Phn ng th SN2 u tin, chng ta s xem xt nhng g xy ra mt cch chi tit. Phn ng ny ch xy ra trong mt bc.

cho phn ng xy ra th tc nhn nucleophin phi tin n gn cht phn ng c s hnh thnh lin kt, nhng bn cnh th lin kt cacbon halogen cng s b b gy. C hai qa trnh ny u cn c s cung cp nng lng. C ch ca phn ng v gin nng lng c m t nh sau.

Phn ng tip din, nng lng tip tc tng ln cho n khi hnh thnh lin kt gia cacbon v tc nhn nucleophin. Nng lng gii phng ra b li mc nng lng cn thit b gy lin kt cacbon - halogen. thi im hnh thnh trng thi chuyn tip th nng lng t cc i, l thi im m 1/2 lin kt cacbon - halogen b b gy v 1/2 lin kt cacbon - nucleophin c hnh thnh. Lc ny s c hai con ng lm gim nng lng ca h l tr li cht phn ng hoc hnh thnh sn phm. Bc tranh v trng thi chuyn tip chnh l cha kha hiu r tnh cht ca phn ng ny. Mc nng lng cn thit a cht phn ng v tc nhn nucleophin n trng thi chuyn tip (transition state) c gi l nng lng hot ha ca phn ng. Phn ng xy ra cng nhanh khi nng lng hot ha cng nh. By gi chng ta s nghin cu v cu trc ca trng thi chuyn tip:

Khi hai nhm th chnh gn vo cacbon b nh hng bi nguyn t hydro th lc tng tc gia nguyn t hydro v nhm th nh v khng cn phi tn nhiu nng lng thng lc ny---> nng lng hot ha thp. Khi thay H bng mt nhm -CH3 chng hn th nng lng hot ha s tng ln, phn ng xy ra chm hn. Chnh v vy th t tham gia phn ng SN2 nh sau: metyl > dn xut bc 1 > dn xut bc 2 > dn xut bc 3.

Nghin cu v trng thi chuyn tip ca phn ng SN2 s cho ta thy mt tnh cht khc ca phn ng ny. Hy lu rng l tc nhn nucleophin tn cng t pha sau so vi hng m nhm halogen i ra. iu ny c th hiu c khi c hai nhm u giu electron nn chng phi tn cng nh vy trnh s tng tc. Kt qa ca qa trnh ny l s i quay. Nu chng ta v cng thc 3D th s d dng thy c tnh cht ny. V d:

Nu nh cht phn ng c cu hnh R th sn phm s c cu hnh S v ngc li. Tc l nu nh chng ta hiu c cu hnh ca cht u th chng ta s d dng suy ra c cu hnh ca sn phm v ngc li nu trong mt phn ng th m c s i quay th l phn ng SN2. Nguyn t cacbon cht phn ng c trng thi lai ha sp3 v iu ny cng c gi nguyn sn phm. trng thi chuyn tip th ba nhm th nh vi C khng tham gia phn ng hu nh l phng, iu ny l do nguyn t cacbon lc ny trng thi lai ha sp2. Chnh v vy ta c th kt lun rng phn ng th SN2 ch c th xy ra nguyn t cacbon lai ha sp3 m thi. Tc ca phn ng ph thuc vo nng ca cht ban u v sn phm theo biu thc: v = k[Nu][dn xut Halogen] trng thi chuyn tip th lin kt cacbon - halogen b t ra cho nn nu lin kt ny cng d t th phn ng cng d. Vy th t tham gia phn ng SN2 gim theo th t: RI > RBr > RCl > RF Lin kt C - F th rt bn nn kh b b gy, cn dn xut iot th rt hot ng nn kh c th bo qun n. Chnh v vy s la chn tt nht l dn xut brom hay clo. Phn ng th SN1 SN1 l c ch phn ng th n phn t, c tc phn ng c biu din bi biu thc v = k[R-X] y l mt c ch nhiu giai on vi nhng tnh cht chnh nh sau. Bc 1: Giai on chm, s xy ra s phn ct d li to thnh cacbocation. Bc ny quyt nh tc phn ng. Bc 2: Tc nhn nucleophin tn cng nhanh vo cacbocation hnh thnh nn lin kt sigma mi.

