Ugovor iz Lisabona potpisan 13. decembra 2007.

, a
na snagu stupio 1. decembra 2009. godine. Potpisivanje Ugovora iz Lisabona uslijedilo je nakon diskusije o evropskom ustavu. "Ugovor kojim je ustanovljen Ustav Evrope" usvojili su efovi drava i vlade na sastanku Evropskog vijea odranog u Briselu 17. i 18. juna 2004. a potpisan je u Rimu 29. oktobra 2004. Cilj evropskog ustava je bio da se unaprijedi efikasnost institucija Unije i da ih se uini demokratinijima, meutim zbog Francuske i Holandije, koje su na referendumu odranom u proljee 2005. glasale protiv, ustav nikada nije ratifikovan. Kompromis je pronaen u obliku Ugovora iz Lisabona, sa kojim su se sloili svi efovi drava i vlade zemalja lanica na sastanku odranom u portugalskoj prijestonici. Ugovor iz Lisabona je bio ogranien na modifikofanje postojeeg ugovora, pa otuda i naziv "Ugovor o reformi ili modifikovani ugovor." On ne zamjenjuje ve samo dopunjava postojee ugovore EU. Ugovor iz Lisabona Uniji daje pravni okvir i alate koji su joj neophodni da bi ispunila svoje budue obaveze i odgovorila na zahtjeve graana. Glavni ciljevi ovog ugovora su: uiniti EU demokratinijom i spremnom da ispuni oekivanja graana Evrope u pogledu visokih standarda odgovornosti, otvorenosti, transparenosti i uea uiniti EU efikasnijom i sposobnom da se uhvati u kotac sa globalnim izazovima dananjice kao to su klimatske promjene, sigurnost i odrivi razvoj.

I NADLENOSTI Lisabonski ugovor pojanjava raspodjelu vlasti izmeu Evropske unije i zemalja lanica. On jaa demokratsku kontrolu Evropske unije sa ojaanom ulogom Evropskog parlamenta ali i dravnih parlamenata. Lisabonski ugovor ostavlja mogunost vraanja nadlenosti zemljama lanicama. Donosi odreeni broj novih nadlenosti koje spadaju u kategoriju "dijeljenih nadlenosti"(npr. prostor i energija) "podrke, koordinacije i komplementarnih akcija" (npr civilna zatita, intelektualna svojina, turizam, administrativna saradnja i sport).

Lisabonski ugovor otvara put ka istinskoj evropskoj energetskoj politici, omoguavajui Uniji da: donosi propise kojima e harmonizovati funkcionisanje energetskog trita; unaprijedi sigurnost opskrbe energijom zemalja lanica Unije; promovira tednju energije i razvoj novih i obnovljivih oblika energije. Lisabonski ugovor definise ulogu dravnih, odnosno nacionalnih parlamenata zemalja lanica. Ugovor omoguava nacionalnim parlamentima da u veem opsegu uestvuju u radu Unije, uporedo sa evropskim institucijama.

II INSTITUCIJE Lisabonski ugovor potvruje tri principa demokratkog upravljanja u Evropi: Demokratska jednakost: evropske institucije moraju posveivati jednaku panju svim graanima, Reprezentativna demokratija: znaajnija uloga Evropskog parlamenta i vee uee nacionalnih parlamenata, Participatorna demokratija: novi oblici interakcije izmeu graana i evropskih institucija, kao to su graanske inicijative. Ugovor takoe pojanjava odnos izmeu Evropske unije i njenih zemalja lanica.

IIIPROCEDURE ODLUIVANJA/GLASANJA Lisabonski ugovor je takoer poveao broj politikih oblasti u kojima Evropski parlament mora dati direktnu saglasnost za neki zakon, zajedno sa Vijeem kojeg ine nacionalni ministri (procedura suodluivanja). Prema Lisabonskom ugovoru: Transparentniji, demokratiniji sistem koji se temelji na dvostrukoj veini, zemalja i stanovnitva. To znai da e se neki zakon usvojitiunutar Vijea ako osvoji 55% glasova zemalja lanica Unije(odnosno 15 od ukupno 27 zemalja lanica Unije),koje predstavljaju najmalje 65.% populacije Unije.Suprostavljenu manjinu moraju initi najmanje 4 zemlje lanice. Novo glasako pravilo koje je proizalo iz Lisabonskog sporazuma (dvostruka veina) nee stupiti na snagu do 2014. godine. U prve tri godine zemlje lanice mogu zahtijevati usvajanje nekog akta po principu glasanja kvalificirane veine kako je to definirano postojeim Ugovorom iz Nice. Ovaj kompromis je napravljen kako bi se Poljska privolila da napravi odreene ustupke tokom pregovora o Ugovoru.

