PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.

rfan AY PLASTK MALZEMELERN LENME TEKNKLER PLASTKLERN KAYNAK EDLMELER PLASTK KAYNAI * Tm plastik eitleri kaynak edilebilinir mi? Plastiklerden yalnzca termoplastikler kaynak edilirler. Ancak tm termoplastikler kaynaa uygun deildir.Termosetlerin kayna mmkn deildir.Kaynak yerine yaptrma veya birbirine geme teknikleri ile birletirme yaplr. * Niin termosetler kaynak edilemezler ? nk, termosetler daha nceden ekillenirken bir defa kimyasal reaksiyona girerek sertletiinden ikinci kez kaynak iin stldklarnda yumuamazlar, ancak yanar veya kmrleebilirler. * Esas olarak ka tr plastik kaynak eidi vardr? ki tip plastik kaynak eidi vardr. a)- Dtan stma isteyen kaynak grubu b)- Isy kendisi yaratan kaynak grubu * DITAN ISITMA STEYEN PLASTK KAYNAKLAR 1. SICAK GAZ KAYNAI 2. SICAK ELEMAN KAYNAI 3. LAZER KAYNAI

105

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY 4. NDKSYON KAYNAI 5. YKSEK FREKANS KAYNAI 6. ELEKTRK DREN KAYNAI

* ISIYI KENDS YARATAN PLASTK KAYNAKLARI 1. SRTNME KAYNAI 2. ULTRASON KAYNAI 3. TTREM KAYNAI

106

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY SICAK GAZ KAYNAI * Proses nasl alr? 1. Bu yntem byk paralar iin ok elverilidir. 2. Birletirme eleman olarak ELEKTROT kullanlr. 3. Birleecek paralar stmak iin SICAK GAZ kullanlr. 4. Scak gaz olarak HAVA ve AZOT GAZI kullanlr. 5. Kullanlacak gazlarn kuru ve temiz olmas gerekir. 6. Elektrot ile kaynak edilecek parann yaps ayn olmaldr.

Plastik kayna yaplacak paralara nce parann konumuna gre V,T eklinde az alr. Kaynak edilecek paralarla birlikte elektrot malzemesi scak gaz ile( 1200 1800 ) stlr.Gaz scakl ise plastiin cinsine gre 2000 3500 arasnda olur.Sert termoplastiklerde elektrotun bastrlmas DZ bir para ile,yumuak plastiklerde RULO ile yaplr.

107

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY SICAK ELEMAN KAYNAI * Proses nasl alr? 1. Bu yntemde elektrot kullanlmaz. 2. Kaynatlacak paralar aln alna veya T oluturacak ekilde tutulur. 3. Elektrik resiztans ile alan bir SICAK ELEMAN paralar arasna getirilir.

4. yice yumuayan plastik paralar arasndaki scak eleman hzla aradan ekilir. 5. Paralar bastrlr. Yzeyler birbiri ile birletirilir.Paralar souyuncaya kadar kalpta tutulur. 6. Paralar souduktan sonra dar alnr.

108

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY PLASTK LAZER KAYNAI * Proses nasl alr? * Bu kaynan nemli zellii,plastik paralardan biri lazer nlarn geiren TRANSPARAN zelliine, dieri de nlar EMME (absorbe etme) zelliine sahip olmas gereklidir.

* Termoplastiklerin ou transparan olduundan bu art kendiliinden yerine gelir. Emme zellii iin plastie katk maddesi ilavesi(Karbon) gerekir. 1. nce dalga uzunluu 800-110 nm olan lazer n gnderilir. 2. Laser (3) , transparen (1) paradan ge er,k emici (2) parann yzeyini str. 3. Bu s, (1) nolu parann da snma sna sebep olur. 4. Her iki parann yzeyleri erir 5. Paralar sour, katlar. Gl bir ba oluur.

* Plastik laser kaynaklarnda BNDRME tipi kaynaklar iyi netice verirken ALIN kaynak tipleri iyi netice vermez. nk plastiklerin s iletimleri dktr. Yanal s yaylmas yeterli olmaz.

109

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY

* Plastiklerin birbirleri ile laser kayna yaplp yaplamayaca iliikteki tabloda gsterilmitir.

* Laser kayna yaplm plastik para rnekleri

110

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY

* Laser kayna yaplm plastik para rnekleri

PLASTK YKSEK FREKANS KAYNAI ( Dielektrik veya Radyo frekans kayna ) * Proses nasl alr ? Bu yntem, paralarn temas yzeylerinde yksek frekans(20 - 60 MHz) oluturan ELEKTROMANYETK enerji kullanr. 1.Kaynak edilecek plastiin YALITKANLIKn esas alan bir yntemdir. 2. Kaynak edilecek plastikler iki elektrot plaka arasna konur.

111

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY 3. Yksek frekans elektromanyetik alan dourur. Plastikler yaltkandr. Elektrik kayplar meydana gelir. 4. Plastiklerin moleklleri dipol moment zelliine sahip olduklarndan erime aamasna kadar titreirler ve s doar. 5. Paralar doan s ile yumuarlar ve elektrotlarla bastrlr. Elektromanyetik alan kesilir. Kaynak sour ve sonra katlama meydana gelir.