Gin trng thi chuyn tip ca phn ng c dng:

Nh ta bit, cacbocation hnh thnh c cu trc phng nn tc nhn nucleophin c th tn cng t pha trn hoc pha di mt phng cacbocation vi xc sut nh nhau nn nu cht u l mt cht quang hot th sn phm hnh thnh s l bin th raxemic

Chnh v trong tin trnh phn ng c s to thnh cacbocation nn s xy ra kh nng chuyn v thnh cacbocation bn hn. Phn ng E2 E2: Phn ng tch lng phn t, tc phn ng tun theo biu thc v = k.[R-LG] (LG: leaving group: nhm i ra) C ch ca phn ng c biu din nh sau:

Sau y ta s xem xt nh hng ca cc yu t n phn ng v ha lp th ca phn ng 1) nh hng ca nhm R Trong phn ng E2 th c s chuyn i v dng lai ha ca nguyn t C, t Csp3 v Csp2. Chnh v vy phn ng tch E2 xy ra d dng nu nh cacbon b tch c

bc cng cao. iu ny th ging vi E1. 2) nh hng ca nhm i ra Lin kt C - LG b b gy trong tin trnh phn ng, chnh v vy nhm i ra cng tt th tc phn ng cng tng. Tuy nhin nu nhm th qa d dng i ra th phn ng s xy ra theo c ch E1. 3) nh hng ca baz Do trong biu thc tc phn ng c s xut hin nng baz nn mnh ca baz l rt quan trng trong phn ng E2. Rt nhiu cc baz mnh tham gia phn ng E2. 4) Ha lp th Phn ng E2 xy ra d dng khi nguyn t H v nhm i ra l v tr i anti trong cu dng Newman. iu ny s lm cho lin kt n b t ra ht sc d dng hnh thnh nn lin kt pi

Phn ng E2 xy ra khi - Nng baz mnh ln - Nhm i ra kh - S ct t lin kt R - LG khng dn n s hnh thnh cacbocation bn (E1) Phn ng E1 E2: Phn ng tch n phn t, tc phn ng tun theo biu thc v = k.[R-LG] (LG: leaving group: nhm i ra) C ch ca phn ng c biu din nh sau:

Sau y ta s xem xt nh hng ca cc yu t n phn ng v ha lp th ca phn ng 1) nh hng ca nhm R Trong phn ng E1 th tc phn ng c quyt nh giai on 1, chnh l giai on loi b nhm i ra hnh thnh cacbocation. Chnh v vy cacbocation cng bn th tc phn ng cng ln. Do c s hnh thnh cacbocation trng thi chuyn tip cho nn trong phn ng lun km theo s chuyn v (v d: chuyn v 1,2 - hydrua hay 1,2 - ankyl) hnh thnh nn cacbocation bn vng hn 2) nh hng ca nhm i ra Trong phn ng E1 th vic tch nhm i ra l nh hng n tc phn ng, cho nn

nhm i ra cng tt th phn ng xy ra theo c ch E1 cng d dng. 3) nh hng ca baz Baz khng ng mt vai tr quan trng trong phn ng E1 do n khng h tham gia vo biu thc tc phn ng. Tuy nhin nu baz cng mnh th phn ng xy ra theo E2 cng d. 4) Ha lp th Phn ng E1 xy ra theo hng u tin to thnh anken bn hn, chnh l anken nhiu ln th hn v ng phn trans c u tin to thnh hn ng phn cis. Phn ng E1 xy ra khi - Baz c s dng l baz yu - Nhm i ra d - Cacbocation hnh thnh phi bn vng