IV VANJSKO DJELOVANJE Lisabonski ugovor definise zajednike principe i ciljeve vezane za vanjsko djelovanje Unije: demokratija, vladavina prava, univerzalnost i nedjeljivost ljudskih prava i fundamentalnih sloboda, potovanjee ljudskog dostojanstva, naelo jednakosti i solidarnosti.

V PITANJA ODBRANE Lisabonski ugovor predstavlja veliki napredak u pogledu "zajednike sigurnosti i odbrambene politike", ali i znaajan korak ka razvoju evropske odbrane. Lisabonski ugovor bolje odraava prirodu misije evropske sigurnosne i odbrambene politike, proirujui opseg takozvanih zadataka iz Petersberga na: zajednike operacije razoruavanja; vojne zadatke savjetovanja i pomoi, mirovne zadatke i zadatke post-konfliktne Stabilizacije, spreavanje konflikta i misije post -konfliktne stabilizacije. Ugovor takoer doprinosi borbi protiv terorizma, pruajui podrku treim zemljama na njihovim teritorijama. Lisabonski ugovor takoer institucionalizira provedbu misije od strane grupe zemalja lanica koje su spremne i imaju neophodne sposobnosti za obavljanje takvog zadatka u ime Unije.

VI ODLUIVANJE O ZAJEDNIKOH VANJSKOJ I SIGURNOSNOJ POLITICI Pravno svojstvo EU se koristi iskljuivo u onim nadlenostima koje su zemlje lanice eksplicitno povjerile Uniji, a zajednika vanjska i sigurnosna politika se rukovodi utvrenim procedurama odluivanja. Lisabonski ugovor: - Uvodi etvti izuzetak od pravila jednoglasnosti u zajednikoj, vanjskoj I sigurnosnoj politici. Zemlje lanice ce sada moi odluivati o prjedlozima koje im predoi Visoki predstavnik- samoincijativno ili u sprezi sa komisijom, kvalifikovnom veinom glasova. - Obuhvata odredbu koja omoguava zemljama lanicama da proire upotrebu glasanja kvalifikovanom veinom u pitanjima zajednike, vanjske I sigurnosne politike. - Odredba o konstruktivnoj suzdranosti sadrana je u Lisabonskom ugovoru. Ova procedura omoguava zemljama lanicama da se suzdre od glasanja, a da pritom ne blokiraju proces jednoglasnog glasanja. O odlukama iz domena zajednike,vanjske i sigurnosne politike, omoguavajui time realizaciju akcija koje podrava vecina zemalja lania.

VII PROIRENJE Prema Lisabonskom ugovoru: - Kriterijumi za lanstvo nisu naroito navedeni ali je referenca na te kriterijume navedena u clanu 49 ugovora o EU, uzimajui u obzir kriterijume kvalifikovanosti koje je usvojilo Evropsko Vjee. - Zemlje kandidati moraju potovati vrijednosti EU (postovanje ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, jednakosti, vladavine prava, ljudskih prava i manjina). - Zemlja kandidat se obraa zahtejvom prema Vjeu, koje o zahtjevu odluuje jednoglasno. - Zemlja kandidata o svom zahtejvu mora obavjestiti Evropski palramnet i nacjonalne parlamente, ali oni nemaju uticaj na postupak pridruzivanja. Vjee odlucuje jednoglasno. -

VIII SLOBODA, SIGURNOST, PRAVDA U oblasti pravde, slobode i sigurnosti, Lisabonski ugovor omoguava djelovanje na evropskom nivou kroz koritenje metoda Zajednice u gotovo svim okolnostima, odnosno koritenje odluivanja kvalifikovanom veinom glasova po prijedlozima Komisije, to podrazumijeva i unaprijeenu ulogu Evropskog parlamenta, veu demokratsku kontrolu koju vre nacionalni parlamenti, te istranu ulogu Suda pravde. Na primjer, pravilo kvalifikovane veine se sada primjenjuje i na kontrolu vanjskih granica Unije i na azile. Shodno tome, Unija e moi harmonizovati svoja pravila koja se odnose na odobravanje azila. Ovo e omoguiti: - da se ukine sloeni sistem u kojem su razliita pravila stavljana jedna spram drugih i kao takva bila neprimjenjiva u razliitim zemljama lanicama Unije; - razvijanje zajednike politike o azilu.

