Chapter 9 Full VN

HÓA HỮU CƠ A
Biên soạn: GS. TS. Phan Thanh Sơn Nam
Phụ trách môn học: TS. Lê Vũ Hà

BM Hóa hữu cơ, Khoa Kỹ thuật hóa học,
Trường Đại học Bách Khoa – ĐHQG TP.HCM
Phòng 211 B2
ĐT: 38647256 ext. 5681
Email: lvha@hcmut.edu.vn
1
Cấu trúc đề cuối kỳ (70% điểm tổng kết)
• Câu 1 (2 điểm) 4 câu nhỏ, mỗi câu là 1 phản ứng đơn hoặc 2-4 phản ứng
liên tiếp, không xét lập thể
liên tiếp, sản phẩm có chứa đồng vị 13C, 17O, 2H (D), 3H (T),
• Câu 3 (2 điểm) viết 4 sản phẩm trong 2-3 chuỗi (~ 20-30 phản ứng/chuỗi)
• Câu 4 (2 điểm) điều chế 2 chất với hóa chất được giao
liên tiếp, viết đúng đồng phân lập thể
Nội dung bao gồm tất cả các phản ứng đã được học
2
CHƯƠNG 9 – ALKYL HALIDE
Carbon ái điện tử
 thu hút tác nhân ái
nhân
3
Ref. John McMurry, Organic Chemistry - Eighth Edition, 2010, Cengage Learning
CHƯƠNG 9 – ALKYL HALIDES
ĐỌC TÊN ALKYL HALIDES
• Tên thông dụng: alkylhalide (chloride, bromide…)

• Danh pháp IUPAC: halogenoalkane (chloro, bromo…)
4
ĐỌC TÊN ALKYL HALIDES

• Nhóm thế alkyl và halogen có cùng thứ tự ưu tiên
5
ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

Từ alkane – Phản ứng thế gốc tự do
• Ưu tiên H ở C bậc cao,
• Br2 chọn lọc hơn Cl2
• Không chọn lọc lập thể  thu được cả 2 cấu hình cho 1
C* mới
6

• Đối với mạch akyl trên HC thơm, chỉ xét phản ứng thế
ở H của Cα
• Đối với vị trí allyl của alkene, có thể thực hiện phản
ứng thế ở nhiệt độ cao
• Cần phân biệt phản ứng cộng (Br2/CCl4), phản ứng thế
SR (Br2/hʋ, t°) và phản ứng thế SE (Br2/Fe)
7

Br2/CCl4, 20 oC Br2/hv, t°
Cl2, 500-600 oC Cl2 (1:1), Fe
Br2/hv
HO
Br2 (1:1)
Br2 (2:1)
8

Từ alkene – Phản ứng cộng AE với X2
• Không xảy ra chuyển vị
• Cộng kiểu anti (trans)
• Cộng Br2 khi có mặt anion khác như Cl-, OH- (từ H2O),
RO- (từ ROH): theo quy tắc Markovnikov, Br+ tấn công
trước, tạo carbocation bền để anion đi vào
Br2, CH3OH
CH3
H C2H5 9

Từ alkene – Phản ứng cộng AE với HX
• Phải xem xét chuyển vị
• Không chọn lọc lập thể vì tạo gốc carbocation trung gian
• Theo quy tắc Markovnikov, nếu không xảy ra chuyển vị
hoặc có nhóm hút điện tử
1. CH2=CH-C6H5 + HCl 
2. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr 
3. CH2=CH-CF3 + HCl 
10

Từ alkene – Phản ứng cộng AR với HBr/H2O2
• Không xem xét chuyển vị
• Không chọn lọc lập thể vì tạo gốc tự do trung gian
• Trái quy tắc Markovnikov
1. CH2=CH-C6H5 + HBr 
2. CH2=CH-C6H5 + HBr/H2O2 
3. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr 
11
4. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr/H2O2 

Từ alcohol – Phản ứng thế SN với HX
12

Từ alcohol – Phản ứng thế SN2 với SOCl2 hoặc PBr3
Tương tự với PCl5
13
PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN SN1 & SN2
14
PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN SN
Carbon mang điện tích dương

 thu hút tác nhân ái
nhân
SN1 hay SN2 ???