Phn ng Andol ha
Nh chng ta bit th andehit v xeton nm cn bng vi dng enol ca n trong dung dch. Nhng nu nng hp cht cabonyl trong dung dch l khc ln th enol c th ng vai tr nh l tc nhn nucleophin tn cng AN vo nhm C = O ca hp cht cacbonyl bt k trong dung dch (k c chnh n). Kt qa l hnh thnh mt lin kt gia nguyn t cacbon alpha ca mt hp cht cacbonyl v nguyn t C ca nhm C = O trong hp cht cacbonyl khc. Phn ng nh vy c gi l phn ng andol ha. Xt v d axetandehit:

Phn ng ny cng c th xy ra vi c xeton. Ni chung phn ng andol ha xy ra c khi c nguyn t hydro bn cnh cacbon anpha. Nu khng c th s xy ra phn ng Canizzaro (chuyn v hydrua hnh thnh anion cacboxylat v ancol). Hp cht beta - hydroxicacbonyl bn vng trong mi trng baz nhng khng bn trong mi trng axit. Trong mi trng ny th xy ra s tch nc to thnh hp cht cacbonyl khng no:

Phn ng andol ha c rt nhiu ng dng trong tng hp hu c, n rt c ga tr trong vic hnh thnh ni i C = C, to thnh hp cht cacbonyl lin hp dng C = C - C = O c nhiu ng dng. Sau y l s tng hp 2 - etylhex-2-en-1-al.

Tt nhin ta cng c kh nng ngng t hai loi hp cht cacbonyl khc nhau, trong trng hp ny th s c n 4 sn phm ngng t (t m xc nh ly ). trnh hin tng th thng ngi ta cho mt cht trong s hai cht phn ng l khng c nguyn t hydro anpha. Mt v d l tng hp 4 - phenylbut - 3 - en - 2 - on nh dn ra di

Phn ng ngng t Claisen

Este cng nh andehit v xeton cng u c kh nng chuyn thnh dng enol, nhng khi nng este trong dung dch qa cao th s dn n vic enolat mi sinh ra tn cng vo nhm C = O ca este theo mt c ch tng t nh andol ha to thnh mt trng thi chuyn tip t din, sau dn n s tch loi anion etoxit hnh thnh sn phm ngng t. Phn ng nh vy c gi l ngng t Claisen

Cng tng t nh andol ha, vic ngng t hai este khc nhau cng cho mt lot 4 sn phm, trnh tnh trng th ngi ta s dng mt este khng c hydro anpha. Xt v d v s ngng t gia etylaxetat v etyl benzoat s thy r vn :

Cc beta - xetoeste sinh ra t phn ng Claisen thng khng bn v d tch loi nhm cacboxyl thnh xeton tng ng. Phn ng decacboxyl ha i theo cc bc l thu phn tr v nhm -COOH. Phn ng decacboxyl ha xy ra theo c ch to thnh trng thi chuyn tip vng, trong beta - xetoaxit s chuyn thnh dng enol.

Nu nh ta bt u phn ng vi cng mt este th ta s thu c mt xeton i xng. Nh vy y l mt phng php ht sc hu hiu tng hp xeton i xng. Nu hai este khc nhau th s xy ra s ngng t hn tp v xeton nhn c ko cn i xng na. Mt v d v phn ng ngng t Claisen trong tng hp hu c l s tng hp 2,6 dimetyl-4-heptanon nh c dn ra di y:

Phn ng ngng t Dieckmann l mt trng hp ring ca phn ng Claisen khi hai nhm chc este u trn cng mt phn t. Phn ng ny ch xy ra khi hai nhm este v tr 1, 6 v 1,7. Do sn phm sinh ra l vng 5 v 6 cnh l bn vng.

