gelir kendisinden fikir alr. Srgnde olanlarn bir ksm brakldktan sonra Bekirbey ve kardei Kayseri ve en son stiklal Mahkemelerinde yarglanmak zere zmire gtrlrler. Eref Paa da bulunan kampa yerletiriler. P a g e | 19

STKLAL MAHKEMELER YARGILAMA stiklal Mahkemeleri heyeti tarafndan yarglanan Bekir bey ve Yusuf Beye, devletin zmirde yerlemeleri halinde arsa tahsisi yapaca sylenir. Fakat bunun karlnda airet ile balarn koparmalar teklifinde bulunulur. Bekir bey, Kafkasyadan g ederek getirdii 1400e yakn ailenin blgede cerayan eden hadiselerden dolay tekrar Kafkaslara dnebileceini ayrca blgede basz kalacak airetin tekrar bir srgn ve ge maruz kalmasn istemediini syleyerek bu teklifi red eder. Bekir bey ve kardei Yusuf bey, Ankaradan gelen bir telefon zerine serbest braklr. Yusuf Bey abisi Bekir beyi kolundan tutarak mahkemeden kalm der fakat Hamidiye alay komutanln yapm Idr, Van ve Kurtulu Savada bulunmu Bekirbey, devlete olan gvensizliinden dolay mahkeme heyetine fkelenerek unu syler.Bir daha bu lkeye srtm dnmem! diyerek mahkeme salonunu geri geri karak terk eder. Bu sreten sonra tekrar Van dnen Bekir Bey ve Yusuf Bey avutepe(Aspein) ve Glard (Doni) kynde yaamlarn devam ederler. ( Yusuf Tuncil, kiisel grme, Eyll 2011) KAYNAKALAR zer, A.(2009) Be Byk Tarihi Kavakta Krtler ve Trkler.(s,224-230) stanbul:Hemen ( Yusuf Tuncil, kiisel grme, Eyll 2011) Tm Haklar Sakldr, zinsiz Kopyalanamaz ve Deitirilemez.!!! P a g e | 20

 DEVLETTE SRGN BRUKLER VE BEKR BEY YAZI DZS- 3 1918- 1919 YILLARI ARASINDA BRUKLERN DURUMU Bruki airetine mensup olanlar Idr Kafkas blgesinde eski Gurni ve Aryulni evresinde yayorlard. Aras nehri ile aa Karasu olan blgeyi klk olarak Bayazid ( Bazid) Gndeler Naliduz ve Akhmugandi, Elegez, Pihudu yukar ve aa Boralan Derekent erur ve gnmzde Idrda devlet retim iflii olarak kullanlan 12 kyde yazlk ve klk olarak kulanrlard. P a g e | 21

Bu blgedeki Brukiler, Haci Mirza Aa tarafndan idare edilirdi.Haci Mirza Aa, brahim Aann oluydu. Annesi, Redkan Airetinden Ali Eref Paann kardeiydi. Hac Mirza Aa, 93 Osmanl Rus harbinde Osmanlnn yannda yer alarak Ruslara kar savam ve bir Rus topu birliini datmtr. Hac Mirza Aa Begigulicevher Aann yeeni olmas hasabiyle her zaman blgede desteklenir. Hac Mirza Aa nn yedi ouu vardr. Mehmet Bey en byk oludur. Yusuf Bey ve Memet Ali byk hanm Bachanm dan; Aa bey, brahim Bey, Hasan aa ve Melek dier ei Quti hanmdandr. Haci Mirza Aann lmnden sonra byk olu Mehmet Aa Glaverlik ve Beylik yapar. Sonrada Aa Bey airetin reisliini devam ettirir. Bu dnemde yine Aa Beyin kardei brahimin olu olan Abdullah da Glaverlik yapar. Aa Beyin drt ouu vardr. Bunlar: Bekir Bey, Yusuf Bey Bedir Bey ve Nadir Bey dir Hac Mirza Aa nn kz Melek Hanm Kinyas Kartaln dedesi Fetih Beyle evlenir Ondan Bedir ve Nadir adnda iki ouu olur. Bedir Bey Kinyas Kartaln babasdr. P a g e | 22