Tùy thuộc vào cấu trúc alkyl, hoạt tính và nồng độ
của Nü-, và dung môi
15

• Lưỡng phân tử SN2: giai đoạn chậm cần sự có mặt của Nü và
R-X
• Đơn phân tử SN1: ở giai đoạn chậm, R-X tự phân ly
16
PHẢN ỨNG SN2 – HÓA HỌC LẬP THỂ
Được khám phá bởi GS. Paul Walden (1896, Germany)

17
Được đề xuất bởi GS. C. Ingold và GS. E. Hughes (1937, UK)

18
KẾT LUẬN
Phản ứng SN2 dẫn đến

sự nghịch đảo cấu hình
(Walden inversion)
Chú ý: chỉ xét tại C* xảy ra phản ứng
19
CH3
HO H
NaOH
CH2
S N2
H Cl
CH3
20
Cấu hình bị nghịch đảo: 50% Cấu hình không đổi: 50%
21

KẾT LUẬN
Sau phản ứng SN1 thu được cả hai cấu hình
ở C* đang xét (50:50 ở điều kiện lý tưởng)
Mở rộng: trong thực tế, tỷ lệ sp chứa C* có cấu hình nghịch
đảo thường cao hơn  Giải thích ???
22
CH3
HO C2H5
HCl
CH2
SN1
H Cl
CH3
23
Quyết định SN1 hay SN2
1. Cấu trúc alkyl
2. Hoạt tính và nồng độ của Nü-
3. Ảnh hưởng của dung môi
4. Bản chất nhóm halogen
24

1. Ảnh hưởng của nhóm alkyl lên SN2
Tốc độ
phản ứng SN2
tương đối
Khả năng phản ứng SN2 tăng
25

C-X chứa nhiều nhóm alkyl

Nhóm alkyl cồng kềnh
 Sự cản trở không gian cho Nü càng lớn
 Không thuận lợi cho SN2
26

Tốc độ
phản ứng SN1
tương đối
Khả năng phản ứng SN1 tăng
27

C-X có bậc cao

Nhiều nhóm methyl, benzyl, allyl
 Carbocation bền hơn
 Thuận lợi cho SN1
28
1. Ảnh hưởng của nhóm alkyl
Nhìn chung,
 C-X bậc 1 có khuynh hướng ưu tiên SN2
 C-X bậc 2, 3, allyl (CH2=CH-CH2-), benzyl (C6H5-CH2-)
có khuynh hướng ưu tiên SN1
 C6H5X (phenyl) và CH2=CHX (vinyl) đều rất bền, hầu
như không tham gia SN ở điều kiện thường

29

2. Ảnh hưởng của Nü lên SN2
30

 Tác nhân ái nhân mạnh thuận lợi cho SN2
 Nhìn chung, tính ái nhân đồng biến với tính base
NH2- > HC C- > RO- > HO- > C6H5O- >> RCOO- > ROH > H2O
 Tuy nhiên, phản ứng SN2 trong dung môi phân cực có
proton, trong cùng một phân nhóm chính tính ái nhân
nghịch biến với tính base : F- < Cl- < Br- < I-, HO- < HS-
31

 Giai đoạn quyết định tốc độ phản ứng không có sự tham

gia của Nü  SN1 không phụ thuộc vào Nü
32

3. Ảnh hưởng của dung môi lên SN2
Dung môi
Tốc độ
phản ứng SN2
tương đối
Hoạt tính dung môi tăng
 Phản ứng SN2 xảy ra thuận lợi trong
bị solvate hóa làm

dung môi không phân cực không có
giảm tính ái nhân proton (DMSO, DMF, acetonitrile…)
33

3. Ảnh hưởng của dung môi lên SN1
Dung môi
Tốc độ SN1 tương đối
Hoạt tính dung môi tăng
 Phản ứng SN1 xảy ra thuận lợi trong dung môi
phân cực mạnh có proton (H2O, alcohol)
được bền hóa nhờ dung môi

phân cực mạnh 34

3. Ảnh hưởng của nhóm thế trong R-X
- R-X có hoạt tính mạnh khi X- càng bền sau khi tách khỏi alkyl
 X- nên là những gốc base yếu
35

3. Ảnh hưởng của nhóm thế trong R-X
- R-X có hoạt tính mạnh khi X- càng bền sau khi tách khỏi alkyl
 X- nên là những gốc base yếu
36

Yếu tố SN1 SN2
Carbocation bền (3°, 2°, allyl, Ít bị cản trở không gian
Gốc alkyl
benzyl) (methyl > 1° > 2°)
Không ảnh hưởng nên base