Phn ng cng Michael

Phn ng xy ra khi ion enolat phn ng vi hp cht alpha, beta cacbonyl khng no theo c ch nh sau. Phn ng nh vy c gi l phn ng cng Michael:

Phn ng cng Michael c rt nhiu ng dng, nh trong cc s sau:

V phn ng vng ha Robinson, thc cht gm hai giai on ni tip nhau, giai on

u l ngng t loi andol, sau l cng Michael thu c sn phm. V d:

Cacbocation[/size] 1. Gii thiu v cacbocation Cacbocation c xc nh l mt tiu phn trung gian c i sng ngn c hnh thnh trong cc phn ng hu c. bn ca cacbocation cng tng khi s nhm th cho electron nh vo cacbocation cng ln. bn ca cacbocation c xc nh d dng t cc phn ng m trong cacbocation c hnh thnh nh l mt sn phm trung gian. n gin nht l ta xt phn ng th SN1, tc phn ng SN1 tng dn theo th t sau: MeBr < EtBr < i-PrBr < t-BuBr. iu ny c ngha l bn ca cc cacbocation tng ng sinh ra t phn ng phn ct d li cc dn xut halogen trn cng tng theo chiu . hnh di s trnh by nng lng lin kt ca cc phn ng chuyn R-Br ----> R+ + Br-

2. Gii thch tnh bn ca cacbocation

Trong cacbocation metyl th obitan p trng khng lin kt nm vung gc vi mt phng ca Csp2. Trong cation etyl th c 1 trong 3 lin kt C - H c kh nng xen ph vi obitan p trng ca C sp2 nh hnh v (xen ph xichma-pi). iu ny dn n s chuyn dch electron sang pha trung tm in tch dng lm gim nng lng ca h thng(hay ni cch khc l cacbocation lc ny bn hn) do in tch c gii to u trn h thng. Hin tng ny c gi l hiu ng siu lin hp. V s lin kt C - H bn cnh C sp2 cng nhiu th in tch cng c gii to mnh, cacbocation cng bn.

Tip theo ta s xt s thy phn ca cc cht sau: n-PrCl; MeOCH2Cl; CH2=CH-CH2Cl. Tc thu phn theo SN1 tng ln theo chiu . gii thch iu ny th hy xem hnh sau:

Hnh sau s th hin dng n gin hn

y l gii thiu v trng thi chuyn tip t din (tetrahedral Intermediate) thng gp trong phn ng ca hp cht cacbonyl.

Sn phm thu c s c bn ha theo cc hng. 1) Cng thm tc nhn electrophin (cng AN) 2) Tch loi nhm R hay R' (phn ng ngng t croton) Trong trng hp trn phn ng l theo An (phn anion ny s tham gia phn ng kiu SN2 vi dn xut halogen) tc l hng 1. Nhng thc t iu ny ko xy ra, l do th nh gi thit ca mnh t ra, l c s lin hp vi vng thm lm ph v cu trc vng thm ny. Phn ng Suzuki: I. Lc s: Nm 1979, Phn ng ghp mch s dng hp cht c bo s dng cht xc tc l mui paladi (II) halogenua din ra tt khi c mt dung dch nc ca baz mnh. y l mt phn ng c tm ng dng rng ri trong vic to thnh lin kt C-C bn cnh cc phn ng tng t ca cc hp cht c nguyn t nh c magie; km, thic hay silic. By gi th hu ht cc hp cht c nguyn t u tham gia phn ng tng mch nhng trong

nhng nm gn y th cc nghin cu u tp trung nghin cu vo cc hp cht c bo c th ng dng c phn ng ny trong cng nghip cng nh PTN v n l nhng tc nhn thun tin, bn nhit v tr vi nc cng nh oxy nn ta c th cm trn tay m khng nht thit phi c phng php bo h c bit no. II. Phn ng Suzuki v c ch phn ng Phn ng Suzuki l phn ng ghp mch s dng hp cht c bo c dng: C ch ca phn ng Suzuki c th din t tt nht bng mt chu trnh khp kn c dng nh sau:

a) Cng oxy ha: Phn ng ca hp phn halogenua vi phc paladi-(0) sinh ra phc paladi-(II) b) Chuyn v nhm th xung quanh nguyn t trung tm: Chuyn nhm R' t bo n trung tm ca phc l ion paladi, dn n kt qa l phc paladi-(II) cha c hai gc R v R' c lin kt vi nhau c) Tch kh: Sn phm ghp tch ra khi phc v hon tr li xc tc Axit boronic trc tin chuyn thnh hp phn hot ng c trng thi chuyn tip t din vi tm l nguyn t bo sau khi cho n phn ng vi mt baz mnh. Halogenua hay triflat (OTf = triflorometansunfonat) c s dng ng vai tr l tc nhn R-X ca phn ng. Tc ca phn ng tng cng vi s tng tnh oxy ha ca anion X-. Ph thuc vo tc ca nhm i ra X th tc phn ng gim theo th t: I>OTf>Br>>Cl Mt ngha rt quan trng ca phn ng ny l s cho php tng hp cc biphenyl m khng h b cn tr khng gian. V d:

Ti liu tham kho:

1) Named Organic Reaction - T. Laue; A.Plagens - Wiley 2000 2) Introduction to Cross-Coupling Reaction - Kohei Tamao; Norio Miyaura - Springer (nm xut bn: 2001) Phn ng nhit v quang ha (c tn khoa hc l pericyclic reaction) I. Gii thiu: Hu ht cc phn ng hu c xy ra theo c ch phn cc theo kiu mt tc nhn nucleophin cho 2e vi mt tc nhn electrophin hnh thnh lin kt mi. Phn khc li phn ng theo kiu gc t do, mi cht phn ng cho 1e hnh thnh lin kt mi. V hin nay hu ht cc phn ng theo hai kiu ny c hiu bit mt cch tng tn. Mt loi th 3 na ca phn ng hu c l phn ng pericyclic (ta s gi l phn ng peri ha) l phn ng khng h xy ra theo hai hng trn m l mt qa trnh ng b xy ra theo mt trng thi chuyn tip vng (phn ng mt giai on). Phn ng ny c 3 loi: phn ng vng ha electron (i khng su lm), phn ng cng vng (nghin cu k phn ng Diels-Alder, nhng ai mun tm hiu k hn vui lng lm BT6 thi IChO 36 nh) v phn ng chuyn v Sigma (ci ny ta khng xt). II. Quy tc c bn ca phn ng peri ha: Quy tc Woodward - Hoffmann 1. Obitan phn t trong h lin hp pi Da vo thuyt obitan phn t (MO) th cc obitan p trong nguyn t cacbon lai ha sp2 trong mt polien lin hp to thnh mt h thng cc obitan pi c nng lng ph thuc vo s nt m chng c gia cc ht nhn. Nhng h thng c obitan vi s nt b s c mc nng lng b hn gi l cc MO lin kt. Ngc li l MO phn lin kt. Ta d dng nhn thy iu ny trong th d sau: (ng chm chm ch mt phng nt). Xt 1,3 - butadien.

2. Quy tc Woodward - Hoffmann: Phn ng peri ha ch c th xy ra khi obitan ca cht cc cht phn ng c cng s i xng (trong hnh v l cng mu). Ni mt cch khc: Cc thy (phn m rng ca obitan) phi c cng tnh cht i xng (cng mu) th mi c th xen ph to lin kt hnh thnh sn phm. Nu hai obitan c cng tnh i xng xen ph vi nhau th iu gi l c php v

tnh i xng (symmetry-allowed), ngc li th gi l khng c php v tnh i xng (symmetry-disallowed). Phn ng peri ha s khng bao gi xy ra nu tnh i xng b vi phm. S nghin cu ca Gio s Kenichi Fukui gip chng ta khng cn phi xem xt ton b cc obitan trong h lin hp (mt rt nhiu thi gian) m ch cn xem xt hai obitan l: obitan b chim (lin kt) c mc nng lng cao nht (HOMO) v obitan phn lin kt c mc nng lng thp nht (LUMO). Da vo hnh v th c l mi ngi cng nhn ra c obitan no l LUMO v obitan no l HOMO nh? III. Phn ng vng ho electron Cch tt nht hiu nh hng ca s i xng obitan quan trng nh th no n phn ng peri ha th ta s im qua mt vi v d: Phn ng vng ha electron (electrocyclic reaction) l mt qa trnh peri ha m n xc tin cho vic ng vng hoc m vng cc dien lin hp. Xem v d:

iu th v nht ca phn ng chnh l ha hc lp th ca n. Vi tc dng ca hai tc nhn l nh sng v nhit th phn ng vng ha (2E, 4Z, 6E)-octatrien dn n nhng kt qa rt khc nhau:

 gii thch kt qa trn th chng ta s xem xt 2MO c s xen ph hnh thnh lin kt mi. y xy ra hai kh nng. Cc thu cng mu c th cng pha hay khc pha i vi mt phng phn t.

to thnh lin kt th cc obitan pi ny phi quay ra sao cho cc phn to thnh lin kt (cng mu) phi xen ph vi nhau. Nu hai thu cng mu cng pha so vi mt phng phn t th chng phi quay ngc chiu nhau (disrorator) cn nu trng hp hai obitan cng mu khc pha so vi mt phng phn t th chng phi quay cng chiu nhau (conrotator). d hnh dung ta xem hnh sau:

Lu rng: tu thuc vo s ng m vng do obitan quay cng chiu v ngc chiu nhau th nh hng n mt lp th ca phn ng. Nay ta xt li phn ng ng vng (2E, 4Z, 6E)-octatrien khi c xc tc l nhit v nh sng, cc bn t l gii th xem trng hp no cc obitan quay ngc chiu cn obitan no th quay cng chiu nh IV. Phn ng cng vng y ta ch xt trng hp phn ng ng vng kiu [4+2](hp cht 4C + hp cht 2C): phn ng Diels-Alder Phn ng cng ng vng Diels - Alder l mt phn ng peri ha xy ra gia mt dien (4 electron pi) v mt dienophin (2 electron pi) to ra sn phm l vng xiclohexen. Hng ngn th d v phn ng Diels-Alder c bit n v chng xy ra mt cch d dng nhit phng (hoc khi un nng nh). Mt v d n gin l phn ng gia butadien v dimetyl maleat (cis) v dietyl fumarat (trans) c dn ra di y:

 phn ng cng xy ra d dng hn th hai thu i xng ca hai cht phn ng phi c tnh i xng v c v tr thun li nht c th hnh thnh lin kt. iu ny c th c thc hin bi hai cch: Tn cng supra (suprafacial) v antara (antarafacial). S tn cng supra xy ra khi cc thu c tnh i xng nh nhau nm i din nhau cn tn cng antara xy ra khi mt thu ca cht phn ng nm trn cng mt mt phng cn thy ca cht cn li nm di mt phng. Xem hnh:

i vi phn ng cng ng vng [4+2] ny th chng ta s xt LUMO ca dien v HOMO ca anken (C th chn HOMO ca dien v LUMO ca anken). S i xng ca hai trng thi ny th dn n s tn cng supra (xem hnh). S tn cng supra lm bo ton cu hnh ca anken ban u cng nh dng s-cis (hai lin kt i nm v mt pha ca lin kt n) ca dien (ch c dng s-cis ca dien mi tham gia phn ng m thi)

cn s tn cng antara lm thay i cu hnh ca sn phm (do mt trong s cc cht ban u phi quay). Trong phn ng Diels-Alder th c s bo ton cu hnh (do c s tn cng supra)