HACI MRZE AA

KNYAS KARTAL

Blgede g edilmeden nce Bedir Bey bir Ermeni etesi tarafndan ldrlr. Bekir Beyin yeeni olan Kinyas Kartal Ukranyada askeri liseyi okur. Airet g ederken Kinyas Bey Ukranyada kalr. Airet Vana yerletikten bir sre sonra Kinyas Bey de gelir. Bekir Beyin yeeni ve eitimli bir olmasndan dolay Bekir Bey ve olu Hseyin Bey, Ahmet Bey ve Hamit Bey tarafndan siyasi olarak desteklenir. Kinyas Bey, Melek Hanm tarafndan days olan Hamit Beyin isminin kardeine days olan Bedir ve Nadir Bey isimlerininde Babas ve amcasna verildii iin kendiside ouklarna daylarnn ismi olan Bekir, Bedir ve Nadir isimlerini vererek dedesi olan Hac Mirza Aann ve ouklarnn isimlerininin unutulmamasn salar. Bruki airet 12 kola ayrlr. 1 - Keraliler(Karki) 2- erkiler(erki) 3-Hejimkiler 4- Elkalar 5-Pirkiler 6- Hesankalar 7-avlikliler 8- Xaskiler 9- Qutkiler 10- Banokiler 11- Qrmzkiler 12- Bekiler P a g e | 23

G ve srgn insanlar yaama tutunmaya dahada iter. Srekli g ve srgne tabi tutulan Brukilerde yaama daha ok tutundular. nk bylesi durumlarda insanlar lmne de olsa direnir yer edinir ve kendini gvenceye almaya alr ayn durum yerleiklerin ruh hali iin sylenemez. Ayrca g hali srekli bir felaketlik halidir. Felaketler insanlar igdsel olarak birbirine kenetletirir kader birlii yapmalarna yol aar bu koullarda lmne bir sadr ve birlikte savunma gdsde geliir. Bu halleri onlar bir siyasi yapyda ele geirdikten sonra devam eder her meslein en iyilerini bir araya getirip bir kltr oluturmalarna yeni eserler yaratmalarna yol aar. G ve srgn yayan Brukilerin bir ksm Vana g ederken bir ksm Idr Kafkas Blgesinde kalr baz ailelerde Kars ve Ar illerine yerleir. G ve yeni yerleim alanlarnn getirdii zorluklara ramen bu aileler yerletikleri o blgede siyasi olarak isimlerini duyurur aktif siyasette nemli grevlerde bulunurlar. Bunlardan biri olan Meded Alibeyolu Kars Adalet Partisi il bakanln yapm blgenin tannan ismidir. 1979 da bir grup Solcu tarafndan pusuya drlerek ldrld iddia edilmektedir. Yine bu aileden Naif Alibeyolu iki dnem Kars Belediye bakanln yaparken, Alp aileside Brukilerin o blgede tannan ailelerindendir bu ailedende Mehmet Alp, iki dnem milletvekilii ve Devlet Bakan olur. Karlilerin ileri gelen ailelerinden birisi olan Aslan Beyin ailesi de Karsn Kanl kynde oturmaktadr. Ar ilinde ise; Abdullah P a g e | 24

Bulut Arnn ileri gelen ailelerindendir. Abdullah Bulutun olu var bunlar: Paa, smet ve Fevzidir. Bunlardan Fevzi Bulut, Ar Belediye Bakanln yapm Dou Anadolu Blgesinin tannan ahsiyetlerindir. 1918- 1919 YILLARI ARASINDA BRUKLERN DURUMU 1918 ve 1919 yllar arasnda meydana gelen Ermeni ve Tatar sorunundan dolay bu blgede yaayan Brukiler, eski Gubilti ve Erivan sakinleri gibi Tanaklarn lmcl saldrlarna urarlar. Bir ksm Tanaklar tarafndan karlarak ldrlr. Brukilerin bir ksm Genteki akrabalarnn yanna snrken bir ksm Beyazid yoluyla Bekir Bey tarafndan Vana getirilir byk bir ounluu Erez Irma kysndaki Noraimi mntkasndaki 12 kye g eder. Vana yerleen Brukilerden 200 aile 1922- 1923 yllar arasnda tekrar geri dner. G eden Brukiler, Trkiye ve Sovyet snrn geerek Nahcivan erur ilinin Sederek, Arazdayan istasyonu semtlerine yerleirler. Abdullah Melle mer nclnde dnen 50 ailede (Brukilerin avliki Kolundandr) Makodaki Sovyet konsolosluuna bavurarak Kafkaslara geri dnmek iin izin bavurusu yaptktan sonra Urumiyeye geer fakat daha sonra Urumiyeden ayrlan bu Brukilerden bir daha haber alnmaz. BRUKLERN 1937 SSCB SRGN Kafkasyaya g eden Brukiler, bata ok kt olan yaam koullar ve yerleim yerleri zamanla elverili hale gelir. 1937e kadar devam eden bu durum 7 Temmuz 1937de SSCB merkez yrtme komitesinin ald bir karar ve Stalinin i iskan politikas ve de snr blgelerin yasak blge oluturma planlarndan dolay deiir Brukiler, Orta Asya ve Kazakistana srlr. P a g e | 25