Tác nhân
yếu, phân tử trung hòa vẫn có Base mạnh, nồng độ cao
ái nhân Nü
thể làm Nü
Phân cực mạnh có proton Phân cực mạnh không có

Dung môi (alcohol, H2O) proton (DMF, DMSO,CH3CN)
R-X có hoạt tính mạnh khi X- là base yếu (bền hơn)

Nhóm thế X
(ROH < RF < RCl < RBr < RI)
Thu được cả hai đồng phân Cấu hình nghịch đảo

Lập thể
(chú ý chuyển vị) (không chuyển vị)
37
SN1
H2O
Br
SN1
C2H5OH
Br
SN1
HOH
Cl
38
Các phản ứng SN của alkyl halides

HO- (NaOH)
R OH Alcohol
R'O- (R'ONa)
R O R' Ether
R X
HS- (NaHS)
R: -CH3, 1°, 2° R SH Thiol
X: Cl, Br, I
R'S- (R'SNa)
R S R' Thioether
Alkyl halide 3° có khuynh hướng bị tách loại

trong môi trường base !!! 39
Các phản ứng SN của alkyl halides

NC- (NaCN) Nitrile H+
R CN R COOH
R' C-Na+
R R' Alkyne
O
R X O
R' O-Na+
R: -CH3, 1°, 2° R O R' Ester
X: Cl, Br, I
NH3
R NH2 Amine
Alkyl halide 3° có khuynh hướng bị tách loại

trong môi trường base !!! 40
PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI E1 & E2
Phản ứng tách loại HX xảy ra trong môi trường base,

thông thường là kiềm hoặc muối alcoholate (ví dụ RONa)
41
PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI

• Lưỡng phân tử E2: giai đoạn chậm cần sự tấn công của gốc
base vào H của Cß bên cạnh C-X
• Đơn phân tử E1: ở giai đoạn chậm, R-X tự phân ly
42
PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI – QUY TẮC ZAITSEV
Trong phản ứng tách loại HX từ alkyl halide, sản phẩm

chính thường là alkene có nhiều nhóm alkyl liên kết với
liên kết đôi
CHÚ Ý:
 Không áp dụng cho phản ứng sử dụng gốc base cồng

kềnh (sẽ ưu tiên alkene đầu mạch – SP Hofmann)
 Không áp dụng cho phản ứng E1 có chuyển vị
 Cân nhắc khi sản phẩm có hệ liên hợp (được ưu tiên)

43
44
Cl
C2H5O- 1. O3
2. Zn, H2O
Cl
C2H5O- 1. O3
2. Zn, AcOH 45

CH3ONa
CH3OH, t°
Br
ONa
Br OH, t°
E1
Cl CH3OH, t°
E1
Cl CH3OH, t°
46
HÓA HỌC LẬP THỂ CỦA E2
Phản ứng E2 xảy ra thuận lợi khi C-X và C-H (kế bên  QT
Zaitsev) thỏa mãn hai điều kiện:
 Đồng phẳng (periplanar geometry)
 Ở vị trí anti với nhau
 
47
48

Áp dụng tìm sản phẩm chính cho phản ứng tách E2
Trường hợp 1: chỉ có C*-X
CH3
CH3ONa
H3CH2C Br
CH3OH, t°
H
49

Áp dụng tìm sản phẩm chính cho phản ứng tách E2
Trường hợp 1: C*-X và C*-H
C2H5
H Br CH3ONa
H CH3 CH3OH, t°
C2H5
50
Hình thành carbocation trung gian (phải xét chuyển vị)

 không chọn lọc lập thể
 SP chính là SP bền hơn (thường là đồng phân trans)
 
SP chính SP phụ
51
PHẢN ỨNG THẾ HAY TÁCH LOẠI ???
Yếu tố Thế Tách loại
Nhiệt độ Nhiệt độ thấp Nhiệt độ cao
Gốc alkyl Bậc thấp (1°) Bậc cao (3°)
Cản trở Đối với alkyl bậc thấp, SN2 Đối với alkyl bậc thấp, E2 chiếm
không gian thuận lợi khi alkyl đơn ưu thế khi alkyl phức tạp, gốc
và gốc base giản, gốc base nhỏ và yếu base cồng kềnh và mạnh
52
PHẢN ỨNG TỔNG HỢP ETHER WILLIAMSON