Ti liu tham kho: C S Ha hc hu c - PSG. TS Thi Don Tnh - NXBKHKT 2002 Organic Chemistry - Prof John McMurry - Thomson Brookscole 2004 IChO 36th Theoretical problem 6 - Kiel 2004 Cycloaddition in Organic Chemistry-Wiley 2002 By gi chng ta li tip tc kho st mt loi phn ng khc: Phn ng axyloin, mt phng php hu hiu trong vic tng hp cc hp cht c vng ln. I. S lc v phn ng

nh ngha: Phn ng ghp i hai phn t este di tc dng ca kim loi Na v mt dung mi tr s to thnh mt phn t -hydroxyketone c gi l phn ng axyloin. Phn ng xy ra cng tt nu gc R l gc ankyl v nu nh hai nhm este u trn cng mt phn t c mch ankyl di th s xy ra s ngng t ng vng ni phn t to thnh cc hp cht c vng ln vi hiu sut rt cao (70%). V d nh phn ng iu ch paraxiclophan nh sau:

II. C ch phn ng v cc yu t nh hng n phn ng:

Sn phm ca phn ng dime ha giai on u th rt ging nh trng thi chuyn tip t din trong phn ng cng nucleophin ca cc hp cht cacbonyl, iu ny s dn n s tch nhm -OMe l nhm i ra d hnh thnh nn mt dixeton. Dixeton sinh ra ny rt d b kh nn n s ly 2e ca hai nguyn t Na hnh thnh nn hai ion enolat (enodiolat). Giai on cui ca qa trnh l s proton ha enodiolat ny hnh thnh nn sn phm. im hn ch ca phn ng ny l kh nng phn ng cao ca enodiolat hnh thnh v n s ng vai tr xc tc trong phn ng ngng t Claisen gia hai phn t este ny (v phn ng Claisen c cp k lng trong cc gio trnh Hu c). gii quyt im yu ny th ngi ta thm trimetylsilyl clorua vo hn hp phn ng, vai tr ca n tt nhin khng c g khc hn l "kha" anion enodiolat ny v loi nhm -SiMe3 mt cch d dng khi un nng vi HCl/THF, iu ny lm tng hiu sut ca phn ng ln 95%

N cc k thun tin iu ch cc hp cht vng c cha lin kt C-C bn v thng c dng iu ch hp cht c vng t trung bnh tr ln (7C --->) 1/HIU NG CM NG : Hiu ng cam ng (Inductive Effect) la hiu ng xay ra trn mt lin kt SIGMA (lin kt n) khi lin kt nay bi tac ng (induced) bi s phn cc cua mt lin kt n bn canh no (adjacent bond). Quy lut ca Hiu ng cm ng : Cc nhm c in tch dng gy hiu ng I , cc nhm mang in m gy h +I, in