Srgn planlayan Sovyet yekilillerin kendi toplantlarnda ortaya koyduklar gereke snrn iki, yakasnda ve Aras Irmann her iki tarafnda yerleik olan Brukilerin aile ziyareti amacyla gevek snr ihlalleri yapmalar ve bir defasnda Basoy Osman ve yanndaki bir ka Brukinin 1937de snr geerken Rus snr gvenlikleriyle girdikleri atmada Rus gvenlik grevlilerinden bir kann ldrlmesinin istihbarat birimlerinin raporlarna yansmas zerine Moskova, Brukilerin kaderini belirleyen srgn gerekletirir Krgzistan SSCBdeki 14 vilayete ve 10 mntkaya. Kazakistan Krasnadara Adgey Tombov Saratov Yaroslav Gorki imkent, Cambul, Almata, Satalinza ve Baxalans Krgzistan O,Celilabad, Kzlkayaya srgn edilmeye dnen bir devlet politikas uygulanr. Brukiler (103/1127-267 Nolu karar. Bu karar gereince Trkiye ran ve Snr Boylarnda yaayan Brukiler lke i kesimlerine g ettirilmesine karar verilir. SSCB Devlet gvenlik Bakanlnn 4 . daresi bakan Kurukinnin bilgilendirme notuna gre Krgzistan SSCye Bz Kazakistan SSCye (512) aile srgn edilir. Srgn edilen Brukilerin byk blm Gerki Beki, Pirki, avliki, Hesenki ve de Banoki kolundandr. Beki ve avliklileri Kazakistana Almata ve Canbula srgn etmilerdir. P a g e | 26

Srgn be yanda yaayan Prof. Dr Nadir Nadirovun hatralarnda srgn u ekilde anlatr. Erez Nehrinin kenarnda iken 1937de tam bilmiyorum bir gece geldiler btn Brukilere, dediler ki btn deerli eyalarnz yannza aln sizleri baka bir blgeye gtreceiz dediler. tiraz eden kalan malnn ve mlknn ne olacan soranlara gideceiniz yerde size hayvan ve ve mlk verilecek denilerek hepsini toplayp tren istasyonuna getirirler. Bizi hayvanlarn tand bir tren vagonuna doldurdular. Her vagona drt aile bindirdiler, her bir kesinde bir aile vard, vagonun ortasna da tuvalet yapmlard. ki ay byle trenle yol gittik. Bazlar alktan ld. Bazlar hastalktan. Kalanlar da Cambula getirdiler, bizi indirdiler. Hatrlyorum k idi. Ben o zaman be yandaydm. Trenden indirip bizi arabalara bindirdiler 1 gn daha karl yollarda gittik. Allahtan baka kimsenin olmad sz bir yerde bizi indirdiler. Dalk bir yerdi...Siz burda yaayacaksnz dediler P a g e | 27

Brukiler, asker sngleri altnda nereye gittiklerini bilmeden bir sonbahar gn yzlerce askerin evlerini kuatarak bir an nce hazrlk yaplmas talimatnn verilmesi zerine anne babalar ve byk ouklar can havliye ellerine geenen zaruri eyalar bavullara doldurur bu arada askerler, halden dm yallara unu brakn! unu aln! talmatlar arasnda yallarn gznden dklen yalar srgn gn hafzlara kaznan en belirgin sahne olur. Srgn, yk trenlerinde 20 gnlk bir yolculuu geride braktklarn anmsamaya mahal vermeyecek kadar ar ve meakatli geer. Tren Kafkasyadan Kuzeye doru ilerledike souk kader yolcularnn iflahn kesmi ve souktan anti- shye ortamndan kaynaklanan hastalklar, yalnz ouk ve yallarn deil, salkl bir ok Brukinin de lmesine neden oluyordu. Askerler, len Brukileri, tren istasyonlarna gelince indirir. Zaman varsa bir ukur kazarak zerine bir avu toprak serpiyor. Eer bir akarsu veya glet buluyorsa direk oraya atarak ilerini daha kolay hallediyorlad. Bu sahneleri derme atma olan hayvanlarn tand istiflendii bu trenin deliklerinden izleyen Brukiler, artk trende len yaknlarn askerlere bildirmeyip varacaklar son menzile ulatrp ve orada insan gibi defin etmek iin cenazelerini mevcut eyalarnn arasnda gizlemeye balarlar. 20 gn sren bu uzun yolculukta lenlerin kafa atlatan kokusuyla birlikte bir yolculuk yaparlr. Srgn edilen Brukilerin vagondan dar kmas kesinlikle yasaktr. htiyalarn vagonlarn kelerinde delik alp arflarla kapatlan tuvaletlerde gideriyorlard. Srlen Brukilerin % 99 mrlerinde ilk kez trene biniyordu. Tren istasyonda durduu vakit gizlice inen Brukilerden bir ksm tekrar binmiyor tek bana tanmad bilmedii memleketlerde kendi kaderiyle babaa kalyordu. Bu lm yolculuu 20 gn srd. Kazakistan ve Krgzistanda son buldu. Buraya ulatklarnda iddetli bir k balamt. P a g e | 28