Ugovor takoer obuhvata uspostavljanje "sistema integriranog upravljanja vanjskim granicama" i jaanje nadlenosti "Frontexa", evropske agencije za upravljanje operativnom saradnjom na vanjskim granicama. Ugovor jaa i mehanizme Evropske unije za borbu protiv ilegalnih imigracija i trgovine ljudima. I po ovim pitanjima se odluuje kvalifikovanom veinom glasova, uz uee Evropskog parlamenta. To znai da e postojati zajednika politika koju e primjenjivati Unija i njene zemlje lanice, a koja e definisati pravila i uslove za imigracije. Lisabonski ugovor reafirmie postojanje Ureda evropske policije (Europol), koji e podupirati djelovanje nacionalnih policijskih snaga u organizovanju i analiziranju informacija. Ova evropska, policijska struktura, koja je jo u povoju, takoe, moe koordinisati, organizovati i ak provoditi istrage i operacije zajedno sa nacionalnim policijskim snagama. Lisabonski ugovor uspostavlja princip unaprijeene pravne saradnje, kako krivine tako i graanske, kroz princip "uzajamnog priznavanja" Lisabonski ugovor otvara vrata za kreiranje Ureda evropskog tuioca. Ovaj organ bi bio nadlean za voenje postupaka i krivino gonjenje kriminalaca, pa ak iako se krivina djela ograniavaju na ona koja prouzrokuju tetu finansijskim interesima Evropske unije.

IX EKONOMSKA PITANJA

Pakt o stabilnosti i rastu, koji su 1997. potpisale budue lanice euro zone, uspostavlja tri glavna pravila: - javni deficit mora ostati ispod 3% BDP; - javni dug mora biti ispod 60% BDP; - drave moraju praviti srednjorono uravnoteenje prorauna. Prema Lisabonskom ugovoru: - Nije bilo mnogo izmjena ,ali su te izmjene potvrdile postojanje euro zone. - Pojanjena je strukturna veza izmedju zemalja lanica,koje su usvojile euro ,kako bi se bolje iskoordinisale ekonomske, raunske i fiskalne politike. - Komisija i dalje ima ulogu uvara ugovora u pogledu kontrole javnog deficita u okviru Pakta za stabilnost i rast. - Komisija ima pravo davanja misljenja zemljama anicama koje imaju prekomjeran deficit. - Procedure sankcionisanja sada usvaja Vjee ministara na prijedlog komisije( a ne na temelju preporuke, kao sto je bio sluaj prije donosenja Lisabonskog ugovora).

X-SOCIJALNA PITANJA I PRAVA GRAANA Lisabonski ugovor garantuje da ova prava imaju pravno obavezujuu snagu, jer ova prava moraju garantovati i nacionalne sudije i sudije Zajednice. Ugovor reafirmie znaaj dijaloga meu graanima, graanskim drutvom, asocijacijama i institucijama Unije (posebno Komisije). Dakle, on unaprjeuje mogunost uea organizacija i udruenja graanskog drutva u evropskom odluivanju. Prema Lisabonskom ugovoru:
10

- Unapredjenje zatite i osnovnih prava.Omoguava Uniji da pristupi konvenciji za zatitu ljudskih prava I osnovnih sloboda. - Garantuje izvrenje Povelje o osnovnim pravima.EU sada ima katalog gradjanskih,politikih,ekonomskih I socijalnih prava,koje su pravno obavezujue ne samo za Uniju i njene institucije,ve I za zemlje laniceu pogledu provedbe zakona Unije. - Povelja navodi fundamentalna prava u 6 podnaslova:dostojanstvo,sloboda,jednakost,solidarnost, dravljanstvo i solidarnost. Takodje navodi dodatna prava koja nisu navedena u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima ,kao to su zatita podataka ,biotehnika I pravo na dobro upravljanje. - Reafirmie vane korake za eliminaciju diskriminacije na osnovu pola,rase i boje.Takodje spominje socijalna prava koja se odnose na pravna lica npr.pravo na informacije,pravo na pregovore i preduzimanje kolektivnih akcija ,drugim rijeima pravo na trajk. - Uvodi novo pravo koje omoguava gradjanima pravo glasa u evropskim stvarima,peticija sa najmanje 1 milion potpisa iz jedne zemlje lanice moze se dostaviti Komisiji sa zahtjevom da se pokrene odredjena zakonodavna icijativa.

SOCIJALNA PITANJA Lisabonski ugovor unaprjeuje socijalnu dimenziju Evrope uvodei nove elemente koji se tiu prava i ciljeva, ali i sadraja politika i mehanizama odluivanja.

11

Meutim, socijalne politike uglavnom ostaju u nadlenosti samih drava.

Sadrzaj
Uvod o Lisabonskom ugovoru.

12

Nadlenosti...2 Institucije...3 Procedure glasanjaglasanja...4 Vanjsko djelovanje.5 Pitanje odbrane...5 Odiuivanje o zajednickoj vanjskoj I sigurnosnoj politici...6 Proirenje..7 Sloboda, sigurnost, pravda.. 8 Ekonomska pitanja.9 Socijalna pitanja I prava graana..10

13

LITERATURA: Internet stranica

14