 Dehydrat hóa rượu ROH  Ether đối xứng R-O-R
 Phenol không tham gia phản ứng dehydrat hóa
Tổng hợp ether bất đối xứng R-O-R’ và Ph-O-R ???
R X R'O+Na- R O R'
-NaX
R: -CH3, 1°, 2°
X: Cl, Br, I R': -CH3, 1°, 2°, 3° và phenyl
• Điều chế muối của rượu: C2H5OH + Na 

C2H5OH + NaH 
• Điều chế muối của phenol: Có thể sử dụng hỗn hợp phenol và NaOH
53
 Điều chế n-butyl propyl ether từ propylene và (CH3)2CuLi
54
 Điều chế ethyl phenyl ether từ acetylene
55
 Điều chế tert-butyl ethyl ether bằng PP Williamson thích hợp
56
PHẢN ỨNG VỚI KIM LOẠI
57
HỢP CHẤT CƠ MAGNESIUM

(GRIGNARD)
58
Hợp chất cơ Mg
RMgX được tổng hợp đầu tiên vào 1900
bởi GS. Victor Grignard (France, Nobel hóa học
1912)
diethyl ether
CH3I + Mg CH3MgI
diethyl ether
C6H5CH2Br + Mg C6H6CH2MgBr
diethyl ether
(CH3)2CHCl + Mg (CH3)2CHMgCl
THF
C6H5Br + Mg C6H5MgBr
THF
CH2=CHBr + Mg CH2=CHMgBr
59
Hợp chất cơ Mg
Tính base và
tính ái nhân rất mạnh
60
Tính base của hợp chất cơ Mg
RMgX được xem là muối của R-H (alkane, alkene,

benzene) trong khi R-H là acid rất yếu
 RMgX là base rất mạnh
 Phản ứng với hầu hết các hợp chất có H linh động:
alkyne, amine bậc 1, 2, NH3, ROH, HOH, phenol, RCOOH
để hoàn nguyên lại R-H
61

Viết phản ứng của C6H5MgBr với:
1. HOH
2. DOD
3. ROH
4. C6H5OH
5. ND3
6. CH3NH2
7. (CH3)2NH
8. CH3-C≡CH
9. CH3COOD 62
Kết luận
1. Khi tổng hợp RMgX, R-X…
2. Khi dùng RMgX làm tác nhân ái nhân, tác chất còn lại ….
3. Cách tổng hợp hợp chất cơ Mg của alkyne…
63
Tính ái nhân của carbanion trong R-Mg+X
Có thể tác dụng với trung tâm Cδ+ trong:
- Aldehyde (RCHO), ketone (RCOR’)  điều chế alcohol
- Dẫn xuất của acid: ester (RCOOR’), acid chloride (RCOCl),
anhydride [(RCO)2O]  điều chế alcohol
- CO2  điều chế acid
- Nitrile (RCN)  điều chế imine  điều chế ketone
- Epoxide 3, 4 cạnh  điều chế alcohol
64
R-Mg+X phản ứng với aldehyde & ketone
R
H
H OH
O
H H
Formaldehyde 1° alcohol
R
R'
1. RMgX OH
O R'
2. HOH
H H
Aldehyde 2° alcohol
R' R
O R' OH
R'' R''
Ketone 3° alcohol
Ref. John McMurry, Organic Chemistry - Eighth Edition, 2010, Cengage Learning 65
CHO
1. C6H5MgBr
2. H3O+
MgCl
1. HCHO
2. H3O+
O
1. CH2=CHMgCl
2. H3O+
O
1. C2H5MgCl 1. HCl 2. Mg, ether

2. H3O+ 3. C6H5CHO 4. D2O
66
Ref. John McMurry, Organic Chemistry - Eighth Edition, 2010, Cengage Learning 67
1. Br2, t° 1. KMnO4, t° 1. C6H5MgCl dư

2. KOH, t° 2. H3O+ 2. H3O+
1. HBr 1. Br2, hv 1.HCHO 2. H3O+ 3. SOCl2

2. C6H6, AlCl3 2. Mg, ether 4. C6H5OH, NaOH
1. CH3COCl, AlCl3 1. Zn(Hg), HCl

2. H+ 2. KMnO4, t°
3. H3O+
68
R-Mg+X phản ứng với ester
69
R-Mg+X phản ứng với dẫn xuất ester

O R''
1. R''MgCl
R' R''
R O 2. H3O+ OH
R
O R''
1. R''MgCl
2. H3O+ R'' OH
R Cl
R
O O R''
1. R''MgCl
2. H3O+ R'' OH
R O R
R
Alcohol bậc 3,
trừ phản ứng của dx formic 70
R-Mg+X phản ứng với nitrile