* nemli kriterler : * Bu yntemle dipol momentine sahip genellikle PVC ve PU plastikleri kaynak edilir.Baka plastikler ancak polar katk malzemesi ilave edilerek bu yntemle kaynak edilebilirler. * Bu yntemin en nemli avantaj HIZ dr.Plastikler birka saniye iinde snrlar.

112

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY PLASTK YKSEK FREKANS KAYNAI * Bu kaynak yntemi zellikle tp alannda ve tketim mallarnn paketlenmesinde kullanlan filmlerin kaynanda ok kullanlr.

PLASTK ELEKTRK DREN KAYNAI ? * Proses nasl alr? Bu yntem metallerin nokta kaynak-spot welding ynteminde kaynak edilmelerine benzer. 1. Plastik paralar iki elektrot arasna konur. 2. Elektrik akm verilir.

113

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY

* 3. Noktasal blgede, elektrik diren kayplarndan dolay E=I 2.R.t bantsna uyan s doar. Elektrotlar arasnda kalan plastiin noktasal ksm yumuar veya erir. Elektrik akm kesilince eriyik katlar. Bu yntemde kaynak hzl yaplr, kolayca otomatie evrilebilinir, ekonomiktir. Elektrota ihtiya yoktur, arplma grlmez.

SRTNME KAYNAI * Proses nasl alr? Bu kaynak yntemi olduka sert olan PVC gibi plastiklerin kaynanda kullanlr. 1. Kaynak edilecek paralardan biri sabit, dieri dner. Sabit olan yavaa dnel paraya dedirilir. 2. Srtnme sonucu s doar. Yzeyler yumuar. 3. Paralar bastrlr. Hareket durur. 4. Kaynak yeri sour. Katlar. Salam birleme olur.

114

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY * Paralar aadaki diyagramda grld gibi kaynak iin aln alna getirilir, srtnme balar ama akma balamaz. (I. blge) * Biri sabit dieri hareketli paralara kuvvet uygulama srerken scaklk artar, akma kaynak kenarlarna doru tamaya balar.(II. Blge) * Bu blge sabit hal (lineer blge) blgesidir. Malzemeye sabit hzda kaynak yapmaya devam edilir.(III. Blge) * yzeylerin srtnmesi durduu zaman, souma balar. Kaynan iyice pekimesi iin kuvvet uygulamaya devam edilir.( IV Blge) * Bu kaynak yntemi ile PS = ABS ; PMMA = PC ve PPO = PA plastikleri beraber kaynak edilebilmektedirler.

115

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY SRTNME KAYNAI

Polypropilen

Emme manifoldu

PLASTK ULTRASONK KAYNAI * Bu yntem ok hzldr.Kaynak zaman 1 saniyeden azdr.Kolayca otomatik hale getirilir. * Ultrasonik kaynak makinas 4 ana blmden oluur. a)- G nitesi b)-Converter (Dntrc) c)-Booster(Titreim yapc) d)-Sonotrode (Horn = kayna yapan takm)

116

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY PLASTK ULTRASONK KAYNAI * 50-60 Hz olan ehir ebeke cereyan frekans, ultrasonik cihaza girdii anda (20 000-60 000Hz) e ykseltilir. * Bu elektrik enerjisi, convertere verilir. Converter iersinde piezo elektriksel disk vardr.Bu disk sayesinde elektrik enerjisini dey ynde titreim enerjisine(SES enerjisi) evrilir.

* Bu titreim enerjisi boostera tanr.Burada ses dalgasnn amplitd ( DDET) artrlr.Sonra ses dalgalar Horna tanr.Horn ultrasonik kaynak takmdr ve titreimi direkt paraya yanstr.Ayn zamanda basn uygular. * Kaynak blgesine gelen titreimler (Saniyede 20 000 40 000 saykl),s dourur, bylece plastik yumuar veya erir.Basn altnda kaynak yaplm olur.

Booster

Horn

117

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY * Proses nasl alr ? Bu yntem , nce ehir ebeke cereyannn frekansn ykseltir,sonra bunu ses(titreim) enerjisine evirir.Bu enerji s dourur,bu s da plastik malzemeleri yumuatmak ve eritmek iin kullanr. 1.ekilde grld gibi paralar tabla zerine konur. 2.Horn, paralara temas ettirilir. 3. Basn uygulanr. 4.Titreim verilir.

* Proses nasl alr ? 5. Kaynak edilecek paralar basn altnda tutulurken titretirip stmaya devam edilir.. 6. Is, plastii yumuatp erit tikten sonra biraz basn altnda tutulur. 7. Horn paralar zerinden kaldrlr .Kaynak tamamlanr.

118

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY

* Kaynak Tasarm

IKINTILI BRLETRME * Stryrene, ABS,PC gibi amorf yaplarda tercih edilir.Kolay kaynaklanabilen bir tasarm.

ADIM TP BERLETRME * Paralarda iyi grnt ve gl kaynak arzulandnda tercih edilir. Amorf yapllar iin daha uygun.