tch cng ln th h I cng mnh. VD: -NR3 (cng) gy h -I mnh, cn -O (tr) gy h +I mnh. Nu gi s cc nguyn t ca cc nguyn t trong cng mt chu k nh hay trn cng mt phn nhm chnh u c h -I th h s cng ln khi nguyn t cng bn phi ( trong chu k nh) v cng pha trn ( trong mt phn nhm ). F > Cl > Br > I ; OR > SR > SeR ; F > OR > NR2 Tt c u c gii thch cn c vo m in. Cc nhm ankyl lun c h +I , h tng theo mc phn nhnh ca nhm. CH3 < CH3 CH2 - < (CH3)2 CH - <(CH3)3CH Trng thi lai ha ca cacbon c nh hng n hiu ng cm ng: Xt hiu ng I : Csp3 < Csp2 < Csp Gii thch: Ta c nhn xt nh sau, ba trng thi lai ha ca C th thnh phn tham gia ca obitan s khng ging nhau, nhiu nht Csp , ri n Csp2 v cui cng l Csp3 . Do obitan s trong nguyn t C c kh nng xm nhp nhn ln, lm cho in tch ht nhn tc dng vi lp e ngai cng tng, nn t dn n m in do ht nhn gy ra tng, v ta c th t h -I nh trn. c im ca Hiu ng Cm ng : + Hiu ng cm ng gim mnh khi mch truyn ko di . + S phn cc v hiu ng cm ng khng b chi phi bi cc yu t khng gian . 2/HIU NG LIN HP:(HIU NG CNG HNG) Hiu ng lin hp l hiu ng c bit ca lin kt py sinh ra do c s sai bit m in ca cc nguyn t hay cc nhm to ni. C IM HIU NG LIN HP +Hiu ng lin hp ch thay i t khi ko di mch cc lin kt lin hp. +Hiu ng lin hp ch c hiu lc mnh trn h lin hp phng, nn hiu ng lin hp b chi phi rt nhiu bi cc yu t khng gian. +Hiu ng lin hp c th lm chuyn dch trung tm mt phn ng, v vy khi xt p ca mt cht c hiu ng lin hp, ta cn phi cn thn tnh tan xem dng no sp trung gian bn nht. +Hiu ng lin hp lm tng tnh bn ca mt phn t hn nhiu. Ta p dng c im ny rt nhiu khi so snh bn ca cc cacbcation, cacbanion, cacbradican, hay cc lin kt piHiu ng lin hp phi c u tin hng u lm tiu ch so snh bn, sau n hiu ng cm, ri hiu ng siu lin hp. Tuy nhin nhiu khi th t u tin li khc, l lin hp > siu lin hp > cm ng , ni chung l ty trng hp. NH HNG CA NHM TH VI HIU NG LIN HP thng cc nhm ny cn i in t khng lin kt hay cp e cha s dng. VD: -O (tr) ; -S (tr) ; -OH ; -SH ; -SR ; -NH2 ; -NR2 ; F ; Cl ; Br ng ch l hu ht cc nhm c hiu ng +C u c hiu ng I nhng mc khc nhau, v vy mi nhm th lun th hin mt hiu ng tng qut bao gm c hai lai

hiu ng . V vy i vi mt nhm th ta cn phn bit tnh y e ni chung v tnh y e ch trong mch lin hp. VD: CH3O- l nhm th y e ni chung v c c khi ni ring v mt lin hp. Trong khi nhm hal l nhm ht e ni chung, chng ch y e khi trong h lin hp. Qui lut: nguyn t mang in tch m c hiu ng +C mnh hn nguyn t tng t khng mang in. VD: -O (tr) > -OR Nguyn t ca nhng nguyn t thuc cng chu k nh, nguyn t cng bn phi, lc +C ca cc nguyn t cng nh. VD: -NR2 > -OR > -F C th gii thch d dng da vo m in. i vi nhng nguyn t ca nhng nguyn t thuc trong cng mt phn nhm chnh th cng xung di lc +C cng gim. VD: -F > -Cl > -Br > -I -OR > -SR > -SeR C hai hng gii thch c cng nhn: +cng pha di phn nhm chnh, s lp tng lm cho bn knh nguyn t tng, kh nng xen ph vi obitan pi ca h to cng hng yu. +Cng c th gii thch theo hiu ng I pi: c ngha l da vo m in, hiu ng I pi cng lm nh hng p electronphin ca vng vo cc v tr ortho- , -para . Khi xt vi nhm hal, ta thy tuy hal nh hng vng cc v tr ortho- ,para- nhng mt khc n lm cho vng km hat ha, hal l nhng nhm th c xp vo nhm th phn hat ha. Chnh v vy y nu ta dng m in vi hiu ng I pi gii thch th chnh xc hn. Tm li, ty trng hp m ta c th dng hng ny hoc hng kia gii thch, min sao cho hp l nht vi thc nghim, v ha hc l mn khoa hc thc nghim. Cc nhm C: a s cc nhm C u cha no.VD: -NO2 ; -CHO ; -COR ; Thng cc nhm c hiu ng C u c thm hiu ng I nn tnh cht ht e ca chng cng mnh. Vi cc nhm th cha no vi cu to chung C=Z , Z cng v bn phi trong cng mt chu k nh th hiu ng C cng tng. VD: -C=O > -C=NR > -C=CR2 Trong hai nhm tng t nhau nhm no c in tch dng ln hn th lc +C cng ln hn. -C=NR2 (cng) > -C=NR