R' + R'
1. R'MgCl 3. H3O , t°
R N NH O
2. H3O+ R R
Ketone
R-Mg+X phản ứng với CO2
1. CO2
RMgCl +
RCOOH
2. H3O
Acid được thêm 1C
71
R-Mg+X phản ứng với nitrile hoặc CO2
72
R-Mg+X phản ứng với epoxide

1. Ethylene oxide
1. H2C CH2
H2 H2
+
O R C 2. H3O R C
RMgCl C OMgCl C OH
H2 H2
Alcohol bậc 1
2. Epoxide bất đối xứng

R'
1. H2C CH R' R'
O R 2. H3O+ R
RMgCl C OMgCl OH
H2
Alcohol bậc 2 hoặc 3
R- tấn công vào C ít bị án ngữ không gian nhất 73

R-Mg+X phản ứng với epoxide
O 1. C2H5MgBr
2. H2O
1. CH3MgBr
O
2. H2O 74
Từ 3-bromophenol, CH2=CH2. Các hóa chất vô cơ khác tự chọn. Hãy điều chế
76
Từ benzene và propyne (methylacetylene). Các hóa chất vô cơ khác tự chọn.

Hãy điều chế
OH
NO2
77

Chapter 9 Full VN

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chapter 9 Full VN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HÓA HỮU CƠ A

Biên soạn: GS. TS. Phan Thanh Sơn Nam

Phụ trách môn học: TS. Lê Vũ Hà

ĐỌC TÊN ALKYL HALIDES

• Tên thông dụng: alkylhalide (chloride, bromide…)

ĐỌC TÊN ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

SR (Br2/hʋ, t°) và phản ứng thế SE (Br2/Fe)

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

Cl2, 500-600 oC Cl2 (1:1), Fe

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

ĐIỀU CHẾ ALKYL HALIDES

Tương tự với PCl5

PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN SN1 & SN2

PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN SN

Carbon mang điện tích dương

SN1 hay SN2 ???

PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN SN

• Đơn phân tử SN1: ở giai đoạn chậm, R-X tự phân ly

PHẢN ỨNG SN2 – HÓA HỌC LẬP THỂ

Được khám phá bởi GS. Paul Walden (1896, Germany)

PHẢN ỨNG SN2 – HÓA HỌC LẬP THỂ

Được đề xuất bởi GS. C. Ingold và GS. E. Hughes (1937, UK)

PHẢN ỨNG SN2 – HÓA HỌC LẬP THỂ

Phản ứng SN2 dẫn đến

Chú ý: chỉ xét tại C* xảy ra phản ứng

PHẢN ỨNG SN2 – HÓA HỌC LẬP THỂ

PHẢN ỨNG SN1 – HÓA HỌC LẬP THỂ

PHẢN ỨNG SN1 – HÓA HỌC LẬP THỂ

PHẢN ỨNG SN1 – HÓA HỌC LẬP THỂ

Quyết định SN1 hay SN2

1. Cấu trúc alkyl

2. Hoạt tính và nồng độ của Nü-

3. Ảnh hưởng của dung môi

4. Bản chất nhóm halogen

Quyết định SN1 hay SN2

Quyết định SN1 hay SN2

C-X chứa nhiều nhóm alkyl

Quyết định SN1 hay SN2

Khả năng phản ứng SN1 tăng

Quyết định SN1 hay SN2

C-X có bậc cao

Quyết định SN1 hay SN2

1. Ảnh hưởng của nhóm alkyl

 C-X bậc 1 có khuynh hướng ưu tiên SN2

 C-X bậc 2, 3, allyl (CH2=CH-CH2-), benzyl (C6H5-CH2-)

có khuynh hướng ưu tiên SN1

 C6H5X (phenyl) và CH2=CHX (vinyl) đều rất bền, hầu

như không tham gia SN ở điều kiện thường

Quyết định SN1 hay SN2

Quyết định SN1 hay SN2

 Nhìn chung, tính ái nhân đồng biến với tính base

Quyết định SN1 hay SN2

 Giai đoạn quyết định tốc độ phản ứng không có sự tham

Quyết định SN1 hay SN2

 Phản ứng SN2 xảy ra thuận lợi trong

bị solvate hóa làm

Quyết định SN1 hay SN2

Hoạt tính dung môi tăng

 Phản ứng SN1 xảy ra thuận lợi trong dung môi