KAYMA KENARLI BRLETRME * Yksek mukavemet ve szdrmazlk istendii durumlarda tercih edilir. Amorf yapdaki plastik para byk olmal, ksmi kristalin paralar ise NYLON, PPS, PSO olur.

IKINTILI-KANALLI TP BRLETRME * Bu tasarmda tama grlmez. Amorf yapllardan kaln cidarllar STYRENE,ABS,PC tercih edilir.

119

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY PLASTK TTREM KAYNAI * Proses nasl alr? Bu yntemde plastik iki para asal ekilde,lineer ekilde ve biaxial ekilde yatay hareket ettirilerek titretirilir.Bu yntem ultrasonik kaynak yntemine benzer, fakat fark ; ok daha dk frekanslarda,ok daha yksek amplitd(iddeti)lerde ve ok daha byk sktrma kuvvetlerinde alr.

* Titreim kaynann 4 aamas vardr. 1. Kat srtnme : Bu aamada yzeylerden birisi dierine kar yatay olarak kat ekilde srtnr.Birleme iin gerekli s doar. 2. Deiim : Kaynak yerindeki paralar erimeye balar.Yksek kayma srtnmesinden doan yksek s sebebiyle,erimi katmanlar kalnlar. Viskozite artar,kayma srtnmesi azalr,snmada kayp olur.eriyen paralar zerindeki basn artar ve kaynak iin akma ykselir. 3.Optimum kaynak mukavemeti: Birleme optimum mukavemete eriince kaynak ilemi durur.

120

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY Bu ilemin durmas demek ; eriyen paralarn hz ile da doru yaylan paralarn hzlar eit olmu demektir. 4. Soutma ; Kaynak yerinde basn varken, malzeme tekrar katlar.Molekler balanma yaparak kaynak olur. KAYNAK PARAMETRELER Frekans : 100 400 Hz Amplitd (iddeti) : 0,5 - 2,5 mm Cyle time (Titreme zaman) : 10 saniye Kaynak basnc : 0,5 - 5 MPa ( 70 700 Psi ) KAYNAK EDLEN PLASTKLER STANYL , AKULON , ARNTE , XANTAR

121

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY

HANG TERMOPLAST HANG KAYNAK YNTEM LE KAYNAK ETMELYM?

Termoplastikler en iyi yanma ile ayrt edilirler.

Nasl yanar? Hangi yntem? Acrylic PMMA * Sar yanar, alevin dibi ak-mavi, aromatik koku vardr, kendi kendine snmez. --- Ultrasonik, scak hava kaynak yntemi ile kaynaklanr. Acrylonitril Butadien Styrene --- ABS * sli yanar,alev rengi portakal rengidir,lastik gibi kokar,kendi kendine snmez. --- Scak eleman,scak hava,ultrasonik kaynak yntemi ile kaynaklanr. Polyacetal --- POM * Ak mavi bir alevle yanar, --- Scak eleman,scak hava+azot gazl,ultrasonik kaynak yntemi ile kaynaklanr. Polyamide PA * Sar yanar, alevin dibi mavi ve alev islidir, erir ve kpk yapar formik asit gibi koku vardr, kendi kendine snmez. --- Scak eleman ve srtnme kaynak yntemi ile kaynaklanr.

122

PLASTK MALZEMELER Prof.Dr.rfan AY Polycarbonate --- PC * sli alevle yanar,sar alev ve kzarm kl vardr,tatl kokar,ksmen kendi kendine sner. --- Tm kaynak metodlar ile kaynaklanr. Polyetilen --- PE * Ak bir alevle yanar,alt mavi,st sardr,damlama yapar ve donya gibi kokar.Kendi kendine snmez. --- Scak eleman,scak hava,srtnme kaynak yntemi ile kaynaklanr. * Scak eleman kayna scakl PE : 800 : 2000 -2200 Scak eleman kayna scakl PE : 1000 - 2000 (Hzl deiim-ar zaman) Polypropylene --- PP * Ak alevle yanar,alt mavi st sar renktedir,ok damla damlatr ya veya mum gibi kokar, kendi kendine snmez. --- Scak eleman,scak hava,srtnme kaynak metotlar ile kaynaklanr. Scak eleman scakl : 210 0 10 0 Polystyrene --- PS * Portakal rengi isli bir alevle yanar,Kendi kendine snmez. --- Scak eleman,scak hava,ultrasonik kaynak yntemi ile kaynaklanr. Polysulfon --- PSU * Kendi kendine snmez. --- Scak eleman,scak hava,srtnme,ultrasonik kaynak metodlar ile kaynaklanr. Polyvinylcloride --- PVC * Kenarlarnda yeili olan sar renkli isli bir alevle yanar,Beyaz bir duman ve hidroklorik asit kokusu gibi kokar.Kendi kendine snmez. --- Tm kaynak yntemi ile kaynaklanr. Polyvinylidenchlorid ---PVDF * Kendi kendine snmez, 380 0 nin zerinde stlrsa,zehirleyici duman salar. --- Scak eleman,scak hava,srtnme,ultrasonik kaynak metodlar ile kaynaklanr. Scak eleman scakl : 210 0 8 0

123