Brukiler, para para ssz kylere ve de suzsuz mezralara datldlar. Bir ksm Kazakistan,imkent Canbul, ve Almata vilayetlerinde bir ksm Krgzistann O, Celilabad ve Kzlkaya yrelerine yerletirildiler. Alk ve souk yaz gelene kadar bir ok Brukinin cann ald . Ala ve soua dayananlar ise zlem ve bahtszlk duygusu eritiyordu. lm yolculuklarnda kaybettikleri onlarca yaknlarnn derdinden belleri bklm , bedenleri zayflam, umutlar krlm, ruhlar kararm srgnzadeler dilini bilmedikleri havasna alk olmadklar bu yelerde yeni bir yaam mcadelesine baladlar. Yaam koullar olduka ard burada alelacele yer alt damlar ve kamtan evler kurdular. Alk ve sefalet diz boyuydu ancak srgne alk olan Brukiler, bu musibeti de atlatmak iin inanlmaz bir direni gsteriyor. ouklarn lmn penesine vermemek ve korumak iin yallar inanlmaz fedakarlklar sergiliyorlard.(.Hejar.2007) KAYNAKALAR amil,H. Knyaz brahim ve Krtler. s, 18-20 .(2007 ).stanbul: PeriYaynlar amil,H. Diaspora Krtleri. s,121 .(2005).stanbul: Peri Yaynlar Tm Haklar Sakldr, zinsiz Kopyalanamaz ve Deitirilemez.!!!! P a g e | 29

 DEVLETTE SRGN BRUKLER VE BEKR BEY YAZI DZS-4 ARLIK RUSYASINDAN VAN A G

arlk Rusyasnda Kominizmin giderek yerlemesi Nahcivan Blgesinde yaayan Brukileri byk apta tedirgin eder. O denem siyasi alanda Glaverlik yapan brahim Aann olu Abdullah beyin lmnden sonra blgedeki Brukilerde byk bir hareketlilik balar. arlk Rusyasnda kalamayacaklarn anlayan Brukiler, g hazrlklarna balarlar o gn bulunduklar blge, arlkl olarak Rusya topraklarnda bulunur. Brukilerin, bir ksm Karasu blgesi Erez nehrinin kenarlarnda; geriye kalan ksmlar da ran hudutlar iersindedir. Brukiler, Bolevik ihtilalinin yakn olduklarn grr g etmeye hazrlanrlar. Hem ihtilal hem I. Dnya sava ve Ermenilerin bu blgelerde eteler kurarak bir takm katliamlarda bulunmas Brukilere, blgenin artk gvenli bir yer olmadn gsterir.nceki yazlarmda belirtiim gibi blgeye ziyarette bulunan Zeki Mir Paa ve Kazm Karabekirin Bekir Beye aireti ile Vana g etmesini istemesi zerine airet, Vana doru g etmeye balar. G etmeden nce Rus arivlerinde aldm belgelere gre Brukilerin hem yerleim alanlarn hem de hangi babadan hangi ky ve mntkada yaadklarn daha sonra Trkiyeye geldikten sonra nerelere yeletiklerini tekrar Rus arivlerine dayanarak aadaki tablolarda sunuyorum P a g e | 30 Yayla sim Hane says Airet Klk Bykleri Qirmizki 150 Sato keto olu Riganlu ve byk Burolani Karki 100 Heme Hasanolu Kk Burolani 100 Ali Haci Babaolu Kerdumwari Yukar Mamki 120 Hasan Nadirolu Orta Kerdumwari arki 165 Geso Hesoolu Aa Kerdumwari, Goka glnn

Hacimki Alki Xaski awliki

125 100 150 120

Hasan Aa Haci Ateolu Teymur Aa Xanu Musto Omerolu Abdullah Aa Bekir Aa Zeynel Abdullah Aa 1350

yannda bulunan ikanli Turunkentu Azizanlu Gumik Sutuklan ve Goka glnn yanndaki kyler Goka glnn yanndaki Gul tepela Qeresu Kia kyleri Bazargecar blgesi Kia glnn taraf

Pirki Baki Gutki arli Toplam

130 130 80